Þrjár ástæður fyrir því að börn yngri en 13 ára ættu ekki að vera á samfélagsmiðlum Skúli B. Geirdal skrifar 20. október 2022 11:31 Ljót eineltismál, myndbönd af ofbeldi og hatursfull ummæli í garð minnihlutahópa meðal barna og ungmenna hafa verið áberandi í umræðunni síðustu daga, vikur og mánuði. En hvaðan kemur þessi heift, þessi munnsöfnuður, þetta bakslag í umburðarlyndi í okkar samfélagi og hvað eiga þessi dæmi sameiginlegt? Jú þetta á sér stað að stórum hluta inni á samfélagsmiðlum þar sem aldurstakmarkið er í flestum tilfellum 13 ára. Þar hafa börn og ungmenni vettvang til þess að senda ljót, hatursfull og niðrandi ummæli til hvers annars, ásamt því síðan að geta deilt ofbeldinu sín á milli með skjáskotum og myndböndum af árásum. Þá eiga þau mörg falska og nafnlausa aðgangsreikninga sem þau geta notað til þess að taka þátt, án þess að koma fram undir nafni. Hvaða erindi eiga börn inn á slíkan vettvang og hver gaf þeim leyfi til þess? Hér ætla ég að nefna þrjár ástæður þess að fylgja ætti aldurstakmörkum inni á samfélagsmiðlum sem byggja á niðurstöðum víðtækrar rannsóknar á börnum og netmiðlum 1. Skaðlegt efni TikTok, Snapchat, YouTube, Instagram, Facebook, Twitter, Discord, Viber, Yubo, Tellonym og ég gæti haldið áfram. Allir þessi miðlar eiga það sameiginlegt að vera með 13 ára aldurstakmark til þess að stofna megi aðgangsreikninga. Samt eru um 60% barna á Íslandi á aldrinum 9-12 ára á TikTok og Snapchat, 50% er með sinn eigin aðgang á YouTube og 30% á Instagram. Algóritminn á þessum miðlum er fljótur að lesa hegðun notenda. Það þarf oft ekki mikið til, oft ekki meira en einn smell á efni sem algóritminn les sem skref í ákveðna átt og áður en maður veit af þá er búið að leiða mann inn á efni sem ætlunin var kannski alls ekki að heimsækja. Á meðal barna og ungmenna á efsta stigi grunnskóla og framhaldsskóla hafa: 29% séð ógnvekjandi myndir þar sem verið var að meiða menn og dýr 27% séð leiðir til að grenna sig verulega (með t.d. lystarstoli eða lotugræðgi) 23% séð hatursskilaboð sem beinast gegn einstaklingum eða hópum 20% séð áætlanir um slagsmál 18% séð leiðir til að skaða sig líkamlega 2. Áreiti frá ókunnugum Stelpur eru mun líklegri en strákar til þess að fá kynferðisleg komment og beiðnir um nektarmyndir á netinu en strákar. Tæplega 7 af hverjum 10 stelpum sem hafa fengið beiðni um nektarmynd, á grunn- og framhaldsskólaaldri, fengu beiðnina frá ókunnugum, samanborið við 3 af hverjum 10 strákum. Þessir ókunnugu einstaklingar geta bæði verið eldri einstaklingar sem misnota yfirburða stöðu sína gagnvart þeim sem yngri eru en líka jafnaldrar. Um 40% barna og ungmenna á aldrinum 13-18 ára eiga falska eða nafnlausa aðgangsreikninga á samfélagsmiðlum. Þessa reikninga geta þau notað til þess að taka þátt í eineltinu, ofbeldinu og hatrinu, án þess að koma fram undir nafni. Þau skýla sér þannig á bak við nafnleysið og líður þá eins og þau beri ekki lengur fulla ábyrgð á gjörðum sínum. Á meðal barna og ungmenna hafa: 7 af hverjum 10 stelpum á framhaldsskólaaldri, og helmingur á efsta stigi grunnskóla, fengið beiðni um að senda af sér nektarmynd. 24% stelpna á aldrinum 15-17 ára upplifað þvinganir til þess að senda myndir eða aðrar persónulegar upplýsingar um sig á netinu. 18% stelpna og 14% stráka á aldrinum 15-17 ára upplifað að myndir eða myndskeið af þeim hafi verið birt á netinu gegn vilja þeirra. 