Karl Marx hafði rétt fyrir sér Bjarni Jónsson skrifar 5. desember 2014 00:00 Í öllum hinum vestræna heimi hafa útgjöld hins opinbera aukist á liðnum áratugum með svipuðum hætti og á Íslandi, eins og um náttúrulögmál sé að ræða. Aukningin er mest í öðru en grunnstoðum samfélagsins. Nýjar stofnanir, stofur og sjóðir eru settir á fót sem sífellt krefjast meira fjármagns. Opinber útgjöld hækka án þess að við finnum mikið fyrir því, en safnast upp eftir því sem árin og áratugir líða. Raunaukning gjalda hins opinbera hefur verið um 3,8% á ári síðustu 33 ár. Árið 1980 voru útgjöld kr. 383.000 á mánuði á hverja fjögurra manna fjölskyldu, á verðlagi 2013 (sjá mynd). Að meðaltali hafa útgjöldin aukist um kr. 16.500 í hverjum einasta mánuði frá janúar 1980 til desember 2013, og voru þá orðin kr. 852.000. Sem hlutfall af vergri landsframleiðslu hafa útgjöldin aukist úr 34% 1980 í 44% 2013.Hvers vegna aukast útgjöldin? Það fjölgar hlutfallslega stöðugt í hópi opinberra starfsmanna. Þeir kjósa fulltrúa á Alþingi og í sveitarstjórnir sem gæta hagsmuna þeirra, en hagsmunirnir felast einmitt í meiri útgjöldum, meiri lífeyrisskuldbindingum og meira starfsöryggi. Þessir fulltrúar eru gjarnan á vinstri væng stjórnmálanna. Aðrir flokkar sjá sig síðan knúna til að haga stefnu sinni á sama hátt, eigi þeir að fá atkvæði frá þessum stækkandi hópi. Útgjaldaaukning er hjá öllum ríkisstjórnum, hvergi er niðurskurður (sjá mynd). Fjórða valdið, fjölmiðlar, gagnrýna sjaldnast aukin útgjöld, en gagnrýna nær alltaf hugmyndir um minnkun útgjalda. Af fréttaflutningi mætti ætla að sífellt væri verið að skera niður. Fyrirsögnin „Kerfið brást“ er vinsæl. Þeir sem tala fyrir aðhaldi í rekstri eru úthrópaðir og uppnefndir. Starfsfólk hinna fjölmörgu stofnana og stofa ríkis og sveitarfélaga, sem ekki teljast til grunnstoða samfélagsins, standa vörð um störf sín. Öllum hugmyndum um aðhald er kröftuglega mótmælt. Fjölmiðlar taka undir mótmælin og lýsa því neyðarástandi sem muni skapast. Hægt og rólega hefur samfélagið þróast eins og samkvæmt náttúrulögmáli í átt að auknum opinberum rekstri, eins og Karl Marx spáði.Hver er afleiðingin? Eftir því sem opinber útgjöld aukast dregur úr mætti og nýsköpun efnahagslífsins. Gömul stórfyrirtæki verða allsráðandi. Til að örva atvinnulífið vilja vinstri menn veita skattfé til atvinnulífsins í gegnum sjóði, undir slagorðum eins og græna hagkerfið og skapandi greinar. Engum dettur í hug að létta skattbyrðar á fyrirtæki og einstaklinga almennt, þó að til lengri tíma litið skilaði það þróttmeira atvinnulífi, hærri launum og meiri skatttekjum. Lítill hvati er til að auka tekjur eða taka áhættu. Ef einstaklingur hættir eigin fé í rekstur fyrirtækis, og greiðir sér arð ef vel gengur, greiðir hann (og fyrirtækið) sama hlutfall í skatt eins og um laun væri að ræða. Af hverju ætti einhver að taka slíka áhættu? Jaðaráhrif skatta gera ávinning af meiri vinnu launamanna hverfandi. Svört starfsemi eykst. Erfiðara verður fyrir ríki og sveitarfélög að afla tekna. Skuldir aukast og útgjöld til vaxtagreiðslna. Hætta er á óðaverðbólgu þar sem ríkið freistast til að prenta peninga. Samfélagið verður ósamkeppnishæft á alþjóðamarkaði. Lífskjör versna, ekki mjög hratt, en hægt og örugglega. Fólk venst á að krefja hið opinbera um lausnir á hvers kyns viðfangsefnum, og að það beri alfarið og óskoraða ábyrgð á velferð þess. Frumkvæði og áræðni hverfur. Samfélagið staðnar, líkt og í Austur-Evrópu, Sovétríkjunum og á Kúbu forðum.Hvað er til ráða? Því miður eru engin ráð til. Baráttan er töpuð. Að vinda ofan af opinbera kerfinu er pólitískt ekki hægt. Ein hugmynd sem myndi virka væri að svipta ríkisstarfsmenn atkvæðisrétti vegna hagsmunatengsla. Slíkar hugmyndir hafa þó varla hljómgrunn. Við munum, eins og öll vestræn ríki, sigla hægt en örugglega í algjöra stöðnun. Mörg Evrópusambandsríki eru komin langt á þeirri vegferð, Bandaríkin heldur styttra. Það mun gerast hjá okkur eftir 20-30 ár. