Vorum án lands Sveinn Arnarsson skrifar 29. ágúst 2015 10:07 Sava og Nedeljka Ostojic hafa búið á Íslandi síðastliðinn 12 ár. Þegar þau komu til Íslands, með tólf ára son sinn, höfðu þau búið í flóttamannabúðum í sjö ár. Fréttablaðið/Völundur Jónsson „Kristján Þór Júlíusson, bæjarstjóri á Akureyri, bauð tuttugu og fjóra flóttamenn frá Júgóslavíu velkomna til bæjarins. Fólkið átti að baki langt og strangt ferðalag. Í hópnum eru þrettán fullorðnir og ellefu börn. Fólkið, sem er serbneskt að uppruna, var hrakið burt frá Krajina-héraði í Króatíu árið 1996 ásamt hundruðum þúsunda manna og hefur dvalið í flóttamannabúðum síðan.“ Þannig hófst frétt Fréttablaðsins þann 28. mars árið 2003 um komu flóttamanna til Akureyrar þremur dögum áður. Í þessum hóp voru meðal annars Sava og Nedeljka Ostojic, ásamt 12 ára syni sínum, Sasa. Sasa hafði þá lifað meirihluta ævi sinnar á hrakhólum í flóttamannabúðum. Á einu ári söfnuðu hjónin fyrir útborgun í íbúð á Akureyri. Sava vann hjá BM Vallá þar til honum var sagt upp árið 2010 í efnahagsþrengingunum. Nú starfa þau hlið við hlið í þvottahúsi öldrunarheimilisins Hlíðar. Gleðin skín af þeim þegar blaðamaður og ljósmyndari hitta þau í vinnunni. Þau lýsa lífi sínu sem gjörbreyttu frá því sem þau þekktu áður. „Það vantar bara sumar hérna á Íslandi, það er búið að vera svo kalt,“ segir Nedeljka og blaðamaður tekur heils hugar undir. Fréttablaðið/Völundur Jónsson Man vel eftir fyrsta deginum „Það var rosalega erfiður tími, þessi ár áður en við komum til Íslands, segir Nedeljka og rödd hennar breytist örlítið þegar hún rifjar upp þennan tíma. „Það var stríð og við vorum glöð að komast í burtu. Við vorum á þessum tíma án lands. Erum í bakgrunninn sem bæði Króatar og Serbar, einhvers konar blanda af þessu öllu saman.“ Allt frá falli Sovétríkjanna hefur Balkanskagi logað í illdeilum. Þjóðernishreinsanir, glæpir gegn mannkyninu og frelsisbarátta þjóðarbrota með tilheyrandi átökum og borgarstríðum voru daglegt brauð. Ekki er langt síðan kosið var í Kósóvó í fyrstu þjóðaratkvæðagreiðslu ríkisins sem sjálfstæðs ríkis. Hún gekk þó ekki áfallalaust fyrir sig og átök brutust út svo að þurfti að endurtaka atkvæðagreiðsluna í nokkrum héruðum Kósóvó. Í kjölfar þess að Akureyrarbær ákvað að taka á móti flóttafólki var farið í sendiför til Belgrad til að kanna ástandið. Þetta var gert að frumkvæði fyrrverandi félagsmálaráðherra, Páls Péturssonar, og nú hefur flokkssystir hans, Eygló Harðardóttir, ákveðið að endurtaka leikinn. Nedeljka segir það hafa verið nokkur viðbrigði að koma norður á Akureyri fyrst. Áður en hópurinn kom norður höfðu þau eytt einum degi í höfuðborginni og fengið kynningarferð um svæðið. Þó að það séu nú rúm tólf ár síðan þau komu til Íslands man Nedeljka eftir fyrsta deginum á Akureyri alveg eins og hann hafi verið í gær. „Veðrið var ekki með besta móti þennan dag. Rigning og blautt og kalt og ég hugsaði með mér hvort ég ætlaði virkilega að búa hérna lengi. Þetta var auðvitað allt öðruvísi en heima. Við fórum svo í Rauða krossinn þar sem okkur voru afhentir lyklar að íbúðunum okkar. Enginn sagði orð, það var allt rosalega hljótt. Við höfðum túlk lengi á eftir sem hjálpaði okkur en það er minnisstætt hversu lítið var talað. Það þögðu bara allir.