Af örlæti ríkisins Már Egilsson skrifar 14. apríl 2022 08:31 Oftar nýtur ríkt fólk og fyrirtæki, forgangs eða afsláttar í viðskiptum fyrir þær sakir einar að þau eiga mikla peninga. Það var t.d. ætlun ríkisstjórnarflokkanna, í sölu ríkisins á hlutum í Íslandsbanka, að fá fyrst og fremst vel efnaða einstaklinga og fyrirtæki að borðinu og gefa þeim afslátt af sölunni. Viðskipti eru þá gjarnan sett í skrautlegan búning eða dulargervi, kjölfestufjárfestar, þannig má skilgreina þau þannig að einungis efnaðir eða eignamiklir aðilar fái að taka þátt í þeim. Þessi aðferð mælist jafnvel ágætlega fyrir ef búningurinn er sannfærandi. En þetta mistókst reyndar hjá ríkisstjórninni. Umboðsaðilar sölunnar tóku til sín þóknun langt fram úr hófi og virðast jafnvel hafa keypt af sjálfum sér, enn verra þótti sumum að minna efnaðir fengu að álpast með í viðskiptin, oftast þá tengdir aðilum sem komu að sölunni eða störfuðu hjá bankanum. Kjölfestubúningurinn var því orðinn götóttur og augljósara varð að fyrst og fremst var um að ræða gjafir frá elítu til elítu. Margir Íslendingar eru ósáttir og vilja meina að hér hafi átt sér stað fúsk og spilling, undirritaður þar á meðal. Í kjölfarið á þessu sló samanburðurinn á réttlætistaugina, þegar barst í tal meðal kollega minna sú staðreynd, að íslenska ríkið niðurgreiðir ekki að fyrra bragði ýmis nauðsynleg lyf fyrir veikt fólk. Þar má t.d. nefna parasetamól, verkjalyf sem margir taka daglega til að lina þjáningar sínar, og er ekki með almenna greiðsluþátttöku Sjúkratrygginga Íslands (SÍ), jafnvel þó því sé ávísað í stærri pakkningum sem eru lyfseðilsskyldar. Þar að auki erusýklalyf almennt ekki niðurgreidd af SÍ til fullorðinna. Þó geta sýklalyf verið nauðsynleg til að forða fólki frá miska eða alvarlegum veikindum og eru stundum nauðsynleg til að halda lífi. Sýklalyf eru lyfseðilsskyld en þó þeim sé ávísað eru þau ekki niðurgreidd án þess að til komi sérstök umsókn til SÍ þar sem læknir rökstyður ávísun þess, svokallað lyfjaskírteini sem er einhvers konar hindrunarhlaup skrifræðis fyrir sjúklinga og lækna. Hindrunarhlaup stofnana á sér stundum göfugan tilgang en hér er það til staðar jafnvel þó ekki sé um að ræða óhóflegan verðmiða frá framleiðendum og jafnvel þó ekki sé um að ræða lyf sem flokkuð eru með áhættulyfjum, ekki eru þau ný á markaði heldur. Þess má geta að verkjalyfið parasetamól og flest sýklalyf sem notuð eru hérlendis, eru á lista alþjóða heilbrigðisstofnunar (WHO) yfir lyf sem eru nauðsynleg hverju ríki ef vel á að ganga, að viðhalda góðri heilsu og velmegun almennings. U-r leitaði svara við þessu fyrirkomulagi hjá Sjúkratryggingum Ísland og fékk skjót og góð svör þaðan. Árið 2013 var farið í endurskoðun á greiðsluþátttökukerfi lyfja. Þá lögðu Sjúkratryggingar m.a. til að stofnunin tæki þátt í að niðurgreiða fyrrnefnt lyf. Þeim varð ekki að ósk sinni, því lyfjagreiðslunefnd, þ.e. embætti Landlæknis og Lyfjastofnunar, vildu meina að í tilfelli parasetamóls væri um „hættulegt lyf“ að ræða og „skyldi ekki hvetja til aukinnar notkunar þess“. Sem er athyglisvert í ljósi þess að nýlega voru landsmenn einmitt hvattir af heilbrigðisyfirvöldum til þess að taka parkódín sem var leyst frá ávísanaskyldu og inniheldur ekki einungis parasetamól, heldur einnig kódein, öndunarbælandi og ávanabindandi lyf sem er síst hættuminna. Ákvörðunin varðandi sýklalyf á rætur sínar að rekja til sömu endurskoðunar á greiðsluþátttökukerfinu árið 2013 en þá höfðu Sjúkratryggingar lagt til að sýklalyf sem ávísað væri til fullorðinna væru almennt niðurgreidd. Svar heilbrigðisráðuneytis var óneitanlega sérstakt, að greiðsluþátttaka sýklalyfja væri óþarfur kostnaður fyrir ríkið. Ráðuneytið bætti þó um betur í rökstuðningi sínum og vildi meina að