Þrælalán á Íslandi Þorsteinn Sæmundsson skrifar 29. júní 2018 09:37 Fasteignalán á Íslandi, vaxtakjör þeirra og verðtrygging er mörgum ráðgáta, ekki síst ferðalöngum frá þróuðum og siðuðum þjóðum. Það er erfitt að útskýra fyrir fólki sem býr við þróaðan fasteignamarkað og stöðug vaxtakjör hvernig lánveitendur á Íslandi hafa öll spil a hendi gagnvart lántakendum. Það er heldur ekki hægt að útskýra fyrir sama fólki hvernig lán heimila og fyrirtækja hækka um milljarðatugi á ári þegar verðbólga er lág og stöðug og sömu milljarðatugir flæða úr vösum heimila og fyrirtækja í hirzlur fjármálastofnana. Góður félagi minn rekur ferðaþjónustu og tekur á móti gestum hvaðanæva að. Hann á góðar samræður við marga þeirra og reynir eftir getu að upplýsa gesti sína um hvaðeina sem snertir Ísland og Íslendinga. Nýverið bar að garði hjá honum svissneskan hagfræðing sem var forvitinn um samskipti Íslendinga og fjármálakerfisins. Félagi minn reyndi að útskýra fyrir gestinum frá Sviss hvernig lánakjörum húsnæðiskaupenda er háttað. Gesturinn spurði: „Borgið þið semsagt verðbætur ofan á vexti sem eru 3-5%?“ Svarið var að sjálfsögðu já. „Og þið borgið höfuðstól 40 ára húsnæðisláns u.þ.b. fjórum sinnum á lánstímanum?“ Svarið var einnig já. „Og fjármálastofnunin tekur enga áhættu. Áhættan er öll hjá lántaka?“ spurði svissneski gesturinn. Svarið var enn já. „En þetta eru þrælalán“ sagði sá svissneski. „Þeir sem búa við slík lánakjör eru þrælar lánveitendanna.“ Félagi minn gat ekki þrætt fyrir það. „Ef svona kjör byðust í Sviss yrðu uppþot á götum úti“ sagði gesturinn. Ekki gat félagi minn þrætt fyrir það. Næst barst talið að vaxtakjörum og ég vitna orðrétt í frásögn félaga míns: Eftir að hann hafði áttað sig á verðtryggðum lánum til almennings hér, sem hann kallaði „Slave loans“ þá fór hann að velta fyrir sér vöxtum og vaxtastigi hér. Þá hófst kafli tvö í að gera manninn enn þá meir undrandi. „Stýrivextir 5%?“ og hann gapti af undrun. Það gat hann engan vegin skilið eftir að ég hafði útskýrt fyrir honum hver verðbólgan væri og það sérstaklega að það væri verðhjöðnun án húsnæðisliðar neysluverðs vísitölunnar. „Í Sviss væru stýrivextir í mínus og yrðu í svona aðstæðum.“ Þá komum við inn á tilgang stýrivaxta og stýringu gagnvart verðbólgu. Hann gat engan vegið séð hvernig stýrivextir eiga að virka á verðtryggðu lánin (Við vorum 100% sammála um að þeir gera það ekki) Þá leiddist talið út í hvernig þetta hefur áhrif á gengið og hvernig það hefur styrkst gríðarlega eftir stýrivaxtahækkunina haustið 2015. Hann sagði þá „En fjármagn hlýtur að leita í þennan gríðarlega vaxtamun, það fæst hvergi svona há og örugg ávöxtun?“ Mitt svar var einfaldlega „Já að sjálfsögðu leitar fjármagn í þetta“ „Og þið borgið bara með bros á vör sagði hann þá og glotti“ (árlega miljarðatuga færsla frá heimilum og fyrirtækjum til fjármagnseigenda) því næst sagði hann „Og styrkja menn gengið til að halda niðri verðbólgu sem er ekki til í raun og drepa um leið tekjuöflunina“ Í stuttu máli þá sagði hann þetta er ekki í lagi að neinu leiti og við vorum algerlega sammála um það. Algjört vaxtaokur, þrælalán og tekjuöflun drepin... „Til hvers er eiginlega þessi Seðlabanki ykkar, það gengur aldrei svona að reka þjóðfélag svo að hlutirnir virki“ voru síðustu orða hans um leið og við kvöddumst. Nei það er nú heila málið - Svona getur rekstur þjóðfélags og heimila aldrei gengið Svo mörg voru þau orð. Greinarhöfundur reyndi sjálfur nýlega að útskýra sömu hluti fyrir Finna sem hann hitti á fundi en Finnar hafa upplifað þó nokkrar hremmingar í efnahagsmálum undanfarin tuttugu ár eða svo. Það var að sjálfsögðu ekki nokkur vegur að útskýra þetta ástand fyrir viðkomandi. Spurningin sem íslenskir stjórmálamenn þurfa að spyrja sig er hinsvegar þessi: „Hvernig getum við fengið ungt fólk til að setjast að á Íslandi við þessar aðstæður? Sá tími er skammt undan að við verðum spurð: Hvers vegna í ósköpunum eru þið ekki búin að breyta þessu?“ Svari nú hver fyrir sig.Höfundur er þingmaður Miðflokksins. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Þorsteinn Sæmundsson Mest lesið Við höfum ekki efni á norsku leiðinni Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Fólkið sem gleymdist í Grindavík Bryndís Gunnlaugsdóttir Skoðun Hver er viðskiptalegur ávinningur af EES-samningnum? Sigurbjörn Svavarsson Skoðun Ríkisstjórn sem skeytir engu Diljá Matthíasardóttir Skoðun Styðjum þá sem bjarga okkur Jens Garðar Helgason Skoðun Elsku ASÍ, bara… Nei Sunna Arnardóttir Skoðun Rússar pyntuðu og myrtu úkraínsku blaðakonuna Viktoriiu Roshchyna Erlingur Erlingsson Skoðun Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty Skoðun Áskorun til ráðherra mennta- og barnamála og ráðherra menningarmála Anna Klara Georgsdóttir Skoðun Gigtarmaí 2025 – Stuðlum að forvörnum, fræðslu og vitundarvakningu Hrönn Stefánsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Ríkisstjórn sem skeytir engu Diljá Matthíasardóttir skrifar Skoðun Áskorun til ráðherra mennta- og barnamála og ráðherra menningarmála Anna Klara Georgsdóttir skrifar Skoðun Fólkið sem gleymdist í Grindavík Bryndís Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Rússar pyntuðu og myrtu úkraínsku blaðakonuna Viktoriiu Roshchyna Erlingur Erlingsson skrifar Skoðun Á að sameina ÍSÍ og UMFÍ? Ómar Stefánsson skrifar Skoðun Elsku ASÍ, bara… Nei Sunna Arnardóttir skrifar Skoðun Gigtarmaí 2025 – Stuðlum að forvörnum, fræðslu og vitundarvakningu Hrönn Stefánsdóttir skrifar Skoðun Við höfum ekki efni á norsku leiðinni Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Sósíalistar á vaktinni í átta ár Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Styðjum þá sem bjarga okkur Jens Garðar Helgason skrifar Skoðun Hver er viðskiptalegur ávinningur af EES-samningnum? Sigurbjörn Svavarsson skrifar Skoðun Embætti þitt geta allir séð Ragnheiður Davíðsdóttir skrifar Skoðun Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty skrifar Skoðun Hver á dómur að vera hjá ungmenni fyrir að fremja alvarlegt afbrot, jafnvel morð? Davíð Bergmann skrifar Skoðun Sigursaga Evrópu í 21 ár Pawel Bartoszek skrifar Skoðun Verkalýðshreyfingin, Dagbjört og ESB Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Börnin á Gasa Ebba Margrét Magnúsdóttir skrifar Skoðun Myndir þú ráða fatlað fólk í vinnu? Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Hvað ert þú að gera? Eiður Welding skrifar Skoðun Rauðir sokkar á 1. maí Sveinn Ólafsson skrifar Skoðun 1. maí er líka fyrir fatlað fólk! Geirdís Hanna Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Verkalýðshreyfingin á næsta leik í Evrópuumræðunni Dagbjört Hákonardóttir skrifar Skoðun Á milli steins og sleggju Heinemann Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Heiðrum íslenska hestinn Berglind Margo Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Allir eiga rétt á virku lífi — líka fatlað fólk Anna Margrét Bjarnadóttir skrifar Skoðun Er kominn tími á Útlendingafrí? Marion Poilvez skrifar Skoðun Janus og jakkalakkarnir Óskar Guðmundsson skrifar Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað ætlar þú að vera þegar þú verður stór? Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Samtalið um dauðann veldur okkur óöryggi Ingrid Kuhlman skrifar Sjá meira
Fasteignalán á Íslandi, vaxtakjör þeirra og verðtrygging er mörgum ráðgáta, ekki síst ferðalöngum frá þróuðum og siðuðum þjóðum. Það er erfitt að útskýra fyrir fólki sem býr við þróaðan fasteignamarkað og stöðug vaxtakjör hvernig lánveitendur á Íslandi hafa öll spil a hendi gagnvart lántakendum. Það er heldur ekki hægt að útskýra fyrir sama fólki hvernig lán heimila og fyrirtækja hækka um milljarðatugi á ári þegar verðbólga er lág og stöðug og sömu milljarðatugir flæða úr vösum heimila og fyrirtækja í hirzlur fjármálastofnana. Góður félagi minn rekur ferðaþjónustu og tekur á móti gestum hvaðanæva að. Hann á góðar samræður við marga þeirra og reynir eftir getu að upplýsa gesti sína um hvaðeina sem snertir Ísland og Íslendinga. Nýverið bar að garði hjá honum svissneskan hagfræðing sem var forvitinn um samskipti Íslendinga og fjármálakerfisins. Félagi minn reyndi að útskýra fyrir gestinum frá Sviss hvernig lánakjörum húsnæðiskaupenda er háttað. Gesturinn spurði: „Borgið þið semsagt verðbætur ofan á vexti sem eru 3-5%?