Túrverkja- og tíðarhvarfamiðstöð? Inga María Hlíðar Thorsteinson skrifar 18. október 2018 18:52 Það kom lítið á óvart þegar fréttir bárust af því að heilbrigðisráðherra vildi stefna að opnun heilsugæslu fyrir konur að nokkrir læknar myndu rísa upp á móti þeirri hugmynd. Í hvert skipti sem heilbrigðisráðherra og forverar hennar í starfi hafa komið með hugmyndir um að nýta mannauð heilbrigðiskerfisins betur hafa fáir en háværir læknar risið upp á móti og lýst yfir andstöðu við slík áform. Það er ekki að undra, enda skiljanlegt að mörgum þyki erfitt sé að treysta á þekkingu annarra með þá löngu menntun og þjálfun sem þeir hafa. Dæmigerð viðbrögð Þegar öllu er á botninn hvolft er þó ólíklegt að sérfræðingur í gigtar- og lyflæknisfræði, sem tjáði sig opinberlega um þetta mál sé með sömu þekkingu og skilning á þörf kvenna fyrir heilbrigðisþjónustu er lítur að barneignum og/eða kvillum sem tengjast kvenlíffærum og ljósmóðir sem hefur sérhæft sig í þessum málum. Því er mikilvægt að raddir þeirra sem rísa upp á móti hugmyndum til að bæta heilbrigði kvenna nái ekki brautargengi eingöngu vegna stöðu þeirra í valdapýramída heilbrigðiskerfisins. Er Svandís „gengin af göfflum og skeiðum og hnífum“? ...Líkt og annar læknir hélt fram í sömu umfjöllun. Nei, þessi hugmynd er ekki sjálfsprottin af íslenskum ljósmæðrum eða heilbrigðisráðherra líkt og halda mætti af umfjölluninni um málið. Í Hollandi, Svíþjóð og Bretlandi hafa Ijósmæður t.a.m. leyfi til að ávísa hormónatengdum getnaðarvörnum að loknu sérstöku námskeiði í lyfjafræði. Skilvirkni þjónustunnar er mikil þar sem ljósmæður geta bæði veitt ráðgjöf um getnaðarvarnir og ávísað hormónatengdum getnaðarvörnum til heilbrigðra kvenna. Í grundvallaratriðum fela áform Svandísar í sér að ljósmæður myndu sinna sérstakri þjónustu við konur á heilsugæslustöð eða móttöku, líkt og tíðkast t.d. í Svíþjóð undir nafninu Kvinnohälsa. Þar í landi eru þetta ljósmóðurreknar móttökur sem bjóða upp á mæðravernd, getnaðarvarnarráðgjöf, leghálsstrok, ráðgjöf og fleira sem tengist kvenlíkamanum. Ljósmæðurnar eru í samstarfi við kvensjúkdómalækna og vísa skjólstæðingum sínum þangað ef þörf er á. Það sem liggur að baki er að ýmsar upplýsingar um heilsufar og vandamál koma upp á yfirborðið í mæðravernd, sem snúa bæði að heilsufari tengt meðgöngu en einnig vegna kvenlíffæra konunnar og/eða sálfélagslegra aðstæðna. Ástæða þess að þessar upplýsingar koma fram í mæðravernd skýrist af tíðu eftirliti sem skapar traust samband ljósmóður og konu á meðgöngu. Eftir að barnið er fætt fellur þjónustan niður og eftirfylgnin er engin. Móttaka fyrir konur Ljósmæður sinna eftirliti, forvörnum, og meðferð í tengslum við barneignarferlið og þá kvilla og sjúkdóma sem geta komið upp í tengslum við kvenlíffæri þeirra. Líkt og Áslaug, formaður Ljósmæðrafélags Íslands bendir á, væri kvennamóttaka sem þessi hugsuð sem þjónusta við konur sem eru ekki endilega veikar. Það má því segja að þetta væri ráðgjafarþjónusta fyrir ýmislegt sem tengist kvenheilsu, svo sem sveppasýkingar, túrverkir, getnaðarvarnir, ófrjósemi og væg breytingaskeiðsvandamál. Einnig væri hægt að veita aðstoð við brjóstagjöf fyrir konur sem geta ekki lengur sótt þjónustu á sængurlegudeild Landspítalans. Heilsugæsla með sérstakri móttöku fyrir konur myndi hafa gríðarlegt forvarnargildi. Má t.a.m. nefna mikilvægi þjónustu fyrir meðgöngu (e. pre-pregnancy service) þar sem konur með sálfélagsleg og/eða líkamleg vandamál, svo sem offitu eða andlega vanlíðan, fá ráðgjöf og aðstoð við að skipuleggja barneignir til þess að ferlið verði sem