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Halla, ekki Kata Sævar Þór Jónsson Skoðun Gegnumlýsing - þankabrot frambjóðanda að loknu forsetakjöri Arnar Þór Jónsson Skoðun Halldór 01.06.2024 Halldór Að skreyta sig með stolnum fjöðrum Sema Erla Serdaroglu Skoðun Taktísk skilyrðing umræðunnar Magnús Davíð Norðdahl, Skoðun Getur reiði valdið veikindum? Sigurbjörg Jónsdóttir Skoðun Ráðherrar hafa áhyggjur af valdbeitingu Tómas Ingvason Skoðun Sameinumst um forvarnir gegn átröskun Karen Daðadóttir,Guðrún Erla Hilmarsdóttir,Elva Björk Bjarnadóttir Skoðun Svona getum komið í veg fyrir að Katrín vinni Björn B. Björnsson Skoðun Hatur og fyrirlitning Einar Scheving Skoðun Skoðun Skoðun Gildin sem sigldu forsetaembættinu í höfn Hugrún Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Gegnumlýsing - þankabrot frambjóðanda að loknu forsetakjöri Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Halla, ekki Kata Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Getur reiði valdið veikindum? Sigurbjörg Jónsdóttir skrifar Skoðun Ráðherrar hafa áhyggjur af valdbeitingu Tómas Ingvason skrifar Skoðun Taktísk skilyrðing umræðunnar skrifar Skoðun Sameinumst um forvarnir gegn átröskun Karen Daðadóttir,Guðrún Erla Hilmarsdóttir,Elva Björk Bjarnadóttir skrifar Skoðun Ég kýs Michael Jordan (Höllu Hrund Logadóttur) Óskar Arnarson skrifar Skoðun Ástæður til að kjósa Jón Gnarr Helgi Hrafn Gunnarsson skrifar Skoðun Viddi, Bósi Ljósár og Baldur Þórhalls Heimir Hannesson skrifar Skoðun Gerum það! Stefán Hilmarsson skrifar Skoðun Bónaður brjóstkassi og barnaafmæli Þorbjörg Marínósdóttir skrifar Skoðun Gleðilegan kosningadag kæru landsmenn Snorri Ásmundsson skrifar Skoðun Hæfasti einstaklingurinn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Verðmætin og sköpunarkraftur sá sem í mannauð okkar býr Pétur Már Halldórsson skrifar Skoðun Hvort vilt þú Höllu Tómasdóttur eða Katrínu? Björn Björnsson skrifar Skoðun Svona velur þú þér forseta í dag Kolbeinn Karl Kristinsson skrifar Skoðun Takk, Katrín Guðrún Hrefna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hatur og fyrirlitning Einar Scheving skrifar Skoðun Samherjar Hafþór Reynisson skrifar Skoðun Að hitta hetjuna sína Gréta Kristín Ómarsdóttir skrifar Skoðun Einstakt tækifæri Þóra Valný Yngvadóttir skrifar Skoðun Um afrekskonuna Katrínu Tómas Ísleifsson skrifar Skoðun Land míns föður, land minnar móður, landið mitt Jón Gnarr skrifar Skoðun Óskað eftir forseta sem færir ungu fólki völd Valgerður Eyja Eyþórsdóttir skrifar Skoðun Með ósk um velgengni, Halla Hrund Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Ég styð Höllu Hrund Logadóttur Þórólfur Árnason skrifar Skoðun Arnar Þór Jónsson Meyvant Þórólfsson skrifar Skoðun Að skreyta sig með stolnum fjöðrum Sema Erla Serdaroglu skrifar Skoðun Opið bréf til Jóns Ólafssonar heimspekings Tómas Ísleifsson skrifar Sjá meira
