Húsnæðismálin og lífeyrissjóðirnir Ragnar Þór Ingólfsson skrifar 2. mars 2021 12:32 Enn og aftur stefnir í alvarlegan húsnæðisskort á næstu árum samkvæmt greiningum Húsnæðis og mannvirkjastofnunar. Húsnæðisöryggi er ein af grunnstoðum allra samfélaga og eitt af mikilvægustu innviðum okkar og kjarabaráttumálum. Að tryggja fólki, ungu sem öldnu, mannsæmandi lánakjör og aðgengi að öruggu, vönduðu og hagkvæmu húsnæði hlýtur þannig að vera eitt af megin markmiðum verkalýðshreyfingarinnar til lengri tíma. Í dag búa yfir 4000 manns í ósamþykktu eða óviðunandi húsnæði. Því miður hefur okkur ekki tekist, þrátt fyrir mikla vinnu, að skapa stöðugleika á húsnæðismarkaði til lengri tíma. Hreyfingin hefur ekki látið sitt eftir liggja í gegnum tíðina eins og með verkamannabústaðakerfinu sem síðar var aflagt og svo með uppbyggingu Breiðholtsins með Júní samkomulaginu 1964 þegar verkalýðshreyfingin og atvinnurekendur tóku höndum saman og ríkisstjórnin að ráðist yrði í stórfelldar umbætur í húsnæðismálum og byggðar yrðu 1250 íbúðir á næstu 5 árum. Íbúðir í Breiðholti urðu alls um það bil 7600. Með uppbyggingu Breiðholtshverfisins náðist að útrýma braggahverfum í Reykjavík og tryggja tekjulágu fólki öruggt húsnæði. Og nú síðast í kjölfar kjarasamninganna 2015 með stofnun Bjargs íbúðafélags með samvinnu ASÍ og BSRB um uppbyggingu íbúða fyrir tekjulága félagsmenn. Í fyrstu grein laga (skyldutryggingar lífeyrisréttinda frá 1997) um fjárfestingastefnu lífeyrissjóða, 36gr. segir. Lífeyrissjóður skal hafa hagsmuni sjóðfélaga að leiðarljósi. Lífeyrissjóður skal horfa til aldurssamsetningar sjóðfélaga og annarra tryggingafræðilegra þátta sem áhrif hafa á skuldbindingar. Allar fjárfestingar skulu byggðar á viðeigandi greiningu á upplýsingum með öryggi, gæði, lausafjárstöðu og arðsemi safnsins í heild í huga. Lífeyrissjóður skal gæta þess að eignir sjóðsins séu nægilega fjölbreyttar til að komið sé í veg fyrir samþjöppun og uppsöfnun áhættu í eignasafninu, m.a. með því að gæta að fylgni áhættu einstakra eigna og eignaflokka. Lífeyrissjóður skal setja sér siðferðisleg viðmið í fjárfestingum. Hugmyndin að nýju leigufélagi gengur út á almennt leigufélag sem er hugsað fyrir alla tekjuhópa og alla aldurshópa. Hugmynd okkar gengur út á að stofna húsnæðisfélag sem þjónar bæði hagsmunum leigjenda og langtíma fjárfesta eins og lífeyrissjóða. Við erum að vinna útfærslur og hugmyndir á vettvangi ASÍ og BSRB. Lífeyrissjóðir hafa almennt tekið vel í þessa hugmynd þar sem um er að ræða góða og trausta langtímaávöxtun, dreifir áhættu þeirra og býr til raunveruleg verðmæti til framtíðar og þjónar hagsmunum sjóðfélaga. Hagsmunir sjóðfélaga eru lífskjör okkar alla ævina. Og húsnæðisöryggi er einn af lykilþáttum velferðar og sömu hagsmuna. Ég sé fyrir mér að þetta nýja félag sem heitir Blær geti einnig tekið þátt í verkefnum er snúa að því að bæta stöðu eldri borgara á húsnæðismarkaði. Þetta módel sem við vinnum með á sér fyrirmyndir á norðurlöndunum og þýskumælandi löndum þar sem lífeyrissjóðir eru stórir fjárfestar í slíkum félögum. Að fjárfesta í steypu hefur til lengri tíma litið verið besta fjárfestingin. Húsnæði á höfuðborgarsvæðinu hefur hækkað að raunvirði (verðtryggt) um 4,3% á ári síðastliðin 24 ár. Sem eitt og sér er langt umfram þá kröfu sem sjóðirnir setja sem viðmið. Ef við berum það saman við fjárfestingar sjóðanna í tveimur Kísilverksmiðjum og þeirri þriðju sem aldrei var reist eða þegar innlendur