ánægjulegast og öruggast. Má einnig nefna þjónustu eftir meðgöngu (e. post pregnancy service) þar sem konur mæta með 6 vikna gömul börn sín í eftirfylgd til þeirrar ljósmóður sem sinnti þeim í mæðravernd í eftirskoðun (ef þarf) og til að ræða fæðinguna og núverandi ástand. Hefur slíkt viðtal mikið forvarnargildi fyrir síðari barneignir ef um erfiða upplifun eða einhver vandamál er að ræða. Vitundarvakning Í upphafi læknisfræðinnar voru krufningar einungis gerðar á karlmönnum og gengið var út frá því að karl- og kvenlíkaminn væru í stórum dráttum eins. Síðustu áratugi hefur orðið vitundarvakning þar á og aukin athygli beinist nú að ýmsum sjúkdómum sem eiga rætur að rekja í hormónastarfsemi og líffæra kvenna, líkt og brjósta- og leghálskrabbamein, endómetríósa og fjölblöðrueggjastokkaheilkenni (PCOS). Þá má nefna að Öryrkjabandalag Íslands samþykkti á aðalfundi sínum fyrr í þessum mánuði að taka samtök um endómetríósu inn í bandalagið með það að markmiði að veita konum með endómetríósu og aðstandendum þeirra enn betri þjónustu. Var það mikið fagnaðarefni þar sem endómetríósa er sjúkdómur sem leggst einungis á konur og hafa þær konur sem glíma við sjúkdóminn lengi mætt miklu skilningsleysi og fordómum, bæði innan heilbrigðiskerfisins og utan þess um langt skeið. Því fagna ég aukinni vitund samfélagsins um heilbrigði kvenna og hvet heilbrigðisráðherra Svandísi Svavarsdóttur um að standa við áform sín, þrátt fyrir háværar yfirlýsingar einstakra lækna.Inga María Hlíðar Thorsteinson,Ljósmóðir Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Svona getum komið í veg fyrir að Katrín vinni Björn B. Björnsson Skoðun Hér er elíta, um elítu, frá elítu, til elítu Ragnar Kjartansson Skoðun Erum við að sjúkdómavæða hegðun og höfum við verið að innleiða aumingjagang inn í samfélagið okkar? Davíð Bergmann Skoðun Ég kýs femínista á Bessastaði Sigríður Ingibjörg Ingadóttir Skoðun Forsetinn minn Eygló Egilsdóttir Skoðun Varðmenn valdsins Sandra B. Franks Skoðun Til varnar líffjölbreytileika Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Sigþórsdóttir Skoðun Höndlum MS saman Hjördís Ýrr Skúladóttir Skoðun Halla Tómasdóttir og Sólskinsdrengurinn Margrét Dagmar Ericsdóttir Skoðun Hringborð hafs og eldis: Tækifæri til atvinnuuppbyggingar í haftengdri starfsemi Vöxtur fiskeldis á Íslandi Kjartan Ólafsson Skoðun Skoðun Skoðun Breiðar axlir og stór hjörtu Ingunn Rós Kristjánsdóttir ,Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Hér er elíta, um elítu, frá elítu, til elítu Ragnar Kjartansson skrifar Skoðun Ég kýs femínista á Bessastaði Sigríður Ingibjörg Ingadóttir skrifar Skoðun Varðmenn valdsins Sandra B. Franks skrifar Skoðun Til varnar líffjölbreytileika Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Sigþórsdóttir skrifar Skoðun Erum við að sjúkdómavæða hegðun og höfum við verið að innleiða aumingjagang inn í samfélagið okkar? Davíð Bergmann skrifar Skoðun Hringborð hafs og eldis: Tækifæri til atvinnuuppbyggingar í haftengdri starfsemi Vöxtur fiskeldis á Íslandi Kjartan Ólafsson skrifar Skoðun Höndlum MS saman Hjördís Ýrr Skúladóttir skrifar Skoðun Forsetinn minn Eygló Egilsdóttir skrifar Skoðun Ísrael verður að hætta að drepa saklausa borgara á Gaza Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Að kjósa með hjartanu! Ásdís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Heilt kjörtímabil án árangurs í loftslagsmálum Andrés Ingi Jónsson skrifar Skoðun „Nema í alveg sérstökum tilvikum“ Sigurður Örn Hilmarsson skrifar Skoðun Forseti Íslands – Katrín Jakobsdóttir Guðjón Þórir Sigfússon