Hægt að læra tvennt af neyðarláni Seðlabankans Birgir Olgeirsson skrifar 27. maí 2019 17:39 Már Guðmundsson þegar hann kynnti skýrsluna í dag. Vísir/Vilhelm Skýra þarf betur stjórnsýsluna í kringum veitingu lána til þrautavara og veð í hlutafé erlends banka er ekki heppilegt þegar Seðlabankinn veitir lán til innlendra banka. Þetta kemur fram í skýrslu Seðlabanka Ísland um hið svokallaða neyðarlán Seðlabankans til Kaupþings 6. október árið 2008. Lánið var í erlendum gjaldmiðli og nam 500 milljónum evra. Eignarhlutur Kaupþings í danska bankanum FIH Erhversbank (FIH) var tekinn að veði fyrir láninu. Í skýrslunni er fjallað bæði um aðdraganda lánveitingarinnar, framkvæmd hennar og eftirmál sem fólust í tilraun Seðlabankans til að endurheimta andvirði lánsins með því að selja eignarhlutinn í FIH bankanum. Í skýrslunni segir Már Guðmundsson seðlabankastjóri að mikilvægt sé að draga lærdóm af þessari reynslu. Skýra þurfi betur stjórnsýsluna í kringum veitingu lána til þrautavara. Nefnir Már að í frumvarpinu sem nú liggur fyrir Alþingi að nýjum lögum um Seðlabanka Íslands sé gert ráð fyrir að ákvarðanir um veitingu þrautavaralána séu teknar á fundi seðlabankastjóra og þriggja varaseðlabankastjóra og skuli skráðar í fundargerð. Þá er ákvæði um að ráðherra sem fer með efnahagsmál og fjármál skuli upplýstur um slíkar ákvarðanir. Már nefnir að í öðru lagi þurfi að draga þann lærdóm að veð í hlutafé erlends banka sé ekki heppilegt þegar Seðlabankinn veitir lán til innlendra banka. Almennt þarf að draga þann lærdóm að seðlabankar þurfi á hverjum tíma að hafa gott yfirlit um tiltæk veð þeirra banka sem eru í viðskiptum við þá. Fjallað um endurheimtur á láninu Í skýrslunni kemur fram að Seðlabankinn muni líklega ekki endurheimta mikið meira af 500 milljóna evra láni sínu til Kaupþings en sem nemur 260 milljónum evra. Már segir að í dag liggi fyrir að ekki hafi verið rétt að veita lánið.Vísir/Vilhelm „Það liggur einnig fyrir að nýir eigendur FIH eiga eignarhaldsfélag sem tók við af FIH bankanum og takist þeim að selja eignir félagsins nálægt bókfærðu virði, líkt og útlit er fyrir, þá munu þeir fá þokkalegan hagnað af fjárfestingu sinni. Það hefði varla gerst án umtalsverðs stuðnings danskra stjórnvalda við rekstur -bankans á árunum eftir 2008. Verði þetta raunin er ósvarað þeirri spurningu hvort og í hvaða mæli þessi hagnaður væri á kostnað danskra eða íslenskra skattgreiðenda eða, eins og eigendurnir hafa haldið fram, hvort það væri vegna þrotlausrar vinnu þeirra sjálfra við að viðhalda verðmætum og skapa ný við erfiðar aðstæður? Þessari spurningu verður ekki svarað hér enda liggur niðurstaðan ekki fyrir og sagan að baki nær langt út fyrir vettvang Seðlabankans. Það er að miklu leyti dönsk saga og gögnin sem þá þyrfti að skoða geymd í Danmörku. Kannski verður sú saga einhvern tíma skrifuð,“ segir í skýrslunni. Inntu af hendi greiðslur sem annars hefði leitt til falls Í skýrslunni er farið yfir í hvað lánið fór en ekki er hægt að draga einhlítar ályktanir um ráðstöfun þrautavaraláns Seðlabankans. Útgreiðslur af evrureikningi Kaupþings á þessum tíma sýna þó að verið var að inna af hendi greiðslur sem ella hefðu líklega leitt til falls bankans. „Færslurnar bera með sér að áhlaup er í gangi á innstæður og önnur fjármögnun er að verða erfiðari sem lýsir sér í veðköllum sem væntanlega tengjast veð- og endurkaupasamningum. Samtals nema