Dýrmætasta eignin Þorsteinn Pálsson skrifar 28. júní 2014 00:01 Yfirlit Fjármálaeftirlitsins, sem birt var í vikunni, um stöðu lífeyrissjóðanna á síðasta ári hrópar á skýra pólitíska framtíðarsýn. Það ákall hefur að sönnu hljómað lengi en verður hærra og hærra með hverju ári. Pólitíska andsvarið lætur hins vegar á sér standa. Óhætt er að staðhæfa að lífeyriskerfið sé einhver dýrmætasta eign samfélagsins. Það voru auðnuspor þegar fyrstu skrefin voru stigin til uppbyggingar á almennu lífeyriskerfi með sameiginlegri ábyrgð launafólks og atvinnufyrirtækja. Þar sem áður var mjór vísir er nú kerfi í hlutfalli við umfang þjóðarbúskaparins sem engin önnur þjóð, að Hollendingum fráskildum, getur státað af. Þjóðmálaumræðan er oft þversagnakennd. Segja má að hnútukast í garð lífeyrissjóðanna hafi aukist eftir því sem þeim hefur vaxið ásmegin. Og þá beina menn helst sjónum sínum að stjórnkerfi þeirra. Vitaskuld þurfa þeir aukið aðhald eftir því sem þeir verða umsvifameiri í þjóðarbúskapnum. En hinu mega menn ekki gleyma að það er einmitt þetta stjórnkerfi sem hefur fært samfélaginu þá dýrmætu eign sem sjóðirnir eru. Það er öfugsnúið að byrja á að breyta því sem vel hefur gefist. Hættumerkin sem eru fram undan lúta að stærstum hluta að pólitískum viðfangsefnum á þessu sviði. Það er þögnin um þau sem þarf að rjúfa. Þeim verður ekki sópað undir teppið endalaust án afleiðinga.Góð umsögn Aðrar ályktanir verða ekki dregnar af yfirliti Fjármálaeftirlitsins en að almennu lífeyrissjóðirnir sem ekki njóta opinberrar ábyrgðar standi ágætlega þrátt fyrir áföllin sem leiddu af hruninu. Þar kemur skýrt fram að tryggingafræðileg staða þeirra sjóða hefur batnað á undanförnum árum og er nú nálægt því að vera í jafnvægi. Raunávöxtun sjóðanna í fyrra var vel yfir því ávöxtunarviðmiði sem er í gildi. Athyglisvert er að tíu ára meðaltal, sem inniheldur tapið í hruninu, sýnir að ávöxtun á því tímabili fullnægir ávöxtunarviðmiðinu. Þetta eru umtalsverð tíðindi, sem ástæða er til að fagna. Vandamálin snúa fyrst og fremst að lífeyrissjóðum með ábyrgð ríkis og sveitarfélaga. Tryggingafræðileg staða þeirra var neikvæð um sex hundruð milljarða króna. Þetta er vandi sem snýr beint að skattgreiðendum. Þeir eiga ekki aðeins rétt á að vita hver framtíðarsýn ríkisstjórnarinnar er heldur einnig hverjar hugmyndir stjórnarandstöðuflokkarnir hafa til lausnar. Annar pólitískur vandi sem fram kemur í yfirlitinu felst í því að nærri helmingur af verðbréfaeignum lífeyrissjóðanna er með ábyrgð ríkis eða sveitar félaga. Þótt ríkissjóður sé traustur skuldari þarf enga sérfræðinga í áhættustýringu til að sjá að þessi mikli áhættusamruni er umhugsunarefni. Skattborgararnir sem eiga réttindi í nútíð og framtíð í sjóðunum eru sjálfir í ábyrgð fyrir helmingi þeirra eigna sem réttindi þeirra hvíla á. Einnig á þessu sviði eiga skattborgararnir rétt á að heyra afstöðu stjórnmálaflokkanna til áhættudreifingar og hvernig þeir hyggjast bregðast við. Höftin eru vitaskuld kjarni vandans. Það er einfaldlega óábyrgt að halda þessum hættumerkjum fyrir utan almenna stjórnmálaumræðu.Vandi stjórnmálanna Um leið og sú