hlutabréfamarkaður þurrkaðist út árið 2008 þá er margt sem mælir með því að sjóðirnir dreifi áhættunni meira en þeir gera og sinna í leiðinni grundvallar skyldu sinni sem er að verja hagsmuni sjóðfélaga. Raunávöxtun fasteigna og hlutabréfa. Ávöxtun húsnæðis og hlutabréfa yfir tíma Fjárfesting í íbúðarhúsnæði gæti dregið úr áhættu í eignasöfnum lífeyrissjóða án þess að koma niður á ávöxtun En hvað þýðir óhagnaðardrifið eða lítt hagnaðardrifið kerfi. Óhagnaðardrifin leigufélög eru ekki alveg óhagnaðardrifin. Dæmi: Þegar þú fjárfestir í fasteign og kemur með 20% eigið fé og leigir hana út eingöngu til að standa undir afborgun á fjármögnun, viðhaldi og öðrum kostnaði, getur það talist í mjög einfaldri mynd til óhagnaðardrifins leigufélags. En þar með er ekki öll sagan sögð. Inni í slíku módeli er ákveðin gírun sem þýðir að eignin borgar sig upp yfir lengri tíma og þegar hún er orðin skuldlaus hefur upprunalega fjárfestingin fimmfaldast að því gefnu að húsnæðið hafi haldið raunvirði sínu frá því að eignin var byggð. En eins og tölurnar að ofan sýna hefur húsnæði, eða fjárfesting í steypu eins og það er kallað, hækkað langt umfram raunvirði síðustu áratugi. Einnig þarf að taka mið af því að stór leigufélög sem hafa trausta innviði er snúa að fasteignaþróun geta byggt vandaðar íbúðir vel undir markaðsverði sem kemur þá tilviðbótar við þá gírun sem áður er nefnd. Okkar hugmyndir um aðkomu lífeyrissjóða sem fjárfesta inn á húsnæðismarkað, sem eigendur, gera ráð fyrir hóflegri álagningu á þá ávöxtun sem fæst með ofansögðu, ásamt sögulegri væntri raunhækkun. Lífeyrissjóðir væru góðir eigendur í svona félögum þar sem fjárfestingar þeirra eru til lengri tíma en ekki til skammtíma gróða sjónarmiða eins og sorglegur vitnisburður með komu hræGamma inn á húsnæðismarkað ber vitni um. Einnig ber að nefna að í öllum þeim löndum sem við berum okkur gjarnan saman við eru lífeyrissjóðir virkir fjárfestar á húsnæðismarkaði þá sérstaklega á Norðurlöndunum og þýsku mælandi löndum. Eignir íslenskra lífeyrissjóða telja nú um 6.000 miljarðar og ljóst að ekki er um háar fjárhæðir að ræða í stóra samhenginu. Þess þá heldur að sjóðirnir fjárfesti í verkefnum sem skapa samfélaginu raunveruleg verðmæti til framtíðar. Aðgengi fólks að hagkvæmu húsnæði og hagstæðum lánakjörum lækkar kostnaðinn við að lifa og lækkar stöðugan þrýsting á kaupgjaldið. Með lækkandi vöxtum eru mörg dæmi um að fólk hafi lækkað greiðslubyrði lána, með endurfjármögnun um 70 til 80 þúsund krónur á mánuði sem jafngildir um 120 þúsund króna launahækkun. Lækkun á kostnaðnum við að lifa er því ein mikilvægasta og besta kjarabótin. Búsetu og framfærsluöryggi er því órjúfanlegur þáttur í kjarabarátunni og þjónar hagsmunum sjóðfélaga lífeyrissjóðanna fullkomlega. Markmiðið með vinnu okkar er að gera leigu að raunhæfum og öruggum valkosti á húsnæðismarkaði og taka í leiðinni mið af hagsmunum bæði fjármagns og leigjenda og koma þannig á langþráðu jafnvægi á húsnæðismarkaði til framtíðar. Allt tal um að verið sé að nota lífeyrissjóði í annarlegum tilgangi eða skerða réttindi sjóðfélaga með mögulegri aðkomu þeirra að uppbyggingu á húsnæðismarkaði er lýðskrum af verstu sort. Höfundur er formaður VR. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ragnar Þór Ingólfsson Húsnæðismál Formannskjör í VR Mest lesið Er kominn tími á Útlendingafrí? Marion Poilvez Skoðun Janus og jakkalakkarnir Óskar Guðmundsson Skoðun Kveðjur úr Grafarvogi til þeirra sem kasta steinum úr glerhúsi Davíð Már Sigurðsson Skoðun Samtalið um dauðann veldur okkur óöryggi Ingrid Kuhlman Skoðun Hvað ætlar þú að vera þegar þú verður stór? Ása Berglind Hjálmarsdóttir Skoðun Immigrant Women: Essential Workers, Rising Voices on Labor Day Maru Alemán Skoðun Sköpum störf við hæfi! Unnur Hrefna Jóhannsóttir Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir Skoðun Opið bréf til fjármálaráðherra, Daða Más Kristóferssonar Íris Róbertsdóttir Skoðun Það sem er ósagt varðandi vinnubrögð hjá Háskólanum á Akureyri Þóra Sigurðardóttir Skoðun Skoðun Skoðun Heiðrum íslenska hestinn Berglind Margo Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Allir eiga rétt á virku lífi — líka fatlað fólk Anna Margrét Bjarnadóttir skrifar Skoðun Er kominn tími á Útlendingafrí? Marion Poilvez skrifar Skoðun Janus og jakkalakkarnir Óskar Guðmundsson skrifar Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað ætlar þú að vera þegar þú verður stór? Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Samtalið um dauðann veldur okkur óöryggi Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Sköpum störf við hæfi! Unnur Hrefna Jóhannsóttir skrifar Skoðun Immigrant Women: Essential Workers, Rising Voices on Labor Day Maru Alemán skrifar Skoðun Tikkað í skipulagsboxin Samúel Torfi Pétursson skrifar Skoðun Það sem er ósagt varðandi vinnubrögð hjá Háskólanum á Akureyri Þóra Sigurðardóttir skrifar Skoðun Sjúklingur settur í fangaklefa Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Opið bréf til fjármálaráðherra, Daða Más Kristóferssonar Íris Róbertsdóttir skrifar Skoðun Ég kalla hann Isildur; mentorinn minn er gervigreind Björgmundur Guðmundsson skrifar Skoðun Hvað er „furry“ annars? Jóhanna Jódís Antonsdóttir skrifar Skoðun Jafnaðarmennskan og verkalýðsbaráttan Sigfús Ómar Höskuldsson skrifar Skoðun Hljóð og mynd íslenskra varna Arnór Sigurjónsson skrifar Skoðun Kveðjur úr Grafarvogi til þeirra sem kasta steinum úr glerhúsi Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Leiðsöguhundurinn Gaur gerir mig að betri manneskju Þorkell J. Steindal skrifar Skoðun Fimmtíu ár frá lokum Víetnamstríðsins Finnur Th. Eiríksson skrifar Skoðun Að undirbúa börnin okkar fyrir heim sem er að hverfa Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Hollar skólamáltíðir fyrir loftslagið og líðan barna Laufey Steingrímsdóttir,Anna Sigríður Ólafsdóttir skrifar Skoðun Bókin er minn óvinur, en mig langar samt í verknám! Davíð Bergmann skrifar Skoðun Ilmurinn af jarðolíu er svo lokkandi Sævar Helgi Lárusson skrifar Skoðun Hvað er að frétta af humrinum? Jónas Páll Jónasson skrifar Skoðun Þeir greiða sem njóta, eða hvað? Jóhannes Þór Skúlason,Pálmi Viðar Snorrason skrifar Skoðun Samskiptasáttmáli; skúffuskjal eða stórgott verkfæri Helena Katrín Hjaltadóttir,Íris Helga G. Baldursdóttir skrifar Skoðun Sigrar og raunir íslenska hestsins Elín Íris Fanndal skrifar Skoðun Reykjavíkurborg á flestar félagslegar íbúðir en Garðabær rekur lestina Heimir Már Pétursson skrifar Skoðun Góðir grannar Landsvirkjunar og við hin Kjartan Ágústsson skrifar Sjá meira
