Að eigna sér Ísland Hersir Aron Ólafsson skrifar 16. apríl 2019 14:15 Þrátt fyrir uppgang og vinsældir undanfarinna ára hefur Ísland sannarlega ekki alltaf verið stórasta land í heimi. Á æskuárum mínum í Bretlandi, okkar næstu nágrannaþjóð – eða svo gott sem, voru meira að segja stundum rekin upp stór augu þegar þjóðerni litla Íslendingsins kom til tals. Nú er öldin auðvitað önnur og viðbrögð á borð við „Gosh, Iceland is totally on my bucket list,“ öllu algengari. Viðkomandi hefur jafnvel hug á að skoða lunda, smakka lunda, kaupa lunda-tuskudýr og er hugsanlega margs vísari, veit t.d. að Ísland er grænt og Grænland hvítt. Steingrímur stóð í pontu En hvað um það. Í febrúar árið 2005, um fimm árum áður en óskabarn þjóðarinnar, Eyjafjallajökull, gaus með látum, stóð áhyggjufullur þingmaður í ræðustól Alþingis. Þar fór Steingrímur J. Sigfússon, sem varaði þingheim við því að erlent fyrirtæki reyndi nú að gera nafn landsins að merki sínu – og frestur til að bera fram formleg andmæli væri við það að renna út. Varnaðarorð þingmannsins reyndust sannarlega eiga rétt á sér, en í vikunni kom loks lending í mál Íslandsstofu, Samtaka Atvinnulífsins og Utanríkisráðuneytisins gegn Iceland Foods Ltd. á vettvangi Hugverkastofu Evrópusambandsins. Þannig hefur breska fyrirtækið í nokkur ár átt einkarétt á notkun vörumerkisins ICELAND, ekki bara rauðgulu myndarinnar heldur orðsins sjálfs. Þessu hefur eðli málsins samkvæmt fylgt umtalsvert óhagræði, enda íslensk fyrirtæki að miklu leyti háð duttlungum erlendrar verslanakeðju með frosin matvæli þegar kom að því að festa merki sín í sessi í Evrópu.ICELAND GOLDÞannig má nefna súrrealískt dæmi frá miðju ári 2016 þegar umsókn íslenska sjávarútvegsfyrirtækisins Iceland Seafood International ehf. um skráningu vörumerkisins ICELAND GOLD á innri markaði ESB var hafnað eftir andmæli Iceland Foods. Fallist var á þau rök Bretanna að ruglast mætti á vörum fyrirtækjanna og Íslendingunum því óheimilt að nota orðið ICELAND með þessum hætti í merki sitt. Í gegnum tíðina hefur Iceland Foods sótt fleiri slík andmælamál gegn íslenskum fyrirtækjum, sem hefur þó eftir atvikum verið hafnað eða fallið niður af öðrum ástæðum. Má þar nefna merki á borð við Inspired by Iceland, ISI ICELAND SEAFOOD og Clean Iceland. Skráning ríkjaheita sem vörumerkja er ekki bönnuð berum orðum í viðeigandi Evrópulöggjöf heldur háð túlkun tiltekinna ákvæða hverju sinni. Eitt þeirra snýr að því að ekki megi skrá sem vörumerki orð sem vísa eingöngu til magns, gæða eða upprunastaðar vöru. Undir regluna gætu t.a.m. fallið orð eins og „kíló“, „meter“ og „Akureyri“ – þó allt sé það háð aðstæðum hverju sinni. Að baki búa ekki síst sjónarmið um mikilvægi þess að fyrirtæki geti við markaðssetningu lýst vörum sínum og vísað til uppruna þeirra án þess að eiga á hættu að brjóta með því á vörumerkjarétti annarra. Náskylt þessu þarf vörumerki svo að búa yfir ákveðnum sérkennum og vera til þess fallið að greina vörur og þjónustu fyrirtækis frá öðrum.Mónakó og Brasilía nógu stór og þekktVörumerki á borð við Brasil og MONACO hafa t.a.m. fallið á þessu prófi á vettvangi hugverkastofu ESB. Hvað hið fyrrnefnda varðar var m.a. vísað til þess hve stórt, fjölmennt og þekkt landið væri fyrir útflutning ýmissa vara. Hvað MONACO varðar sagði í niðurstöðunni að merkið yrði strax túlkað af neytendum sem hrein lýsandi tilvísun til Mónakó sem upprunastaðar og var skráningu hafnað m.a. á þeim forsendum. Á svipuðum nótum var nýleg niðurstaða hugverkastofunnar hvað varðar ICELAND. Þannig var merkið ekki talið búa yfir nægilegum sérkennum og þótti fyrst og fremst lýsandi fyrir upprunastað, enda myndu neytendur tengja vörur með merkingunni við Ísland. Þessi