Tökum engu sem gefnu á degi kvenna Hrund Gunnsteinsdóttir skrifar 19. júní 2012 06:00 Heimssýn okkar mannfólksins í árhundruð og fram til ársins 1543 var sú að jörðin væri miðja alheimsins. Tilvist okkar og lífssýn mótaðist út frá þessari „staðreynd“ í árhundruð. Þá, árið 1543, kom Kópernikus fram og sagði: vitið þið hvað, ég bara get ekki þagað yfir þessu lengur, jörðin er ekki miðja alheimsins. Sólin er það. Með því hætti hann mannorði sínu enda tók það hann nokkur ár að telja í sig kjark til þess að leggja fram þessa mjög svo róttæku hugmynd. Þið getið ímyndað ykkur muninn á heimssýn, að líta á jörðina sem miðju alheimsins, (í raun og veru manninn sem miðju), samanborið við að sólin sé miðja alheimsins. Að miðjan standi út fyrir mannskepnuna, að við séum partur af svo miklu stærri heimi. Þar með hófst vísindabyltingin sem átti eftir að umbreyta heiminum. En það gleymist stundum að þegar Kópernikus kom fram með sólmiðjukenninguna árið 1543 þá hafði maður að nafni Aristarkos komist að sömu niðurstöðu tæplega 300 fyrir Krist. Á þessari rannsóknarvinnu byggði Kópernikus niðurstöðu sína. Þetta þýðir einfaldlega að sú kenning sem hefur haft hvað mest áhrif á tilvist okkar lá í dvala í 1.800 ár! Ég ætla að stafa þetta: átján hundruð ár. Og ég vil spyrja ykkur nú: Hvað er það sem liggur ofan í skúffu eða á mælaborðinu í bílnum okkar og við tökum ekki eftir í dag? Eitthvað sem hefur lengi blasað við okkur en við höfum ekki eða erum hætt að veita athygli? Fjórum árum eftir að Ísland hlaut sjálfstæði, árið 1948, var aðskilnaðarstefnan í Suður-Afríku sett í lög. Fyrir rétt rúmum tuttugu árum var hún formlega afnumin. Sum okkar voru alin upp við þá „staðreynd“ sem aðskilnaðarstefnan var og allt sem í henni fólst. Og svo er það önnur en allt öðruvísi „staðreynd“, að það er heil kynslóð af Íslendingum sem ólst upp við það að kona væri forseti lýðveldisins. Margir af þessari kynslóð spurðu foreldra sína árið 1996: getur karlmaður virkilega verið forseti? Fyrir íbúa flestra ríkja heims er þetta vægast sagt róttæk spurning. Til þess að við getum ímyndað okkur annan heim, þar sem kvenfyrirlitning eða skertur hlutur kvenna er hvorki menningar- né stofnanabundin, þurfum við að þekkja fortíðina. En við þurfum líka að hafa hugrekki til þess að halda út í hið óþekkta. Hugrekki til þess að þora framtíðinni. Framtíð sem er allt öðruvísi en samtíminn og sagan. Aðferðir sem eru hugsanlega allt öðruvísi en þær sem við stundum í dag. Stundum verða breytingar í átt að öðruvísi heimi með öðruvísi „staðreyndum” svo róttækar að við tölum um menningarlega stökkbreytingu. Í því felst að hugmyndir okkar um tilveruna eru settar á rönguna, þær umbreytast í eitthvað annað, fyrst og síðast í verund okkar og inni á heimilum. Þær ná að festast í hefðum og efni með tíð og tíma og setjast þannig í hversdagslega vitund okkar. Til þess að breyta á slíkan hátt þarf framtíðarsýn og skapandi hugsun; þ.e.a.s. hæfileikann til þess að þora út í hið óþekkta, elta tilfinningu fyrir einhverju sem við höfum ekki sönnun fyrir, höfum ekki endilega lifað. Femínismi er í raun ekki flóknari en það. Femínismi er að mörgu leyti gríðarlega gott dæmi um framtíðarsýn og skapandi hugsun. Við höfum þessa sterku tilfinningu fyrir því að heimurinn getur verið öðruvísi en hann er í dag. Að hann ætti að vera öðruvísi en hann er í dag. Að hann verði