greiðslur til norræns seðlabanka, útstreymi á innstæðum og greiðslur vegna veðkalla 442 milljónum evra. Vegna greiðslna í tengslum við CLN skuldabréfið má nefna að málið er ennþá til meðferðar hjá dómstólum. Ekki er heldur hægt að draga miklar ályktanir af upplýsingum um fjárhæð gjaldeyrisviðskipta og mótaðila í þeim viðskiptum. Gera má ráð fyrir að þær færslur hafi þegar verið skoðaðar af þar til bærum aðilum,“ segir í skýrslunni. Hvorugt var rétt Þá segir í skýrslunni að leiða megi að því sterkar líkur, sem studdar eru með seinni tíma yfirlýsingum, að ákvörðunin hafi byggst á því að með lánveitingunni mætti tryggja að einn banki yrði áfram starfandi á landinu og að traust veð gerði áhættuna af tapi litla. „Við vitum nú að hvorugt var rétt og að eftir á að hyggja hefði verið betra að veita ekki lánið. Það er hins vegar ekki þar með sagt að þetta hafi verið rangt sjónarmið miðað við aðstæðurnar og þær upplýsingar sem þá lágu fyrir. Allt orkar tvímælis þá gjört er og ekki er alltaf viðeigandi að nota einungis mælistikur upplýsinga síðari tíma þegar einstakar ákvarðanir eru metnar. Í því fjármálalega fárviðri sem þá geisaði um allan heim réru bankar lífróður og seðlabankar og önnur stjórnvöld komu til aðstoðar,“ segir í skýrslunni. Skýrsluna í heild má lesa hér. Seðlabankinn CLN-málið Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Krökkunum finnst hálf hallærislegt að mamman kunni Friends þættina utan að Atvinnulíf Röntgen Domus og Orkuhúsið fá ekki að sameinast Viðskipti innlent Mun bjóða upp á sömu flugáætlun og Bláfugl áður Viðskipti innlent Viljinn tekinn til gjaldþrotaskipta Viðskipti innlent Dýrmætustu og sjaldgæfustu Mustang bílar landsins á afmælissýningu Mustang Samstarf Þarf að greiða kortareikninginn og meira til í málskostnað Neytendur Neytendur kunna að meta Landlaxinn og Landbleikjuna Samstarf Krónísk óstundvísi: Skýringar og góð ráð Atvinnulíf „Ég var skíthrædd að senda þessa tölvupósta“ Atvinnulíf Tekjur Apple drógust saman enn eina ferðina Viðskipti erlent Fleiri fréttir Röntgen Domus og Orkuhúsið fá ekki að sameinast Viljinn tekinn til gjaldþrotaskipta Spá því að stýrivextir haldist óbreyttir Bein útsending: Ársfundur SFS – Best í heimi? Mun bjóða upp á sömu flugáætlun og Bláfugl áður Grindvíkingar borgi allt að þriðjungi hærri leigu en aðrir Guðný og Sigurður Helgi til SI Tekur við stöðu sviðsstjóra Netöryggismiðstöðvar Íslands Hagnaður Íslandsbanka 5,4 milljarðar á fyrsta fjórðungi Arnar Már nýr aðstoðarforstjóri Vinnunetföng algeng leið fyrir hakkara til að brjótast inn í íslensk fyrirtæki Sjö vilja taka við af Gunnari Hagnaður Landsbankans nam 7,2 milljörðum á fyrstu þremur mánuðum ársins Frumkvöðlar koma saman í Kolaportinu Hefja sölu á íbúðum á Orkureitnum Bein útsending: Stærri styrktækifæri í mannvirkjaiðnaði Lokar Önnu Jónu og segir það mikinn létti Hagnaður Arion dróst saman um tvo milljarða Hefja úthlutun lóða í Vatnsendahvarfi Ráðherra bað um tíu milljarða króna í viðbót í arð Bein útsending: Eftirfylgni við Stöðugleikasamninginn Landa stórum sölusamningi Reginn afturkallar samrunatilkynningu við Eik Vextir verði ekki lækkaðir fyrr en í haust Hafa tryggt útgáfu íslenska tölvuleiksins Island of Winds Verðbólgan úr sex prósentum í ár í 3,5 prósent árið 2026 Vilja gera tilraunir með orkuframleiðslu í geimnum á Íslandi Reksturinn þungur í kjölfar „yfirgangs og afskipta lögreglu“ Fjármálastjóri Play segir upp Tryggðu sér 300 milljóna króna fjármögnun Sjá meira