niðurstaða er auðvitað fagnaðarefni, enda vandræði íslenskra fyrirtækja vegna andmæla Iceland Foods við vörumerkjaskráningum þeirra nú vonandi úr sögunni.Merkingarlaust utan enskumælandi ríkja?Ekki er síður jákvæð sú breyting sem greina má í afstöðu skráningaryfirvalda frá því fyrrnefnt mál um merkið ICELAND GOLD var rekið. Niðurstaðan um sérkenni „ICELAND“ hluta merkisins var nokkuð áhugaverð, en sama rökstuðningi var þá beitt um sérkenni orðmerkisins ICELAND. Þannig sagði m.a. að „ICELAND“ í umþrættu merki „væri enskt orð sem vísaði til eyríkis í Norður-Atlantshafi og myndi líklega ekki hafa neina þýðingu í huga spænskumælandi neytenda“. Orðið væri „merkingarlaust og hefði sérkenni í meðallagi“ fyrir spænskumælandi neytendur í þeim vöruflokkum sem um ræddi. Hin nýja niðurstaða í máli Íslands gegn Iceland Foods nær hins vegar til innri markaðar ESB í heild sinni. Þó Ísland sé kannski ekki enn orðið „stórasta land í heimi“ að mati hugverkastofunnar virðist það þó a.m.k. orðið nógu stórt og þekkt til að enskt heiti þess sé ekki lengur „merkingarlaust“ í huga Suður-Evrópubúa og annarra sem ekki hafa ensku að móðurmáli.Endalok hins hrollkalda stríðsÞó Iceland Foods geti vissulega enn áfrýjað niðurstöðu hugverkastofunnar er staðan jákvæð fyrir Ísland í því sem erlendir fjölmiðlar hafa m.a. kallað „hið hrollkalda stríð“ ríkisins og verslanakeðjunnar. Þrátt fyrir að andmæli Iceland Foods gegn skráningu merkja íslenskra fyrirtækja hafi ekki alltaf borið árangur hafa tilburðirnir ótvírætt kostað fyrirtækin umtalsverðan tíma og fjármuni. Að lokum er áhugavert að velta fyrir sér hvort þessi staða hefði viðgengist jafn lengi og raun ber vitni ef málum væri öfugt farið. Ef íslensk verslanakeðja sem sérhæfði sig t.d. í bragðdaufum réttum og feitmeti hefði fengið orðmerki á borð við „United Kingdom“ skráð á innri markaðnum og aftrað þúsundum breskra fyrirtækja að vísa til uppruna vara sinna. Líklega er ekki óvarlegt að áætla að slíkir tilburðir hefðu hlotið skjótan endi. Höfundur er sjónvarpsmaður og laganemi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Deila Íslands og Iceland Foods Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Þú getur leyft þér það Rannveig Borg Skoðun Katrín eða Halla Hrund? Reynir Böðvarsson Skoðun Útrýming mannsins á RÚV Vala Hafstað Skoðun Sterk, rökföst og réttsýn rödd Jakob S. Jónsson, Skoðun Með réttlætið að leiðarljósi Bergdís Sigurðardóttir Skoðun Almannahagsmunir, fúsk eða spilling? Brynjar Níelsson Skoðun Þarf að rífa eina niður til að hífa mig upp? Þórunn Rakel Gylfadóttir Skoðun Látum frambjóðendur njóta sannmælis Vésteinn Ólason Skoðun Helga Þórisdóttir - Minn forseti Valdimar Óskarsson Skoðun Fylgishrun Höllu Hrundar staðfest Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Með réttlætið að leiðarljósi Bergdís Sigurðardóttir skrifar Skoðun Katrín eða Halla Hrund? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Sterk, rökföst og réttsýn rödd skrifar Skoðun Helga Þórisdóttir - Minn forseti Valdimar Óskarsson skrifar Skoðun Styðjum Katrínu Jakobsdóttur Gerður Ólafsdóttir skrifar Skoðun Hvaðan kemur þessi ótti við tilfinningar? Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Lyf og dáleiðsla Hannes Björnsson skrifar Skoðun Hvað þarf til að forseti beiti málskotsrétti? Salvör Nordal skrifar Skoðun Kosningar nálgast Halldóra Æsa Aradóttir skrifar Skoðun Auðlindirnar okkar Hólmfríður Sigþórsdóttir,Álfhildur Leifsdóttir skrifar Skoðun Almannahagsmunir, fúsk eða spilling? Brynjar Níelsson skrifar Skoðun Fagleg uppbygging myndlistar í forgrunni Tinna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Breytum reiði í gleði Natan Kolbeinsson skrifar Skoðun Látum frambjóðendur njóta sannmælis Vésteinn Ólason skrifar Skoðun Blóðugt upp fyrir axlir Arnar Eggert Thoroddsen skrifar Skoðun Greind eða dómgreindarskortur Birna Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Stafrænt samstarf sveitarfélaga þarf aukið vægi Sigurjón Ólafsson skrifar Skoðun Fyrir ykkur, Blessing, Mary og Esther Guðrún Árnadóttir,Þorgerður Jörundsdóttir skrifar Skoðun Þarf að rífa eina niður til að hífa mig upp? Þórunn Rakel Gylfadóttir skrifar Skoðun Hver á að setja málið á dagskrá? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Góður málsvari íslenskrar menningar Kristín Huld Sigurðardóttir skrifar Skoðun Er hægt að fá bólusetningu gegn "Besserwisserum"? Eygló Halldórsdóttir skrifar Skoðun Söfn í þágu fræðslu og rannsókna Sigurjón Baldur Hafsteinsson skrifar Skoðun Um dánaraðstoð Steinunn Þórðardóttir,Oddur Steinarsson,Thelma Kristinsdóttir,Katrín Ragna Kemp,Magdalena Ásgeirsdóttir,Margrét Ólafía Tómasdóttir,Ragnar Freyr Ingvarsson,Teitur Ari Theodórsson,Theódór Skúli Sigurðsson skrifar Skoðun Meðmælabréf með forsetaefni Anna Hildur Hildibrandsdóttir skrifar Skoðun Sameiningartákn? Vilborg Ása Guðjónsdóttir skrifar Skoðun „Hlutdrægni” Ríkisútvarpsins og „hnignun” íslenskunnar Magnús Lyngdal Magnússon skrifar Skoðun Fylgishrun Höllu Hrundar staðfest Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hún Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Sósíalismi sem trúarbrögð Finnur Thorlacius Eiríksson skrifar Sjá meira
Þrátt fyrir uppgang og vinsældir undanfarinna ára hefur Ísland sannarlega ekki alltaf verið stórasta land í heimi. Á æskuárum mínum í Bretlandi, okkar næstu nágrannaþjóð – eða svo gott sem, voru meira að segja stundum rekin upp stór augu þegar þjóðerni litla Íslendingsins kom til tals. Nú er öldin auðvitað önnur og viðbrögð á borð við „Gosh, Iceland is totally on my bucket list,“ öllu algengari. Viðkomandi hefur jafnvel hug á að skoða lunda, smakka lunda, kaupa lunda-tuskudýr og er hugsanlega margs vísari, veit t.d. að Ísland er grænt og Grænland hvítt. Steingrímur stóð í pontu En hvað um það. Í febrúar árið 2005, um fimm árum áður en óskabarn þjóðarinnar, Eyjafjallajökull, gaus með látum, stóð áhyggjufullur þingmaður í ræðustól Alþingis. Þar fór Steingrímur J. Sigfússon, sem varaði þingheim við því að erlent fyrirtæki reyndi nú að gera nafn landsins að merki sínu – og frestur til að bera fram formleg andmæli væri við það að renna út. Varnaðarorð þingmannsins reyndust sannarlega eiga rétt á sér, en í vikunni kom loks lending í mál Íslandsstofu, Samtaka Atvinnulífsins og Utanríkisráðuneytisins gegn Iceland Foods Ltd. á vettvangi Hugverkastofu Evrópusambandsins. Þannig hefur breska fyrirtækið í nokkur ár átt einkarétt á notkun vörumerkisins ICELAND, ekki bara rauðgulu myndarinnar heldur orðsins sjálfs. Þessu hefur eðli málsins samkvæmt fylgt umtalsvert óhagræði, enda íslensk fyrirtæki að miklu leyti háð duttlungum erlendrar verslanakeðju með frosin matvæli þegar kom að því að festa merki sín í sessi í Evrópu.ICELAND GOLDÞannig má nefna súrrealískt dæmi frá miðju ári 2016 þegar umsókn íslenska sjávarútvegsfyrirtækisins Iceland Seafood International ehf. um skráningu vörumerkisins ICELAND GOLD á innri markaði ESB var hafnað eftir andmæli Iceland Foods. Fallist var á þau rök Bretanna að ruglast mætti á vörum fyrirtækjanna og Íslendingunum því óheimilt að nota orðið ICELAND með þessum hætti í merki sitt. Í gegnum tíðina hefur Iceland Foods sótt fleiri slík andmælamál gegn íslenskum fyrirtækjum, sem hefur þó eftir atvikum verið hafnað eða fallið niður af öðrum ástæðum. Má þar nefna merki á borð við Inspired by Iceland, ISI ICELAND SEAFOOD og Clean Iceland. Skráning