Í öllum hinum vestræna heimi hafa útgjöld hins opinbera aukist á liðnum áratugum með svipuðum hætti og á Íslandi, eins og um náttúrulögmál sé að ræða. Aukningin er mest í öðru en grunnstoðum samfélagsins. Nýjar stofnanir, stofur og sjóðir eru settir á fót sem sífellt krefjast meira fjármagns. Opinber útgjöld hækka án þess að við finnum mikið fyrir því, en safnast upp eftir því sem árin og áratugir líða. Raunaukning gjalda hins opinbera hefur verið um 3,8% á ári síðustu 33 ár. Árið 1980 voru útgjöld kr. 383.000 á mánuði á hverja fjögurra manna fjölskyldu, á verðlagi 2013 (sjá mynd). Að meðaltali hafa útgjöldin aukist um kr. 16.500 í hverjum einasta mánuði frá janúar 1980 til desember 2013, og voru þá orðin kr. 852.000. Sem hlutfall af vergri landsframleiðslu hafa útgjöldin aukist úr 34% 1980 í 44% 2013.Hvers vegna aukast útgjöldin? Það fjölgar hlutfallslega stöðugt í hópi opinberra starfsmanna. Þeir kjósa fulltrúa á Alþingi og í sveitarstjórnir sem gæta hagsmuna þeirra, en hagsmunirnir felast einmitt í meiri útgjöldum, meiri lífeyrisskuldbindingum og meira starfsöryggi. Þessir fulltrúar eru gjarnan á vinstri væng stjórnmálanna. Aðrir flokkar sjá sig síðan knúna til að haga stefnu sinni á sama hátt, eigi þeir að fá atkvæði frá þessum stækkandi hópi. Útgjaldaaukning er hjá öllum ríkisstjórnum, hvergi er niðurskurður (sjá mynd). Fjórða valdið, fjölmiðlar, gagnrýna sjaldnast aukin útgjöld, en gagnrýna nær alltaf hugmyndir um minnkun útgjalda. Af fréttaflutningi mætti ætla að sífellt væri verið að skera niður. Fyrirsögnin „Kerfið brást“ er vinsæl. Þeir sem tala fyrir aðhaldi í rekstri eru úthrópaðir og uppnefndir. Starfsfólk hinna fjölmörgu stofnana og stofa ríkis og sveitarfélaga, sem ekki teljast til grunnstoða samfélagsins, standa vörð um störf sín. Öllum hugmyndum um aðhald er kröftuglega mótmælt. Fjölmiðlar taka undir mótmælin og lýsa því neyðarástandi sem muni skapast. Hægt og rólega hefur samfélagið þróast eins og samkvæmt náttúrulögmáli í átt að auknum opinberum rekstri, eins og Karl Marx spáði.Hver er afleiðingin? Eftir því sem opinber útgjöld aukast dregur úr mætti og nýsköpun efnahagslífsins. Gömul stórfyrirtæki verða allsráðandi. Til að örva atvinnulífið vilja vinstri menn veita skattfé til atvinnulífsins í gegnum sjóði, undir slagorðum eins og græna hagkerfið og skapandi greinar. Engum dettur í hug að létta skattbyrðar á fyrirtæki og einstaklinga almennt, þó að til lengri tíma litið skilaði það þróttmeira atvinnulífi, hærri launum og meiri skatttekjum. Lítill hvati er til að auka tekjur eða taka áhættu. Ef einstaklingur hættir eigin fé í rekstur fyrirtækis, og greiðir sér arð ef vel gengur, greiðir hann (og fyrirtækið) sama hlutfall í skatt eins og um laun væri að ræða. Af hverju ætti einhver að taka slíka áhættu? Jaðaráhrif skatta gera ávinning af meiri vinnu launamanna hverfandi. Svört starfsemi eykst. Erfiðara verður fyrir ríki og sveitarfélög að afla tekna. Skuldir aukast og útgjöld til vaxtagreiðslna. Hætta er á óðaverðbólgu þar sem ríkið freistast til að prenta peninga. Samfélagið verður ósamkeppnishæft á alþjóðamarkaði. Lífskjör versna, ekki mjög hratt, en hægt og örugglega. Fólk venst á að krefja hið opinbera um lausnir á hvers kyns viðfangsefnum, og að það beri alfarið og óskoraða ábyrgð á velferð þess. Frumkvæði og áræðni hverfur. Samfélagið staðnar, líkt og í Austur-Evrópu, Sovétríkjunum og á Kúbu forðum.Hvað er til ráða? Því miður eru engin ráð til. Baráttan er töpuð. Að vinda ofan af opinbera kerfinu er pólitískt ekki hægt. Ein hugmynd sem myndi virka væri að svipta ríkisstarfsmenn atkvæðisrétti vegna hagsmunatengsla. Slíkar hugmyndir hafa þó varla hljómgrunn. Við munum, eins og öll vestræn ríki, sigla hægt en örugglega í algjöra stöðnun. Mörg Evrópusambandsríki eru komin langt á þeirri vegferð, Bandaríkin heldur styttra. Það mun gerast hjá okkur eftir 20-30 ár.
Sameinumst um forvarnir gegn átröskun Karen Daðadóttir,Guðrún Erla Hilmarsdóttir,Elva Björk Bjarnadóttir Skoðun
Skoðun Sameinumst um forvarnir gegn átröskun Karen Daðadóttir,Guðrún Erla Hilmarsdóttir,Elva Björk Bjarnadóttir skrifar
Sameinumst um forvarnir gegn átröskun Karen Daðadóttir,Guðrún Erla Hilmarsdóttir,Elva Björk Bjarnadóttir Skoðun