“ Svarið var að sjálfsögðu já. „Og þið borgið höfuðstól 40 ára húsnæðisláns u.þ.b. fjórum sinnum á lánstímanum?“ Svarið var einnig já. „Og fjármálastofnunin tekur enga áhættu. Áhættan er öll hjá lántaka?“ spurði svissneski gesturinn. Svarið var enn já. „En þetta eru þrælalán“ sagði sá svissneski. „Þeir sem búa við slík lánakjör eru þrælar lánveitendanna.“ Félagi minn gat ekki þrætt fyrir það. „Ef svona kjör byðust í Sviss yrðu uppþot á götum úti“ sagði gesturinn. Ekki gat félagi minn þrætt fyrir það. Næst barst talið að vaxtakjörum og ég vitna orðrétt í frásögn félaga míns: Eftir að hann hafði áttað sig á verðtryggðum lánum til almennings hér, sem hann kallaði „Slave loans“ þá fór hann að velta fyrir sér vöxtum og vaxtastigi hér. Þá hófst kafli tvö í að gera manninn enn þá meir undrandi. „Stýrivextir 5%?“ og hann gapti af undrun. Það gat hann engan vegin skilið eftir að ég hafði útskýrt fyrir honum hver verðbólgan væri og það sérstaklega að það væri verðhjöðnun án húsnæðisliðar neysluverðs vísitölunnar. „Í Sviss væru stýrivextir í mínus og yrðu í svona aðstæðum.“ Þá komum við inn á tilgang stýrivaxta og stýringu gagnvart verðbólgu. Hann gat engan vegið séð hvernig stýrivextir eiga að virka á verðtryggðu lánin (Við vorum 100% sammála um að þeir gera það ekki) Þá leiddist talið út í hvernig þetta hefur áhrif á gengið og hvernig það hefur styrkst gríðarlega eftir stýrivaxtahækkunina haustið 2015. Hann sagði þá „En fjármagn hlýtur að leita í þennan gríðarlega vaxtamun, það fæst hvergi svona há og örugg ávöxtun?“ Mitt svar var einfaldlega „Já að sjálfsögðu leitar fjármagn í þetta“ „Og þið borgið bara með bros á vör sagði hann þá og glotti“ (árlega miljarðatuga færsla frá heimilum og fyrirtækjum til fjármagnseigenda) því næst sagði hann „Og styrkja menn gengið til að halda niðri verðbólgu sem er ekki til í raun og drepa um leið tekjuöflunina“ Í stuttu máli þá sagði hann þetta er ekki í lagi að neinu leiti og við vorum algerlega sammála um það. Algjört vaxtaokur, þrælalán og tekjuöflun drepin... „Til hvers er eiginlega þessi Seðlabanki ykkar, það gengur aldrei svona að reka þjóðfélag svo að hlutirnir virki“ voru síðustu orða hans um leið og við kvöddumst. Nei það er nú heila málið - Svona getur rekstur þjóðfélags og heimila aldrei gengið Svo mörg voru þau orð. Greinarhöfundur reyndi sjálfur nýlega að útskýra sömu hluti fyrir Finna sem hann hitti á fundi en Finnar hafa upplifað þó nokkrar hremmingar í efnahagsmálum undanfarin tuttugu ár eða svo. Það var að sjálfsögðu ekki nokkur vegur að útskýra þetta ástand fyrir viðkomandi. Spurningin sem íslenskir stjórmálamenn þurfa að spyrja sig er hinsvegar þessi: „Hvernig getum við fengið ungt fólk til að setjast að á Íslandi við þessar aðstæður? Sá tími er skammt undan að við verðum spurð: Hvers vegna í ósköpunum eru þið ekki búin að breyta þessu?“ Svari nú hver fyrir sig.Höfundur er þingmaður Miðflokksins.
Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty Skoðun
Áskorun til ráðherra mennta- og barnamála og ráðherra menningarmála Anna Klara Georgsdóttir Skoðun
Skoðun Áskorun til ráðherra mennta- og barnamála og ráðherra menningarmála Anna Klara Georgsdóttir skrifar
Skoðun Rússar pyntuðu og myrtu úkraínsku blaðakonuna Viktoriiu Roshchyna Erlingur Erlingsson skrifar
Skoðun Gigtarmaí 2025 – Stuðlum að forvörnum, fræðslu og vitundarvakningu Hrönn Stefánsdóttir skrifar
Skoðun Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty skrifar
Skoðun Hver á dómur að vera hjá ungmenni fyrir að fremja alvarlegt afbrot, jafnvel morð? Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir skrifar
Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty Skoðun
Áskorun til ráðherra mennta- og barnamála og ráðherra menningarmála Anna Klara Georgsdóttir Skoðun