Gríðarleg tækifæri í vetrarferðamennsku

Ferðaþjónusta á Íslandi hefur vaxið hratt síðastliðinn áratug og orðið ein af grunnstoðum íslensks efnahagslífs. Geirinn glímir hins vegar við það vandamál að vera afar árstíðabundinn, en rúmur helmingur allra ferðamanna kemur hingað á sumrin.

Til að hægt sé að taka á móti mikið fleiri ferðamönnum á háannatímabilinu þarf talsverða fjárfestingu í innviðum ferðaþjónustunnar. Fjölgun vetrarferðamanna krefst hins vegar mun minni uppbyggingar. Nýta má mannvirki og mannskap betur og þannig auka arðsemi greinarinnar. Í því samhengi hefur verið bent á reynslu Finna, sem hafa gert mikið út á vetrarferðamennsku með góðum árangri. Starfsfólk í greininni er þess fullvisst að með átaki megi fjölga verulega vetrarferðamönnum. Merkjanleg fjölgun þeirra hefði án efa mikil jákvæð áhrif á þjóðarbúið auk þess að skapa fjölda starfa. Fréttablaðið kannaði hvað þarf að gerast til að þetta geti orðið að veruleika.

Ferðamenn sækja í náttúrunaFjöldi ferðamanna á Íslandi hefur vaxið mikið síðastliðinn áratug. Á árinu 2003 komu um Leifsstöð rétt rúmlega 300 þúsund ferðamenn. Fari hins vegar fram sem horfir verða þeir um 550 þúsund á þessu ári.

Langstærstu mánuðirnir í ferðaþjónustunni á Íslandi eru júlí og ágúst. Þar á eftir koma júní og svo september. Um 60 prósent allra ferðamanna sem koma hingað til lands koma á þessu fjögurra mánaða tímabili.

„Ef okkur tækist að fjölga verulega vetrarferðamönnum hefði það náttúrulega gríðarlega þýðingu fyrir ferðaþjónustuna. Sú fjárfesting sem liggur að baki innviðunum er mikil en nýtingin er afskaplega stuttan tíma ársins. Arðsemi ferðaþjónustunnar verður því lítil,“ segir Friðrik Pálsson, framkvæmdastjóri Hótel Rangár og stjórnarformaður Íslandsstofu. Friðrik bendir einnig á að það hve árstíðabundin ferðaþjónustan er valdi því að þjónustustigið verði aldrei jafn gott og ella. Ferðaþjónustan á sumrin sé að stórum hluta mönnuð með sumarstarfsmönnum og sé því oft á tíðum of laus í reipum.

Í sama streng tekur Hildur Ómarsdóttir, markaðsstjóri Icelandair Hotels. „Þetta hefði auðvitað gríðarlega mikla þýðingu. Tekjur af ferðaþjónustu eru stór hluti gjaldeyristekna þjóðarbúsins og þar af ertu með háönn sem er ekki nema rétt um tveir mánuðir á ári. Ef við gætum aukið hlut vetrarferðaþjónustu, þó ekki nema þannig að hún væri 50 prósent af sumrinu, þá hefði það mjög mikil áhrif á íslenskt efnahagslíf, svo ekki sé talað um atvinnuleysið,“ segir Hildur. „Það mikilvægasta er að markaðssetja Ísland erlendis af meiri krafti en áður, allan ársins hring. Þá er ekki hægt að efla ferðaþjónustuna með því að skattleggja hana, það getur valdið miklum skaða.“

Það sem helst virðist laða erlenda ferðamenn til Íslands er náttúra landsins, en það kemur sennilega fáum á óvart. Það gildir jafnt um sumar- og vetrarferðamenn. Sú afþreying sem stendur ferðamönnum til boða á veturna þykir standa fyrir sínu þótt nauðsynlegt sé að auka úrvalið og markaðssetja það betur erlendis. Vetrarferðamenn dvelja hér yfirleitt skemur en þeir sem koma að sumri og eru oft í leit að sérhæfðari afþreyingu. Því er ekki talið nóg að auglýsa áfangastaðinn einan og sér heldur þurfi viðburði og afþreyingu að auki.

„Við bjóðum upp á mjög breiða línu afþreyingar og ferða. Við erum mikið í hellaferðum og norðurljósaferðum og svo leitum við uppi heitar baðlaugar. Þá erum við með jeppaferðir upp á hálendið og vélsleðaferðir,“ segir Björn Hróarsson, framkvæmdastjóri Extreme Iceland, um afþreyingu fyrir vetrarferðamenn og bætir við: „Við verðum vör við mikinn áhuga. Það eru alltaf nokkur hundruð manns á landinu á veturna og þegar mest lætur jafnvel einhver þúsund. Þetta er vissulega þungur róður en þeir sem hér eru sýna okkar þjónustu mikinn áhuga. Flestallir eru gríðarlega ánægðir með það sem við höfum upp á að bjóða. Það vantar ekki, þeir eru bara ekki nægilega margir.“

Ýmis tækifæri til staðarMeðal sóknarfæra sem bent hefur verið á þegar kemur að vetrarferðamennsku er að markaðssetja Ísland betur í Asíu en ferðamynstur Asíubúa er ekki jafn árstíðabundið og ferðamynstur evrópskra og bandarískra gesta hér á landi. Til að mynda eru janúar og febrúar vinsælir heimsóknarmánuðir hjá japönskum ferðamönnum. Það takmarkar hins vegar fjölda asískra ferðamanna að ekki er boðið upp á beint flug milli Asíu og Íslands en margir ferðamenn leggja mikið upp úr því.

