Þér Hrútar guðmundur andri thorsson skrifar 15. júní 2015 09:00 Til er kvæði eftir skáldbóndann Guðmund Inga Kristjánsson þar sem hann ávarpar hrútana sína af mikilli kurteisi; hreinlega þérar skepnurnar: „Þér hrútar ég kveð yður kvæði, / ég kannast við andlitin glöð / er gangið þér allir á garðann / að gjöfinni fimmtán í röð…“ Þegar maður hefur fylgst með persónu Sigurðar Sigurjónssonar í myndinni Hrútar og sambandi hans við skepnurnar sínar skilur maður betur andann í þessu kvæði. Æsispennandi mynd um riðuveiki í sauðfé? Já auðvitað. En einhvern tímann hefði það þótt saga til næsta bæjar að hægt væri að búa til slíka mynd. Ekki svo ýkja langt síðan einbúar í sveit voru einkum hafðir til aðhláturs og sýndir með samblandi af vorkunnsemi, vantrú og glotti. Nú er þetta hetja vorra tíma. Andlit þjóðarinnar.Hinn eilífi kotbóndi Þetta er á meðal þess sem Hrunið færði okkur, þrátt fyrir allt: úr því að lygasagan um okkur leiddi yfir þjóðina skuldir og skömm varðar nú öllu að finna á ný sögurnar sem fjalla um okkur eins og við erum og vorum. Finna eitthvað sem er satt og segja frá því. Sú leit stendur enn og fer fram í listum; meðal annars bókmenntunum og kvikmyndunum. Og nú er spurt: erum við Íslendingar þá ekkert víkingar inn við beinið heldur kannski fyrst og fremst kotbændur í grunninn þegar allt kemur til alls? Með öllu sem því fylgir: steigurlæti smælingjans, stolti, þolgæði og þrjósku – og óhlýðni.Þjóð sem talast ekki við Það er þráður milli þeirrar persónu sem Sigurður Sigurjónsson leikur hér og þeirrar persónu sem hann lék sem ungur maður í Landi og sonum. Í þeirri mynd þurfti persóna hans að fella hestinn til þess að slíta á samband sitt við landið og komast burt: hér kemur hún sér ekki að því að farga skepnunum og getur ekki rofið tengsl sín við jörðina, kemst ekki burt. Við sjáum hann fyrst þar sem hann fer með hægð og dyttar að girðingunni – íslenskir bændur eru eilíflega að bjástra við girðingarnar hjá sér. Frásögnin er hægferðug en krókalaus og við þekkjum þennan mann. Snyrtimennsku hans, iðjusemi og vandvirkni í öllu sem hann tekur sér fyrir hendur, ást hans á skepnunum og þeim arfi sem honum hefur verið trúað fyrir: allt þetta vekur virðingu hjá áhorfanda. Við sjáum það hvernig honum fellur varla verk úr hendi, áttum okkur á því að þetta er góði hirðirinn, grandvör persóna, sem er trúr yfir litlu. Biblían er hér allt um kring, enda talaði Kristur í dæmisögum sínum varla um annað en sauðfjárbúskap á Íslandi. Við könnumst hér við söguna af bræðrunum þar sem annar starfaði af trúmennsku við föðurleifðina en hinn fór í burtu og sóaði öllu og sukkaði en kom aftur við mikinn fögnuð; faðirinn slátraði sauði. Hér er annar bróðirinn dálítið af því tagi – óstöðugur drykkjubolti, en samt eru málin ekki alveg svo einföld, því að hann er líka sá sem sigrar í hrútakeppninni og hefur ráð undir rifi hverju þegar á reynir, þó að úrræði hans kunni reyndar að orka tvímælis. Við vitum ekki fyrir víst hvað hefur valdið því að þeir talast ekki lengur við bræðurnir, en úti um allt þekkjum við hins vegar slíkar sögur; af bræðrum í afskekktu nábýli sem hættir eru að talast við, og kannski erum við Íslendingar að einhverju leyti slík þjóð: systkini sem talast ekki lengur við. En það er sem sé – án þess að ljóstra upp of miklu um inntak þessarar æsispennandi myndar um riðuveikt sauðfé – í óhlýðninni sem bræðurnir ná saman; þegar þeir rísa gegn regluverkinu, sem birtist okkur í mynd danskrar konu. Svo má reyndar bollaleggja fram og aftur um það hversu viturleg sú óhlýðni er – en íslenski kotbóndinn getur samt ekki annað gert en að óhlýðnast. Hann getur hvorki brugðið búi né haldið hokrinu áfram. Hann getur hvorki lifað né drepist. Hann er ofurseldur ytri aðstæðum, hversu trúr hann er og vinnusamur, og hann á ekki annarra kosta völ en að grafa sig í fönn og híma þar og bíða eftir betri tíð. Í Hrútum er sögð stór saga – kannski stærsta saga Íslendinga á síðustu öld. Og henni er enn ekki lokið, eins og eftirminnilega er undirstrikað í áhrifamikilli lokasenu myndarinnar. Þetta er sagan um það hvernig Íslendingar breyttust úr mestu sveitaþjóð Evrópu í mestu borgarþjóð Evrópu; hvernig sambandið við landið og skepnurnar rofnaði með þeim afleiðingum að Íslendingar eru að mörgu leyti enn dálítið ráðvillt þjóð með reikula sjálfsmynd. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Guðmundur Andri Thorsson Mest lesið Af hverju kýs ég ekki Katrínu Jakobs Birgir Dýrfjörð Skoðun Útrýming mannsins á RÚV Vala Hafstað Skoðun Kjósum sameiningu, ekki sundrungu Helgi Ingólfsson Skoðun Vörður á veginum framundan Davíð Þorláksson Skoðun Það sem spurt var um - en svörin þunn og kom kannski ekki á óvart Sigurður Páll Jónsson Skoðun Það er mikill munur á þeim sem vanda sig og hinum sem vanda sig ekki Sigurður G. Guðjónsson Skoðun Frambjóðandi Sjálfstæðisflokksins? Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Heillandi Halla Hrund Stefán Hilmarsson Skoðun Dánaraðstoð og siðareglur lækna Ingrid Kuhlman Skoðun Umferðarreglur og öryggi fyrir Hjólað í vinnuna Ágúst Mogensen Skoðun Skoðun Skoðun Lýðskrum eða minnisleysi? Þorvaldur Þorvaldsson skrifar Skoðun Stuðningur við langtímakjarasamninga Sigurður Ingi Jóhannsson skrifar Skoðun Baldur er minn forseti Hjalti Vignisson skrifar Skoðun Vits er þörf þeim er víða ratar- um gagnsemi og glapræði gervigreindar Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Að læra nýtt tungumál og sýna þolinmæði Valerio Gargiulo skrifar Skoðun Það er mikill munur á þeim sem vanda sig og hinum sem vanda sig ekki Sigurður G. Guðjónsson skrifar Skoðun Það sem spurt var um - en svörin þunn og kom kannski ekki á óvart Sigurður Páll Jónsson skrifar Skoðun Að rækta garðinn sinn Eva Dögg Davíðsdóttir skrifar Skoðun Dánaraðstoð og siðareglur lækna Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Vörður á veginum framundan Davíð Þorláksson skrifar Skoðun Umferðarreglur og öryggi fyrir Hjólað í vinnuna Ágúst Mogensen skrifar Skoðun Af hverju kýs ég ekki Katrínu Jakobs Birgir Dýrfjörð skrifar Skoðun Kjósum sameiningu, ekki sundrungu Helgi Ingólfsson skrifar Skoðun Forseti allra Ragnhildur Björt Björnsdóttir skrifar Skoðun Ný nálgun í afreksíþróttum – Nýsköpun Erlingur Jóhannsson skrifar Skoðun Prófsteinninn Katrín Harðardóttir skrifar Skoðun Innrás á Rafah stríðir gegn allri mannúð Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Börnin okkar Hlédís Sveinsdóttir skrifar Skoðun Vextir geta og þurfa að lækka Finnbjörn A. Hermannsson skrifar Skoðun Söngvakeppni og stríðsglæpir Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar Skoðun Leikskólakennara á eftirlaunum er ofboðið Ásdís Ólafsdóttir skrifar Skoðun Óttasleginn mömmuher og Eurovision Birna Guðný Björnsdóttir skrifar Skoðun Já, Katrín Hjálmar Sveinsson skrifar Skoðun Frambjóðandi Sjálfstæðisflokksins? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Heillandi Halla Hrund Stefán Hilmarsson skrifar Skoðun Riðið á Bessastöðum? Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Að lifa í skugga heilsubrests Svanberg Hreinsson skrifar Skoðun Umræðan um dánaraðstoð Henry Alexander Henrysson skrifar Skoðun Útrýming mannsins á RÚV Vala Hafstað skrifar Skoðun Opið bréf til samgönguráðherra og vegamálastjóra Hópur ferðaþjóna í Dölunum skrifar Sjá meira
Til er kvæði eftir skáldbóndann Guðmund Inga Kristjánsson þar sem hann ávarpar hrútana sína af mikilli kurteisi; hreinlega þérar skepnurnar: „Þér hrútar ég kveð yður kvæði, / ég kannast við andlitin glöð / er gangið þér allir á garðann / að gjöfinni fimmtán í röð…“ Þegar maður hefur fylgst með persónu Sigurðar Sigurjónssonar í myndinni Hrútar og sambandi hans við skepnurnar sínar skilur maður betur andann í þessu kvæði. Æsispennandi mynd um riðuveiki í sauðfé? Já auðvitað. En einhvern tímann hefði það þótt saga til næsta bæjar að hægt væri að búa til slíka mynd. Ekki svo ýkja langt síðan einbúar í sveit voru einkum hafðir