Opinber umræða í þágu hugsunar Gunnar Snorri Árnason skrifar 27. maí 2024 15:16 Fyrir rúmum mánuði birtist pistill á Vísi að nafni „Opinber umræða fyrir hvern?“ eftir Þorbjörgu Þorvaldsdóttur, sem svar við öðrum pistli eftir Helga Áss borgarfulltrúa. Þar fjallar hún um hvernig umræða um hormónameðferðir barna með kynama ætti að eiga sér stað innan fagteyma, svo sem trans teyma spítalans en ekki á opinberum vettvangi. Hún segir þessa afstöðu skynsamlega vegna þess að málaflokkurinn krefjist þekkingar sem til að mynda sérfræðingar í þessum meðferðum búa yfir. Ég tel að það sé ákveðið sannleikskorn í pistli hennar. Á sama tíma sé ég þetta í ólíku ljósi og langar mig að fjalla stuttlega um það hér. Fram kemur í pistlinum hve ötullega sérfræðingar sinna störfum innan trans teyma spítalans og að þar væri vandlega íhugað hvaða farvegi meðferðin ætti að fylgja. Sérfræðingar bæði þar og annars staðar hafa sannarlega lagt mikið að veði til að öðlast sína þekkingu. Framlag sérfræðinga, sama hvað um ræðir, er augljóslega mikilvægt. Á hinn bóginn vaknar sú spurning hversu vel sérþekkingin fangar allar hliðar málsins. Einnig vaknar sú spurning að hversu miklu leyti viðfangsefnið krefst sérþekkingar til að réttmæta skoðun megi hafa á málinu. Ég myndi til dæmis halda að spurningar um eðli kyns varði allan almenning enda snúa þær að grundvallareinkennum manneskjunnar. Ég myndi ætla að ef ungmenni eru fyrst og fremst börn foreldra sinna en ekki bara viðföng sérfræðinga (með fullri virðingu fyrir þeim) að þá væri opinská umræða um meðferð þeirra heilbrigðismerki í frjálsu samfélagi. Ég myndi einnig telja að siðferðislegar spurningar um læknisfræðileg inngrip (svo sem hormónabælandi meðferðir) varði allan almenning, en þó sérfræðilæknar hafi sértæka þekkingu á starfsemi líkamans þá eru þeir ekki betur til þess fallnir að ákvarða hvernig okkur ber að lifa. Að standa, sem dæmi, frammi fyrir því að upplifa sig djúplega á skjön við líkama sinn og dæmigerð hlutverk kyns síns eru tilvistarlegar áskoranir sem ég efast um að sérhæfð teymi, sama hversu fagmannleg og metnaðarfull þau eru hafi öll svörin við. Það er líka eðlilegt og þarf ekki að vera slæmt. Sérhæfingu fylgir ákveðinn fórnarkostnaður og forgangsröðun. Sérfræðingurinn sér eitthvað mjög vel sem aðrir eru ekki eins glöggir á - en það kannski á kostnað einhvers annars. Sérfræðingurinn kann líka að starfa út frá ákveðnum grunnforsendum sem aðrir deila ekki og kemst því að ólíkri niðurstöðu en sá sem gefur sér ólíkar forsendur. Sá sem leggur mikið vægi í hugmyndir og eðlisávísanir barna er líklegur til að hátta meðferð með öðrum hætti en sá sem telur að börn skorti mikilvæga visku og þurfi leiðsögn. Sá sem trúir að kyn sé vídd eða að því sé úthlutað við fæðingu er líklegur til að komast að ólíkum niðurstöðum um hvað teljist til æskilegrar meðferðar en sá sem trúir að kynin séu tvö og að kyn barns sé leitt í ljós við fæðingu. Þegar ákveðið er fyrir fram hverjir ættu og ættu ekki að tjá sig kveður það niður málefnalega umræðu og gjöful tækifæri til að hugsa. Við erum fáfróðar félagsverur og við öðlumst skilning meðal annars gegnum skoðanaskipti og endurgjöf. Ef við gerumst of upptekin af því