Að stefna í hæstu hæðir Einar Baldvin Árnason skrifar 28. janúar 2025 21:00 Listmálarinn og myndhöggvarinn Michelangelo sagði víst eitt sinn að mesta hættan sem steðjaði að hverjum og einum væri ekki sú að hann setti stefnuna svo hátt að hann missti marks, heldur miklu frekar að hann setti markið lágt og næði því síðan. Mér varð hugsað til þessara orða þegar ég sá dómkirkjuna í Mílanó í fyrsta sinn með eigin augum á síðasta ári. Kirkjan er almennt talin ein sú fallegasta í heimi, en Mark Twain lýsti henni sem svo í bók sinni The Innocents Abroad: „Hvílík dýrð, svo mikilfengleg, hátíðleg og tröllvaxin en samt svo fíngerð, loftkennd og þokkafull! Heill heimur af þunga sem birtist mér á sama tíma líkt og frostsprungin tálsýn sem gæti horfið við minn minnsta andardrátt!” Twain náði vel að fanga fegurð kirkjunnar. Hún er risavaxin og íburðarmikil en á sama tíma nánast óraunveruleg. Hún teygir sig brothætt til himins eins og hún sé að reyna að ná alla leið til Guðs. Að horfa á hana er eins og að horfa á tímann sjálfan standa í stað. Dómkirkjan í Mílanó er fegurri en flest önnur mannanna verk vegna þess að stefnan var sett á hæstu hæðir. Markmiðið var að ljá guðdómleikanum sjálfum mynd. Til að ljúka byggingu hennar þurfti ekki aðeins fagurfræðliegan metnað og skýra sýn, heldur líka ótrúlega þrautseigju. Það tók rúm 600 ár að byggja kirkjuna en slíkt gera auðvitað aðeins menn sem horfa handan jarðlegrar vistar sinnar. Þegar komið er inn í kirkjuna má líta styttu af Heilögum Bartólomeusi, lærisveini Krists. Styttan sem er eftir Marco D’agrati, gefur aðra mynd af guðdómleikanum: Bartólomeus var píslarvottur, fláður lifandi fyrir að boða fagnaðarerindið, og á styttunni má sjá hvern einasta vöðva á líkama hans berskjaldaðan. Hangandi skinn hans sveipast um hann eins og skikkja, og hann heldur á hníf, tákni píslardóms síns. Það er reisn í hinni ólýsanlegu þjáningu. Bæði boðorð Guðs föður vors í Gamla testamentinu og kennisetningar Krists í því nýja, setja okkur ómöguleg markmið en það er einmitt ómöguleiki þeirra sem gera okkur kleift að teygja okkur hærra en við gætum nokkru sinni gert án þeirra. Hugmyndin um hinn eilífa og óskilgreinanlega Drottinn og þrá okkar til að snúa heim til hans, hvetur okkur til ótrúlegra dáða. Við fullkomnust aldrei í lifanda lífi, ekki frekar en dómkirkjan, og margir upplifa gífurlegar þjáningar í líkingu við þær sem Bartólómeus gerði. Þrátt fyrir það teygir sál okkar sig til himins, jafn mikilfengleg og brothætt. Sáttmálinn við Guð er órjúfanlegur þáttur í þeirri fegurð. Joseph Ratzinger, síðar Benedikt XVI páfi, benti á í predikun í München árið 1981 að freisting höggormsins í sköpunarsögunni hefði ekki snúist um að afneita Guði heldur að efast um að sáttmáli hans við manninn væri af hinu góða þ.e að efast um að þær reglur sem Guð setur okkur séu okkur sjálfum fyrir bestu. Með þessum efa væru fræjum afstæðishyggju og falsks frelsis sáð. Í dag er afstæðishyggja nánast allsráðandi á vesturlöndum og hún birtist fyrst og fremst í trúleysi. Það er ekki endilega trúleysi manna sem raka ekki á sér hálsinn, rífast á Reddit og afneita Guði fullum hálsi, heldur miklu frekar trúleysi þeirra sem setja markið lágt og ná því. Þeir enda á því að dýrka hin ýmsu mannanna verk, hugmyndafræði eða hluti, oft með ótrúlegum trúarofsa. Versta birtingarmynd þessa trúleysis er þó ekki hjá hinum almenna borgara, heldur hjá þeim sem kalla sig presta en vinna gegn öllum þeim boðorðum Guðs sem þeim þykja óþægileg. Slíkir menn hafa unnið gagngert að því að lækka markið svo mikið að sú kristni sem þeir boða krefst varla neins af okkur. Trú þeirra er orðin algjörlega veraldleg og í raun fullkomlega samdauna frjálslyndu lýðræði, hræddari við dóm samfélagsins en Drottins sjálfs. Í umburðarbréfi sínu þann 14. Apríl 1999 benti Jóhannes Páll II páfi á að í stað trúleysis væri alltaf talað um illsku og skurðgoðadýrkun í biblíunni - að hver sá sem tæki mannanna verk fram yfir Drottinn sjálfan væri meinfús skurðgoðadýrkandi. Það er ágætt að hafa þetta í huga þegar fólk stígur fram sem