til aðhláturs og sýndir með samblandi af vorkunnsemi, vantrú og glotti. Nú er þetta hetja vorra tíma. Andlit þjóðarinnar.Hinn eilífi kotbóndi Þetta er á meðal þess sem Hrunið færði okkur, þrátt fyrir allt: úr því að lygasagan um okkur leiddi yfir þjóðina skuldir og skömm varðar nú öllu að finna á ný sögurnar sem fjalla um okkur eins og við erum og vorum. Finna eitthvað sem er satt og segja frá því. Sú leit stendur enn og fer fram í listum; meðal annars bókmenntunum og kvikmyndunum. Og nú er spurt: erum við Íslendingar þá ekkert víkingar inn við beinið heldur kannski fyrst og fremst kotbændur í grunninn þegar allt kemur til alls? Með öllu sem því fylgir: steigurlæti smælingjans, stolti, þolgæði og þrjósku – og óhlýðni.Þjóð sem talast ekki við Það er þráður milli þeirrar persónu sem Sigurður Sigurjónsson leikur hér og þeirrar persónu sem hann lék sem ungur maður í Landi og sonum. Í þeirri mynd þurfti persóna hans að fella hestinn til þess að slíta á samband sitt við landið og komast burt: hér kemur hún sér ekki að því að farga skepnunum og getur ekki rofið tengsl sín við jörðina, kemst ekki burt. Við sjáum hann fyrst þar sem hann fer með hægð og dyttar að girðingunni – íslenskir bændur eru eilíflega að bjástra við girðingarnar hjá sér. Frásögnin er hægferðug en krókalaus og við þekkjum þennan mann. Snyrtimennsku hans, iðjusemi og vandvirkni í öllu sem hann tekur sér fyrir hendur, ást hans á skepnunum og þeim arfi sem honum hefur verið trúað fyrir: allt þetta vekur virðingu hjá áhorfanda. Við sjáum það hvernig honum fellur varla verk úr hendi, áttum okkur á því að þetta er góði hirðirinn, grandvör persóna, sem er trúr yfir litlu. Biblían er hér allt um kring, enda talaði Kristur í dæmisögum sínum varla um annað en sauðfjárbúskap á Íslandi. Við könnumst hér við söguna af bræðrunum þar sem annar starfaði af trúmennsku við föðurleifðina en hinn fór í burtu og sóaði öllu og sukkaði en kom aftur við mikinn fögnuð; faðirinn slátraði sauði. Hér er annar bróðirinn dálítið af því tagi – óstöðugur drykkjubolti, en samt eru málin ekki alveg svo einföld, því að hann er líka sá sem sigrar í hrútakeppninni og hefur ráð undir rifi hverju þegar á reynir, þó að úrræði hans kunni reyndar að orka tvímælis. Við vitum ekki fyrir víst hvað hefur valdið því að þeir talast ekki lengur við bræðurnir, en úti um allt þekkjum við hins vegar slíkar sögur; af bræðrum í afskekktu nábýli sem hættir eru að talast við, og kannski erum við Íslendingar að einhverju leyti slík þjóð: systkini sem talast ekki lengur við. En það er sem sé – án þess að ljóstra upp of miklu um inntak þessarar æsispennandi myndar um riðuveikt sauðfé – í óhlýðninni sem bræðurnir ná saman; þegar þeir rísa gegn regluverkinu, sem birtist okkur í mynd danskrar konu. Svo má reyndar bollaleggja fram og aftur um það hversu viturleg sú óhlýðni er – en íslenski kotbóndinn getur samt ekki annað gert en að óhlýðnast. Hann getur hvorki brugðið búi né haldið hokrinu áfram. Hann getur hvorki lifað né drepist. Hann er ofurseldur ytri aðstæðum, hversu trúr hann er og vinnusamur, og hann á ekki annarra kosta völ en að grafa sig í fönn og híma þar og bíða eftir betri tíð. Í Hrútum er sögð stór saga – kannski stærsta saga Íslendinga á síðustu öld. Og henni er enn ekki lokið, eins og eftirminnilega er undirstrikað í áhrifamikilli lokasenu myndarinnar. Þetta er sagan um það hvernig Íslendingar breyttust úr mestu sveitaþjóð Evrópu í mestu borgarþjóð Evrópu; hvernig sambandið við landið og skepnurnar rofnaði með þeim afleiðingum að Íslendingar eru að mörgu leyti enn dálítið ráðvillt þjóð með reikula sjálfsmynd.
Skoðun Vits er þörf þeim er víða ratar- um gagnsemi og glapræði gervigreindar Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar
Skoðun Það er mikill munur á þeim sem vanda sig og hinum sem vanda sig ekki Sigurður G. Guðjónsson skrifar
Skoðun Það sem spurt var um - en svörin þunn og kom kannski ekki á óvart Sigurður Páll Jónsson skrifar