Samfylkingin er með plan um að lögfesta leikskólastigið Dagbjört Hákonardóttir skrifar 14. nóvember 2024 08:17 Ísland hefur alla burði til að búa til eitt besta leikskólakerfi sem þekkist á heimsvísu. Við vitum hins vegar að stærsta áskorunin okkar er í dag sú að tryggja hnökralausa samfellu þegar kemur að dagvistun þegar fæðingarorlofi lýkur – sem í daglegu tali kallast brúun umönnunarbilsins. Flest ef ekki öll erum við sammála um að ávinningur leikskólavistar fyrir börn er ótvíræður, enda er eftirspurn eftir þjónustunni mikil og verður sífellt fyrirferðameira umfjöllunarefni í almennri kjara- og menntaumræðu. Ákall eftir umbótum er ekki að ástæðulausu. Leikskólinn er ásamt heimili barns helsti griðarstaður þess þar sem það fær í senn menntun og umönnun, og er forsenda fyrir atvinnuþáttöku foreldra. Allir vilja nýta sér leikskólana Við megum ekki gleyma því að það er ekki svo langt síðan að leikskólinn stóð tiltölulega fáum börnum til boða hér á landi, og var þá fyrst og fremst hugsaður sem geymslustaður fyrir börn einstæðra mæðra eða námsmanna. Þrotlaus barátta kvennahreyfinga, félagshyggjufólks og ekki síst Reykjavíkurlistans á 10. áratugnum skilaði okkur því almenna kerfi sem gríðarleg sátt hefur skapast um og almennt er rekið af sveitarfélögum landsins. Árangurinn hefur ekki látið á sér standa, og íslenskt samfélag sér ávinninginn af því að verkefnið falli undir opinbera grunnþjónustu. Samkvæmt tölum Hagstofunnar voru 91% tveggja ára barna á leikskóla árið 2023, en tæplega 97% þriggja til fimm ára barna. Aftur á móti voru 44% eins árs barna á leikskóla, samanborið við 54% á árinu 2022 og biðlistar barna er að finna á þéttbýlissvæðum um allt land. Óbreytt ástand eykur á ójafnrétti Svo vísað sé ályktunar 47. landsþings BSRB sem fram fór í október sl. er talið að innan við 10% barna hér á landi fái leikskólapláss við 12 mánaða aldur og yfir helmingur þeirra er orðinn meira en 18 mánaða við upphaf leikskóladvalar. Þá eru mæður mun líklegri en feður til að lengja fæðingarorlof sitt eða minnka við sig vinnu til að brúa bilið. Konur taka að meðaltali rúma sjö mánuði í fæðingarorlof en karlar um fjóra og tekjur mæðra lækka um 30-50% á fæðingarári barns samkvæmt nýlegri rannsókn Fjármálaráðuneytisins. Þær eru enn 20% lægri tveimur árum eftir fæðingu. Tekjur feðra lækka hins vegar aðeins um 3-5% við fæðingu og á öðru ári eru þær orðnar þær sömu og áður. Það er hægt að gera þetta betur – og jafnvel best Á öðrum Norðurlöndum á barn lögbundinn rétt til dagvistunar frá tilteknum aldri sem helst í hendur við rétt foreldra til fæðingarorlofs. Þannig eiga sænsk og norsk börn rétt til leikskóladvalar frá 12 mánaða aldri. Í Finnlandi eiga börn rétt á dagvistun frá 9 mánaða aldri og fæðingarorlof foreldra er samtals 9 mánuðir. Í Danmörku er boðið upp á dagvistun barna frá 8 mánaða aldri á svonefndum vöggustofum sem eru á vegum hins opinbera en samtals er fæðingarorlof foreldra er um 12 mánuðir. Þetta er grjóthart atvinnumál! Við í Samfylkingunni erum með plan, og nú köllum við eftir lögfestingu réttar barna til leikskólavistar frá tilteknum aldri eins og gert hefur verið í öllum ríkjum Norðurlanda að Íslandi undanskildu. Þetta er ekki bara jafnréttis- og menntamál – þetta er brýnt atvinnumál sem gerir konum kleift að sinna atvinnuþátttöku til jafns við karla. Þetta kallast líka inn umræðu um aldagamalt hugarfar um stöðluð kynjahlutverk og þeirri staðreynd að engin sátt ætlar