3. Stafrænt fótspor Að lokum langar mig að nefna stafrænt fótspor, en það er í einföldu máli allt það efni sem við og aðrir búum til og deilum um okkur á netinu. Með því að leyfa börnum að nota miðla sem þau hafa ekki aldur og þroska til þá erum við að gefa þeim leyfi til að stíga þar sínu fyrstu stafrænu fótspor. Netið gleymir engu og þess vegna er það svo að þegar að þessi spor hafa verið tekin þá verður oft ekki aftur snúið. Hérna þurfum við sem eldri erum að passa upp á börnin okkar. Þau eru á mikilvægu þroskaskeiði í lífinu sem felur í sér bæði framfaraskref og feilspor. Þegar að ég fæddist fyrir 30 árum var ekki til neitt sem hét Wi-Fi, Bluetooth eða samfélagsmiðlar. Nei, það er ekki lengra síðan. Ég fékk því að stíga mín feilspor í friði, án þess að þau væru skrásett á netinu. Munum svo að þetta á ekki bara við um það efni sem börn og ungmennisetja sjálf inn á samfélagsmiðla, heldur líka það efni sem við sem foreldrar setjum inn af þeim. Ég vil undirstrika að það er margt jákvætt varðandi tækniframfarir, netnotkun, samfélagsmiðla og stafrænar lausnir í okkar samfélagi. Það þarf bara ekki að selja nokkrum manni það. Hins vegar höfum við gleymt okkur dálítið í því hvað þetta er allt frábært og skemmtilegt. Þegar að við gefum börnunum okkar leyfi til þess að nota samfélagsmiðla er mikilvægt að við ræðum þessi þrjú atriði við börnin okkar: Skaðlegt efni, áreiti frá ókunnugum og stafrænt fótspor. Við sem foreldrar berum ábyrgð á börnunum okkar og þurfum því að taka þessa hluti til okkar. Hvernig getum við ætlast til þess að aðrir passi upp á börnin okkar ef við gerum það ekki? Sama hversu oft börnin okkar segja það þá er það bara einfaldlega ekki svo að það séu „allir á TikTok og Snapchat“. Höfundur er verkefnastjóri miðlalæsis hjá Fjölmiðlanefnd. Heimildir: Börn og netmiðlar - Rannsókn Fjölmiðlanefndar og Menntavísindastofnunar Háskóla Íslands. Miðlalæsi á Íslandi – Hluti III: Haturstal og neikvæð upplifun af netinu- Rannsókn Fjölmiðlanefndar og Maskínu Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Samfélagsmiðlar Börn og uppeldi Facebook TikTok Twitter Mest lesið Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson Skoðun Börnin og hungursneyðin í Gaza Sverrir Ólafsson Skoðun Aðventukerti og aðgangshindranir Kristín María Birgisdóttir Skoðun Aðdragandi aðildar þarf umboð Erna Bjarnadóttir Skoðun Kynbundið ofbeldi Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir Skoðun Gaza og sjálfbærni mennskunnar Elva Rakel Jónsdóttir Skoðun Lífið í tjaldi á Gaza Viðar Hreinsson,Israa Saed Skoðun Þétting byggðar er ekki vandamálið Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun Þið voruð í partýinu líka! Gísli Sigurður Gunnlaugsson Skoðun Hverjir eru komnir með nóg? Nichole Leigh Mosty Skoðun Skoðun Skoðun Aðventukerti og aðgangshindranir Kristín María Birgisdóttir skrifar Skoðun Lífið í tjaldi á Gaza Viðar Hreinsson,Israa Saed skrifar Skoðun Gaza og sjálfbærni mennskunnar Elva Rakel Jónsdóttir skrifar Skoðun Börnin og hungursneyðin í Gaza Sverrir Ólafsson skrifar Skoðun Kynbundið ofbeldi Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Aðdragandi aðildar þarf umboð Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson skrifar Skoðun Þétting byggðar er ekki vandamálið Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Þrengt að þjóðarleikvanginum Þorvaldur Örlygsson skrifar Skoðun Ert þú drusla? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir,Elísa Rún Svansdóttir,Lilja Íris Long Birnudóttir,Lísa Margrét Gunnarsdóttir,Margrét Baldursdóttir,Silja Höllu Egilsdóttir skrifar Skoðun Sameiginleg yfirlýsing 28 ríkja um málefni Palestínu, hvers virði er hún? Einar Ólafsson skrifar Skoðun Alltof mörg sveitarfélög á Íslandi! Gunnar Alexander Ólafsson skrifar Skoðun Öryggi betur tryggt – fangelsismál færð til nútímans Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Lýðheilsan að veði? Willum Þór Þórsson skrifar Skoðun Evrópusambandsaðild - valdefling íslensks almennings Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Köllum Skjöld Íslands réttu nafni: Rasískt götugengi Ian McDonald skrifar Skoðun Hverjir eru komnir með nóg? Nichole Leigh Mosty skrifar Skoðun Að leigja okkar eigin innviði Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Málþóf sem valdníðsla Einar G. Harðarson skrifar Skoðun Klaufaskapur og reynsluleysi? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hvernig spyr ég gervigreind til að fá besta svarið? Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Ertu bitur? Björn Leví Gunnarsson skrifar Skoðun Er hægt að læra af draumum? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Afstæði ábyrgðar Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Klassapróf fína fólksins – eða hvernig erfingjar kenna okkur að lifa Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Fjárhagslegt virði vörumerkja Elías Larsen skrifar Skoðun Við ákærum – hver sveik strandveiðisjómenn? Kjartan Páll Sveinsson skrifar Skoðun Þið voruð í partýinu líka! Gísli Sigurður Gunnlaugsson skrifar Skoðun Af hverju varð heimsókn framkvæmdastjóra ESB að NATO-fundi? Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Veimiltítustjórn og tugþúsundir dáinna barna Viðar Hreinsson skrifar Sjá meira
Ljót eineltismál, myndbönd af ofbeldi og hatursfull ummæli í garð minnihlutahópa meðal barna og ungmenna hafa verið áberandi í umræðunni síðustu daga, vikur og mánuði. En hvaðan kemur þessi heift, þessi munnsöfnuður, þetta bakslag í umburðarlyndi í okkar samfélagi og hvað eiga þessi dæmi sameiginlegt? Jú þetta á sér stað að stórum hluta inni á samfélagsmiðlum þar sem aldurstakmarkið er í flestum tilfellum 13 ára. Þar hafa börn og ungmenni vettvang til þess að senda ljót, hatursfull og niðrandi ummæli til hvers annars, ásamt því síðan að geta deilt ofbeldinu sín á milli með skjáskotum og myndböndum af árásum. Þá eiga þau mörg falska og nafnlausa aðgangsreikninga sem þau geta notað til þess að taka þátt, án þess að koma fram undir nafni. Hvaða erindi eiga börn inn á slíkan vettvang og hver gaf þeim leyfi til þess? Hér ætla ég að nefna þrjár ástæður þess að fylgja ætti aldurstakmörkum inni á samfélagsmiðlum sem byggja á niðurstöðum víðtækrar rannsóknar á börnum og netmiðlum 1. Skaðlegt efni TikTok, Snapchat, YouTube, Instagram, Facebook, Twitter, Discord, Viber, Yubo, Tellonym og ég gæti haldið áfram. Allir þessi miðlar eiga það sameiginlegt að vera með 13 ára aldurstakmark til þess að stofna megi aðgangsreikninga. Samt eru um 60% barna á Íslandi á aldrinum 9-12 ára á TikTok og Snapchat, 50% er með sinn eigin aðgang á YouTube og 30% á Instagram. Algóritminn á þessum miðlum er fljótur að lesa hegðun notenda. Það þarf oft ekki mikið til, oft ekki meira en einn smell á efni sem algóritminn les sem skref í ákveðna átt og áður en maður veit af þá er búið að leiða mann inn á efni sem ætlunin var kannski alls ekki að heimsækja. Á meðal barna og ungmenna á efsta stigi grunnskóla og framhaldsskóla hafa: 29% séð ógnvekjandi myndir þar sem verið var að meiða menn og dýr 27% séð leiðir til að grenna sig verulega (með t.d. lystarstoli eða lotugræðgi) 23% séð hatursskilaboð sem beinast gegn einstaklingum eða hópum 20% séð áætlanir um slagsmál 18% séð leiðir til að skaða sig líkamlega 2. Áreiti frá ókunnugum Stelpur eru mun líklegri en strákar til þess að fá kynferðisleg komment og beiðnir um nektarmyndir á netinu en strákar. Tæplega 7 af hverjum 10 stelpum sem hafa fengið beiðni um nektarmynd, á grunn- og framhaldsskólaaldri, fengu beiðnina frá ókunnugum, samanborið við 3 af hverjum 10 strákum. Þessir