Um áhrif niðurskurðar á fjárlögum 2025 til kvikmyndagerðar og lista Steingrímur Dúi Másson skrifar 4. nóvember 2024 16:32 Íslenskar kvikmyndir, heimildamyndir og leikið sjónvarpsefni eru menningarleg verðmæti sem að spegla samfélagið. Skerðing á stuðningi við þær takmarkar ekki aðeins þróun greinarinnar sjálfrar heldur dregur það einnig úr menningarlegri fjölbreytni á Íslandi og utan landsteinanna. Þá mun það draga úr hlutverki Íslands sem vettvangs alþjóðlegra kvikmynda- og sjónvarpsverkefna. Margir innan geirans lýsa áhyggjum af því að áhrif niðurskurðarins gætu orðið langvarandi og dregið úr íslenskri kvikmyndastarfsemi, sem hefur vaxið og eflst gríðarlega undanfarna áratugi. Þá hefur verið bent á að slík ákvörðun sé til langs tíma litið ekki til sparnaðar heldur gæti skapað neikvæðar fjárhagslegar afleiðingar fyrir ferðaþjónustu og annan atvinnuveg sem nýtur góðs af kvikmyndagerð á Íslandi. Gagnrýni fagfélaganna á niðurskurðinn sem blasir við er einróma: „Snúið af þessari leið, allir hagvísar hrópa á það auk þess sem að manneskjan þarfnast andagiftar ekki síður en veraldlegra gæða, maðurinn lifir ekki á brauði einu saman.” Skorið niður til skapandi greina á fleygiferð Kvikmyndagerð á Íslandi og skapandi greinarnar hafa á síðustu árum verið á fleygiferð á innlendum jafnt sem erlendum vettvangi, til sóma og virðingar fyrir íslenska þjóð. Þessi mikla gróska hefur leitt til aukinnar framleiðslu, fjölbreyttari verkefna og aukinna alþjóðlegrar viðurkenninga. En til þess að íslensk kvikmyndagerðin haldi áfram að blómstra þarf opinber stuðningur að vera markviss og má ekki stjórnast af öfgakenndum niðursveiflum eins og raun ber vitni síðustu misserin. Nú stefnir fjárlagafrumvarp stjórnvalda, Fjárlög fyrir árið 2025, í verulegan niðurskurð til Kvikmyndasjóðs. Sjóðurinn var lækkaður úr 1.288,9 milljónum árið 2023 í 1.114,3 milljónir króna árið 2024. Núna er aftur verið að lækka framlög til sjóðsins og er hann áætlaður 1.024 milljónir króna í fjárlögum 2025. Þessi sífelldi niðurskurður skerðir möguleika íslenskra kvikmyndagerðarmanna til þess að tryggja fjármögnun nýrra og krefjandi verkefna og gefur til kynna að stjórnvöld meti greinina ekki að verðleikum. Fyrsta heildstæða stefna íslenskra stjórnvalda á sviði kvikmyndamála leit dagsins ljós árið 2020 og var það fagnaðarefni fyrir bransann. Stefnan bar yfirskriftina Kvikmyndastefna til ársins 2030 – Listgrein á tímamótum. Stefnan var unnin í nánu samstarfi atvinnulífs og stjórnvalda undir forystu mennta- og menningarmálaráðherra eins og segir í tilkynningu frá Stjórnarráði Íslands þann 6. Október árið 2020. Margrét Örnólfsdóttir fyrrverandi formaður FLH, Félags leikrita- og handritshöfunda, sem kom að gerð Kvikmyndastefnunnar ásamt mörgum öðrum, gagnrýnir Lilju Alfreðsdóttur menningarmálaráðherra í grein sem birtist nýlega á Vísi fyrir að halda því fram að aukning framlaga til kvikmyndagerðar árið 2021 og 2022 hafi verið Covid-innspýting sem hafi verið tímabundin en það sé ekki skilningur Margrétar. Í lið í kvikmyndastefnunni sem nefnist: Aðgerð 1. Sterkara sjóðakerfi sem styður við fjölbreyttari kvikmyndaverk segir: Að Kvikmyndasjóður verði efldur, að útlutunarrammi verði