að öðru óbreyttu myndast um róttækar aðgerðir í því skyni að leysa mönnunarvanda leikskólanna fyrir fullt og allt með því að bæta kjör og vinnuaðstæður kennara. Þetta þýðir að við þurfum að fjárfesta til þess að þjónustan verði áfram tryggð, og hún fari fram á faglegum forsendum þar sem starfsfólki og börnum líður vel. Já, þetta er plan Þess vegna köllum við eftir gerbreyttri hugsun um fjármögnun leikskólastigsins þar sem ríki og sveitarfélög munu taka höndum saman og hreinlega leysa þessa flækju, að minnsta kosti þegar kemur að því að hreinlega tryggja kjaraöryggi barna og foreldra þegar fæðingarorlofi lýkur. Þetta snýst hins vegar ekki bara um peninga og að húsnæði eða starfsfólk sé til staðar – við þurfum umfram allt að geta einbeitt okkur að því að hlúa að leikskólastiginu og gera okkur kleift að láta umræðuna snúast um það sem fram á að fara á skólatíma og hvernig við getum tryggt mönnun, samkeppnishæf kjör og starfsaðstæður án þess að skerða vistunarrétt verulega og færa verkefnið í hendur hagnaðardrifinna einkaaðila. Með öðrum orðum höfnum við skammtímalausnum og tilraunastarfsemi. Við eigum norrænar fyrirmyndir. Við skulum heimfæra þær á íslenskan veruleika með jafnaðarstefnuna að leiðarljósi. Við getum kalla það Íslandsmódelið. Höfundur er þingmaður Samfylkingarinnar og skipar 4. sæti flokksins í Reykjavíkurkjördæmi norður Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skoðun: Alþingiskosningar 2024 Samfylkingin Leikskólar Dagbjört Hákonardóttir Mest lesið Kveðjur úr Grafarvogi til þeirra sem kasta steinum úr glerhúsi Davíð Már Sigurðsson Skoðun Immigrant Women: Essential Workers, Rising Voices on Labor Day Maru Alemán Skoðun Samtalið um dauðann veldur okkur óöryggi Ingrid Kuhlman Skoðun Sköpum störf við hæfi! Unnur Hrefna Jóhannsóttir Skoðun Hvað ætlar þú að vera þegar þú verður stór? Ása Berglind Hjálmarsdóttir Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir Skoðun Janus og jakkalakkarnir Óskar Guðmundsson Skoðun Það sem er ósagt varðandi vinnubrögð hjá Háskólanum á Akureyri Þóra Sigurðardóttir Skoðun Opið bréf til fjármálaráðherra, Daða Más Kristóferssonar Íris Róbertsdóttir Skoðun Að undirbúa börnin okkar fyrir heim sem er að hverfa Halldóra Mogensen Skoðun Skoðun Skoðun Er kominn tími á Útlendingafrí? Marion Poilvez skrifar Skoðun Janus og jakkalakkarnir Óskar Guðmundsson skrifar Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað ætlar þú að vera þegar þú verður stór? Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Samtalið um dauðann veldur okkur óöryggi Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Sköpum störf við hæfi! Unnur Hrefna Jóhannsóttir skrifar Skoðun Immigrant Women: Essential Workers, Rising Voices on Labor Day Maru Alemán skrifar Skoðun Tikkað í skipulagsboxin Samúel Torfi Pétursson skrifar Skoðun Það sem er ósagt varðandi vinnubrögð hjá Háskólanum á Akureyri Þóra Sigurðardóttir skrifar Skoðun Sjúklingur settur í fangaklefa Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Opið bréf til fjármálaráðherra, Daða Más Kristóferssonar Íris Róbertsdóttir skrifar Skoðun Ég kalla hann Isildur; mentorinn minn er gervigreind Björgmundur Guðmundsson skrifar Skoðun Hvað er „furry“ annars? Jóhanna Jódís Antonsdóttir skrifar Skoðun Jafnaðarmennskan og verkalýðsbaráttan Sigfús Ómar Höskuldsson skrifar Skoðun Hljóð og mynd íslenskra varna Arnór Sigurjónsson skrifar Skoðun Kveðjur úr Grafarvogi til þeirra sem kasta steinum