ekki væri gott að skrifa út sýklalyf nema af því hlytist nægilega mikill efnahagslegur skaði fyrir sjúklinginn, það væri liður í því að stemma stigu við ofnotkun sýklalyfja. Undirritaður hefur síðustu ár verið í hópi heimilislækna sem fjallar um og vinnur að skynsamri notkun sýklalyfja, á vegum Þróunarmiðstöðvar Íslenskrar Heilsugæslu, og þekkir því vel til þeirra aðferða sem notaðar eru til að sporna við óskynsamri sýklalyfjanotkun. Að gera veikt fólk fátækara er ekki ein af þeim. Ríkisstjórnin er bersýnilega ekki jafn viljug þegar kemur að veiku fólki eins og gagnvart fjármagnseigendum. Ekki virðist nægilegur vilji eða áhugi á að niðurgreiða ýmsa nauðsynlega heilbrigðisþjónustu, þó hagfræðingar viti að fjárfesting í heilsu þjóðar eru forréttindi sem borga sig og þó skoðanakannanir sýni ítrekað að meirihluti Íslendinga vilji að nauðsynleg heilbrigðisþjónusta sé gjaldfrjáls eða niðurgreidd. Niðurgreiðsla nauðsynlegra lyfja er lítið dæmi en margt smátt gerir eitt stórt, þetta þekkja þau vel sem veikjast þegar kemur að útgjöldum vegna heilbrigðisþjónustu. Dæmin eru fleiri og stærri, það má t.d. nefna að rannsóknarkostnaður sjúklinga er víða langt fram úr hófi, sérstaklega þegar kemur að myndrannsóknum, þar hleypur kostnaður sjúklinga á stakri rannsókn á tugþúsundum og getur verið stór biti fyrir tekjulága hópa og fjölskyldufólk. Sömuleiðis er óskiljanleg ákvörðun ríkisstjórna síðustu ára að neita að niðurgreiða liðskiptaaðgerðir utan sjúkrahúsa og niðurgreiða ekki heldur fyllilega aðgerðir kvenna með alvarlega endómetríósu. Íslenska ríkið er með fálæti sínu í þessum málum, sinnulaus áhorfandi á þjáningu fjölmargra Íslendinga. Þar eru á ferðinni vinir okkar og ættingjar sem sitja uppi með þann svartapétur, fyrir utan að glíma við veikindi, að þurfa einnig að glíma við fjárhagslegt högg. Annað hvort með því að halda þjáningu sinni áfram á bótum undir framfærsluviðmiðum, eða þegar hægt er, sökkva sér í skuldir til að fá ekki seint og um síðir lækningu við meinum sínum. Kæru stjórnmálamenn og konur, hvar í flokki sem þið standið, ég bið ykkur að forgangsraða ríkissjóði betur og lina þann hluta þjáningar veiks fólks sem tengist fjárhagsáhyggjum. Höfundur er heimilislæknir. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Salan á Íslandsbanka Mest lesið „Mér sýnist Inga Sæland fá talsvert út úr þessu“ Sigurjón Arnórsson Skoðun Þjónusturof hefst í dag Hanna Birna Valdimarsdóttir Skoðun Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson Skoðun Spilavíti er og verður spilavíti Tryggvi Rúnar Brynjarsson Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir Skoðun Verjum frelsið og mannréttindin Sigurjón Njarðarson Skoðun Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley Skoðun Mótórhjólasamtök á Íslandi – hvers vegna öll þessi læti? Helgi Gunnlaugsson Skoðun Skortur á metnaði í loftslagsmálum Svandís Svavarsdóttir,Guðmundur Ingi Guðbrandsson Skoðun Hvað með dansinn? Lilja Björk Haraldsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Tími til kominn að styðja öll framúrskarandi ungmenni Karólína Helga Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað með dansinn? Lilja Björk Haraldsdóttir skrifar Skoðun Mótórhjólasamtök á Íslandi – hvers vegna öll þessi læti? Helgi Gunnlaugsson skrifar Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar Skoðun „Mér sýnist Inga Sæland fá talsvert út úr þessu“ Sigurjón Arnórsson skrifar Skoðun Árangur hefst hér. Með þér. Guðrún Högnadóttir skrifar Skoðun Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley skrifar Skoðun Þjónusturof hefst í dag Hanna Birna Valdimarsdóttir skrifar Skoðun Verjum frelsið og mannréttindin Sigurjón Njarðarson skrifar Skoðun Spilavíti er og verður spilavíti Tryggvi Rúnar