Skýra þarf betur stjórnsýsluna í kringum veitingu lána til þrautavara og veð í hlutafé erlends banka er ekki heppilegt þegar Seðlabankinn veitir lán til innlendra banka. Þetta kemur fram í skýrslu Seðlabanka Ísland um hið svokallaða neyðarlán Seðlabankans til Kaupþings 6. október árið 2008. Lánið var í erlendum gjaldmiðli og nam 500 milljónum evra. Eignarhlutur Kaupþings í danska bankanum FIH Erhversbank (FIH) var tekinn að veði fyrir láninu. Í skýrslunni er fjallað bæði um aðdraganda lánveitingarinnar, framkvæmd hennar og eftirmál sem fólust í tilraun Seðlabankans til að endurheimta andvirði lánsins með því að selja eignarhlutinn í FIH bankanum. Í skýrslunni segir Már Guðmundsson seðlabankastjóri að mikilvægt sé að draga lærdóm af þessari reynslu. Skýra þurfi betur stjórnsýsluna í kringum veitingu lána til þrautavara. Nefnir Már að í frumvarpinu sem nú liggur fyrir Alþingi að nýjum lögum um Seðlabanka Íslands sé gert ráð fyrir að ákvarðanir um veitingu þrautavaralána séu teknar á fundi seðlabankastjóra og þriggja varaseðlabankastjóra og skuli skráðar í fundargerð. Þá er ákvæði um að ráðherra sem fer með efnahagsmál og fjármál skuli upplýstur um slíkar ákvarðanir. Már nefnir að í öðru lagi þurfi að draga þann lærdóm að veð í hlutafé erlends banka sé ekki heppilegt þegar Seðlabankinn veitir lán til innlendra banka. Almennt þarf að draga þann lærdóm að seðlabankar þurfi á hverjum tíma að hafa gott yfirlit um tiltæk veð þeirra banka sem eru í viðskiptum við þá. Fjallað um endurheimtur á láninu Í skýrslunni kemur fram að Seðlabankinn muni líklega ekki endurheimta mikið meira af 500 milljóna evra láni sínu til Kaupþings en sem nemur 260 milljónum evra. Már segir að í dag liggi fyrir að ekki hafi verið rétt að veita lánið.Vísir/Vilhelm „Það liggur einnig fyrir að nýir eigendur FIH eiga eignarhaldsfélag sem tók við af FIH bankanum og takist þeim að selja eignir félagsins nálægt bókfærðu virði, líkt og útlit er fyrir, þá munu þeir fá þokkalegan hagnað af fjárfestingu sinni. Það hefði varla gerst án umtalsverðs stuðnings danskra stjórnvalda við rekstur -bankans á árunum eftir 2008. Verði þetta raunin er ósvarað þeirri spurningu hvort og í hvaða mæli þessi hagnaður væri á kostnað danskra eða íslenskra skattgreiðenda eða, eins og eigendurnir hafa haldið fram, hvort það væri vegna þrotlausrar vinnu þeirra sjálfra við að viðhalda verðmætum og skapa ný við erfiðar aðstæður? Þessari spurningu verður ekki svarað hér enda liggur niðurstaðan ekki fyrir og sagan að baki nær langt út fyrir vettvang Seðlabankans. Það er að miklu leyti dönsk saga og gögnin sem þá þyrfti að skoða geymd í Danmörku. Kannski verður sú saga einhvern tíma skrifuð,“ segir í skýrslunni. Inntu af hendi greiðslur sem annars hefði leitt til falls Í skýrslunni er farið yfir í hvað lánið fór en ekki er hægt að draga einhlítar ályktanir um ráðstöfun þrautavaraláns Seðlabankans. Útgreiðslur af evrureikningi Kaupþings á þessum tíma sýna þó að verið var að inna af hendi greiðslur sem ella hefðu líklega leitt til falls bankans. „Færslurnar bera með sér að áhlaup er í gangi á innstæður og önnur fjármögnun er að verða erfiðari sem lýsir sér í veðköllum sem væntanlega tengjast veð- og endurkaupasamningum. Samtals nema greiðslur til norræns seðlabanka, útstreymi á innstæðum og greiðslur vegna