úr glerhúsi Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Leiðsöguhundurinn Gaur gerir mig að betri manneskju Þorkell J. Steindal skrifar Skoðun Fimmtíu ár frá lokum Víetnamstríðsins Finnur Th. Eiríksson skrifar Skoðun Að undirbúa börnin okkar fyrir heim sem er að hverfa Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Hollar skólamáltíðir fyrir loftslagið og líðan barna Laufey Steingrímsdóttir,Anna Sigríður Ólafsdóttir skrifar Skoðun Bókin er minn óvinur, en mig langar samt í verknám! Davíð Bergmann skrifar Skoðun Ilmurinn af jarðolíu er svo lokkandi Sævar Helgi Lárusson skrifar Skoðun Hvað er að frétta af humrinum? Jónas Páll Jónasson skrifar Skoðun Þeir greiða sem njóta, eða hvað? Jóhannes Þór Skúlason,Pálmi Viðar Snorrason skrifar Skoðun Samskiptasáttmáli; skúffuskjal eða stórgott verkfæri Helena Katrín Hjaltadóttir,Íris Helga G. Baldursdóttir skrifar Skoðun Sigrar og raunir íslenska hestsins Elín Íris Fanndal skrifar Skoðun Reykjavíkurborg á flestar félagslegar íbúðir en Garðabær rekur lestina Heimir Már Pétursson skrifar Skoðun Góðir grannar Landsvirkjunar og við hin Kjartan Ágústsson skrifar Skoðun Hittumst á rauðum sokkum 1. maí Finnbjörn A. Hermannsson,Kolbrún Halldórsdóttir,Magnús Þór Jónsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Mikilvægi orkuspáa Ingvar Júlíus Baldursson skrifar Sjá meira
Ísland hefur alla burði til að búa til eitt besta leikskólakerfi sem þekkist á heimsvísu. Við vitum hins vegar að stærsta áskorunin okkar er í dag sú að tryggja hnökralausa samfellu þegar kemur að dagvistun þegar fæðingarorlofi lýkur – sem í daglegu tali kallast brúun umönnunarbilsins. Flest ef ekki öll erum við sammála um að ávinningur leikskólavistar fyrir börn er ótvíræður, enda er eftirspurn eftir þjónustunni mikil og verður sífellt fyrirferðameira umfjöllunarefni í almennri kjara- og menntaumræðu. Ákall eftir umbótum er ekki að ástæðulausu. Leikskólinn er ásamt heimili barns helsti griðarstaður þess þar sem það fær í senn menntun og umönnun, og er forsenda fyrir atvinnuþáttöku foreldra. Allir vilja nýta sér leikskólana Við megum ekki gleyma því að það er ekki svo langt síðan að leikskólinn stóð tiltölulega fáum börnum til boða hér á landi, og var þá fyrst og fremst hugsaður sem geymslustaður fyrir börn einstæðra mæðra eða námsmanna. Þrotlaus barátta kvennahreyfinga, félagshyggjufólks og ekki síst Reykjavíkurlistans á 10. áratugnum skilaði okkur því almenna kerfi sem gríðarleg sátt hefur skapast um og almennt er rekið af sveitarfélögum landsins. Árangurinn hefur ekki látið á sér standa, og íslenskt samfélag sér ávinninginn af því að verkefnið falli undir opinbera grunnþjónustu. Samkvæmt tölum Hagstofunnar voru 91% tveggja ára barna á leikskóla árið 2023, en tæplega 97% þriggja til fimm ára barna. Aftur á móti voru 44% eins árs barna á leikskóla, samanborið við 54% á árinu 2022 og biðlistar barna er að finna á þéttbýlissvæðum um allt land. Óbreytt ástand eykur á ójafnrétti Svo vísað sé ályktunar 47. landsþings BSRB sem fram fór í október sl. er talið að innan við 10% barna hér á landi fái leikskólapláss við 12 mánaða aldur og yfir helmingur þeirra er orðinn meira en 18 mánaða við upphaf leikskóladvalar. Þá eru mæður mun líklegri en feður til að lengja fæðingarorlof sitt eða minnka við sig vinnu til að brúa bilið. Konur taka að meðaltali rúma sjö mánuði í fæðingarorlof en karlar um fjóra og tekjur mæðra lækka um 30-50% á fæðingarári barns samkvæmt