ríkjaheita sem vörumerkja er ekki bönnuð berum orðum í viðeigandi Evrópulöggjöf heldur háð túlkun tiltekinna ákvæða hverju sinni. Eitt þeirra snýr að því að ekki megi skrá sem vörumerki orð sem vísa eingöngu til magns, gæða eða upprunastaðar vöru. Undir regluna gætu t.a.m. fallið orð eins og „kíló“, „meter“ og „Akureyri“ – þó allt sé það háð aðstæðum hverju sinni. Að baki búa ekki síst sjónarmið um mikilvægi þess að fyrirtæki geti við markaðssetningu lýst vörum sínum og vísað til uppruna þeirra án þess að eiga á hættu að brjóta með því á vörumerkjarétti annarra. Náskylt þessu þarf vörumerki svo að búa yfir ákveðnum sérkennum og vera til þess fallið að greina vörur og þjónustu fyrirtækis frá öðrum.Mónakó og Brasilía nógu stór og þekktVörumerki á borð við Brasil og MONACO hafa t.a.m. fallið á þessu prófi á vettvangi hugverkastofu ESB. Hvað hið fyrrnefnda varðar var m.a. vísað til þess hve stórt, fjölmennt og þekkt landið væri fyrir útflutning ýmissa vara. Hvað MONACO varðar sagði í niðurstöðunni að merkið yrði strax túlkað af neytendum sem hrein lýsandi tilvísun til Mónakó sem upprunastaðar og var skráningu hafnað m.a. á þeim forsendum. Á svipuðum nótum var nýleg niðurstaða hugverkastofunnar hvað varðar ICELAND. Þannig var merkið ekki talið búa yfir nægilegum sérkennum og þótti fyrst og fremst lýsandi fyrir upprunastað, enda myndu neytendur tengja vörur með merkingunni við Ísland. Þessi niðurstaða er auðvitað fagnaðarefni, enda vandræði íslenskra fyrirtækja vegna andmæla Iceland Foods við vörumerkjaskráningum þeirra nú vonandi úr sögunni.Merkingarlaust utan enskumælandi ríkja?Ekki er síður jákvæð sú breyting sem greina má í afstöðu skráningaryfirvalda frá því fyrrnefnt mál um merkið ICELAND GOLD var rekið. Niðurstaðan um sérkenni „ICELAND“ hluta merkisins var nokkuð áhugaverð, en sama rökstuðningi var þá beitt um sérkenni orðmerkisins ICELAND. Þannig sagði m.a. að „ICELAND“ í umþrættu merki „væri enskt orð sem vísaði til eyríkis í Norður-Atlantshafi og myndi líklega ekki hafa neina þýðingu í huga spænskumælandi neytenda“. Orðið væri „merkingarlaust og hefði sérkenni í meðallagi“ fyrir spænskumælandi neytendur í þeim vöruflokkum sem um ræddi. Hin nýja niðurstaða í máli Íslands gegn Iceland Foods nær hins vegar til innri markaðar ESB í heild sinni. Þó Ísland sé kannski ekki enn orðið „stórasta land í heimi“ að mati hugverkastofunnar virðist það þó a.m.k. orðið nógu stórt og þekkt til að enskt heiti þess sé ekki lengur „merkingarlaust“ í huga Suður-Evrópubúa og annarra sem ekki hafa ensku að móðurmáli.Endalok hins hrollkalda stríðsÞó Iceland Foods geti vissulega enn áfrýjað niðurstöðu hugverkastofunnar er staðan jákvæð fyrir Ísland í því sem erlendir fjölmiðlar hafa m.a. kallað „hið hrollkalda stríð“ ríkisins og verslanakeðjunnar. Þrátt fyrir að andmæli Iceland Foods gegn skráningu merkja íslenskra fyrirtækja hafi ekki alltaf borið árangur hafa tilburðirnir ótvírætt kostað fyrirtækin umtalsverðan tíma og fjármuni. Að lokum er áhugavert að velta fyrir sér hvort þessi staða hefði viðgengist jafn lengi og raun ber vitni ef málum væri öfugt farið. Ef íslensk verslanakeðja sem sérhæfði sig t.d. í bragðdaufum réttum og feitmeti hefði fengið orðmerki á borð við „United Kingdom“ skráð á innri markaðnum og aftrað þúsundum breskra fyrirtækja að vísa til uppruna vara sinna. Líklega er ekki óvarlegt að áætla að slíkir tilburðir hefðu hlotið skjótan endi. Höfundur er sjónvarpsmaður og laganemi.
Skoðun Um dánaraðstoð Steinunn Þórðardóttir,Oddur Steinarsson,Thelma Kristinsdóttir,Katrín Ragna Kemp,Magdalena Ásgeirsdóttir,Margrét Ólafía Tómasdóttir,Ragnar Freyr Ingvarsson,Teitur Ari Theodórsson,Theódór Skúli Sigurðsson skrifar