hver mælir hverju sinni hættir okkur einnig til að leiðast inn á svið rökvillna á borð við persónu- og kennivaldsrök. Það er, við afskrifum málflutning einhvers á grundvelli þess hver viðkomandi er eða tökum málflutningi einhvers sem gildum vegna þess hver viðkomandi er án viðleitni til innihaldsins. Ég geri mér grein fyrir viðkvæmni málsins og viljanum að hlífa ungmennum á erfiðum stað og foreldrum þeirra fyrir hugsanlega misvísandi upplýsingum eða persónuníði. Ég tel aftur á móti ekki síður mikilvægt fyrir þá sem málið varðar mest að umræðan sé frjáls. Ég tel það líka merki um virðingu gagnvart þeim og öllum almenningi að fólki sé treyst fyrir getunni til að tjá sig af góðum vilja - ásamt því að vega og meta bæði upplýsingar og sjónarmið sem eru á öndverðum meiði við sannfæringu þess. Höfundur er sálfræðingur en fyrst og fremst almennur borgari Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Málefni trans fólks Börn og uppeldi Mest lesið Þegar samfélagið þagnar Benóný Valur Jakobsson Skoðun Ríkið tekur – landsbyggðirnar fá minna Hjálmar Bogi Hafliðason Skoðun Dóru Björt svarað! Jón G. Hauksson Skoðun Morðæðið á Gaza - Vitfirringin má ekki eyðileggja mennskuna Jón Baldvin Hannesson Skoðun Þegar þeir sem segjast þjóna þjóðinni ráðast á hana Ágústa Árnadóttir Skoðun Ekki mínir hagsmunir Berglind Hlín Baldursdóttir Skoðun Ísland og hafið: viðbrögð við brotum Ísraels á alþjóðalögum Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Magnús Magnússon Skoðun Samþjöppunin hefur ekkert að gera með veiðigjöldin Sigurjón Þórðarson Skoðun Leikskólagjöld í Kópavogi þau hæstu á landinu Örn Arnarson Skoðun Óásættanleg málsmeðferð Linda Íris Emilsdóttir,Katrín Oddsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Ríkið tekur – landsbyggðirnar fá minna Hjálmar Bogi Hafliðason skrifar Skoðun Snjallasta stefnubreyting Samfylkingarinnar Jóhann Frímann Arinbjarnarson skrifar Skoðun Þegar samfélagið þagnar Benóný Valur Jakobsson skrifar Skoðun Stjórnleysi í íslenskri dýravernd Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Olíumjólk Sigurður Ingi Friðleifsson skrifar Skoðun Leikskólagjöld í Kópavogi þau hæstu á landinu Örn Arnarson skrifar Skoðun Pólitískur gúmmítékki Jens Garðar Helgason skrifar Skoðun Þegar bændur bregðast dýrum sínum – Valda þeim þjáningu og skelfilegum dauðdaga Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Morðæðið á Gaza - Vitfirringin má ekki eyðileggja mennskuna Jón Baldvin Hannesson skrifar Skoðun Orðsins fyllsta merking Eiríkur Kristjánsson skrifar Skoðun Dóru Björt svarað! Jón G. Hauksson skrifar Skoðun Ísland og hafið: viðbrögð við brotum Ísraels á alþjóðalögum Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Magnús Magnússon skrifar Skoðun Ekki mínir hagsmunir Berglind Hlín Baldursdóttir skrifar Skoðun Ætlar vinstri meirihlutinn að skila auðu? Þórdís Lóa Þórhalldóttir skrifar Skoðun Óásættanleg málsmeðferð Linda Íris Emilsdóttir,Katrín Oddsdóttir skrifar Skoðun Fjárfestavernd sem gengur of langt? Baldvin Ingi Sigurðsson skrifar Skoðun Æfðu þig í virkum og uppbyggilegum viðbrögðum Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Samþjöppunin hefur ekkert að gera með