“ Fréttablaðið /Völundur Jónsson Börnin voru fljót að ná íslenskunni „Það er erfitt að læra og eins og þú heyrir þá tala ég ekkert rosa mikið,“ segir Nedeljka og afsakar íslenskuna sína. Hún þarf þess heldur betur ekki enda skilst allt upp á punkt og prik sem hún segir. Á meðan við ræðum saman stendur Sava og brýtur saman fatnað og handklæði og fyllir upp í eyðurnar ef einhverjar eru. „En börnin voru fljót að ná þessu og sonur okkar talar hundrað prósent íslensku. Hann hlær að því að ég sé að tala við blaðamann núna,“ segir hún. „Það var rosa gott að sjá hvað börnin voru fljót að ná þessu og nú er sonur okkar á leið í háskóla og allt gengur rosalega vel.“Gekk vel að finna störf fyrir karla Í skýrslu sem Akureyrarbær gaf út ári eftir að flóttafólkið kom til landsins segir að vonum framar hafi gengið að koma þessum einstaklingum í vinnu. Samkvæmt kostnaðaráætlun sem gerð var í upphafi fékk fullorðna fólkið fulla framfærslu fyrstu sex mánuðina, tvo þriðju næstu þrjá mánuðina og þriðjung síðustu þrjá. Hins vegar var það svo að allar fyrirvinnur voru komnar í störf eftir þriggja mánaða veru á landinu. Teymið sem vann með flóttafólkinu skoðaði menntun og reynslu þeirra sem komu og eftir þá skoðun var rætt við faggreinar sem pössuðu hverjum og einum. Þetta átti einkum við karlana í hópnum en mun erfiðara var að finna vinnu við hæfi fyrir kvenfólkið. Það sem í boði var voru aðallega hlutastörf sem hentuðu fólki illa. Innan árs voru þó allir komnir í fulla vinnu. Fréttablaðið/Völundur Jónsson Flóttamenn Mest lesið Gripinn glóðvolgur í skjóli nætur við að tappa af bílnum Innlent Sagði sig úr þingmannahóp: „Ég læt ekki nota mig í slíkum tilgangi“ Innlent Hjólreiðamaður slasaður við Kerlingarfjöll Innlent Óteljandi skiptin sem lögregla hefur þurft að vísa sömu mönnum út Innlent Ung stúlka varð fyrir húsbíl og hljóp af vettvangi Innlent Deilur Repúblikana um Epstein-skjölin magnast enn Erlent Segir afkomu hundraða ógnað með beinum hætti Innlent Foreldrar ómeðvitaðir um fjárhagstjón barnanna í fjárhættuspilum Innlent MBA-nemi kvartaði og kveinaði en beið lægri hlut Innlent Krísa yfirvofandi: Þurr svæði stækka og þorna hraðar Erlent Fleiri fréttir „Í minningu sonar - og allra þeirra sem aldrei komu heim“ MBA-nemi kvartaði og kveinaði en beið lægri hlut Hjólreiðamaður slasaður við Kerlingarfjöll Árekstur í Öxnadal Ung stúlka varð fyrir húsbíl og hljóp af vettvangi Vilja að ríkisstjórnin leggi allt kapp í að afstýra tollunum Sagði sig úr þingmannahóp: „Ég læt ekki nota mig í slíkum tilgangi“ Ekkert hægt að gera nema húseigendur kæri Segir afkomu hundraða ógnað með beinum hætti Mikil umferð á gosstöðvunum og óvissa á Grundartanga Gripinn glóðvolgur í skjóli nætur við að tappa af bílnum Sóttu veikan ferðamann í Loðmundarfjörð Óteljandi skiptin sem lögregla hefur þurft að vísa sömu mönnum út Vara fólk við því að ganga á nýrunnu hrauninu Stór jarðskjálfti í Vatnajökli Foreldrar ómeðvitaðir um fjárhagstjón barnanna í fjárhættuspilum Sjáanlega nóg komið þegar þjóðarleiðtogar taka undir Eldur í yfirgefnu húsi í Borgartúni Tvítugur Akureyringur með rafskutluleigu fyrir ferðamenn Þekktum Íslendingum lögð orð í munn með gervigreind Fulltrúar minnihlutans á einu um að tollarnir hafi ekki verið ræddir Gervigreind leggur Íslendingum orð í munn, bátabruni og veðrið um versló Atvinnubílstjóri með farþega undir áhrifum áfengis í vinnunni Segir áhyggjuefni að ESB hafi platað Íslendinga í tíu ár „Ökum slóðann” – Átaksverkefni gegn utanvegaakstri Erlendur ferðamaður lést við Hrafntinnusker Meðvitundarlaus maður sóttur í Silfru Segir Guðlaug fara með rangt mál: „Hvimleið þessi valkvæða hlustun stjórnarandstöðunnar“ Bátar brenna í Bolungarvík Utanríkisráðherra segir stjórnarandstöðuna fara rangt með mál Sjá meira