skilgreindur árið 2020 og síðan verði úthlutað á grundvelli nýrra viðmiða frá vorinu 2021. Miðað við Kvikmyndastefnuna þá er aukningin sem sett var í Kvikmyndasjóð árið 2021, ekki Covid-19 aðgerð heldur liður í því að framfylgja nýrri kvikmyndastefnu stjórnvalda. Enn hefur Sjónvarpssjóðurinn ekki litið dagsins ljós, sem skv. kvikmyndastefnunni átti að verða stofnaður árið 2021 en í Kvikmyndastefnunni til 2030 segir: „Nýr fjárfestingarsjóður sjónvarpsefnis Fjárfestingarsjóður er ný leið í sjóðakerfi menningar og skapandi greina á Íslandi og kemur til móts við nýja tíma sem einkennast af hröðu þróunar- og fjármögnunarferli verkefna. Sjóðurinn verður rekinn að fyrirmynd Norræna kvikmynda- og sjónvarpssjóðsins og honum er ætlað að ýta undir framleiðslu, sölu og dreifingu leikinna sjónvarpsþáttaraða. Arður af endurgreiðslum verður nýttur til frekari fjárfestinga á þessu sviði. Gert er ráð fyrir að sjóðurinn fjárfesti í allt að þremur þáttaröðum á ári fyrst um sinn en í náinni framtíð gæti framleiðslugetan orðið allt að tíu til tólf þáttaraðir á ári. Ábyrgð: Mennta- og menningarmálaráðuneyti og Kvikmyndamiðstöð Íslands.” Áhrif niðurskurðarins á kvikmyndir og listir Umsögn um fjárlagafrumvarpið frá Bandalagi Íslenskra Listamanna (BÍL) sem öll helstu fagfélög í listum og menningu eiga hlut að undirstrikar hve alvarleg áhrif fyrirhugaður niðurskurður hefur á menningarmál, með áætlaðri 365,4 milljón króna skerðingu til menninga og lista frá 2024 til 2025. Í nýlegri umsögn sinni vegna umrædds niðurskurðar til lista bendir BÍL á að fjárfesting í listum skili margfeldisáhrifum í hagkerfinu og styðji nýsköpun og velferð samfélagsins. BÍL hvetji því Alþingi til að leiðrétta framlög, sérstaklega til Kvikmyndasjóðs, svo að hægt verði að viðhalda styrkum grunni skapandi greina og tryggja sjálfbærni íslenskrar menningar. Beint framlag menningar og skapandi greina nam 3,5% af landsframleiðslu árið 2023. Það er litlu minna en framlag sjávarútvegs, sem nam fjórum prósentum. Hver króna sem hið opinbera fjárfestir í menningu og skapandi greinum verður að þremur krónum í hagkerfinu. Þetta kemur fram í nýrri skýrslu menningar- og viðskiptaráðuneytisins um Framlag menningar og skapandi greina til verðmætasköpunar á Íslandi. Íslenskar kvikmyndir, heimildamyndir og sjónvarpsseríur stuðla að heilbrigðri sjálfsmynd lands og þjóðar auk þess að skapa tekjur í þjóðarbúið eins og nýlegar rannsóknir benda á. Í kjölfar þessa kalla fagfélögin á endurskoðun á fjárlögunum, bæði til að tryggja áframhaldandi framleiðslu á íslensku kvikmyndaefni og til að vernda þá atvinnu sem kvikmyndageirinn veitir fjölmörgum Íslendingum. Þingmenn og hagsmunaaðilar eru því hvattir til að meta afleiðingar niðurskurðarins á heildrænan hátt og tryggja að nægilegur stuðningur við kvikmyndagerð sé áfram á dagskrá. Ég hvet ríkisstjórn og þingmenn til að mynda skjaldborg um íslenska kvikmyndagerð sem berst nú fyrir tilvist sinni enn eitt misserið og halda þannig áfram að styðja við íslenska listsköpun, íslenska menningu og íslenska tungu. Höfundur er formaður Félags kvikmyndagerðarmanna. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Kvikmyndagerð á Íslandi Fjárlagafrumvarp 2025 Mest lesið Bakslag í skoðanafrelsi? Kári Allansson Skoðun Útgerðin skuldar okkur skýringar Guðmundur Helgi Þórarinsson Skoðun Þegar skoðanir drepa samtalið Þórdís Hólm Filipsdóttir Skoðun Þreytt og drullug börn Guðmundur Finnbogason Skoðun Hataðu mig af því að ég er í Viðreisn, ekki af því að ég er hommi Oddgeir Georgsson Skoðun Leysum heimatilbúinn vanda á húsnæðismarkaði Jóhanna Klara Stefánsdóttir Skoðun Við þurfum að tala saman Páll Rafnar Þorsteinsson Skoðun Fyrirhugað böl við Bústaðaveg og Blesugróf Sveinn Þórhallsson Skoðun Margföldun þjóðarverðmæta: Meira virði úr sömu orku Árni Sigurðsson Skoðun Fjölbreytt námsmat Steinn Jóhannsson Skoðun Skoðun Skoðun Ákalli um samræmingu í eftirliti svarað Lilja Björk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Virðing og framkoma í rökræðum um málefni minnihlutahópa Esjar Smári Blær Gunnarsson skrifar Skoðun Ekki gera ekki neitt Gunnhildur Sveinsdóttir skrifar Skoðun Ekkert heilbrigðiseftirlit á Íslandi? Pétur Halldórsson skrifar Skoðun Útgerðin skuldar okkur skýringar Guðmundur Helgi Þórarinsson skrifar Skoðun Þreytt og drullug börn Guðmundur Finnbogason skrifar Skoðun Betri kvikmyndaskóli Þór Pálsson skrifar Skoðun Fyrirhugað böl við Bústaðaveg og Blesugróf Sveinn Þórhallsson skrifar Skoðun Fjölbreytt námsmat Steinn Jóhannsson skrifar Skoðun Að þvælast fyrir atvinnurekstri - á þeim forsendum sem henta Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Margföldun þjóðarverðmæta: Meira virði úr sömu orku Árni Sigurðsson skrifar Skoðun Ábyrg umfjöllun um sjálfsvíg – erum við öll ritstjórar? Guðrún Jóna Guðlaugsdóttir,Tómas Kristjánsson skrifar Skoðun Þegar skoðanir drepa samtalið Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Leysum heimatilbúinn vanda á húsnæðismarkaði Jóhanna Klara Stefánsdóttir skrifar Skoðun Við þurfum að tala saman Páll Rafnar Þorsteinsson skrifar Skoðun Veðmál í fótbolta – aðgerðir áður en skaðinn verður Birgir Jóhannsson skrifar Skoðun Hataðu mig af því að ég er í Viðreisn, ekki af því að ég er hommi Oddgeir Georgsson skrifar Skoðun Símafrí á skólatíma Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Ömurlegur fyrri hálfleikur – en er enn von? Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Vitund, virðing og von: Jafningjastuðningur í brennidepli Nína Eck skrifar Skoðun Hingað og ekki lengra – Um þögnina sem styður ofbeldi Halldóra Sigríður Sveinsdóttir skrifar Skoðun Ein saga af sextíu þúsund Halldór Ísak Ólafsson skrifar Skoðun Að láta mata sig er svo þægilegt Björn Ólafsson skrifar Skoðun Nýjar reglur um réttindi fólks í ráðningarsambandi Ingvar Sverrisson skrifar Skoðun Ofbeldi í skólum: Áskoranir og leiðir til lausna Soffía Ámundadóttir skrifar Skoðun Bakslag í skoðanafrelsi? Kári Allansson skrifar Skoðun Eplin í andlitshæð Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Bataskólinn – fyrir þig? Guðný Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Sanna er rödd félagshyggju, réttlætis og jöfnuðar! Laufey Líndal Ólafsdóttir,Sara Stef. Hildardóttir skrifar Skoðun Boðsferð Landsvirkjunar Stefán Georgsson skrifar Sjá meira