Brynjarsson skrifar Skoðun Skortur á metnaði í loftslagsmálum Svandís Svavarsdóttir,Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson skrifar Skoðun Orðræða mótar menningu – og menningin mótar okkur öll Jóhanna Bárðardóttir skrifar Skoðun Eitt spilakort, betri spilamenning – er skaðaminnkandi Ingvar Örn Ingvarsson skrifar Skoðun Sameining sem eflir íslenskan landbúnað Egill Gautason skrifar Skoðun Konur sem stinga hvor aðra í bakið Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Fjölbreytileiki er styrkleiki Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Það er list að lifa með krabbameini Hlíf Steingrímsdóttir skrifar Skoðun Um kynjafræði og pólítík Hanna Björg Vilhjálmsdóttir skrifar Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun 112. liðurinn í aðgerðaáætlun í menntamálum? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson skrifar Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Drambið okkar Júlíus Valsson skrifar Skoðun Við vitum Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Greindarskerðing eða ofurgáfur með gervigreind Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar Sjá meira
Oftar nýtur ríkt fólk og fyrirtæki, forgangs eða afsláttar í viðskiptum fyrir þær sakir einar að þau eiga mikla peninga. Það var t.d. ætlun ríkisstjórnarflokkanna, í sölu ríkisins á hlutum í Íslandsbanka, að fá fyrst og fremst vel efnaða einstaklinga og fyrirtæki að borðinu og gefa þeim afslátt af sölunni. Viðskipti eru þá gjarnan sett í skrautlegan búning eða dulargervi, kjölfestufjárfestar, þannig má skilgreina þau þannig að einungis efnaðir eða eignamiklir aðilar fái að taka þátt í þeim. Þessi aðferð mælist jafnvel ágætlega fyrir ef búningurinn er sannfærandi. En þetta mistókst reyndar hjá ríkisstjórninni. Umboðsaðilar sölunnar tóku til sín þóknun langt fram úr hófi og virðast jafnvel hafa keypt af sjálfum sér, enn verra þótti sumum að minna efnaðir fengu að álpast með í viðskiptin, oftast þá tengdir aðilum sem komu að sölunni eða störfuðu hjá bankanum. Kjölfestubúningurinn var því orðinn götóttur og augljósara varð að fyrst og fremst var um að ræða gjafir frá elítu til elítu. Margir Íslendingar eru ósáttir og vilja meina að hér hafi átt sér stað fúsk og spilling, undirritaður þar á meðal. Í kjölfarið á þessu sló samanburðurinn á réttlætistaugina, þegar barst í tal meðal kollega minna sú staðreynd, að íslenska ríkið niðurgreiðir ekki að fyrra bragði ýmis nauðsynleg lyf fyrir veikt fólk. Þar má t.d. nefna parasetamól, verkjalyf sem margir taka daglega til að lina þjáningar sínar, og er ekki með almenna greiðsluþátttöku Sjúkratrygginga Íslands (SÍ), jafnvel þó því sé ávísað í stærri pakkningum sem eru lyfseðilsskyldar. Þar að auki erusýklalyf almennt ekki niðurgreidd af SÍ til fullorðinna. Þó geta sýklalyf verið nauðsynleg til að forða fólki frá miska eða alvarlegum veikindum og eru stundum nauðsynleg til að halda lífi. Sýklalyf eru lyfseðilsskyld en þó þeim sé ávísað eru þau ekki niðurgreidd án þess að til komi sérstök umsókn til SÍ þar sem læknir rökstyður ávísun þess, svokallað lyfjaskírteini sem er einhvers konar hindrunarhlaup skrifræðis fyrir sjúklinga og lækna. Hindrunarhlaup stofnana á sér stundum göfugan tilgang en hér er það til staðar jafnvel þó ekki sé um að ræða óhóflegan verðmiða frá framleiðendum og jafnvel þó ekki sé um að ræða lyf sem flokkuð eru með áhættulyfjum, ekki eru þau ný á markaði heldur. Þess má geta að verkjalyfið parasetamól og flest sýklalyf sem notuð eru hérlendis, eru á lista alþjóða heilbrigðisstofnunar (WHO) yfir lyf sem eru nauðsynleg hverju ríki ef vel á að ganga, að viðhalda góðri heilsu og velmegun almennings. U-r leitaði svara við þessu fyrirkomulagi hjá Sjúkratryggingum Ísland og fékk skjót og