prestar eða kirkjudeildir og vill breyta boðskapi Guðs til að gera hann aðgengilegri með því að breyta honum í takt við tímann. Þá er ráð að spyrja sig: hvað er dýrkað og hvert er stefnt? Höfundur er listamaður og leikmaður í kaþólsku kirkjunni Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Trúmál Mest lesið Hagræðing á kostnað fjölbreytni og gæðamenntunar Ida Marguerite Semey Skoðun Stöndum saman gegn fjölþáttaógnum Bryndís Haraldsdóttir Skoðun Við viljum tala íslensku, en hvernig Ólafur Guðsteinn Kristjánsson Skoðun Umbúðir en ekkert innihald í Hafnarfirði Einar Geir Þorsteinsson Skoðun Yfirgangur, yfirlæti og endastöð Strætó Axel Hall Skoðun Sumt er bara ekki hægt að rökræða Ása Lind Finnbogadóttir Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir Skoðun Halldór 27.03.2024 Halldór Hættur heimsins virða engin landamæri Tótla I. Sæmundsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Stöndum saman gegn fjölþáttaógnum Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hagræðing á kostnað fjölbreytni og gæðamenntunar Ida Marguerite Semey skrifar Skoðun Umbúðir en ekkert innihald í Hafnarfirði Einar Geir Þorsteinsson skrifar Skoðun Við viljum tala íslensku, en hvernig Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Mansalsmál á Íslandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Hættur heimsins virða engin landamæri Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Tímamót í sjálfsvígsforvörnum Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Yfirgangur, yfirlæti og endastöð Strætó Axel Hall skrifar Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar Skoðun Skapandi menntun skilar raunverulegum árangri Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Sex ára sáttmáli Davíð Þorláksson skrifar Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar Skoðun Stjórnendur sem mega ekki stjórna Stefán Vagn Stefánsson skrifar Skoðun Stokkhólmseinkenni sem við ættum að forðast Aðalsteinn Júlíus Magnússon skrifar Skoðun Eflum iðnlöggjöfina og stöðvum brotin Hilmar Harðarson skrifar Skoðun Pjattkratar taka til Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Sumt er bara ekki hægt að rökræða Ása Lind Finnbogadóttir skrifar Skoðun Vaxtamunarviðskipti láta aftur á sér kræla Jökull Sólberg Auðunsson skrifar Skoðun Áskorun til ríkisstjórnarinnar: Innleiðum birgðaskyldu á eldsneyti Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Rétt skal vera rétt um gatnamót við Höfðabakka og Bæjarháls Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir skrifar Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir skrifar Skoðun NATO riðar til falls en hvað þýðir það fyrir skilnaðarbarnið Ísland? Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Græðgin í forgrunni Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Greiningar eða lausnir – hvort vegur þyngra? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Sterk staða Hafnarfjarðar Orri Björnsson skrifar Skoðun Bless bless jafnlaunavottun Sigríður Margrét Oddsdóttir skrifar Skoðun Miðstýrt skólakerfi eða fjölbreytni með samræmdu gæðamati? Bogi Ragnarsson skrifar Sjá meira
Listmálarinn og myndhöggvarinn Michelangelo sagði víst eitt sinn að mesta hættan sem steðjaði að hverjum og einum væri ekki sú að hann setti stefnuna svo hátt að hann missti marks, heldur miklu frekar að hann setti markið lágt og næði því síðan. Mér varð hugsað til þessara orða þegar ég sá dómkirkjuna í Mílanó í fyrsta sinn með eigin augum á síðasta ári. Kirkjan er almennt talin ein sú fallegasta í heimi, en Mark Twain lýsti henni sem svo í bók sinni The Innocents Abroad: „Hvílík dýrð, svo mikilfengleg, hátíðleg og tröllvaxin en samt svo fíngerð, loftkennd og þokkafull! Heill heimur af þunga sem birtist mér á sama tíma líkt og frostsprungin tálsýn sem gæti horfið við minn minnsta andardrátt!” Twain náði vel að fanga fegurð kirkjunnar. Hún er risavaxin og íburðarmikil en á sama tíma nánast óraunveruleg. Hún teygir sig brothætt til himins eins og hún sé að reyna að ná alla leið til Guðs. Að horfa á hana er eins og að horfa á tímann