Íslenskar kvikmyndir, heimildamyndir og leikið sjónvarpsefni eru menningarleg verðmæti sem að spegla samfélagið. Skerðing á stuðningi við þær takmarkar ekki aðeins þróun greinarinnar sjálfrar heldur dregur það einnig úr menningarlegri fjölbreytni á Íslandi og utan landsteinanna. Þá mun það draga úr hlutverki Íslands sem vettvangs alþjóðlegra kvikmynda- og sjónvarpsverkefna. Margir innan geirans lýsa áhyggjum af því að áhrif niðurskurðarins gætu orðið langvarandi og dregið úr íslenskri kvikmyndastarfsemi, sem hefur vaxið og eflst gríðarlega undanfarna áratugi. Þá hefur verið bent á að slík ákvörðun sé til langs tíma litið ekki til sparnaðar heldur gæti skapað neikvæðar fjárhagslegar afleiðingar fyrir ferðaþjónustu og annan atvinnuveg sem nýtur góðs af kvikmyndagerð á Íslandi. Gagnrýni fagfélaganna á niðurskurðinn sem blasir við er einróma: „Snúið af þessari leið, allir hagvísar hrópa á það auk þess sem að manneskjan þarfnast andagiftar ekki síður en veraldlegra gæða, maðurinn lifir ekki á brauði einu saman.” Skorið niður til skapandi greina á fleygiferð Kvikmyndagerð á Íslandi og skapandi greinarnar hafa á síðustu árum verið á fleygiferð á innlendum jafnt sem erlendum vettvangi, til sóma og virðingar fyrir íslenska þjóð. Þessi mikla gróska hefur leitt til aukinnar framleiðslu, fjölbreyttari verkefna og aukinna alþjóðlegrar viðurkenninga. En til þess að íslensk kvikmyndagerðin haldi áfram að blómstra þarf opinber stuðningur að vera markviss og má ekki stjórnast af öfgakenndum niðursveiflum eins og raun ber vitni síðustu misserin. Nú stefnir fjárlagafrumvarp stjórnvalda, Fjárlög fyrir árið 2025, í verulegan niðurskurð til Kvikmyndasjóðs. Sjóðurinn var lækkaður úr 1.288,9 milljónum árið 2023 í 1.114,3 milljónir króna árið 2024. Núna er aftur verið að lækka framlög til sjóðsins og er hann áætlaður 1.024 milljónir króna í fjárlögum 2025. Þessi sífelldi niðurskurður skerðir möguleika íslenskra kvikmyndagerðarmanna til þess að tryggja fjármögnun nýrra og krefjandi verkefna og gefur til kynna að stjórnvöld meti greinina ekki að verðleikum. Fyrsta heildstæða stefna íslenskra stjórnvalda á sviði kvikmyndamála leit dagsins ljós árið 2020 og var það fagnaðarefni fyrir bransann. Stefnan bar yfirskriftina Kvikmyndastefna til ársins 2030 – Listgrein á tímamótum. Stefnan var unnin í nánu samstarfi atvinnulífs og stjórnvalda undir forystu mennta- og menningarmálaráðherra eins og segir í tilkynningu frá Stjórnarráði Íslands þann 6. Október árið 2020. Margrét Örnólfsdóttir fyrrverandi formaður FLH, Félags leikrita- og handritshöfunda, sem kom að gerð Kvikmyndastefnunnar ásamt mörgum öðrum, gagnrýnir Lilju Alfreðsdóttur menningarmálaráðherra í grein sem birtist nýlega á Vísi fyrir að halda því fram að aukning framlaga til kvikmyndagerðar árið 2021 og 2022 hafi verið Covid-innspýting sem hafi verið tímabundin en það sé ekki skilningur Margrétar. Í lið í kvikmyndastefnunni sem nefnist: Aðgerð 1. Sterkara sjóðakerfi sem styður við fjölbreyttari kvikmyndaverk segir: Að Kvikmyndasjóður verði efldur, að útlutunarrammi verði skilgreindur árið 2020 og síðan verði úthlutað á grundvelli nýrra viðmiða frá vorinu 2021. Miðað við Kvikmyndastefnuna þá er aukningin sem sett var í Kvikmyndasjóð árið 2021, ekki Covid-19 aðgerð heldur liður í því að framfylgja nýrri