Stóðhryssur ekki moldvörpur Hallgerður Ljósynja Hauksdóttir skrifar 25. júní 2025 14:31 Antílópur eru ekki heldur mýs. Þetta vita dýralæknar og þeir þekkja muninn á blóðhag dýra. Mér finnst ekki gaman að skrifa þessa grein, enda ekki mitt hlutverk að útskýra blóðtöku, en ég vil sannarlega varna íslenskum stóðhryssum frá því að vera attar auri sem illa haldin dýr. Þær eru það ekki. Og helst að þær fái að lifa. Markmiðið með greininni er að koma grunduðum upplýsingum til almennings. Fræðilegur hluti greinarinnar er yfirlesin af tveim dýralæknum. Helstu ósannindin sem almenningur hefur verið mataður á um blóðtökuna eru að folöldin séu óeðlilega lítil við slátrun af því hryssurnar geti ekki mjólkað eðlilega, að það sé tekið allt of mikið blóð, að hryssurnar séu í yfirliðum, deyjandi eða miður sín af skelfingu. Ég skil vel að fólk sé reitt ef það trúir þessu. Hryssurnar mjólka vel, enda hraustar. Fallþungi folalda við slátrun miðað við aldur þeirra hefur ekkert breyst, þær tölur eru til langt aftur í tímann. Atvinnuvegaráðuneytið fól Keldum árið 2022 að gera vísindarannsókn á áhrifum blóðtöku á blóðhag hryssnanna. Rannsóknin sýndi að hryssurnar standa sig vel og þær örfáu hryssur sem ná neðri viðmiðunarmörkum við fyrstu blóðtöku jafna sig fljótt. Niðurstaða rannsóknarinnar er að áhrifin eru mild og skammvinn. Nei hryssurnar eru hvorki í yfirliðum né deyja þær vegna blóðmagnsins sem er tekið. Þannig yrði aldrei farið með dýr hér. Stór hluti af áróðrinum hefur verið að þeim sé tekið of mikið blóð. Þar er bent á viðmið úr annarri rannsókn sem eiga við um blóðhag litilla nagdýra, sem og apakatta og smásvína sem haldin eru í búrum á tilraunastofum. Eftir því sem dýr eru smærri þeim mun viðkvæmara er jafnvægið á blóðbúskap þeirra og því eðlilegt að varúðarviðmið hjá þeim sé lægra en hjá stærri dýrum. Viðmið við smádýrin eru að taka ekki meira en 7,5% af blóðmagni þeirra vikulega – og árið um kring, semsagt í 52 skipti öll árin sem dýrinu er tekið blóð. Úr hryssunum okkar hér eru teknir 5 lítrar vikulega síðsumarsí mest 8 skipti, meðaltalið er 6 skipti. Það er um það bil 16-18% af blóði þeirra. En hér er það sem dýralæknar vita og þið þurfið líka að vita: þar sem hestar eru þróunarsögulega flóttadýr sem þurtu að þola að geta hlaupið lengi á berangri undan rándýrum, halda þeir verulegan varabirgðir af rauðum blóðkornum í miltanu til að grípa til og dæla út í blóðið. Blóðmyndun er því hröð. Svona er blóðhagur hesta, en ekki manna. Né músa. Hestar geyma um það bil 30% af blóði sínu sem tiltækan varaforða í miltanu og þetta er ein aðalástæðan fyrir að hryssurnar okkar þola blóðtökuna vel. Þetta truflar ekki blóðhaginn hjá þeim þannig að þær eigi erfitt að bæta sér það. En myndi trufla mýs. Og menn. Nei, þær eru ekki miður sín af skelfingu og ekki í lærðu hjálparleysi. Þær svara fyrir sig, eru pirraðar og leiðist þetta, frekar en annað. Eins og kindur þegar þær eru klaufaklipptar: finnst það ekki gaman. Eða hundar sem þarf að bursta flækurnar úr. Ekki gaman. Öllum dýrum finnst óþægilegt að láta setja höfuð sitt í þvingaða stöðu, líka hestum, hvort sem það er upp á við eða niður á við með taumtogun. En gagnvart hryssunum er það nauðsynlegt öryggis þeirra vegna. Svona vinna hryssurnar fyrir