veiðigjöldin Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Aðför Vinnueftirlits að hagsmunum slasaðra. Steinar Harðarson skrifar Skoðun Þegar þeir sem segjast þjóna þjóðinni ráðast á hana Ágústa Árnadóttir skrifar Skoðun Karlar, piltar og strákar Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Eiga ellilífeyrir og örorkubætur að fylgja launavísitölu? Haukur Arnþórsson skrifar Skoðun Ísland verður að vernda hafið og fiskimiðin frá námuvinnslu á hafsbotni Laura Sólveig Lefort Scheefer,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir,Belén García Ovide,Huld Hafliðadóttir skrifar Skoðun Nennið þið plís blessaða ríkisstjórn! Derek T. Allen skrifar Skoðun Ertu klár? Jakob Smári Magnússon skrifar Skoðun Kengúrur eða Þorskar: Hver forritar framtíð Íslands? Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Börnin á Gaza eru ekki í fríi Bjarni Fritzson,Blær Guðmundsdóttir ,Elías Rúni Þorsteinsson,Elísabet Thoroddsen,Gunnar Helgason,Linda Ólafsdóttir,Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir,Yrsa Þöll Gylfadóttir skrifar Skoðun Mannréttindi fatlaðs fólks - orð og efndir Unnur Helga Óttarsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Brimrót og veðragnýr í alþjóðamálum Árni Þór Sigurðsson skrifar Skoðun Forstjórinn stígur fram Örn Pálsson skrifar Sjá meira
Fyrir rúmum mánuði birtist pistill á Vísi að nafni „Opinber umræða fyrir hvern?“ eftir Þorbjörgu Þorvaldsdóttur, sem svar við öðrum pistli eftir Helga Áss borgarfulltrúa. Þar fjallar hún um hvernig umræða um hormónameðferðir barna með kynama ætti að eiga sér stað innan fagteyma, svo sem trans teyma spítalans en ekki á opinberum vettvangi. Hún segir þessa afstöðu skynsamlega vegna þess að málaflokkurinn krefjist þekkingar sem til að mynda sérfræðingar í þessum meðferðum búa yfir. Ég tel að það sé ákveðið sannleikskorn í pistli hennar. Á sama tíma sé ég þetta í ólíku ljósi og langar mig að fjalla stuttlega um það hér. Fram kemur í pistlinum hve ötullega sérfræðingar sinna störfum innan trans teyma spítalans og að þar væri vandlega íhugað hvaða farvegi meðferðin ætti að fylgja. Sérfræðingar bæði þar og annars staðar hafa sannarlega lagt mikið að veði til að öðlast sína þekkingu. Framlag sérfræðinga, sama hvað um ræðir, er augljóslega mikilvægt. Á hinn bóginn vaknar sú spurning hversu vel sérþekkingin fangar allar hliðar málsins. Einnig vaknar sú spurning að hversu miklu leyti viðfangsefnið krefst sérþekkingar til að réttmæta skoðun megi hafa á málinu. Ég myndi til dæmis halda að spurningar um eðli kyns varði allan almenning enda snúa þær að grundvallareinkennum manneskjunnar. Ég myndi ætla að ef ungmenni eru fyrst og fremst börn foreldra sinna en ekki bara viðföng sérfræðinga (með fullri virðingu fyrir þeim) að þá væri opinská umræða um meðferð þeirra heilbrigðismerki í frjálsu samfélagi. Ég myndi einnig telja að siðferðislegar spurningar um læknisfræðileg inngrip (svo sem hormónabælandi meðferðir) varði allan almenning, en þó sérfræðilæknar hafi sértæka þekkingu á starfsemi líkamans þá eru þeir ekki betur til þess fallnir að ákvarða hvernig okkur ber að lifa. Að standa, sem dæmi, frammi fyrir því að upplifa sig djúplega á skjön við líkama sinn og dæmigerð hlutverk kyns