„Kristján Þór Júlíusson, bæjarstjóri á Akureyri, bauð tuttugu og fjóra flóttamenn frá Júgóslavíu velkomna til bæjarins. Fólkið átti að baki langt og strangt ferðalag. Í hópnum eru þrettán fullorðnir og ellefu börn. Fólkið, sem er serbneskt að uppruna, var hrakið burt frá Krajina-héraði í Króatíu árið 1996 ásamt hundruðum þúsunda manna og hefur dvalið í flóttamannabúðum síðan.“ Þannig hófst frétt Fréttablaðsins þann 28. mars árið 2003 um komu flóttamanna til Akureyrar þremur dögum áður. Í þessum hóp voru meðal annars Sava og Nedeljka Ostojic, ásamt 12 ára syni sínum, Sasa. Sasa hafði þá lifað meirihluta ævi sinnar á hrakhólum í flóttamannabúðum. Á einu ári söfnuðu hjónin fyrir útborgun í íbúð á Akureyri. Sava vann hjá BM Vallá þar til honum var sagt upp árið 2010 í efnahagsþrengingunum. Nú starfa þau hlið við hlið í þvottahúsi öldrunarheimilisins Hlíðar. Gleðin skín af þeim þegar blaðamaður og ljósmyndari hitta þau í vinnunni. Þau lýsa lífi sínu sem gjörbreyttu frá því sem þau þekktu áður. „Það vantar bara sumar hérna á Íslandi, það er búið að vera svo kalt,“ segir Nedeljka og blaðamaður tekur heils hugar undir. Fréttablaðið/Völundur Jónsson Man vel eftir fyrsta deginum „Það var rosalega erfiður tími, þessi ár áður en við komum til Íslands, segir Nedeljka og rödd hennar breytist örlítið þegar hún rifjar upp þennan tíma. „Það var stríð og við vorum glöð að komast í burtu. Við vorum á þessum tíma án lands. Erum í bakgrunninn sem bæði Króatar og Serbar, einhvers konar blanda af þessu öllu saman.“ Allt frá falli Sovétríkjanna hefur Balkanskagi logað í illdeilum. Þjóðernishreinsanir, glæpir gegn mannkyninu og frelsisbarátta þjóðarbrota með tilheyrandi átökum og borgarstríðum voru daglegt brauð. Ekki er langt síðan kosið var í Kósóvó í fyrstu þjóðaratkvæðagreiðslu ríkisins sem sjálfstæðs ríkis. Hún gekk þó ekki áfallalaust fyrir sig og átök brutust út svo að þurfti að endurtaka atkvæðagreiðsluna í nokkrum héruðum Kósóvó. Í kjölfar þess að Akureyrarbær ákvað að taka á móti flóttafólki var farið í sendiför til Belgrad til að kanna ástandið. Þetta var gert að frumkvæði fyrrverandi félagsmálaráðherra, Páls Péturssonar, og nú hefur flokkssystir hans, Eygló Harðardóttir, ákveðið að endurtaka leikinn. Nedeljka segir það hafa verið nokkur viðbrigði að koma norður á Akureyri fyrst. Áður en hópurinn kom norður höfðu þau eytt einum degi í höfuðborginni og fengið kynningarferð um svæðið. Þó að það séu nú rúm tólf ár síðan þau komu til Íslands man Nedeljka eftir fyrsta deginum á Akureyri alveg eins og hann hafi verið í gær. „Veðrið var ekki með besta móti þennan dag. Rigning og blautt og kalt og ég hugsaði með mér hvort ég ætlaði virkilega að búa hérna lengi. Þetta var auðvitað allt öðruvísi en heima. Við fórum svo í Rauða krossinn þar sem okkur voru afhentir lyklar að íbúðunum okkar. Enginn sagði orð, það var allt rosalega hljótt. Við höfðum túlk lengi á eftir sem hjálpaði okkur en það er minnisstætt hversu lítið var talað. Það þögðu bara allir.