krafa er gerð til stjórnmálaflokkanna að þeir komi með skýr svör við þessum stóru spurningum verður að viðurkenna að þetta eru einhverjar stærstu og erfiðustu spurningarnar sem þeir standa andspænis. Það þarf að fórna einhverju fyrir lausnirnar. Og það sem meira er: Fórnin kemur fyrst og ávinningurinn síðar. Það er pólitíska klípan. Hér kemur til kasta kjósendanna. Þeir þurfa að vera tilbúnir til þess að meðtaka og ræða þann boðskap sem byggir á langtímasjónarmiðum en ekki bara stundarhagsmunum. Það gerist hins vegar ekki sjálfkrafa. Til þess þarf forystu og sannfæringarkraft sem stjórnmálin verða að veita. Vinstri stjórnin lokaði augunum fyrir þessum tveimur vandamálum. Vonir voru bundnar við nýja ríkisstjórn en hún kaus að hafa sama hátt á í fyrsta fjárlagafrumvarpi sínu. Ólíklegt er að nokkur ríkisstjórn hafi styrk til að taka á svo erfiðum málum á seinni hluta kjörtímabils. Eina færi núverandi stjórnar er því að kynna áform sín og áætlanir í næsta fjárlagafrumvarpi. Forgangsröðun ríkisstjórnarinnar hefur aftur á móti þrengt möguleika hennar og jafnvel gert þá að engu. Það var annars vegar gert með því að útiloka eina af þeim leiðum sem Íslandi eru færar í peningamálum og gæti hugsanlega opnað möguleika fyrr en nú horfir á meiri áhættudreifingu lífeyrissjóðanna. Hins vegar með því að verja bankaskattinum í niðurgreiðslur á húsnæðisskuldum einstaklinga fremur en skuldum skattborgaranna þar á meðal vegna lífeyrisskuldbindinga. Það er forgangsröðun af þessum toga sem þarf að draga inn í stjórnmálaumræðuna. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Þorsteinn Pálsson Mest lesið Útrýming mannsins á RÚV Vala Hafstað Skoðun Riðið á Bessastöðum? Guðmunda G. Guðmundsdóttir Skoðun Söngvakeppni og stríðsglæpir Ragnhildur Hólmgeirsdóttir Skoðun Heillandi Halla Hrund Stefán Hilmarsson Skoðun Leikskólakennara á eftirlaunum er ofboðið Ásdís Ólafsdóttir Skoðun Frambjóðandi Sjálfstæðisflokksins? Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Já, Katrín Hjálmar Sveinsson Skoðun Forseti allra Ragnhildur Björt Björnsdóttir Skoðun Umræðan um dánaraðstoð Henry Alexander Henrysson Skoðun Að lifa í skugga heilsubrests Svanberg Hreinsson Skoðun Skoðun Skoðun Forseti allra Ragnhildur Björt Björnsdóttir skrifar Skoðun Ný nálgun í afreksíþróttum – Nýsköpun Erlingur Jóhannsson skrifar Skoðun Prófsteinninn Katrín Harðardóttir skrifar Skoðun Innrás á Rafah stríðir gegn allri mannúð Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Börnin okkar Hlédís Sveinsdóttir skrifar Skoðun Vextir geta og þurfa að lækka Finnbjörn A. Hermannsson skrifar Skoðun Söngvakeppni og stríðsglæpir Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar Skoðun Leikskólakennara á eftirlaunum er ofboðið Ásdís Ólafsdóttir skrifar Skoðun Óttasleginn mömmuher og Eurovision Birna Guðný Björnsdóttir skrifar Skoðun Já, Katrín Hjálmar Sveinsson skrifar Skoðun Frambjóðandi Sjálfstæðisflokksins? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Heillandi Halla Hrund Stefán Hilmarsson skrifar Skoðun Riðið á Bessastöðum? Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Að lifa í skugga heilsubrests Svanberg Hreinsson skrifar Skoðun Umræðan um dánaraðstoð Henry Alexander Henrysson skrifar Skoðun Útrýming mannsins á RÚV Vala Hafstað skrifar Skoðun Opið bréf til samgönguráðherra og vegamálastjóra Hópur ferðaþjóna í Dölunum skrifar Skoðun Hugleiðingar ellilífeyrisþega um landsmálin og orkumálin Ingimundur Andrésson skrifar Skoðun Að tilheyra - Fjölmenningarþing Reykjavíkur Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Katrínu sem forseta Stefán Friðrik Stefánsson skrifar Skoðun Fegin að vera frekar spurð hvaðan ég sé, en „hverra manna ertu“ Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Þekking á naloxone nefúða getur bjargað lífi Hildur Vattnes Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Svik forsetaframbjóðanda við börnin á Gaza Salvör Gullbrá Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Getum við breytt fortíðinni? Ásgeir Jónsson skrifar Skoðun Á að banna TikTok? Óttar Birgisson skrifar Skoðun Gerum góðan dal enn betri Eiríkur Hjálmarsson skrifar Skoðun Ný norræn stjórnarskrá Hrannar Björn Arnarsson,Ragnheiður Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Getum við verið hamingjusöm í vinnunni? Héðinn Sveinbjörnsson skrifar Skoðun Þessum treysti ég til þess að standa vörð um okkar hagsmuni, landið okkar og okkar mannréttindi Ólafur Tryggvi Sigmarsson skrifar Skoðun Stærsta loftslagsráðstefna í heimi Nótt Thorberg skrifar Sjá meira
Yfirlit Fjármálaeftirlitsins, sem birt var í vikunni, um stöðu lífeyrissjóðanna á síðasta ári hrópar á skýra pólitíska framtíðarsýn. Það ákall hefur að sönnu hljómað lengi en verður hærra og hærra með hverju ári. Pólitíska andsvarið lætur hins vegar á sér standa. Óhætt er að staðhæfa að lífeyriskerfið sé einhver dýrmætasta eign samfélagsins. Það voru auðnuspor þegar fyrstu skrefin voru stigin til uppbyggingar á almennu lífeyriskerfi með sameiginlegri ábyrgð launafólks og atvinnufyrirtækja. Þar sem áður var mjór vísir er nú kerfi í hlutfalli við umfang þjóðarbúskaparins sem engin önnur þjóð, að Hollendingum fráskildum, getur státað af. Þjóðmálaumræðan er oft þversagnakennd. Segja má að hnútukast í garð lífeyrissjóðanna hafi aukist eftir því sem þeim hefur vaxið ásmegin. Og þá beina menn helst sjónum sínum að stjórnkerfi þeirra. Vitaskuld þurfa þeir aukið aðhald eftir því sem þeir verða umsvifameiri í þjóðarbúskapnum. En hinu mega menn ekki gleyma að það er einmitt þetta stjórnkerfi sem hefur fært samfélaginu þá dýrmætu eign sem sjóðirnir eru. Það er öfugsnúið að byrja á að breyta því sem vel hefur gefist. Hættumerkin sem eru fram undan lúta að stærstum hluta að pólitískum viðfangsefnum á þessu sviði. Það er þögnin um þau sem þarf að rjúfa. Þeim verður ekki sópað undir teppið endalaust án afleiðinga.Góð umsögn Aðrar ályktanir verða ekki dregnar af yfirliti Fjármálaeftirlitsins en að almennu lífeyrissjóðirnir sem ekki njóta opinberrar ábyrgðar standi ágætlega þrátt fyrir áföllin sem leiddu af hruninu. Þar kemur skýrt fram að tryggingafræðileg staða þeirra sjóða hefur batnað á undanförnum árum og er nú nálægt því að vera í jafnvægi. Raunávöxtun sjóðanna í fyrra var vel yfir því