að vera öðruvísi en hann er í dag. Til þess þarf róttæka breytingu, - menningarlega stökkbreytingu, út í hið óþekkta. Kvenréttindafélag Íslands hefur hvatt fólk til þess að sjá fyrir sér hvernig heimurinn geti orðið eftir 50 ár. Hér er mín tilraun: Árið er 2062. Ég sit á ruggustól á veröndinni heima hjá mér, sólin er að setjast og rauðvínið í glasinu ylvolgt. Ég er 87 ára gömul. Ég heiti Hrund og nafn mitt þýðir kona, gyðja eða valkyrja. Ég hef aldrei verið stoltari af nafni mínu en akkúrat núna. Í gærkvöldi – og munum að núna er árið 2062 – í gærkvöldi urðu barnabörnin orðlaus þegar ég sagði þeim frá því að fyrir fimmtíu árum, árið 2012, hefðu verið til alþjóðlegir sáttmálar og lög sem í grundvallaratriðum bentu á að konur væri helmingur mannkyns. Að líkami þeirra væri ekki vígvöllur, að þær hefðu eitthvað um samfélög sín og eigin líkama að segja. Að þær mætti alls ekki beita ofbeldi. Hefur það ekki alltaf verið augljóst? Spurði sú elsta. Enda vita þau ekki betur, blessuð börnin. Þau klökknuðu við þá staðreynd að meira fjármagn fór í stríðstrekstur en friðaruppbyggingu um aldamótin 2000. Grétu yfir börnunum í Karíbahafi sem fæddust beinalaus með gegnsæja húð út af kjarnorkutilraunum erlends ríkis. Þau pissuðu í sig úr hlátri þegar ég sýndi þeim gamlar dömubindaauglýsingar með ljósbláu tíðablóði. Þvílík afneitun! Ég sagði þeim líka frá því að mannskepnan hefði í þúsundir ára talið sig æðri náttúrunni og þeim fannst sú mannskepna frekar hallærisleg. Það vex villt basilíka í garðinum mínum. Mannfólkið er hætt að haltra, það notar nú bæði heilahvelin og samlíðan er miðlægt afl í verundinni. Það sem áður var rusl er núna efniviður og upphaf að nýju lífi. Allt þetta út af menningarlegu stökkbreytingunni árið 2040. Það þurfti ekkert minna til. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Hrund Gunnsteinsdóttir Mest lesið Jarðakaup í nýjum tilgangi Halla Hrund Logadóttir Skoðun Borgar þú 65 prósent skatt af þínum tekjum? Guðfinnur Sigurvinsson Skoðun Brúarsmið á Bessastaði Jóhanna Vigdís Guðmundsdóttir Skoðun Örlætisgerningur Vilhjálmur H. Vilhjálmsson Skoðun Forsetaframboð í Fellini stíl Stefán Ólafsson Skoðun Norska veiðistöðin Friðrik Erlingsson Skoðun Nú getum við brotið blað Ragnheiður Davíðsdóttir Skoðun Af auðvaldsmönnum og undirlægjuhætti Ester Hilmarsdóttir Skoðun Öll með? – 4.020 kr. hækkun fyrir skatt eftir 16 mánuði! Unnur Helga Óttarsdóttir Skoðun Burt með pólitík á Bessastöðum Kristmundur Carter Skoðun Skoðun Skoðun Ég kýs… Gísli Ásgeirsson skrifar Skoðun Forsetaframboð í Fellini stíl Stefán Ólafsson skrifar Skoðun Borgar þú 65 prósent skatt af þínum tekjum? Guðfinnur Sigurvinsson skrifar Skoðun Brúarsmið á Bessastaði Jóhanna Vigdís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Nú getum við brotið blað Ragnheiður Davíðsdóttir skrifar Skoðun Við þurfum loftslagsaðgerðir, ekki grænþvott Andrés Ingi Jónsson skrifar Skoðun Af hverju bara hálft skref áfram? Gísli Rafn Ólafsson skrifar Skoðun Baldur í þágu mannúðar og samfélags Anna María Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Hvar er Reykjavegur? Ari Trausti Guðmundsson skrifar Skoðun Af auðvaldsmönnum og undirlægjuhætti Ester Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Hafðu áhrif á líf barna Ída Björg Unnarsdóttir skrifar Skoðun Stórbætum samgöngur Logi Einarsson skrifar Skoðun Norska