Steinrennum loftslagsvandann Bergur Sigfússon og Edda Sif Aradótir Pind og Sandra Ósk Snæbjörnsdóttir skrifa 7. maí 2019 13:00 Í fréttum RÚV þann 30. apríl sl. kom fram að losun á koldíoxíði hér á landi muni aukast um rúm 10 prósent ef starfsemi verður hafin á ný í kísilverksmiðjunni í Helguvík. Þá kemur fram í aðgerðaráætlun ríkisstjórnarinnar í loftslagsmálum að gert er ráð fyrir að losun frá stóriðju eigi eftir að aukast verulega fram til ársins 2030. Það er óásættanlegt að gert sé ráð fyrir aukinni losun hér á landi á tímum þegar helsta vá sem steðjar að okkur tengist gríðarlegri losun á koldíoxíði og þeim áhrifum sem sú losun hefur haft og mun hafa á loftslag á jörðinni. Nú er svo komið að árleg losun á heimsvísu er um 35 gígatonn - það er að segja 35 milljarðar tonna af koldíoxíði á ári hverju; meira en 1000 tonn á hverri sekúndu. Meðalhitinn á jörðinni hefur hækkað um um það bil eina gráðu á síðustu hundrað árum eða svo og við erum þegar farin að sjá afleiðingar þessarar hlýnunar í meiri öfgum í veðurfari, súrnun sjávar, bráðnun jökla svo eitthvað sé nefnt. Að öllu óbreyttu mun meðalhiti á jörðinni hafa hækkað um aðra gráðu til viðbótar um miðbik þessarar aldar. Áframhaldandi hlýnun mun hafa alvarlegar afleiðingar, meðal annars aukinn þurrk, aukin flóð og fleiri storma. Milljónir munu missa lífsviðurværi sitt og ekki eiga annarra kosta völ en að flýja heimkynni sín, sem aftur skapar spennu og eykur líkur á ófriði. Þegar hefur vistkerfum jarðar hrakað og er nú talið að allt að milljón tegundir lífvera séu í útrýmingarhættu. Einungis útdauði tegunda í kjölfar áreksturs loftsteins á jörðina þegar meðal annars risaeðlur dóu út er sambærilegur við þær hamfarir sem mannkynið er að valda jörðinni með gengdarlausri losun koldíoxíðs. Að halda þessari hlýnun í skefjum mun kosta gríðarlega fyrirhöfn en vera vel þess virði hvort sem horft er til fjárhagslegra, samfélagslegra eða umhverfislegra þátta. T.a.m. hefur ítrekað verið sýnt fram á það að kostnaðurinn við að aðlagast og takast á við loftslagsbreytingar sé umtalsvert meiri en kostnaðurinn sem felst í því að koma í veg fyrir þær. Föngun og binding á koldíoxíði Í desember 2015 komu leiðtogar heimsins saman í París og sammæltust um að hlýnun jarðar muni hafa alvarlegar afleiðingar - en jafnframt að samhent átak geti og muni skipta sköpum til að minnka afleiðingar þessarar hlýnunar á líf fólks og samfélagið í heild sinni. Parísarsáttmálinn leit dagsins ljós og í honum er skýrt kveðið á um að halda þessari hlýnun vel undir 2°C, og reyna með öllum ráðum að takmarka hana við eina og hálfa gráðu. Og svona lítur framtíðin út - leiðin að Parísarsáttmálanum í augum loftslagsnefndar sameinuðu þjóðanna; nú þurfum við að beygja af leið og halda í vegferð þar sem við þurfum á örskömmum tíma að minnka losun á koldíoxíði út í andrúmsloftið, og hætta allri losun um miðbik þessarar aldar. Hægt er að ná markmiðum Parísarsáttmálans með tækni sem nú þegar er til eða í þróun og til þess þurfum við ekki að reiða okkur á nýja tækni. Dæmi um slíka tækni sem talið er að muni spila stórt hlutverk er tækni til að fanga og binda koldíoxíð (e. carbon capture and storage, CCS). Þróun slíkrar tækni hófst þegar í lok áttunda áratugar síðustu aldar þegar upp komu hugmyndir um að fanga koldíoxíð úr útblæstri frá gashreinsistöðvum í Bandaríkjunum og dæla niður í jörðina í stað þess að sleppa út í andrúmsloftið. Undanfarna tvo áratugi hefur þessi tækni verið þróuð áfram til að draga úr koldíoxíðslosun orkuvera sem og sementsverksmiðja, ál- og stálvera svo dæmi séu