veðkalla 442 milljónum evra. Vegna greiðslna í tengslum við CLN skuldabréfið má nefna að málið er ennþá til meðferðar hjá dómstólum. Ekki er heldur hægt að draga miklar ályktanir af upplýsingum um fjárhæð gjaldeyrisviðskipta og mótaðila í þeim viðskiptum. Gera má ráð fyrir að þær færslur hafi þegar verið skoðaðar af þar til bærum aðilum,“ segir í skýrslunni. Hvorugt var rétt Þá segir í skýrslunni að leiða megi að því sterkar líkur, sem studdar eru með seinni tíma yfirlýsingum, að ákvörðunin hafi byggst á því að með lánveitingunni mætti tryggja að einn banki yrði áfram starfandi á landinu og að traust veð gerði áhættuna af tapi litla. „Við vitum nú að hvorugt var rétt og að eftir á að hyggja hefði verið betra að veita ekki lánið. Það er hins vegar ekki þar með sagt að þetta hafi verið rangt sjónarmið miðað við aðstæðurnar og þær upplýsingar sem þá lágu fyrir. Allt orkar tvímælis þá gjört er og ekki er alltaf viðeigandi að nota einungis mælistikur upplýsinga síðari tíma þegar einstakar ákvarðanir eru metnar. Í því fjármálalega fárviðri sem þá geisaði um allan heim réru bankar lífróður og seðlabankar og önnur stjórnvöld komu til aðstoðar,“ segir í skýrslunni. Skýrsluna í heild má lesa hér.
Seðlabankinn CLN-málið Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Krökkunum finnst hálf hallærislegt að mamman kunni Friends þættina utan að Atvinnulíf Röntgen Domus og Orkuhúsið fá ekki að sameinast Viðskipti innlent Mun bjóða upp á sömu flugáætlun og Bláfugl áður Viðskipti innlent Viljinn tekinn til gjaldþrotaskipta Viðskipti innlent Dýrmætustu og sjaldgæfustu Mustang bílar landsins á afmælissýningu Mustang Samstarf Þarf að greiða kortareikninginn og meira til í málskostnað Neytendur Neytendur kunna að meta Landlaxinn og Landbleikjuna Samstarf Krónísk óstundvísi: Skýringar og góð ráð Atvinnulíf „Ég var skíthrædd að senda þessa tölvupósta“ Atvinnulíf Tekjur Apple drógust saman enn eina ferðina Viðskipti erlent Fleiri fréttir Röntgen Domus og Orkuhúsið fá ekki að sameinast Viljinn tekinn til gjaldþrotaskipta Spá því að stýrivextir haldist óbreyttir Bein útsending: Ársfundur SFS – Best í heimi? Mun bjóða upp á sömu flugáætlun og Bláfugl áður Grindvíkingar borgi allt að þriðjungi hærri leigu en aðrir Guðný og Sigurður Helgi til SI Tekur við stöðu sviðsstjóra Netöryggismiðstöðvar Íslands Hagnaður Íslandsbanka 5,4 milljarðar á fyrsta fjórðungi Arnar Már nýr aðstoðarforstjóri Vinnunetföng algeng leið fyrir hakkara til að brjótast inn í íslensk fyrirtæki Sjö vilja taka við af Gunnari Hagnaður Landsbankans nam 7,2 milljörðum á fyrstu þremur mánuðum ársins Frumkvöðlar koma saman í Kolaportinu Hefja sölu á íbúðum á Orkureitnum Bein útsending: Stærri styrktækifæri í mannvirkjaiðnaði Lokar Önnu Jónu og segir það mikinn létti Hagnaður Arion dróst saman um tvo milljarða Hefja úthlutun lóða í Vatnsendahvarfi Ráðherra bað um tíu milljarða króna í viðbót í arð Bein útsending: Eftirfylgni við Stöðugleikasamninginn Landa stórum sölusamningi Reginn afturkallar samrunatilkynningu við Eik Vextir verði ekki lækkaðir fyrr en í haust Hafa tryggt útgáfu íslenska tölvuleiksins Island of Winds Verðbólgan úr sex prósentum í ár í 3,5 prósent árið 2026 Vilja gera tilraunir með orkuframleiðslu í geimnum á Íslandi Reksturinn þungur í kjölfar „yfirgangs og afskipta lögreglu“ Fjármálastjóri Play segir upp Tryggðu sér 300 milljóna króna fjármögnun Sjá meira