veiðistöðin Friðrik Erlingsson skrifar Skoðun Köllum það réttu nafni: Fordóma Derek Terell Allen skrifar Skoðun Ótrúverðugt plan að annars góðum markmiðum Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Formleg uppgjöf Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Örlætisgerningur Vilhjálmur H. Vilhjálmsson skrifar Skoðun Fjármunum veitt þangað sem neyðin er mest Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Sjálfbær framtíð Vestfjarða Sigríður Ólöf Kristjánsdóttir,Aðalsteinn Óskarsson skrifar Skoðun Burt með pólitík á Bessastöðum Kristmundur Carter skrifar Skoðun Náttúran njóti vafans, ótímabundið Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Íþróttir fyrir öll, jöfnum og bætum leikinn Hólmfríður Sigþórsdóttir,Anna Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Nýr „loftslagsvænn“ iðnaður - neikvæð áhrif á lífríki og fiskveiðar Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun „Almennings“ samgöngur? Bragi Gunnlaugsson skrifar Skoðun Góður forseti G. Pétur Matthíasson skrifar Skoðun Hvers vegna Halla Tómasdóttir? Guðjón Sigurðsson skrifar Skoðun Heimildin sem hvarf úr frumvarpi matvælaráðherra Vala Árnadóttir skrifar Skoðun Sníða sér stakk eftir vexti Guðni Magnús Ingvason skrifar Skoðun Norskir herrar eða íslenskir? Þóra Bergný Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Af hverju ertu að bjóða þig fram? Sigurður Ragnarsson skrifar Sjá meira
Heimssýn okkar mannfólksins í árhundruð og fram til ársins 1543 var sú að jörðin væri miðja alheimsins. Tilvist okkar og lífssýn mótaðist út frá þessari „staðreynd“ í árhundruð. Þá, árið 1543, kom Kópernikus fram og sagði: vitið þið hvað, ég bara get ekki þagað yfir þessu lengur, jörðin er ekki miðja alheimsins. Sólin er það. Með því hætti hann mannorði sínu enda tók það hann nokkur ár að telja í sig kjark til þess að leggja fram þessa mjög svo róttæku hugmynd. Þið getið ímyndað ykkur muninn á heimssýn, að líta á jörðina sem miðju alheimsins, (í raun og veru manninn sem miðju), samanborið við að sólin sé miðja alheimsins. Að miðjan standi út fyrir mannskepnuna, að við séum partur af svo miklu stærri heimi. Þar með hófst vísindabyltingin sem átti eftir að umbreyta heiminum. En það gleymist stundum að þegar Kópernikus kom fram með sólmiðjukenninguna árið 1543 þá hafði maður að nafni Aristarkos komist að sömu niðurstöðu tæplega 300 fyrir Krist. Á þessari rannsóknarvinnu byggði Kópernikus niðurstöðu sína. Þetta þýðir einfaldlega að sú kenning sem hefur haft hvað mest áhrif á tilvist okkar lá í dvala í 1.800 ár! Ég ætla að stafa þetta: átján hundruð ár. Og ég vil spyrja ykkur nú: Hvað er það sem liggur ofan í skúffu eða á mælaborðinu í bílnum okkar og við tökum ekki eftir í dag? Eitthvað sem hefur lengi blasað við okkur en við höfum ekki eða erum hætt að veita athygli? Fjórum árum eftir að Ísland hlaut sjálfstæði, árið 1948, var aðskilnaðarstefnan í Suður-Afríku sett í lög. Fyrir rétt rúmum tuttugu árum var hún formlega afnumin. Sum okkar voru alin upp við þá „staðreynd“ sem aðskilnaðarstefnan var og allt sem í henni fólst. Og svo er það önnur en allt öðruvísi „staðreynd“, að það er heil kynslóð af Íslendingum sem ólst upp við það að kona væri forseti lýðveldisins. Margir af þessari kynslóð spurðu foreldra sína árið 1996: getur karlmaður virkilega verið forseti? Fyrir íbúa flestra ríkja heims er þetta vægast