sér, sem búfé, örfáa daga á ári. Tilvik illrar meðferðar eru fá, enda tók það þrjú ár og fleiri hundruði klukkustunda upptökur með njósnabúnaði á fjölda bæja að finna fáein tilvik. Auðvitað á að taka á slíku, en tilvik illrar meðferðar eru ekki ástæða til að banna dýrahaldið. Þá þyrfti raunar að banna allt dýrahald. Já og barneignir. Höfum einnig í huga að þetta eru örfáar (mjög vel stílfærðar) mínútur, en upptökurnar mörg þúsund mínútur þar sem er ekkert að frétta. Ykkur er ekki sýnt það. Það er jafnframt ástæða til að skoða fleiri þætti áróðurs sem hefur verið borinn í ykkur frá Evrópu og næsta grein er um það. Stöndum með hryssunum. Látum ekki taka þær frá okkur. Já, bætum dýrahald, en gerum það með faglegri þekkingu að leiðarljósi. Ef þið viljið fá frumheimildir þá er ykkur velkomið að hafa samband. Höfundur var formaður Dýraverndarsambands Íslands og vinnur að stofnun nýs félagsafls í þágu dýravelferðar Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Hallgerður Ljósynja Hauksdóttir Dýr Dýraheilbrigði Hestar Mest lesið Til þeirra sem fagna Doktornum! Kristján Freyr Halldórsson Skoðun Hafa íslenskir neytendur sama rétt og evrópskir? Ásthildur Lóa Þórsdóttir,Ragnar Þór Ingólfsson Skoðun Skuldin við úthverfin Jóhanna Dýrunn Jónsdóttir Skoðun Hringekja verðtryggingar og hárra vaxta Benedikt Gíslason Skoðun Áfram gakk – með kerfisgalla í bakpokanum Harpa Þorsteinsdóttir Skoðun Einelti er dauðans alvara Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir Skoðun Málgögn og gervigreind Steinþór Steingrímsson,Einar Freyr Sigurðsson,Helga Hilmisdóttir Skoðun Hefur þú heyrt þetta áður? Stefnir Húni Kristjánsson Skoðun Ávinningur af endurhæfingu – aukum lífsgæðin Ólafur H. Jóhannsson Skoðun Réttlæti hins sterka. Gildra dómarans Jörgen Ingimar Hansson Skoðun Skoðun Skoðun Ávinningur af endurhæfingu – aukum lífsgæðin Ólafur H. Jóhannsson skrifar Skoðun Hefur þú heyrt þetta áður? Stefnir Húni Kristjánsson skrifar Skoðun Hringekja verðtryggingar og hárra vaxta Benedikt Gíslason skrifar Skoðun Áfram gakk – með kerfisgalla í bakpokanum Harpa Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Til þeirra sem fagna Doktornum! Kristján Freyr Halldórsson skrifar Skoðun Skuldin við úthverfin Jóhanna Dýrunn Jónsdóttir skrifar Skoðun Málgögn og gervigreind Steinþór Steingrímsson,Einar Freyr Sigurðsson,Helga Hilmisdóttir skrifar Skoðun Réttlæti hins sterka. Gildra dómarans Jörgen Ingimar Hansson skrifar Skoðun Einelti er dauðans alvara Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Hafa íslenskir neytendur sama rétt og evrópskir? Ásthildur Lóa Þórsdóttir,Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Sótt að réttindum kvenna — núna Svandís Svavarsdóttir skrifar Skoðun Afnám tilfærslu milli skattþrepa Breki Pálsson skrifar Skoðun Þegar heilinn sveltur: Tími til að endurhugsa stefnu í geðheilbrigðismálum Vigdís M. Jónsdóttir skrifar Skoðun Opið bréf til umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Íslenska þjóð, þú ert núna að gleyma Sighvatur Björgvinsson skrifar Skoðun Tölum íslensku um bíðandi börn: Uppgjöf, svarthol og lögbrot Vigdís Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Fjórði hver vinnur í verslun og þjónustu Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Engin eftirspurn eftir Viðreisnar- og Samfylkingarmódelinu Andri Steinn Hilmarsson skrifar Skoðun Pabbar, mömmur, afar, ömmur Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Vellíðan í vinnu Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Hefur vanfjármögnun sveitarfélaga áhrif á byggingarkostnað? Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Þar sem gervigreind er raunverulega að breyta öllu Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Eru vegir fyrir ferðamenn mikilvægari en vegir fyrir fólk sem býr hér? Petrína Þórunn Jónsdóttir skrifar Skoðun Er Evrópa á villigötum? Efnahagsleg hnignun kallar á róttæka endurskoðun Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Samræmd nálgun að öryggi og skilvirkni á ytri landamærum - Innleiðing EES á Íslandi Arngrímur Guðmundsson skrifar Skoðun Íslenskir flóttamenn - í okkar eigin landi Gunnar Magnús Diego skrifar Skoðun Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu Stefán Jón Hafstein skrifar Skoðun Mótum framtíðina saman Jónína Hauksdóttir ,Magnús Þór Jónsson skrifar Skoðun Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk skrifar Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman skrifar Sjá meira
Antílópur eru ekki heldur mýs. Þetta vita dýralæknar og þeir þekkja muninn á blóðhag dýra. Mér finnst ekki gaman að skrifa þessa grein, enda ekki mitt hlutverk að útskýra blóðtöku, en ég vil sannarlega varna íslenskum stóðhryssum frá því að vera attar auri sem illa haldin dýr. Þær eru það ekki. Og helst að þær fái að lifa. Markmiðið með greininni er að koma grunduðum upplýsingum til almennings. Fræðilegur hluti greinarinnar er yfirlesin af tveim dýralæknum. Helstu ósannindin sem almenningur hefur verið mataður á um blóðtökuna eru að folöldin séu óeðlilega lítil við slátrun af því hryssurnar geti ekki mjólkað eðlilega, að það sé tekið allt of mikið blóð, að hryssurnar séu í yfirliðum, deyjandi eða miður sín af skelfingu. Ég skil vel að fólk sé reitt ef það trúir þessu. Hryssurnar mjólka vel, enda hraustar. Fallþungi folalda við slátrun miðað við aldur þeirra hefur ekkert breyst, þær tölur eru til langt aftur í tímann. Atvinnuvegaráðuneytið fól Keldum árið 2022 að gera vísindarannsókn á áhrifum blóðtöku á blóðhag hryssnanna. Rannsóknin sýndi að hryssurnar standa sig vel og þær örfáu hryssur sem ná neðri viðmiðunarmörkum við fyrstu blóðtöku jafna sig fljótt. Niðurstaða rannsóknarinnar er að áhrifin eru mild og skammvinn. Nei hryssurnar eru hvorki í yfirliðum né deyja þær vegna blóðmagnsins sem er tekið. Þannig yrði aldrei farið með dýr hér. Stór hluti af áróðrinum hefur verið að þeim sé tekið of mikið blóð. Þar er bent á viðmið úr annarri rannsókn sem eiga við um blóðhag litilla nagdýra, sem og apakatta og smásvína sem haldin eru í búrum á tilraunastofum. Eftir því sem dýr eru smærri þeim mun viðkvæmara er jafnvægið á blóðbúskap þeirra og því eðlilegt að varúðarviðmið hjá þeim sé lægra en hjá stærri dýrum. Viðmið við smádýrin eru að taka ekki meira en 7,5% af blóðmagni þeirra vikulega – og árið um kring, semsagt í 52 skipti öll árin sem dýrinu er tekið blóð. Úr hryssunum okkar hér eru teknir 5 lítrar vikulega síðsumarsí mest 8 skipti, meðaltalið er 6 skipti. Það er um það bil 16-18% af blóði