ávöxtunarviðmiði sem er í gildi. Athyglisvert er að tíu ára meðaltal, sem inniheldur tapið í hruninu, sýnir að ávöxtun á því tímabili fullnægir ávöxtunarviðmiðinu. Þetta eru umtalsverð tíðindi, sem ástæða er til að fagna. Vandamálin snúa fyrst og fremst að lífeyrissjóðum með ábyrgð ríkis og sveitarfélaga. Tryggingafræðileg staða þeirra var neikvæð um sex hundruð milljarða króna. Þetta er vandi sem snýr beint að skattgreiðendum. Þeir eiga ekki aðeins rétt á að vita hver framtíðarsýn ríkisstjórnarinnar er heldur einnig hverjar hugmyndir stjórnarandstöðuflokkarnir hafa til lausnar. Annar pólitískur vandi sem fram kemur í yfirlitinu felst í því að nærri helmingur af verðbréfaeignum lífeyrissjóðanna er með ábyrgð ríkis eða sveitar félaga. Þótt ríkissjóður sé traustur skuldari þarf enga sérfræðinga í áhættustýringu til að sjá að þessi mikli áhættusamruni er umhugsunarefni. Skattborgararnir sem eiga réttindi í nútíð og framtíð í sjóðunum eru sjálfir í ábyrgð fyrir helmingi þeirra eigna sem réttindi þeirra hvíla á. Einnig á þessu sviði eiga skattborgararnir rétt á að heyra afstöðu stjórnmálaflokkanna til áhættudreifingar og hvernig þeir hyggjast bregðast við. Höftin eru vitaskuld kjarni vandans. Það er einfaldlega óábyrgt að halda þessum hættumerkjum fyrir utan almenna stjórnmálaumræðu.Vandi stjórnmálanna Um leið og sú krafa er gerð til stjórnmálaflokkanna að þeir komi með skýr svör við þessum stóru spurningum verður að viðurkenna að þetta eru einhverjar stærstu og erfiðustu spurningarnar sem þeir standa andspænis. Það þarf að fórna einhverju fyrir lausnirnar. Og það sem meira er: Fórnin kemur fyrst og ávinningurinn síðar. Það er pólitíska klípan. Hér kemur til kasta kjósendanna. Þeir þurfa að vera tilbúnir til þess að meðtaka og ræða þann boðskap sem byggir á langtímasjónarmiðum en ekki bara stundarhagsmunum. Það gerist hins vegar ekki sjálfkrafa. Til þess þarf forystu og sannfæringarkraft sem stjórnmálin verða að veita. Vinstri stjórnin lokaði augunum fyrir þessum tveimur vandamálum. Vonir voru bundnar við nýja ríkisstjórn en hún kaus að hafa sama hátt á í fyrsta fjárlagafrumvarpi sínu. Ólíklegt er að nokkur ríkisstjórn hafi styrk til að taka á svo erfiðum málum á seinni hluta kjörtímabils. Eina færi núverandi stjórnar er því að kynna áform sín og áætlanir í næsta fjárlagafrumvarpi. Forgangsröðun ríkisstjórnarinnar hefur aftur á móti þrengt möguleika hennar og jafnvel gert þá að engu. Það var annars vegar gert með því að útiloka eina af þeim leiðum sem Íslandi eru færar í peningamálum og gæti hugsanlega opnað möguleika fyrr en nú horfir á meiri áhættudreifingu lífeyrissjóðanna. Hins vegar með því að verja bankaskattinum í niðurgreiðslur á húsnæðisskuldum einstaklinga fremur en skuldum skattborgaranna þar á meðal vegna lífeyrisskuldbindinga. Það er forgangsröðun af þessum toga sem þarf að draga inn í stjórnmálaumræðuna.
Skoðun Fegin að vera frekar spurð hvaðan ég sé, en „hverra manna ertu“ Matthildur Björnsdóttir skrifar
Skoðun Þessum treysti ég til þess að standa vörð um okkar hagsmuni, landið okkar og okkar mannréttindi Ólafur Tryggvi Sigmarsson skrifar