ókunnugu einstaklingar geta bæði verið eldri einstaklingar sem misnota yfirburða stöðu sína gagnvart þeim sem yngri eru en líka jafnaldrar. Um 40% barna og ungmenna á aldrinum 13-18 ára eiga falska eða nafnlausa aðgangsreikninga á samfélagsmiðlum. Þessa reikninga geta þau notað til þess að taka þátt í eineltinu, ofbeldinu og hatrinu, án þess að koma fram undir nafni. Þau skýla sér þannig á bak við nafnleysið og líður þá eins og þau beri ekki lengur fulla ábyrgð á gjörðum sínum. Á meðal barna og ungmenna hafa: 7 af hverjum 10 stelpum á framhaldsskólaaldri, og helmingur á efsta stigi grunnskóla, fengið beiðni um að senda af sér nektarmynd. 24% stelpna á aldrinum 15-17 ára upplifað þvinganir til þess að senda myndir eða aðrar persónulegar upplýsingar um sig á netinu. 18% stelpna og 14% stráka á aldrinum 15-17 ára upplifað að myndir eða myndskeið af þeim hafi verið birt á netinu gegn vilja þeirra. 3. Stafrænt fótspor Að lokum langar mig að nefna stafrænt fótspor, en það er í einföldu máli allt það efni sem við og aðrir búum til og deilum um okkur á netinu. Með því að leyfa börnum að nota miðla sem þau hafa ekki aldur og þroska til þá erum við að gefa þeim leyfi til að stíga þar sínu fyrstu stafrænu fótspor. Netið gleymir engu og þess vegna er það svo að þegar að þessi spor hafa verið tekin þá verður oft ekki aftur snúið. Hérna þurfum við sem eldri erum að passa upp á börnin okkar. Þau eru á mikilvægu þroskaskeiði í lífinu sem felur í sér bæði framfaraskref og feilspor. Þegar að ég fæddist fyrir 30 árum var ekki til neitt sem hét Wi-Fi, Bluetooth eða samfélagsmiðlar. Nei, það er ekki lengra síðan. Ég fékk því að stíga mín feilspor í friði, án þess að þau væru skrásett á netinu. Munum svo að þetta á ekki bara við um það efni sem börn og ungmennisetja sjálf inn á samfélagsmiðla, heldur líka það efni sem við sem foreldrar setjum inn af þeim. Ég vil undirstrika að það er margt jákvætt varðandi tækniframfarir, netnotkun, samfélagsmiðla og stafrænar lausnir í okkar samfélagi. Það þarf bara ekki að selja nokkrum manni það. Hins vegar höfum við gleymt okkur dálítið í því hvað þetta er allt frábært og skemmtilegt. Þegar að við gefum börnunum okkar leyfi til þess að nota samfélagsmiðla er mikilvægt að við ræðum þessi þrjú atriði við börnin okkar: Skaðlegt efni, áreiti frá ókunnugum og stafrænt fótspor. Við sem foreldrar berum ábyrgð á börnunum okkar og þurfum því að taka þessa hluti til okkar. Hvernig getum við ætlast til þess að aðrir passi upp á börnin okkar ef við gerum það ekki? Sama hversu oft börnin okkar segja það þá er það bara einfaldlega ekki svo að það séu „allir á TikTok og Snapchat“. Höfundur er verkefnastjóri miðlalæsis hjá Fjölmiðlanefnd. Heimildir: Börn og netmiðlar - Rannsókn Fjölmiðlanefndar og Menntavísindastofnunar Háskóla Íslands. Miðlalæsi á Íslandi – Hluti III: Haturstal og neikvæð upplifun af netinu- Rannsókn Fjölmiðlanefndar og Maskínu
Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson Skoðun
Skoðun Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson skrifar
Skoðun Ert þú drusla? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir,Elísa Rún Svansdóttir,Lilja Íris Long Birnudóttir,Lísa Margrét Gunnarsdóttir,Margrét Baldursdóttir,Silja Höllu Egilsdóttir skrifar
Skoðun Sameiginleg yfirlýsing 28 ríkja um málefni Palestínu, hvers virði er hún? Einar Ólafsson skrifar
Skoðun Öryggi betur tryggt – fangelsismál færð til nútímans Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar
Skoðun Klassapróf fína fólksins – eða hvernig erfingjar kenna okkur að lifa Sigríður Svanborgardóttir skrifar
Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson Skoðun