Þá hefur gefið góða raun að koma á fót viðburðum sem höfða til sértæks en þó stórs hóps ferðamanna en Iceland Airwaves er sennilega best heppnaða viðleitnin í þá átt enn sem komið er.

„Við höfum unnið að því markvisst í samvinnu við aðra að komið verði upp frekari afþreyingu og aðdráttarafli við gullna hringinn. Við komum að uppbyggingu Laugarvatn Fontana baðstaðarins. Annað dæmi eru hestadagar í Reykjavík sem er viðburður sem fellur að áhuga sértæks markhóps sem er engu að síður mjög stór í Evrópu,“ segir Hildur Ómarsdóttir. Þá bendir hún á að tækifæri séu til staðar til að auka hér fjölda ferðamannahópa á vegum fyrirtækja en slíkir hópar verji yfirleitt miklum fjármunum í heimsóknum sínum.

Ólöf Ýrr Atladóttir, ferðamálastjóri, talar á svipuðum nótum. Hægt sé að stækka ráðstefnu- og hvataferðamarkaðinn, sem á sér einkum og sér í lagi stað utan háannar, og halda áfram að byggja upp heilsuferðaþjónustu sem hefur gefist vel. Þá telur Ólöf enn vera mörg tækifæri til staðar til að markaðssetja vetrarævintýraferðir. Loks hrósar hún nýrri ferðamálastefnu Reykjavíkurborgar en þar eru meðal annars settar fram áætlanir um aukna markaðssetningu borgarinnar sem ferðamannastaðar og stækkun viðburðadagatals hennar.

Þá er talið nauðsynlegt að auka markaðssetningu á Íslandi sem ferðamöguleika yfir vetrartímann auk þess sem margir telja að aukið sætaframboð í flugferðum hingað til lands myndi jafnframt auka fjölda ferðamanna. Það gæti hins vegar reynst flugfélögunum dýrt fyrst um sinn. Nokkur hluti þeirra sem hingað hafa komið síðustu vetra hefur nýtt sér tilboð á flugferðum og reynslan er að með auknu sætaframboði koma fleiri ferðamenn.

„Það er alveg ljóst að það eru gríðarlega miklir möguleikar til staðar. Það hefur líka margt áunnist en ef við ætlum að rífa af alvöru upp heilsársþjónustuna þá þarf sennilega að leggja það á sig um tíma að bjóða upp á mun meiri þjónustu en áður þrátt fyrir að það skapi kannski ekki mikinn hagnað fyrst um sinn,“ segir Friðrik Pálsson.

Markaðsátak í vændumÍ yfirlýsingu ríkisstjórnarinnar vegna nýsamþykktra kjarasamninga er kveðið á um að næstu þrjú árin verði árlega varið 300 milljónum króna í markaðs- og þróunarátak til að fjölga hér ferðamönnum yfir vetrartímann. Stefnt er að fjölgun þeirra um 50 þúsund en þannig er talið að það megi skapa í það minnsta eitt þúsund störf. Þá er gert ráð fyrir að sama fjárhæð komi til verkefnisins frá sveitarfélögum og einkaaðilum. Í nýrri ferðamálaáætlun fyrir árin 2011 til 2020 eru einnig sett fram markmið um markaðssetningu erlendis og uppbyggingu og þróun innanlands með það fyrir augum að fjölga vetrarferðamönnum.

Ólöf Ýrr Atladóttir segir að í anda ferðamálaáætlunarinnar sé margt í bígerð. „Nýju glæsilegu ráðstefnuhúsin; Harpa í Reykjavík og Hof á Akureyri munu hjálpa okkur við að laða hingað að ráðstefnu- og hvataferðamenn. Í heilsuferðaþjónustunni var til að mynda verið að opna glæsilega heilsulind í nýuppgerðu Hótel Loftleiðum. Auk þess má nefna Laugarvatn Fontana heilsulaugarnar, jarðböðin á Mývatni og margt fleira,” segir Ólöf Ýrr og bætir við: „Það er þó auðvitað margt sem enn er eftir. Það þarf að þétta viðburðadagskrá, það þarf að tryggja að fyrirtæki, söfn og annað slíkt geti tekið á móti gestum bæði rétt utan háannar en líka á veturna og það þarf byggja upp fjölbreyttari afþreyingu í gegnum vöruþróun og nýsköpun. Ég myndi hins vegar ekki kalla þetta hindranir, þetta eru miklu frekar viðfangsefni. Það er verk að vinna en það er ekkert til að missa móðinn yfir. Sóknarfærin eru nefnilega mýmörg.”