skrifar Skoðun Baldur er leiðtogi og mannasættir Karl Ágúst Ipsen skrifar Skoðun Fyrir börnin okkar Gunnar Ingi Valgeirsson skrifar Skoðun Stjórnvöld eru stefnulaus í barna- og fjölskyldumálum Lúðvík Júlíusson skrifar Skoðun Halla Hrund fyrir framtíðina Þóra Árnadóttir skrifar Skoðun Halla Tómasdóttir og Sólskinsdrengurinn Margrét Dagmar Ericsdóttir skrifar Skoðun Ferðamálastefna til framtíðar Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Fótbolti og forseti Tómas Ingi Tómasson skrifar Skoðun Taktík. - Fyrir fegurðina og lýðræðið Gunnlaugur Ólafsson skrifar Skoðun Kjósum Baldur fyrir öryggi okkar allra Ragnheiður Hergeirsdóttir skrifar Skoðun Svona getum komið í veg fyrir að Katrín vinni Björn B. Björnsson skrifar Skoðun Þess vegna er Halla Hrund efst Gunnhildur Fríða Hallgrímsdóttir skrifar Skoðun Forsetakosning, auðlindir í þágu almennings Gunnar Hrafn Birgisson skrifar Skoðun Halla Tómasdóttir lætur verkin tala Sigurborg Arnarsdóttir skrifar Skoðun Forsetakosningar: Menningarlegt forræði fjórða valdsins Meyvant Þórólfsson skrifar Skoðun Hver á að vera minn forseti? Auður Aþena Einarsdóttir skrifar Skoðun Halla Hrund – með víðtæka þekkingu á áskorunum samtímans Kristín Vala Ragnarsdóttir skrifar Sjá meira
Það kom lítið á óvart þegar fréttir bárust af því að heilbrigðisráðherra vildi stefna að opnun heilsugæslu fyrir konur að nokkrir læknar myndu rísa upp á móti þeirri hugmynd. Í hvert skipti sem heilbrigðisráðherra og forverar hennar í starfi hafa komið með hugmyndir um að nýta mannauð heilbrigðiskerfisins betur hafa fáir en háværir læknar risið upp á móti og lýst yfir andstöðu við slík áform. Það er ekki að undra, enda skiljanlegt að mörgum þyki erfitt sé að treysta á þekkingu annarra með þá löngu menntun og þjálfun sem þeir hafa. Dæmigerð viðbrögð Þegar öllu er á botninn hvolft er þó ólíklegt að sérfræðingur í gigtar- og lyflæknisfræði, sem tjáði sig opinberlega um þetta mál sé með sömu þekkingu og skilning á þörf kvenna fyrir heilbrigðisþjónustu er lítur að barneignum og/eða kvillum sem tengjast kvenlíffærum og ljósmóðir sem hefur sérhæft sig í þessum málum. Því er mikilvægt að raddir þeirra sem rísa upp á móti hugmyndum til að bæta heilbrigði kvenna nái ekki brautargengi eingöngu vegna stöðu þeirra í valdapýramída heilbrigðiskerfisins. Er Svandís „gengin af göfflum og skeiðum og hnífum“? ...Líkt og annar læknir hélt fram í sömu umfjöllun. Nei, þessi hugmynd er ekki sjálfsprottin af íslenskum ljósmæðrum eða heilbrigðisráðherra líkt og halda mætti af umfjölluninni um málið. Í Hollandi, Svíþjóð og Bretlandi hafa Ijósmæður t.a.m. leyfi til að ávísa hormónatengdum getnaðarvörnum að loknu sérstöku námskeiði í lyfjafræði. Skilvirkni þjónustunnar er mikil þar sem ljósmæður geta bæði veitt ráðgjöf um getnaðarvarnir og ávísað hormónatengdum getnaðarvörnum til heilbrigðra kvenna. Í grundvallaratriðum fela áform Svandísar í sér að ljósmæður myndu sinna sérstakri þjónustu við konur á heilsugæslustöð eða móttöku, líkt og tíðkast t.d. í Svíþjóð undir nafninu Kvinnohälsa. Þar í landi eru þetta ljósmóðurreknar móttökur sem bjóða upp á mæðravernd, getnaðarvarnarráðgjöf, leghálsstrok, ráðgjöf og fleira sem tengist kvenlíkamanum. Ljósmæðurnar eru í samstarfi við kvensjúkdómalækna og vísa skjólstæðingum sínum þangað ef þörf er á. Það sem liggur að baki er að ýmsar upplýsingar um heilsufar og vandamál koma upp á yfirborðið í mæðravernd, sem snúa bæði að heilsufari tengt meðgöngu en einnig vegna kvenlíffæra konunnar og/eða sálfélagslegra aðstæðna. Ástæða þess að þessar upplýsingar koma fram