“ Fréttablaðið /Völundur Jónsson Börnin voru fljót að ná íslenskunni „Það er erfitt að læra og eins og þú heyrir þá tala ég ekkert rosa mikið,“ segir Nedeljka og afsakar íslenskuna sína. Hún þarf þess heldur betur ekki enda skilst allt upp á punkt og prik sem hún segir. Á meðan við ræðum saman stendur Sava og brýtur saman fatnað og handklæði og fyllir upp í eyðurnar ef einhverjar eru. „En börnin voru fljót að ná þessu og sonur okkar talar hundrað prósent íslensku. Hann hlær að því að ég sé að tala við blaðamann núna,“ segir hún. „Það var rosa gott að sjá hvað börnin voru fljót að ná þessu og nú er sonur okkar á leið í háskóla og allt gengur rosalega vel.“Gekk vel að finna störf fyrir karla Í skýrslu sem Akureyrarbær gaf út ári eftir að flóttafólkið kom til landsins segir að vonum framar hafi gengið að koma þessum einstaklingum í vinnu. Samkvæmt kostnaðaráætlun sem gerð var í upphafi fékk fullorðna fólkið fulla framfærslu fyrstu sex mánuðina, tvo þriðju næstu þrjá mánuðina og þriðjung síðustu þrjá. Hins vegar var það svo að allar fyrirvinnur voru komnar í störf eftir þriggja mánaða veru á landinu. Teymið sem vann með flóttafólkinu skoðaði menntun og reynslu þeirra sem komu og eftir þá skoðun var rætt við faggreinar sem pössuðu hverjum og einum. Þetta átti einkum við karlana í hópnum en mun erfiðara var að finna vinnu við hæfi fyrir kvenfólkið. Það sem í boði var voru aðallega hlutastörf sem hentuðu fólki illa. Innan árs voru þó allir komnir í fulla vinnu. Fréttablaðið/Völundur Jónsson
Flóttamenn Mest lesið Gripinn glóðvolgur í skjóli nætur við að tappa af bílnum Innlent Sagði sig úr þingmannahóp: „Ég læt ekki nota mig í slíkum tilgangi“ Innlent Hjólreiðamaður slasaður við Kerlingarfjöll Innlent Óteljandi skiptin sem lögregla hefur þurft að vísa sömu mönnum út Innlent Ung stúlka varð fyrir húsbíl og hljóp af vettvangi Innlent Deilur Repúblikana um Epstein-skjölin magnast enn Erlent Segir afkomu hundraða ógnað með beinum hætti Innlent Foreldrar ómeðvitaðir um fjárhagstjón barnanna í fjárhættuspilum Innlent MBA-nemi kvartaði og kveinaði en beið lægri hlut Innlent Krísa yfirvofandi: Þurr svæði stækka og þorna hraðar Erlent Fleiri fréttir „Í minningu sonar - og allra þeirra sem aldrei komu heim“ MBA-nemi kvartaði og kveinaði en beið lægri hlut Hjólreiðamaður slasaður við Kerlingarfjöll Árekstur í Öxnadal Ung stúlka varð fyrir húsbíl og hljóp af vettvangi Vilja að ríkisstjórnin leggi allt kapp í að afstýra tollunum Sagði sig úr þingmannahóp: „Ég læt ekki nota mig í slíkum tilgangi“ Ekkert hægt að gera nema húseigendur kæri Segir afkomu hundraða ógnað með beinum hætti Mikil umferð á gosstöðvunum og óvissa á Grundartanga Gripinn glóðvolgur í skjóli nætur við að tappa af bílnum Sóttu veikan ferðamann í Loðmundarfjörð Óteljandi skiptin sem lögregla hefur þurft að vísa sömu mönnum út Vara fólk við því að ganga á nýrunnu hrauninu Stór jarðskjálfti í Vatnajökli Foreldrar ómeðvitaðir um fjárhagstjón barnanna í fjárhættuspilum Sjáanlega nóg komið þegar þjóðarleiðtogar taka undir Eldur í yfirgefnu húsi í Borgartúni Tvítugur Akureyringur með rafskutluleigu fyrir ferðamenn Þekktum Íslendingum lögð orð í munn með gervigreind Fulltrúar minnihlutans á einu um að tollarnir hafi ekki verið ræddir Gervigreind leggur Íslendingum orð í munn, bátabruni og veðrið um versló Atvinnubílstjóri með farþega undir áhrifum áfengis í vinnunni Segir áhyggjuefni að ESB hafi platað Íslendinga í tíu ár „Ökum slóðann” – Átaksverkefni gegn utanvegaakstri Erlendur ferðamaður lést við Hrafntinnusker Meðvitundarlaus maður sóttur í Silfru Segir Guðlaug fara með rangt mál: „Hvimleið þessi valkvæða hlustun stjórnarandstöðunnar“ Bátar brenna í Bolungarvík Utanríkisráðherra segir stjórnarandstöðuna fara rangt með mál Sjá meira