þeirra. En hér er það sem dýralæknar vita og þið þurfið líka að vita: þar sem hestar eru þróunarsögulega flóttadýr sem þurtu að þola að geta hlaupið lengi á berangri undan rándýrum, halda þeir verulegan varabirgðir af rauðum blóðkornum í miltanu til að grípa til og dæla út í blóðið. Blóðmyndun er því hröð. Svona er blóðhagur hesta, en ekki manna. Né músa. Hestar geyma um það bil 30% af blóði sínu sem tiltækan varaforða í miltanu og þetta er ein aðalástæðan fyrir að hryssurnar okkar þola blóðtökuna vel. Þetta truflar ekki blóðhaginn hjá þeim þannig að þær eigi erfitt að bæta sér það. En myndi trufla mýs. Og menn. Nei, þær eru ekki miður sín af skelfingu og ekki í lærðu hjálparleysi. Þær svara fyrir sig, eru pirraðar og leiðist þetta, frekar en annað. Eins og kindur þegar þær eru klaufaklipptar: finnst það ekki gaman. Eða hundar sem þarf að bursta flækurnar úr. Ekki gaman. Öllum dýrum finnst óþægilegt að láta setja höfuð sitt í þvingaða stöðu, líka hestum, hvort sem það er upp á við eða niður á við með taumtogun. En gagnvart hryssunum er það nauðsynlegt öryggis þeirra vegna. Svona vinna hryssurnar fyrir sér, sem búfé, örfáa daga á ári. Tilvik illrar meðferðar eru fá, enda tók það þrjú ár og fleiri hundruði klukkustunda upptökur með njósnabúnaði á fjölda bæja að finna fáein tilvik. Auðvitað á að taka á slíku, en tilvik illrar meðferðar eru ekki ástæða til að banna dýrahaldið. Þá þyrfti raunar að banna allt dýrahald. Já og barneignir. Höfum einnig í huga að þetta eru örfáar (mjög vel stílfærðar) mínútur, en upptökurnar mörg þúsund mínútur þar sem er ekkert að frétta. Ykkur er ekki sýnt það. Það er jafnframt ástæða til að skoða fleiri þætti áróðurs sem hefur verið borinn í ykkur frá Evrópu og næsta grein er um það. Stöndum með hryssunum. Látum ekki taka þær frá okkur. Já, bætum dýrahald, en gerum það með faglegri þekkingu að leiðarljósi. Ef þið viljið fá frumheimildir þá er ykkur velkomið að hafa samband. Höfundur var formaður Dýraverndarsambands Íslands og vinnur að stofnun nýs félagsafls í þágu dýravelferðar
Hafa íslenskir neytendur sama rétt og evrópskir? Ásthildur Lóa Þórsdóttir,Ragnar Þór Ingólfsson Skoðun
Skoðun Málgögn og gervigreind Steinþór Steingrímsson,Einar Freyr Sigurðsson,Helga Hilmisdóttir skrifar
Skoðun Hafa íslenskir neytendur sama rétt og evrópskir? Ásthildur Lóa Þórsdóttir,Ragnar Þór Ingólfsson skrifar
Skoðun Þegar heilinn sveltur: Tími til að endurhugsa stefnu í geðheilbrigðismálum Vigdís M. Jónsdóttir skrifar
Skoðun Engin eftirspurn eftir Viðreisnar- og Samfylkingarmódelinu Andri Steinn Hilmarsson skrifar
Skoðun Eru vegir fyrir ferðamenn mikilvægari en vegir fyrir fólk sem býr hér? Petrína Þórunn Jónsdóttir skrifar
Skoðun Er Evrópa á villigötum? Efnahagsleg hnignun kallar á róttæka endurskoðun Eggert Sigurbergsson skrifar
Skoðun Samræmd nálgun að öryggi og skilvirkni á ytri landamærum - Innleiðing EES á Íslandi Arngrímur Guðmundsson skrifar
Skoðun Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu Stefán Jón Hafstein skrifar
Skoðun Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk skrifar
Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman skrifar
Hafa íslenskir neytendur sama rétt og evrópskir? Ásthildur Lóa Þórsdóttir,Ragnar Þór Ingólfsson Skoðun