í mæðravernd skýrist af tíðu eftirliti sem skapar traust samband ljósmóður og konu á meðgöngu. Eftir að barnið er fætt fellur þjónustan niður og eftirfylgnin er engin. Móttaka fyrir konur Ljósmæður sinna eftirliti, forvörnum, og meðferð í tengslum við barneignarferlið og þá kvilla og sjúkdóma sem geta komið upp í tengslum við kvenlíffæri þeirra. Líkt og Áslaug, formaður Ljósmæðrafélags Íslands bendir á, væri kvennamóttaka sem þessi hugsuð sem þjónusta við konur sem eru ekki endilega veikar. Það má því segja að þetta væri ráðgjafarþjónusta fyrir ýmislegt sem tengist kvenheilsu, svo sem sveppasýkingar, túrverkir, getnaðarvarnir, ófrjósemi og væg breytingaskeiðsvandamál. Einnig væri hægt að veita aðstoð við brjóstagjöf fyrir konur sem geta ekki lengur sótt þjónustu á sængurlegudeild Landspítalans. Heilsugæsla með sérstakri móttöku fyrir konur myndi hafa gríðarlegt forvarnargildi. Má t.a.m. nefna mikilvægi þjónustu fyrir meðgöngu (e. pre-pregnancy service) þar sem konur með sálfélagsleg og/eða líkamleg vandamál, svo sem offitu eða andlega vanlíðan, fá ráðgjöf og aðstoð við að skipuleggja barneignir til þess að ferlið verði sem ánægjulegast og öruggast. Má einnig nefna þjónustu eftir meðgöngu (e. post pregnancy service) þar sem konur mæta með 6 vikna gömul börn sín í eftirfylgd til þeirrar ljósmóður sem sinnti þeim í mæðravernd í eftirskoðun (ef þarf) og til að ræða fæðinguna og núverandi ástand. Hefur slíkt viðtal mikið forvarnargildi fyrir síðari barneignir ef um erfiða upplifun eða einhver vandamál er að ræða. Vitundarvakning Í upphafi læknisfræðinnar voru krufningar einungis gerðar á karlmönnum og gengið var út frá því að karl- og kvenlíkaminn væru í stórum dráttum eins. Síðustu áratugi hefur orðið vitundarvakning þar á og aukin athygli beinist nú að ýmsum sjúkdómum sem eiga rætur að rekja í hormónastarfsemi og líffæra kvenna, líkt og brjósta- og leghálskrabbamein, endómetríósa og fjölblöðrueggjastokkaheilkenni (PCOS). Þá má nefna að Öryrkjabandalag Íslands samþykkti á aðalfundi sínum fyrr í þessum mánuði að taka samtök um endómetríósu inn í bandalagið með það að markmiði að veita konum með endómetríósu og aðstandendum þeirra enn betri þjónustu. Var það mikið fagnaðarefni þar sem endómetríósa er sjúkdómur sem leggst einungis á konur og hafa þær konur sem glíma við sjúkdóminn lengi mætt miklu skilningsleysi og fordómum, bæði innan heilbrigðiskerfisins og utan þess um langt skeið. Því fagna ég aukinni vitund samfélagsins um heilbrigði kvenna og hvet heilbrigðisráðherra Svandísi Svavarsdóttur um að standa við áform sín, þrátt fyrir háværar yfirlýsingar einstakra lækna.Inga María Hlíðar Thorsteinson,Ljósmóðir
Erum við að sjúkdómavæða hegðun og höfum við verið að innleiða aumingjagang inn í samfélagið okkar? Davíð Bergmann Skoðun
Hringborð hafs og eldis: Tækifæri til atvinnuuppbyggingar í haftengdri starfsemi Vöxtur fiskeldis á Íslandi Kjartan Ólafsson Skoðun
Skoðun Erum við að sjúkdómavæða hegðun og höfum við verið að innleiða aumingjagang inn í samfélagið okkar? Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Hringborð hafs og eldis: Tækifæri til atvinnuuppbyggingar í haftengdri starfsemi Vöxtur fiskeldis á Íslandi Kjartan Ólafsson skrifar
Skoðun Halla Hrund – með víðtæka þekkingu á áskorunum samtímans Kristín Vala Ragnarsdóttir skrifar
Erum við að sjúkdómavæða hegðun og höfum við verið að innleiða aumingjagang inn í samfélagið okkar? Davíð Bergmann Skoðun
Hringborð hafs og eldis: Tækifæri til atvinnuuppbyggingar í haftengdri starfsemi Vöxtur fiskeldis á Íslandi Kjartan Ólafsson Skoðun