sagt róttæk spurning. Til þess að við getum ímyndað okkur annan heim, þar sem kvenfyrirlitning eða skertur hlutur kvenna er hvorki menningar- né stofnanabundin, þurfum við að þekkja fortíðina. En við þurfum líka að hafa hugrekki til þess að halda út í hið óþekkta. Hugrekki til þess að þora framtíðinni. Framtíð sem er allt öðruvísi en samtíminn og sagan. Aðferðir sem eru hugsanlega allt öðruvísi en þær sem við stundum í dag. Stundum verða breytingar í átt að öðruvísi heimi með öðruvísi „staðreyndum” svo róttækar að við tölum um menningarlega stökkbreytingu. Í því felst að hugmyndir okkar um tilveruna eru settar á rönguna, þær umbreytast í eitthvað annað, fyrst og síðast í verund okkar og inni á heimilum. Þær ná að festast í hefðum og efni með tíð og tíma og setjast þannig í hversdagslega vitund okkar. Til þess að breyta á slíkan hátt þarf framtíðarsýn og skapandi hugsun; þ.e.a.s. hæfileikann til þess að þora út í hið óþekkta, elta tilfinningu fyrir einhverju sem við höfum ekki sönnun fyrir, höfum ekki endilega lifað. Femínismi er í raun ekki flóknari en það. Femínismi er að mörgu leyti gríðarlega gott dæmi um framtíðarsýn og skapandi hugsun. Við höfum þessa sterku tilfinningu fyrir því að heimurinn getur verið öðruvísi en hann er í dag. Að hann ætti að vera öðruvísi en hann er í dag. Að hann verði að vera öðruvísi en hann er í dag. Til þess þarf róttæka breytingu, - menningarlega stökkbreytingu, út í hið óþekkta. Kvenréttindafélag Íslands hefur hvatt fólk til þess að sjá fyrir sér hvernig heimurinn geti orðið eftir 50 ár. Hér er mín tilraun: Árið er 2062. Ég sit á ruggustól á veröndinni heima hjá mér, sólin er að setjast og rauðvínið í glasinu ylvolgt. Ég er 87 ára gömul. Ég heiti Hrund og nafn mitt þýðir kona, gyðja eða valkyrja. Ég hef aldrei verið stoltari af nafni mínu en akkúrat núna. Í gærkvöldi – og munum að núna er árið 2062 – í gærkvöldi urðu barnabörnin orðlaus þegar ég sagði þeim frá því að fyrir fimmtíu árum, árið 2012, hefðu verið til alþjóðlegir sáttmálar og lög sem í grundvallaratriðum bentu á að konur væri helmingur mannkyns. Að líkami þeirra væri ekki vígvöllur, að þær hefðu eitthvað um samfélög sín og eigin líkama að segja. Að þær mætti alls ekki beita ofbeldi. Hefur það ekki alltaf verið augljóst? Spurði sú elsta. Enda vita þau ekki betur, blessuð börnin. Þau klökknuðu við þá staðreynd að meira fjármagn fór í stríðstrekstur en friðaruppbyggingu um aldamótin 2000. Grétu yfir börnunum í Karíbahafi sem fæddust beinalaus með gegnsæja húð út af kjarnorkutilraunum erlends ríkis. Þau pissuðu í sig úr hlátri þegar ég sýndi þeim gamlar dömubindaauglýsingar með ljósbláu tíðablóði. Þvílík afneitun! Ég sagði þeim líka frá því að mannskepnan hefði í þúsundir ára talið sig æðri náttúrunni og þeim fannst sú mannskepna frekar hallærisleg. Það vex villt basilíka í garðinum mínum. Mannfólkið er hætt að haltra, það notar nú bæði heilahvelin og samlíðan er miðlægt afl í verundinni. Það sem áður var rusl er núna efniviður og upphaf að nýju lífi. Allt þetta út af menningarlegu stökkbreytingunni árið 2040. Það þurfti ekkert minna til.
Skoðun Íþróttir fyrir öll, jöfnum og bætum leikinn Hólmfríður Sigþórsdóttir,Anna Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Nýr „loftslagsvænn“ iðnaður - neikvæð áhrif á lífríki og fiskveiðar Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar