Evran tíu ára 5. febrúar 2012 18:32 Þann fyrsta janúar 2002 var ráðist í stærstu peningalegu aðgerð veraldarsögunnar. Þá var gjaldmiðlum tólf aðildarríkja Evrópusambandsins skipt út fyrir evruseðla og -myntir, og á aðeins örfáum dögum gjörbreyttist lífið í löndunum. Þá hafði undirbúningur evrunnar staðið lengi, í raun allt frá því að Mastrict sáttmálinn var undirritaður 1992, en áratug síðar varð venjulegt fólk fyrst vart við áhrif sáttmálans. Tilgangurinn var sá að draga úr kostnaði við að þurfa stöðugt að skipta gjaldeyri og að skapa stöðugleika í gengi milli landa, og liðka þannig fyrir viðskiptum innan svæðisins. Mörg fyrirtæki sættu lagi og hækkuðu hjá sér verðið á meðan ruglings gætti hjá neytendum, sem þurftu að venja sig á að hætta að reikna í mörkum og frönkum og byrja að reikna í hinni nýfæddu Evru. En áhrif evrunnar náðu ekki aðeins inn í hið daglega líf, nei, hún olli djúpstæðum breytingum á hagkerfum landanna. Það kemur í hlut Evrópska seðlabankans í Frankfurt að standa vörð um trúverðugleika evrunnar og kaupmátt hennar, en aðalhlutverk bankans er, líkt og hér á landi, að halda verðbólgu niðri. Bankinn í Frankfurt er um margt svipaður þeim við Kalkofnsveg; hann starfar samkvæmt markmiði um að halda verðbólgu við tvö prósent og hefur sambærileg stýritæki. Helsti munurinn er líklegast sá að í Frankfurt velta menn peningamagninu meira fyrir sér, en sumir hagfræðingar vilja meina að útþensla í peningamagni sé yfirleitt frumorsök verðbólgu. Hvort sem það er ástæða velgengninnar eða ekki hefur bankanum nokkurnvegin tekist að standa við markmið sitt og verðbólga á evrusvæðinu er heilt yfir nokkuð nærri marki. Öfugt við þann íslenska. Þetta hefur skilað því að verðlag hefur hækkað um 23 prósent á síðustu tíu árum á evrusvæðinu, en hins vegar um mun meira, eða tæp 75 prósent hér á landi. En þótt peningastefnan hafi skilað verðstöðugleika eru blikur á lofti á evrusvæðinu, og ekki bara vegna skuldakreppu og titrings á fjármálamörkuðum. Þar er meira atvinnuleysi en á evrópusvæðinu í heild, og íbúar margra landa eru hræðilega illa staddir. Tökum til dæmis Spán eða Grikkland, þar sem einn af hverjum fimm er atvinnulaus. Þar er hið stöðuga gengi evrunnar farið að kæfa atvinnulífið, því það sem löndin þurfa á að halda er gengisfall til að rétta hagkerfið af. Slíkur sveigjanleiki er það helsta sem fræðimenn á borð við Paul Krugman hafa talið krónunni til tekna þrátt fyrir alla hennar galla, en vegna gengisfallsins er Ísland nú vel statt ríki þegar kemur að atvinnustigi ef miðað er við evruríkin með 6% atvinnuleysi. En hvort sem menn vilja halda í krónuna eða taka upp evru ættu allir að geta verið sammála um gamalkunnan hagfræðilegan sannleik; að hvaða smekk sem menn kunna að hafa fyrir hádegisverðinum er ljóst að hann er ekki ókeypis á hvorn veginn sem er. Mest lesið Sætta sig ekki við höfnun Kviku Viðskipti innlent Eyþór hættur sem framkvæmdastjóri Hopp Viðskipti innlent Svona munu stækkuð Skógarböð og hótel líta út Viðskipti innlent Skrautleg saga laganna hans Bubba Viðskipti innlent Svona mikið kostar kaffið á Starbucks hér á landi Neytendur Hagnaðist um tæpar sjötíu milljónir króna Viðskipti innlent Sorglegt að þurfa að hætta rekstri eftir 38 ár í Hveragerði Viðskipti innlent Lofar bongóblíðu við langþráð langborð Viðskipti innlent 24 ára milljónamæringur: Með eitt par af hnífapörum, einn disk og örbylgjuofn Atvinnulíf Starbucks opnaði á Laugavegi í dag Viðskipti innlent Fleiri fréttir Kynna nýtt kerfi gegn „gervigreindarsópum“ SAS í sókn og kaupir 55 brasilískar vélar Forstjóri Flügger ákærður fyrir brot á viðskiptaþvingunum „Alltaf leiðindamál að lenda í svona“ Loka fyrir færslur á Workplace í haust Trump segir sjaldgæfa málma og segla aftur á leið til Bandaríkjanna Viðvörunarbjöllur glymja vegna Kína og sjaldgæfra málma Tollar á ál og stál hækka Sjá meira
Þann fyrsta janúar 2002 var ráðist í stærstu peningalegu aðgerð veraldarsögunnar. Þá var gjaldmiðlum tólf aðildarríkja Evrópusambandsins skipt út fyrir evruseðla og -myntir, og á aðeins örfáum dögum gjörbreyttist lífið í löndunum. Þá hafði undirbúningur evrunnar staðið lengi, í raun allt frá því að Mastrict sáttmálinn var undirritaður 1992, en áratug síðar varð venjulegt fólk fyrst vart við áhrif sáttmálans. Tilgangurinn var sá að draga úr kostnaði við að þurfa stöðugt að skipta gjaldeyri og að skapa stöðugleika í gengi milli landa, og liðka þannig fyrir viðskiptum innan svæðisins. Mörg fyrirtæki sættu lagi og hækkuðu hjá sér verðið á meðan ruglings gætti hjá neytendum, sem þurftu að venja sig á að hætta að reikna í mörkum og frönkum og byrja að reikna í hinni nýfæddu Evru. En áhrif evrunnar náðu ekki aðeins inn í hið daglega líf, nei, hún olli djúpstæðum breytingum á hagkerfum landanna. Það kemur í hlut Evrópska seðlabankans í Frankfurt að standa vörð um trúverðugleika evrunnar og kaupmátt hennar, en aðalhlutverk bankans er, líkt og hér á landi, að halda verðbólgu niðri. Bankinn í Frankfurt er um margt svipaður þeim við Kalkofnsveg; hann starfar samkvæmt markmiði um að halda verðbólgu við tvö prósent og hefur sambærileg stýritæki. Helsti munurinn er líklegast sá að í Frankfurt velta menn peningamagninu meira fyrir sér, en sumir hagfræðingar vilja meina að útþensla í peningamagni sé yfirleitt frumorsök verðbólgu. Hvort sem það er ástæða velgengninnar eða ekki hefur bankanum nokkurnvegin tekist að standa við markmið sitt og verðbólga á evrusvæðinu er heilt yfir nokkuð nærri marki. Öfugt við þann íslenska. Þetta hefur skilað því að verðlag hefur hækkað um 23 prósent á síðustu tíu árum á evrusvæðinu, en hins vegar um mun meira, eða tæp 75 prósent hér á landi. En þótt peningastefnan hafi skilað verðstöðugleika eru blikur á lofti á evrusvæðinu, og ekki bara vegna skuldakreppu og titrings á fjármálamörkuðum. Þar er meira atvinnuleysi en á evrópusvæðinu í heild, og íbúar margra landa eru hræðilega illa staddir. Tökum til dæmis Spán eða Grikkland, þar sem einn af hverjum fimm er atvinnulaus. Þar er hið stöðuga gengi evrunnar farið að kæfa atvinnulífið, því það sem löndin þurfa á að halda er gengisfall til að rétta hagkerfið af. Slíkur sveigjanleiki er það helsta sem fræðimenn á borð við Paul Krugman hafa talið krónunni til tekna þrátt fyrir alla hennar galla, en vegna gengisfallsins er Ísland nú vel statt ríki þegar kemur að atvinnustigi ef miðað er við evruríkin með 6% atvinnuleysi. En hvort sem menn vilja halda í krónuna eða taka upp evru ættu allir að geta verið sammála um gamalkunnan hagfræðilegan sannleik; að hvaða smekk sem menn kunna að hafa fyrir hádegisverðinum er ljóst að hann er ekki ókeypis á hvorn veginn sem er.
Mest lesið Sætta sig ekki við höfnun Kviku Viðskipti innlent Eyþór hættur sem framkvæmdastjóri Hopp Viðskipti innlent Svona munu stækkuð Skógarböð og hótel líta út Viðskipti innlent Skrautleg saga laganna hans Bubba Viðskipti innlent Svona mikið kostar kaffið á Starbucks hér á landi Neytendur Hagnaðist um tæpar sjötíu milljónir króna Viðskipti innlent Sorglegt að þurfa að hætta rekstri eftir 38 ár í Hveragerði Viðskipti innlent Lofar bongóblíðu við langþráð langborð Viðskipti innlent 24 ára milljónamæringur: Með eitt par af hnífapörum, einn disk og örbylgjuofn Atvinnulíf Starbucks opnaði á Laugavegi í dag Viðskipti innlent Fleiri fréttir Kynna nýtt kerfi gegn „gervigreindarsópum“ SAS í sókn og kaupir 55 brasilískar vélar Forstjóri Flügger ákærður fyrir brot á viðskiptaþvingunum „Alltaf leiðindamál að lenda í svona“ Loka fyrir færslur á Workplace í haust Trump segir sjaldgæfa málma og segla aftur á leið til Bandaríkjanna Viðvörunarbjöllur glymja vegna Kína og sjaldgæfra málma Tollar á ál og stál hækka Sjá meira