tekin. Hreinsibúnaði til að fanga koldíoxíðið er skeytt við útblásturskerfi orku- og iðjuvera og getur verið hluti af hönnun nýs vers en einnig má með mismikilli fyrirhöfn bæta hreinsibúnaði aftan við framleiðslueiningar í rekstri. Í gegnum tíðina hefur aðaláhersla verið lögð á að binda koldíoxíð í setlögum, en jarðlög sem henta slíkri bindingu er ekki að finna á Íslandi. Hér á landi hefur þó verið þróuð ný tækni til kolefnisbindingar sem hlotið hefur mikla athygli, þar sem koldíoxíð er leyst í vatni og því svo dælt niður í basaltlög þar sem það binst í steindum - eða steinrennur. Tæknin, sem kölluð er CarbFix, hefur verið í þróun við Hellisheiðarvirkjun frá árinu 2007. Upphafleg hönnun Hellisheiðarvirkjunar gerði ekki ráð fyrir því að fanga koldíoxíð frá virkjuninni og var öllu gasi sleppt út í andrúmsloftið fyrstu rekstrarár hennar. Til að hægt væri að beita CarbFix tækninni þurfti því að breyta öllum vélasamstæðum virkjunarinnar. Virkjuninni var breytt í skrefum og síðan 2014 hefur föngun og niðurdæling farið stigvaxandi samfara þeim breytingum og uppbyggingu og nú er þriðjungi þess koldíoxíðs sem streymir um virkjunina eða um 12,000 tonnum dælt niður árlega undir merkjum CarbFix verkefnisins. Þessa aðferð mætti nýta til að binda koldíoxíð úr útblæstri hér á landi, meðal annars frá ál- og kísilverum. Að leysa loftslagsvandann Mergur málsins er sá að tæknin til að fanga og binda koldíoxíð frá iðnferlum líkt og þeim sem nú bera langmesta ábyrgð á losun á Íslandi, svo sem frá álverum og kísilverum, er nú þegar til. Það er því hægt að fara í aðgerðir til að minnka þessa losun verulega. Raunar verður Parísarmarkmiðunum ekki náð án þess að farið sé í stórtækar aðgerðir við kolefnisföngun og bindingu á heimsvísu, því þó að endurnýjanlegir orkugjafar myndu leysa orkuframleiðslu með jarðefnaeldsneyti alfarið af hólmi er ekki útlit fyrir það að heimsbyggðin muni hætta að reiða sig á ál, stál og sement í fyrirsjáanlegri framtíð. Það sem helst virðist standa í vegi fyrir því að þessi tækni sé nýtt á mun stærri skala er kostnaður - eins og staðan er í dag kostar það mun minna að losa koldíoxíð út í andrúmsloftið en að fanga það og binda. Í nýrri skýrslu Alþjóðagjaldeyrissjóðsins er lagt til að allt að 70 dollara kolefnisskattur sé settur á losun á koldíoxíði, enda sé það langárangursríkasta leiðin til að knýja fram þær breytingar sem lagt er upp með í Parísarsáttmálanum í baráttunni við loftslagsbreytingar. Þetta er svipað verð og sett hefur verið fram í rannsóknum á útblásturskerfum álvera. Ef þessi leið væri farin væri loftslagsvandinn úr sögunni. Slíkar aðgerðir krefjast þó mikils hugrekkis af hálfu stjórnvalda og atvinnulífs. Staðan er því sú að gert er ráð fyrir að losun Íslands aukist á næstu árum þrátt fyrir vitneskju okkar um afleiðingar þessarar losunar, þrátt fyrir það að tækni til að minnka þessa losun sé þegar til og þrátt fyrir hið mikla forskot sem Ísland hefur vegna nýtingar á endurnýjanlegri orku með aðeins lágmarks losun samanborið við önnur lönd. Sýnum samfélagslega ábyrgð og frumkvæði og byrjum strax að róa öllum árum saman að því að draga úr losun. Í þeirri vegverð er enginn undanskilinn. Tæknilega getum við það, fræðilega getum við það - það eina sem vantar er dugur og þor og vilji til að vera hluti af lausninni við stærstu áskorun samtímans. Höfundar eru kolefnisfargarar og stýra CarbFix-verkefninu. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Edda Sif Aradóttir Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Ríkisreknar ofsóknir Sigurður Einarsson Skoðun Hver skipaði bankaráði Landsbankans að kaupa TM? Ásthildur Lóa Þórsdóttir Skoðun Bréf til þjóðarinnar Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir Skoðun Saklausir menn í fangelsi Tinna Brynjólfsdóttir Skoðun Er þetta eðlilegt? Guðrún Árnadóttir,Guðrún Tara Sveinsdóttir,Hekla Kollmar,Þorgerður Jörundsdóttir Skoðun Vikan með Gísla Árný Björg Blandon Skoðun Markvissar aðgerðir munu skila árangri á húsnæðismarkaði Ágúst Bjarni Garðarsson Skoðun Páskarnir - íhugunarhvatning Árni Stefán Árnason Skoðun Tónlist í gleði og sorg Sigurvin Lárus Jónsson Skoðun Foreldrar með börn í vímuefnaneyslu og úrræði Dagbjört Ósk Steindórsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Foreldrar með börn í vímuefnaneyslu og úrræði Dagbjört Ósk Steindórsdóttir skrifar Skoðun Páskarnir - íhugunarhvatning Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Aukinn kraftur með hækkandi sól Bragi Bjarnason skrifar Skoðun Tilbrigðin um enda lífsins Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Tónlist í gleði og sorg Sigurvin Lárus Jónsson skrifar Skoðun Eftirliti með snyrtistofum ábótavant Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Markvissar aðgerðir munu skila árangri á húsnæðismarkaði Ágúst Bjarni Garðarsson skrifar Skoðun Bréf til þjóðarinnar Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Einokunarmjólk? Hilmar Vilberg Gylfason skrifar Skoðun Má þjóðin ráða? Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Formaður geðlækna illa áttaður? Vilhjálmur Hjálmarsson skrifar Skoðun Hver skipaði bankaráði Landsbankans að kaupa TM? Ásthildur Lóa Þórsdóttir skrifar Skoðun Að vera eða vera ekki í samkeppni við sjálfa sig Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Engin námslán fyrir fátækt fólk Gísli Laufeyjarson Höskuldsson skrifar Skoðun Er þetta eðlilegt? Guðrún Árnadóttir,Guðrún Tara Sveinsdóttir,Hekla Kollmar,Þorgerður Jörundsdóttir skrifar Skoðun Stjórnmálin koma okkur öllum við Arnar Freyr Sigurðsson skrifar Skoðun Um tímabær áform ráðherra og ótímabært frumhlaup Viðskiptaráðs Jóna Hlíf Halldórsdóttir skrifar Skoðun Fríar máltíðir grunnskólabarna - merkur samfélagslegur áfangi Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Heilbrigðisráðuneytið er með forystu Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Skaðaminnkun, lækning, hroki og hleypidómar Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Fyrirgefðu mér mín kæra Harpa Sævar Helgi Lárusson skrifar Skoðun Vikan með Gísla Árný Björg Blandon skrifar Skoðun Furðulegar verðlækkanir á mörkuðum Baldur Thorlacius skrifar Skoðun Varanlegt vopnahlé og sjálfstæð Palestína Kristrún Frostadóttir skrifar Skoðun Með of mikil völd Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hvað ef það gýs nær höfuðborgarsvæðinu? Ingvi Gunnarsson,Sigrún Tómsdóttir,Hrefna Hallgrímsdóttir,Daði Hafþórsson skrifar Skoðun Er sniðugt að vera með tilgreinda séreign? Guðný Helga Lárusdóttir skrifar Skoðun Ekki þykjast ekki vita neitt Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Athugasemdir við eignaumsýslu Landsbanka Íslands Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Framsókn stendur með bændum og neytendum Hópur þingmanna Framsóknar skrifar Sjá meira
Í fréttum RÚV þann 30. apríl sl. kom fram að losun á koldíoxíði hér á landi muni aukast um rúm 10 prósent ef starfsemi verður hafin á ný í kísilverksmiðjunni í Helguvík. Þá kemur fram í aðgerðaráætlun ríkisstjórnarinnar í loftslagsmálum að gert er ráð fyrir að losun frá stóriðju eigi eftir að aukast verulega fram til ársins 2030. Það er óásættanlegt að gert sé ráð fyrir aukinni losun hér á landi á tímum þegar helsta vá sem steðjar að okkur tengist gríðarlegri losun á koldíoxíði og þeim áhrifum sem sú losun hefur haft og mun hafa á loftslag á jörðinni. Nú er svo komið að árleg losun á heimsvísu er um 35 gígatonn - það er að segja 35 milljarðar tonna af koldíoxíði á ári hverju; meira en 1000 tonn á hverri sekúndu. Meðalhitinn á jörðinni hefur hækkað um um það bil eina gráðu á síðustu hundrað árum eða svo og við erum þegar farin að sjá afleiðingar þessarar hlýnunar í meiri öfgum í veðurfari, súrnun sjávar, bráðnun jökla svo eitthvað sé nefnt. Að öllu óbreyttu mun meðalhiti á jörðinni hafa hækkað um aðra gráðu til viðbótar um miðbik þessarar aldar. Áframhaldandi hlýnun mun hafa alvarlegar afleiðingar, meðal annars aukinn þurrk, aukin flóð og fleiri storma. Milljónir munu missa lífsviðurværi sitt og ekki eiga annarra kosta völ en að flýja heimkynni sín, sem aftur skapar spennu og eykur líkur á ófriði. Þegar hefur vistkerfum jarðar hrakað og er nú talið að allt að milljón tegundir lífvera séu í útrýmingarhættu. Einungis útdauði tegunda í kjölfar áreksturs loftsteins á jörðina þegar meðal annars risaeðlur dóu út er sambærilegur við þær hamfarir sem mannkynið er að valda jörðinni með gengdarlausri losun koldíoxíðs. Að halda þessari hlýnun í skefjum mun kosta gríðarlega fyrirhöfn en vera vel þess virði hvort sem horft er til fjárhagslegra, samfélagslegra eða umhverfislegra þátta. T.a.m. hefur ítrekað verið sýnt fram á það að kostnaðurinn við að aðlagast og takast á við loftslagsbreytingar sé umtalsvert meiri en kostnaðurinn sem felst í því að koma í veg fyrir þær. Föngun og binding á koldíoxíði Í desember 2015 komu leiðtogar heimsins saman í París og sammæltust um að hlýnun jarðar muni hafa alvarlegar afleiðingar - en jafnframt að samhent átak geti og muni skipta sköpum til að minnka afleiðingar þessarar hlýnunar á líf fólks og samfélagið í heild sinni. Parísarsáttmálinn leit dagsins ljós og í honum er skýrt kveðið á um að halda þessari hlýnun vel undir 2°C, og reyna með öllum ráðum að takmarka hana við eina og hálfa gráðu. Og svona lítur framtíðin út - leiðin að Parísarsáttmálanum í augum loftslagsnefndar sameinuðu þjóðanna; nú þurfum við að beygja af leið og halda í vegferð þar sem við þurfum á örskömmum tíma að minnka losun á koldíoxíði út í andrúmsloftið, og hætta allri losun um miðbik þessarar aldar. Hægt er að ná markmiðum Parísarsáttmálans með tækni sem nú þegar er til eða í þróun og til þess þurfum við ekki að reiða okkur á nýja tækni. Dæmi um slíka tækni sem talið er að muni spila stórt hlutverk er tækni til að fanga og binda koldíoxíð (e. carbon capture and storage, CCS). Þróun slíkrar tækni hófst þegar í lok áttunda áratugar síðustu aldar þegar upp komu hugmyndir um að fanga koldíoxíð úr útblæstri frá gashreinsistöðvum í Bandaríkjunum og dæla niður í jörðina í stað þess að sleppa út í andrúmsloftið. Undanfarna tvo áratugi hefur þessi tækni verið þróuð áfram til að draga úr koldíoxíðslosun orkuvera sem og sementsverksmiðja, ál- og stálvera svo dæmi séu tekin. Hreinsibúnaði til að fanga koldíoxíðið er skeytt við útblásturskerfi orku- og iðjuvera og getur verið hluti af hönnun nýs vers en einnig má með mismikilli fyrirhöfn bæta hreinsibúnaði aftan við framleiðslueiningar í rekstri. Í gegnum tíðina hefur aðaláhersla verið lögð á að binda koldíoxíð í setlögum, en jarðlög sem henta slíkri bindingu er ekki að finna á Íslandi. Hér á landi hefur þó verið þróuð ný tækni til kolefnisbindingar sem hlotið hefur mikla athygli, þar sem koldíoxíð er leyst í vatni og