góð svör þaðan. Árið 2013 var farið í endurskoðun á greiðsluþátttökukerfi lyfja. Þá lögðu Sjúkratryggingar m.a. til að stofnunin tæki þátt í að niðurgreiða fyrrnefnt lyf. Þeim varð ekki að ósk sinni, því lyfjagreiðslunefnd, þ.e. embætti Landlæknis og Lyfjastofnunar, vildu meina að í tilfelli parasetamóls væri um „hættulegt lyf“ að ræða og „skyldi ekki hvetja til aukinnar notkunar þess“. Sem er athyglisvert í ljósi þess að nýlega voru landsmenn einmitt hvattir af heilbrigðisyfirvöldum til þess að taka parkódín sem var leyst frá ávísanaskyldu og inniheldur ekki einungis parasetamól, heldur einnig kódein, öndunarbælandi og ávanabindandi lyf sem er síst hættuminna. Ákvörðunin varðandi sýklalyf á rætur sínar að rekja til sömu endurskoðunar á greiðsluþátttökukerfinu árið 2013 en þá höfðu Sjúkratryggingar lagt til að sýklalyf sem ávísað væri til fullorðinna væru almennt niðurgreidd. Svar heilbrigðisráðuneytis var óneitanlega sérstakt, að greiðsluþátttaka sýklalyfja væri óþarfur kostnaður fyrir ríkið. Ráðuneytið bætti þó um betur í rökstuðningi sínum og vildi meina að ekki væri gott að skrifa út sýklalyf nema af því hlytist nægilega mikill efnahagslegur skaði fyrir sjúklinginn, það væri liður í því að stemma stigu við ofnotkun sýklalyfja. Undirritaður hefur síðustu ár verið í hópi heimilislækna sem fjallar um og vinnur að skynsamri notkun sýklalyfja, á vegum Þróunarmiðstöðvar Íslenskrar Heilsugæslu, og þekkir því vel til þeirra aðferða sem notaðar eru til að sporna við óskynsamri sýklalyfjanotkun. Að gera veikt fólk fátækara er ekki ein af þeim. Ríkisstjórnin er bersýnilega ekki jafn viljug þegar kemur að veiku fólki eins og gagnvart fjármagnseigendum. Ekki virðist nægilegur vilji eða áhugi á að niðurgreiða ýmsa nauðsynlega heilbrigðisþjónustu, þó hagfræðingar viti að fjárfesting í heilsu þjóðar eru forréttindi sem borga sig og þó skoðanakannanir sýni ítrekað að meirihluti Íslendinga vilji að nauðsynleg heilbrigðisþjónusta sé gjaldfrjáls eða niðurgreidd. Niðurgreiðsla nauðsynlegra lyfja er lítið dæmi en margt smátt gerir eitt stórt, þetta þekkja þau vel sem veikjast þegar kemur að útgjöldum vegna heilbrigðisþjónustu. Dæmin eru fleiri og stærri, það má t.d. nefna að rannsóknarkostnaður sjúklinga er víða langt fram úr hófi, sérstaklega þegar kemur að myndrannsóknum, þar hleypur kostnaður sjúklinga á stakri rannsókn á tugþúsundum og getur verið stór biti fyrir tekjulága hópa og fjölskyldufólk. Sömuleiðis er óskiljanleg ákvörðun ríkisstjórna síðustu ára að neita að niðurgreiða liðskiptaaðgerðir utan sjúkrahúsa og niðurgreiða ekki heldur fyllilega aðgerðir kvenna með alvarlega endómetríósu. Íslenska ríkið er með fálæti sínu í þessum málum, sinnulaus áhorfandi á þjáningu fjölmargra Íslendinga. Þar eru á ferðinni vinir okkar og ættingjar sem sitja uppi með þann svartapétur, fyrir utan að glíma við veikindi, að þurfa einnig að glíma við fjárhagslegt högg. Annað hvort með því að halda þjáningu sinni áfram á bótum undir framfærsluviðmiðum, eða þegar hægt er, sökkva sér í skuldir til að fá ekki seint og um síðir lækningu við meinum sínum. Kæru stjórnmálamenn og konur, hvar í flokki sem þið standið, ég bið ykkur að forgangsraða ríkissjóði betur og lina þann hluta þjáningar veiks fólks sem tengist fjárhagsáhyggjum. Höfundur er heimilislæknir.
Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley Skoðun
Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar
Skoðun Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley skrifar
Skoðun Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson skrifar
Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar
Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar
Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley Skoðun