síns eru tilvistarlegar áskoranir sem ég efast um að sérhæfð teymi, sama hversu fagmannleg og metnaðarfull þau eru hafi öll svörin við. Það er líka eðlilegt og þarf ekki að vera slæmt. Sérhæfingu fylgir ákveðinn fórnarkostnaður og forgangsröðun. Sérfræðingurinn sér eitthvað mjög vel sem aðrir eru ekki eins glöggir á - en það kannski á kostnað einhvers annars. Sérfræðingurinn kann líka að starfa út frá ákveðnum grunnforsendum sem aðrir deila ekki og kemst því að ólíkri niðurstöðu en sá sem gefur sér ólíkar forsendur. Sá sem leggur mikið vægi í hugmyndir og eðlisávísanir barna er líklegur til að hátta meðferð með öðrum hætti en sá sem telur að börn skorti mikilvæga visku og þurfi leiðsögn. Sá sem trúir að kyn sé vídd eða að því sé úthlutað við fæðingu er líklegur til að komast að ólíkum niðurstöðum um hvað teljist til æskilegrar meðferðar en sá sem trúir að kynin séu tvö og að kyn barns sé leitt í ljós við fæðingu. Þegar ákveðið er fyrir fram hverjir ættu og ættu ekki að tjá sig kveður það niður málefnalega umræðu og gjöful tækifæri til að hugsa. Við erum fáfróðar félagsverur og við öðlumst skilning meðal annars gegnum skoðanaskipti og endurgjöf. Ef við gerumst of upptekin af því hver mælir hverju sinni hættir okkur einnig til að leiðast inn á svið rökvillna á borð við persónu- og kennivaldsrök. Það er, við afskrifum málflutning einhvers á grundvelli þess hver viðkomandi er eða tökum málflutningi einhvers sem gildum vegna þess hver viðkomandi er án viðleitni til innihaldsins. Ég geri mér grein fyrir viðkvæmni málsins og viljanum að hlífa ungmennum á erfiðum stað og foreldrum þeirra fyrir hugsanlega misvísandi upplýsingum eða persónuníði. Ég tel aftur á móti ekki síður mikilvægt fyrir þá sem málið varðar mest að umræðan sé frjáls. Ég tel það líka merki um virðingu gagnvart þeim og öllum almenningi að fólki sé treyst fyrir getunni til að tjá sig af góðum vilja - ásamt því að vega og meta bæði upplýsingar og sjónarmið sem eru á öndverðum meiði við sannfæringu þess. Höfundur er sálfræðingur en fyrst og fremst almennur borgari
Ísland og hafið: viðbrögð við brotum Ísraels á alþjóðalögum Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Magnús Magnússon Skoðun
Skoðun Þegar bændur bregðast dýrum sínum – Valda þeim þjáningu og skelfilegum dauðdaga Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Ísland og hafið: viðbrögð við brotum Ísraels á alþjóðalögum Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Magnús Magnússon skrifar
Skoðun Ísland verður að vernda hafið og fiskimiðin frá námuvinnslu á hafsbotni Laura Sólveig Lefort Scheefer,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir,Belén García Ovide,Huld Hafliðadóttir skrifar
Skoðun Börnin á Gaza eru ekki í fríi Bjarni Fritzson,Blær Guðmundsdóttir ,Elías Rúni Þorsteinsson,Elísabet Thoroddsen,Gunnar Helgason,Linda Ólafsdóttir,Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir,Yrsa Þöll Gylfadóttir skrifar
Skoðun Mannréttindi fatlaðs fólks - orð og efndir Unnur Helga Óttarsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar
Ísland og hafið: viðbrögð við brotum Ísraels á alþjóðalögum Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Magnús Magnússon Skoðun