Enn og aftur stefnir í alvarlegan húsnæðisskort á næstu árum samkvæmt greiningum Húsnæðis og mannvirkjastofnunar. Húsnæðisöryggi er ein af grunnstoðum allra samfélaga og eitt af mikilvægustu innviðum okkar og kjarabaráttumálum. Að tryggja fólki, ungu sem öldnu, mannsæmandi lánakjör og aðgengi að öruggu, vönduðu og hagkvæmu húsnæði hlýtur þannig að vera eitt af megin markmiðum verkalýðshreyfingarinnar til lengri tíma. Í dag búa yfir 4000 manns í ósamþykktu eða óviðunandi húsnæði. Því miður hefur okkur ekki tekist, þrátt fyrir mikla vinnu, að skapa stöðugleika á húsnæðismarkaði til lengri tíma. Hreyfingin hefur ekki látið sitt eftir liggja í gegnum tíðina eins og með verkamannabústaðakerfinu sem síðar var aflagt og svo með uppbyggingu Breiðholtsins með Júní samkomulaginu 1964 þegar verkalýðshreyfingin og atvinnurekendur tóku höndum saman og ríkisstjórnin að ráðist yrði í stórfelldar umbætur í húsnæðismálum og byggðar yrðu 1250 íbúðir á næstu 5 árum. Íbúðir í Breiðholti urðu alls um það bil 7600. Með uppbyggingu Breiðholtshverfisins náðist að útrýma braggahverfum í Reykjavík og tryggja tekjulágu fólki öruggt húsnæði. Og nú síðast í kjölfar kjarasamninganna 2015 með stofnun Bjargs íbúðafélags með samvinnu ASÍ og BSRB um uppbyggingu íbúða fyrir tekjulága félagsmenn. Í fyrstu grein laga (skyldutryggingar lífeyrisréttinda frá 1997) um fjárfestingastefnu lífeyrissjóða, 36gr. segir. Lífeyrissjóður skal hafa hagsmuni sjóðfélaga að leiðarljósi. Lífeyrissjóður skal horfa til aldurssamsetningar sjóðfélaga og annarra tryggingafræðilegra þátta sem áhrif hafa á skuldbindingar. Allar fjárfestingar skulu byggðar á viðeigandi greiningu á upplýsingum með öryggi, gæði, lausafjárstöðu og arðsemi safnsins í heild í huga. Lífeyrissjóður skal gæta þess að eignir sjóðsins séu nægilega fjölbreyttar til að komið sé í veg fyrir samþjöppun og uppsöfnun áhættu í eignasafninu, m.a. með því að gæta að fylgni áhættu einstakra eigna og eignaflokka. Lífeyrissjóður skal setja sér siðferðisleg viðmið í fjárfestingum. Hugmyndin að nýju leigufélagi gengur út á almennt leigufélag sem er hugsað fyrir alla tekjuhópa og alla aldurshópa. Hugmynd okkar gengur út á að stofna húsnæðisfélag sem þjónar bæði hagsmunum leigjenda og langtíma fjárfesta eins og lífeyrissjóða. Við erum að vinna útfærslur og hugmyndir á vettvangi ASÍ og BSRB. Lífeyrissjóðir hafa almennt tekið vel í þessa hugmynd þar sem um er að ræða góða og trausta langtímaávöxtun, dreifir áhættu þeirra og býr til raunveruleg verðmæti til framtíðar og þjónar hagsmunum sjóðfélaga. Hagsmunir sjóðfélaga eru lífskjör okkar alla ævina. Og húsnæðisöryggi er einn af lykilþáttum velferðar og sömu hagsmuna. Ég sé fyrir mér að þetta nýja félag sem heitir Blær geti einnig tekið þátt í verkefnum er snúa að því að bæta stöðu eldri borgara á húsnæðismarkaði. Þetta módel sem við vinnum með á sér fyrirmyndir á norðurlöndunum og þýskumælandi löndum þar sem lífeyrissjóðir eru stórir fjárfestar í slíkum félögum. Að fjárfesta í steypu hefur til lengri tíma litið verið besta fjárfestingin. Húsnæði á höfuðborgarsvæðinu hefur hækkað að raunvirði (verðtryggt) um 4,3% á ári síðastliðin 24 ár. Sem eitt og sér er langt umfram þá kröfu sem sjóðirnir setja sem viðmið. Ef við berum það saman við fjárfestingar sjóðanna í tveimur Kísilverksmiðjum og þeirri þriðju sem aldrei var reist eða þegar innlendur hlutabréfamarkaður þurrkaðist út árið 2008 þá er margt sem mælir með því að sjóðirnir dreifi áhættunni meira en þeir gera og sinna í leiðinni grundvallar skyldu sinni sem er að verja hagsmuni sjóðfélaga. Raunávöxtun fasteigna og hlutabréfa. Ávöxtun húsnæðis og hlutabréfa yfir tíma Fjárfesting í íbúðarhúsnæði gæti dregið úr áhættu í eignasöfnum lífeyrissjóða án þess að koma niður á ávöxtun En hvað þýðir óhagnaðardrifið eða lítt hagnaðardrifið kerfi. Óhagnaðardrifin leigufélög eru ekki alveg óhagnaðardrifin. Dæmi: Þegar þú fjárfestir í fasteign og kemur með 20% eigið fé og leigir hana út eingöngu til að standa undir afborgun á fjármögnun, viðhaldi og öðrum kostnaði, getur það talist í mjög einfaldri mynd til óhagnaðardrifins leigufélags. En þar með er ekki öll sagan sögð. Inni í slíku módeli er ákveðin gírun sem þýðir að eignin borgar sig upp yfir lengri tíma og þegar hún er orðin skuldlaus hefur upprunalega fjárfestingin fimmfaldast að því gefnu að húsnæðið hafi haldið raunvirði sínu frá því að eignin var byggð. En eins og tölurnar að ofan sýna hefur húsnæði, eða fjárfesting í steypu eins og það er kallað, hækkað langt umfram raunvirði síðustu áratugi. Einnig þarf að taka mið af því að stór leigufélög sem hafa trausta innviði er snúa að fasteignaþróun geta byggt vandaðar íbúðir vel undir markaðsverði sem kemur þá tilviðbótar við þá gírun sem áður er nefnd. Okkar hugmyndir um aðkomu lífeyrissjóða sem fjárfesta inn á húsnæðismarkað, sem eigendur, gera ráð fyrir hóflegri álagningu á þá ávöxtun sem fæst með ofansögðu, ásamt sögulegri væntri raunhækkun. Lífeyrissjóðir væru góðir eigendur í svona félögum þar sem fjárfestingar þeirra eru til lengri tíma en ekki til skammtíma gróða sjónarmiða eins og sorglegur vitnisburður með komu hræGamma inn á húsnæðismarkað ber vitni um. Einnig ber að nefna að í öllum þeim löndum sem við berum okkur gjarnan saman við eru lífeyrissjóðir virkir fjárfestar á húsnæðismarkaði þá sérstaklega á Norðurlöndunum og þýsku mælandi löndum. Eignir íslenskra lífeyrissjóða telja nú um 6.000 miljarðar og ljóst að ekki er um háar fjárhæðir að ræða í stóra samhenginu. Þess þá heldur að sjóðirnir fjárfesti í verkefnum sem skapa samfélaginu raunveruleg verðmæti til framtíðar. Aðgengi fólks að hagkvæmu húsnæði og hagstæðum lánakjörum lækkar kostnaðinn við að lifa og lækkar stöðugan þrýsting á kaupgjaldið. Með lækkandi vöxtum eru mörg dæmi um að fólk hafi lækkað greiðslubyrði lána, með endurfjármögnun um 70 til 80 þúsund krónur á mánuði sem jafngildir um 120 þúsund króna launahækkun. Lækkun á kostnaðnum við að lifa er því ein mikilvægasta og besta kjarabótin. Búsetu og framfærsluöryggi er því órjúfanlegur þáttur í kjarabarátunni og þjónar hagsmunum sjóðfélaga lífeyrissjóðanna fullkomlega. Markmiðið með vinnu okkar er að gera leigu að raunhæfum og öruggum valkosti á húsnæðismarkaði og taka í leiðinni mið af hagsmunum bæði fjármagns og leigjenda og koma þannig á langþráðu jafnvægi á húsnæðismarkaði til framtíðar. Allt tal um að verið sé að nota lífeyrissjóði í annarlegum tilgangi eða skerða réttindi sjóðfélaga með mögulegri aðkomu þeirra að uppbyggingu á húsnæðismarkaði er lýðskrum af verstu sort. Höfundur er formaður VR.
Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir Skoðun
Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir skrifar
Skoðun Það sem er ósagt varðandi vinnubrögð hjá Háskólanum á Akureyri Þóra Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Hollar skólamáltíðir fyrir loftslagið og líðan barna Laufey Steingrímsdóttir,Anna Sigríður Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Samskiptasáttmáli; skúffuskjal eða stórgott verkfæri Helena Katrín Hjaltadóttir,Íris Helga G. Baldursdóttir skrifar
Skoðun Reykjavíkurborg á flestar félagslegar íbúðir en Garðabær rekur lestina Heimir Már Pétursson skrifar
Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir Skoðun