kvikmyndastefnu stjórnvalda. Enn hefur Sjónvarpssjóðurinn ekki litið dagsins ljós, sem skv. kvikmyndastefnunni átti að verða stofnaður árið 2021 en í Kvikmyndastefnunni til 2030 segir: „Nýr fjárfestingarsjóður sjónvarpsefnis Fjárfestingarsjóður er ný leið í sjóðakerfi menningar og skapandi greina á Íslandi og kemur til móts við nýja tíma sem einkennast af hröðu þróunar- og fjármögnunarferli verkefna. Sjóðurinn verður rekinn að fyrirmynd Norræna kvikmynda- og sjónvarpssjóðsins og honum er ætlað að ýta undir framleiðslu, sölu og dreifingu leikinna sjónvarpsþáttaraða. Arður af endurgreiðslum verður nýttur til frekari fjárfestinga á þessu sviði. Gert er ráð fyrir að sjóðurinn fjárfesti í allt að þremur þáttaröðum á ári fyrst um sinn en í náinni framtíð gæti framleiðslugetan orðið allt að tíu til tólf þáttaraðir á ári. Ábyrgð: Mennta- og menningarmálaráðuneyti og Kvikmyndamiðstöð Íslands.” Áhrif niðurskurðarins á kvikmyndir og listir Umsögn um fjárlagafrumvarpið frá Bandalagi Íslenskra Listamanna (BÍL) sem öll helstu fagfélög í listum og menningu eiga hlut að undirstrikar hve alvarleg áhrif fyrirhugaður niðurskurður hefur á menningarmál, með áætlaðri 365,4 milljón króna skerðingu til menninga og lista frá 2024 til 2025. Í nýlegri umsögn sinni vegna umrædds niðurskurðar til lista bendir BÍL á að fjárfesting í listum skili margfeldisáhrifum í hagkerfinu og styðji nýsköpun og velferð samfélagsins. BÍL hvetji því Alþingi til að leiðrétta framlög, sérstaklega til Kvikmyndasjóðs, svo að hægt verði að viðhalda styrkum grunni skapandi greina og tryggja sjálfbærni íslenskrar menningar. Beint framlag menningar og skapandi greina nam 3,5% af landsframleiðslu árið 2023. Það er litlu minna en framlag sjávarútvegs, sem nam fjórum prósentum. Hver króna sem hið opinbera fjárfestir í menningu og skapandi greinum verður að þremur krónum í hagkerfinu. Þetta kemur fram í nýrri skýrslu menningar- og viðskiptaráðuneytisins um Framlag menningar og skapandi greina til verðmætasköpunar á Íslandi. Íslenskar kvikmyndir, heimildamyndir og sjónvarpsseríur stuðla að heilbrigðri sjálfsmynd lands og þjóðar auk þess að skapa tekjur í þjóðarbúið eins og nýlegar rannsóknir benda á. Í kjölfar þessa kalla fagfélögin á endurskoðun á fjárlögunum, bæði til að tryggja áframhaldandi framleiðslu á íslensku kvikmyndaefni og til að vernda þá atvinnu sem kvikmyndageirinn veitir fjölmörgum Íslendingum. Þingmenn og hagsmunaaðilar eru því hvattir til að meta afleiðingar niðurskurðarins á heildrænan hátt og tryggja að nægilegur stuðningur við kvikmyndagerð sé áfram á dagskrá. Ég hvet ríkisstjórn og þingmenn til að mynda skjaldborg um íslenska kvikmyndagerð sem berst nú fyrir tilvist sinni enn eitt misserið og halda þannig áfram að styðja við íslenska listsköpun, íslenska menningu og íslenska tungu. Höfundur er formaður Félags kvikmyndagerðarmanna.
Skoðun Virðing og framkoma í rökræðum um málefni minnihlutahópa Esjar Smári Blær Gunnarsson skrifar
Skoðun Ábyrg umfjöllun um sjálfsvíg – erum við öll ritstjórar? Guðrún Jóna Guðlaugsdóttir,Tómas Kristjánsson skrifar
Skoðun Sanna er rödd félagshyggju, réttlætis og jöfnuðar! Laufey Líndal Ólafsdóttir,Sara Stef. Hildardóttir skrifar