sjálfan standa í stað. Dómkirkjan í Mílanó er fegurri en flest önnur mannanna verk vegna þess að stefnan var sett á hæstu hæðir. Markmiðið var að ljá guðdómleikanum sjálfum mynd. Til að ljúka byggingu hennar þurfti ekki aðeins fagurfræðliegan metnað og skýra sýn, heldur líka ótrúlega þrautseigju. Það tók rúm 600 ár að byggja kirkjuna en slíkt gera auðvitað aðeins menn sem horfa handan jarðlegrar vistar sinnar. Þegar komið er inn í kirkjuna má líta styttu af Heilögum Bartólomeusi, lærisveini Krists. Styttan sem er eftir Marco D’agrati, gefur aðra mynd af guðdómleikanum: Bartólomeus var píslarvottur, fláður lifandi fyrir að boða fagnaðarerindið, og á styttunni má sjá hvern einasta vöðva á líkama hans berskjaldaðan. Hangandi skinn hans sveipast um hann eins og skikkja, og hann heldur á hníf, tákni píslardóms síns. Það er reisn í hinni ólýsanlegu þjáningu. Bæði boðorð Guðs föður vors í Gamla testamentinu og kennisetningar Krists í því nýja, setja okkur ómöguleg markmið en það er einmitt ómöguleiki þeirra sem gera okkur kleift að teygja okkur hærra en við gætum nokkru sinni gert án þeirra. Hugmyndin um hinn eilífa og óskilgreinanlega Drottinn og þrá okkar til að snúa heim til hans, hvetur okkur til ótrúlegra dáða. Við fullkomnust aldrei í lifanda lífi, ekki frekar en dómkirkjan, og margir upplifa gífurlegar þjáningar í líkingu við þær sem Bartólómeus gerði. Þrátt fyrir það teygir sál okkar sig til himins, jafn mikilfengleg og brothætt. Sáttmálinn við Guð er órjúfanlegur þáttur í þeirri fegurð. Joseph Ratzinger, síðar Benedikt XVI páfi, benti á í predikun í München árið 1981 að freisting höggormsins í sköpunarsögunni hefði ekki snúist um að afneita Guði heldur að efast um að sáttmáli hans við manninn væri af hinu góða þ.e að efast um að þær reglur sem Guð setur okkur séu okkur sjálfum fyrir bestu. Með þessum efa væru fræjum afstæðishyggju og falsks frelsis sáð. Í dag er afstæðishyggja nánast allsráðandi á vesturlöndum og hún birtist fyrst og fremst í trúleysi. Það er ekki endilega trúleysi manna sem raka ekki á sér hálsinn, rífast á Reddit og afneita Guði fullum hálsi, heldur miklu frekar trúleysi þeirra sem setja markið lágt og ná því. Þeir enda á því að dýrka hin ýmsu mannanna verk, hugmyndafræði eða hluti, oft með ótrúlegum trúarofsa. Versta birtingarmynd þessa trúleysis er þó ekki hjá hinum almenna borgara, heldur hjá þeim sem kalla sig presta en vinna gegn öllum þeim boðorðum Guðs sem þeim þykja óþægileg. Slíkir menn hafa unnið gagngert að því að lækka markið svo mikið að sú kristni sem þeir boða krefst varla neins af okkur. Trú þeirra er orðin algjörlega veraldleg og í raun fullkomlega samdauna frjálslyndu lýðræði, hræddari við dóm samfélagsins en Drottins sjálfs. Í umburðarbréfi sínu þann 14. Apríl 1999 benti Jóhannes Páll II páfi á að í stað trúleysis væri alltaf talað um illsku og skurðgoðadýrkun í biblíunni - að hver sá sem tæki mannanna verk fram yfir Drottinn sjálfan væri meinfús skurðgoðadýrkandi. Það er ágætt að hafa þetta í huga þegar fólk stígur fram sem prestar eða kirkjudeildir og vill breyta boðskapi Guðs til að gera hann aðgengilegri með því að breyta honum í takt við tímann. Þá er ráð að spyrja sig: hvað er dýrkað og hvert er stefnt? Höfundur er listamaður og leikmaður í kaþólsku kirkjunni
Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun
Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir Skoðun
Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar
Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar
Skoðun Áskorun til ríkisstjórnarinnar: Innleiðum birgðaskyldu á eldsneyti Halla Hrund Logadóttir skrifar
Skoðun Rétt skal vera rétt um gatnamót við Höfðabakka og Bæjarháls Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir skrifar
Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir skrifar
Skoðun NATO riðar til falls en hvað þýðir það fyrir skilnaðarbarnið Ísland? Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar
Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun
Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir Skoðun