nýlegri rannsókn Fjármálaráðuneytisins. Þær eru enn 20% lægri tveimur árum eftir fæðingu. Tekjur feðra lækka hins vegar aðeins um 3-5% við fæðingu og á öðru ári eru þær orðnar þær sömu og áður. Það er hægt að gera þetta betur – og jafnvel best Á öðrum Norðurlöndum á barn lögbundinn rétt til dagvistunar frá tilteknum aldri sem helst í hendur við rétt foreldra til fæðingarorlofs. Þannig eiga sænsk og norsk börn rétt til leikskóladvalar frá 12 mánaða aldri. Í Finnlandi eiga börn rétt á dagvistun frá 9 mánaða aldri og fæðingarorlof foreldra er samtals 9 mánuðir. Í Danmörku er boðið upp á dagvistun barna frá 8 mánaða aldri á svonefndum vöggustofum sem eru á vegum hins opinbera en samtals er fæðingarorlof foreldra er um 12 mánuðir. Þetta er grjóthart atvinnumál! Við í Samfylkingunni erum með plan, og nú köllum við eftir lögfestingu réttar barna til leikskólavistar frá tilteknum aldri eins og gert hefur verið í öllum ríkjum Norðurlanda að Íslandi undanskildu. Þetta er ekki bara jafnréttis- og menntamál – þetta er brýnt atvinnumál sem gerir konum kleift að sinna atvinnuþátttöku til jafns við karla. Þetta kallast líka inn umræðu um aldagamalt hugarfar um stöðluð kynjahlutverk og þeirri staðreynd að engin sátt ætlar að öðru óbreyttu myndast um róttækar aðgerðir í því skyni að leysa mönnunarvanda leikskólanna fyrir fullt og allt með því að bæta kjör og vinnuaðstæður kennara. Þetta þýðir að við þurfum að fjárfesta til þess að þjónustan verði áfram tryggð, og hún fari fram á faglegum forsendum þar sem starfsfólki og börnum líður vel. Já, þetta er plan Þess vegna köllum við eftir gerbreyttri hugsun um fjármögnun leikskólastigsins þar sem ríki og sveitarfélög munu taka höndum saman og hreinlega leysa þessa flækju, að minnsta kosti þegar kemur að því að hreinlega tryggja kjaraöryggi barna og foreldra þegar fæðingarorlofi lýkur. Þetta snýst hins vegar ekki bara um peninga og að húsnæði eða starfsfólk sé til staðar – við þurfum umfram allt að geta einbeitt okkur að því að hlúa að leikskólastiginu og gera okkur kleift að láta umræðuna snúast um það sem fram á að fara á skólatíma og hvernig við getum tryggt mönnun, samkeppnishæf kjör og starfsaðstæður án þess að skerða vistunarrétt verulega og færa verkefnið í hendur hagnaðardrifinna einkaaðila. Með öðrum orðum höfnum við skammtímalausnum og tilraunastarfsemi. Við eigum norrænar fyrirmyndir. Við skulum heimfæra þær á íslenskan veruleika með jafnaðarstefnuna að leiðarljósi. Við getum kalla það Íslandsmódelið. Höfundur er þingmaður Samfylkingarinnar og skipar 4. sæti flokksins í Reykjavíkurkjördæmi norður
Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir Skoðun
Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir skrifar
Skoðun Það sem er ósagt varðandi vinnubrögð hjá Háskólanum á Akureyri Þóra Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Hollar skólamáltíðir fyrir loftslagið og líðan barna Laufey Steingrímsdóttir,Anna Sigríður Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Samskiptasáttmáli; skúffuskjal eða stórgott verkfæri Helena Katrín Hjaltadóttir,Íris Helga G. Baldursdóttir skrifar
Skoðun Reykjavíkurborg á flestar félagslegar íbúðir en Garðabær rekur lestina Heimir Már Pétursson skrifar
Skoðun Hittumst á rauðum sokkum 1. maí Finnbjörn A. Hermannsson,Kolbrún Halldórsdóttir,Magnús Þór Jónsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar
Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir Skoðun