því svo dælt niður í basaltlög þar sem það binst í steindum - eða steinrennur. Tæknin, sem kölluð er CarbFix, hefur verið í þróun við Hellisheiðarvirkjun frá árinu 2007. Upphafleg hönnun Hellisheiðarvirkjunar gerði ekki ráð fyrir því að fanga koldíoxíð frá virkjuninni og var öllu gasi sleppt út í andrúmsloftið fyrstu rekstrarár hennar. Til að hægt væri að beita CarbFix tækninni þurfti því að breyta öllum vélasamstæðum virkjunarinnar. Virkjuninni var breytt í skrefum og síðan 2014 hefur föngun og niðurdæling farið stigvaxandi samfara þeim breytingum og uppbyggingu og nú er þriðjungi þess koldíoxíðs sem streymir um virkjunina eða um 12,000 tonnum dælt niður árlega undir merkjum CarbFix verkefnisins. Þessa aðferð mætti nýta til að binda koldíoxíð úr útblæstri hér á landi, meðal annars frá ál- og kísilverum. Að leysa loftslagsvandann Mergur málsins er sá að tæknin til að fanga og binda koldíoxíð frá iðnferlum líkt og þeim sem nú bera langmesta ábyrgð á losun á Íslandi, svo sem frá álverum og kísilverum, er nú þegar til. Það er því hægt að fara í aðgerðir til að minnka þessa losun verulega. Raunar verður Parísarmarkmiðunum ekki náð án þess að farið sé í stórtækar aðgerðir við kolefnisföngun og bindingu á heimsvísu, því þó að endurnýjanlegir orkugjafar myndu leysa orkuframleiðslu með jarðefnaeldsneyti alfarið af hólmi er ekki útlit fyrir það að heimsbyggðin muni hætta að reiða sig á ál, stál og sement í fyrirsjáanlegri framtíð. Það sem helst virðist standa í vegi fyrir því að þessi tækni sé nýtt á mun stærri skala er kostnaður - eins og staðan er í dag kostar það mun minna að losa koldíoxíð út í andrúmsloftið en að fanga það og binda. Í nýrri skýrslu Alþjóðagjaldeyrissjóðsins er lagt til að allt að 70 dollara kolefnisskattur sé settur á losun á koldíoxíði, enda sé það langárangursríkasta leiðin til að knýja fram þær breytingar sem lagt er upp með í Parísarsáttmálanum í baráttunni við loftslagsbreytingar. Þetta er svipað verð og sett hefur verið fram í rannsóknum á útblásturskerfum álvera. Ef þessi leið væri farin væri loftslagsvandinn úr sögunni. Slíkar aðgerðir krefjast þó mikils hugrekkis af hálfu stjórnvalda og atvinnulífs. Staðan er því sú að gert er ráð fyrir að losun Íslands aukist á næstu árum þrátt fyrir vitneskju okkar um afleiðingar þessarar losunar, þrátt fyrir það að tækni til að minnka þessa losun sé þegar til og þrátt fyrir hið mikla forskot sem Ísland hefur vegna nýtingar á endurnýjanlegri orku með aðeins lágmarks losun samanborið við önnur lönd. Sýnum samfélagslega ábyrgð og frumkvæði og byrjum strax að róa öllum árum saman að því að draga úr losun. Í þeirri vegverð er enginn undanskilinn. Tæknilega getum við það, fræðilega getum við það - það eina sem vantar er dugur og þor og vilji til að vera hluti af lausninni við stærstu áskorun samtímans. Höfundar eru kolefnisfargarar og stýra CarbFix-verkefninu.
Er þetta eðlilegt? Guðrún Árnadóttir,Guðrún Tara Sveinsdóttir,Hekla Kollmar,Þorgerður Jörundsdóttir Skoðun
Skoðun Er þetta eðlilegt? Guðrún Árnadóttir,Guðrún Tara Sveinsdóttir,Hekla Kollmar,Þorgerður Jörundsdóttir skrifar
Skoðun Um tímabær áform ráðherra og ótímabært frumhlaup Viðskiptaráðs Jóna Hlíf Halldórsdóttir skrifar
Skoðun Fríar máltíðir grunnskólabarna - merkur samfélagslegur áfangi Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar
Skoðun Hvað ef það gýs nær höfuðborgarsvæðinu? Ingvi Gunnarsson,Sigrún Tómsdóttir,Hrefna Hallgrímsdóttir,Daði Hafþórsson skrifar
Er þetta eðlilegt? Guðrún Árnadóttir,Guðrún Tara Sveinsdóttir,Hekla Kollmar,Þorgerður Jörundsdóttir Skoðun