Viðbrögð stjórnvalda við dómum MDE Gestur Jónsson og Ragnar Halldór Hall skrifar 23. apríl 2019 07:00 Mannréttindadómstóll Evrópu (MDE) hefur í þriðja sinn á tæpum tveimur árum fellt dóm á hendur Íslandi um að brotin hafi verið mannréttindi einstaklings við málsmeðferð vegna skattalagabrots með því að refsa tvisvar vegna sama atviksins (ne bis in idem). Í öllum tilvikunum hafði viðkomandi einstaklingum fyrst verið refsað hjá viðkomandi skattyfirvöldum en síðar hlotið refsingu fyrir dómi vegna sama atviks. Fyrsta málið var dæmt hjá MDE 18. maí 2017 en nýjasti dómurinn var felldur 16. apríl sl. Í örstuttu máli er forsaga þessara mála sú að árið 2009 kvað MDE upp stefnumarkandi dóm sem að mati margra lögfræðinga fól í sér að íslenska refsikerfið í skattamálum stæðist ekki og reyndar ætti það sama við um sambærileg refsikerfi annarra norrænna ríkja. Reyndi á þennan skilning fyrir Hæstarétti Íslands haustið 2010 (mál 371/2010). Komst rétturinn þá að þeirri niðurstöðu að ekki kæmi til greina að slá því föstu á grundvelli fyrirliggjandi dóma MDE að refsimeðferð skattamála á Íslandi fái ekki staðist. Hefur framkvæmdin því haldist óbreytt allt til þessa dags og engin breyting verið gerð á íslenskum lögum um meðferð refsimála vegna skattabrota.Ragnar H. Hall, hæstaréttarlögmaður.Vísir/HeiðaÍ Svíþjóð urðu viðbrögðin við dómi MDE frá 2009 önnur en á Íslandi. Hæstiréttur Svíþjóðar, skipaður 15 dómurum í því máli, komst að niðurstöðu um að refsikerfi skattamála í landinu stæðist ekki skuldbindingu Svíþjóðar skv. mannréttindasáttmálanum (MSE). Í framhaldinu hafa verið gerðar breytingar á sænskum lögum. Jafnframt lét ríkissaksóknari Svíþjóðar yfirfara þegar dæmd mál þar sem hugsanlega hefði verið brotinn réttur á einstaklingum í málsmeðferðinni. Í fréttum hefur m.a. komið fram að í Svíþjóð hafi ríkissaksóknarinn látið yfirfara um 3.000 refsimál af þessum sökum. 42 menn sem sátu í fangelsi vegna skattalagabrota voru leystir úr haldi eftir endurskoðunina. Frestað var fullnustu dóma þar sem slíkt átti við. Haft var samband við 800 einstaklinga sem tekið höfðu út sína refsingu og þeim boðin aðstoð við að kanna grundvöll endurupptöku. Leiddi þetta til endurupptöku fjölda mála fyrir dómi. Reynt var að rétta hlut allra þeirra sem hlotið höfðu refsidóma á grundvelli refsimeðferðar sem ekki stóðst reglur MSE. Eftir áralanga dauðaþögn og aðgerðarleysi hafa íslensk stjórnvöld nú loksins látið málið til sín taka heilum áratug á eftir Svíum. Í liðinni viku birtist fréttatilkynning um að ráðherrar dóms- og fjármála hefðu skipað nefnd sem á að „greina þau álitaefni sem leiða af dómum Mannréttindadómstóls Evrópu í tengslum við rannsókn og saksókn skattalagabrota og móta afstöðu til þess hvort og þá til hvaða breytinga þarf að ráðast í til að mæta þeim“. Skal nefndin „leggja til grundvallar skýrslur sem unnið hefur verið að síðastliðin ár í tengslum við þessi álitaefni.“ Ekki kemur fram hvaða skýrslur þar er um að ræða né hvað í þeim standi. Í nefndina hafa verið skipaðir átta lögfræðingar. Þeirra á meðal eru tveir saksóknarar, ríkisskattstjóri, skattrannsóknarstjóri og fulltrúar ráðuneytanna sem hlut eiga að skipun nefndarinnar. Þolendur refsikerfisins sem MDE hefur nú margsinnis lýst andstætt mannréttindum, sem Ísland hefur skuldbundið sig til þess að virða, eru margir. Við vitum ekki hve margir. Hvort þeir eru eitt hundrað eða miklu fleiri skiptir í sjálfu sér ekki máli. Þessir einstaklingar horfa nú agndofa upp á að stjórnendur stofnana sem um langt árabil hafa borið hitann og þungann af löglausum aðgerðum gegn þeim eru skipaðir í nefnd til þess að meta hvernig rétt sé að bregðast við áfellisdómunum. Í nefndinni eru m.a. menn sem undanfarin ár hafa sótt mál af þessum toga af miklu kappi og aldrei fallist á að ákvæði MSE ættu á nokkurn hátt að hafa áhrif á ákvarðanir um útgáfu ákæru. Verkefni nefndarinnar á að vera að lappa upp á ólögmæta framkvæmd sem nefndarmennirnir að hluta til bera sjálfir ábyrgð á. Þá vekur það athygli og undrun okkar að nefnd sem á að gera tillögur um viðbrögð stjórnvalda við umræddum dómum skuli ekki falið það verkefni að gera tillögur um hvernig rétta skuli hlut þeirra sem mannréttindi hafa verið brotin á með löglausum refsingum á liðnum árum. Við skipun nefndarinnar virðast ráðherrarnir einungis hafa horft til fjárhagslegra hagsmuna ríkisins en látið sig engu varða réttindi þeirra einstaklinga sem brotið hefur verið gegn. Þessi viðbrögð stjórnvalda hér á landi við dómum MDE eru að okkar áliti með hreinum ólíkindum. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Birtist í Fréttablaðinu Mest lesið Bakslag í skoðanafrelsi? Kári Allansson Skoðun Hataðu mig af því að ég er í Viðreisn, ekki af því að ég er hommi Oddgeir Georgsson Skoðun Þegar skoðanir drepa samtalið Þórdís Hólm Filipsdóttir Skoðun Leysum heimatilbúinn vanda á húsnæðismarkaði Jóhanna Klara Stefánsdóttir Skoðun Fyrirhugað böl við Bústaðaveg og Blesugróf Sveinn Þórhallsson Skoðun Þreytt og drullug börn Guðmundur Finnbogason Skoðun Margföldun þjóðarverðmæta: Meira virði úr sömu orku Árni Sigurðsson Skoðun Við þurfum að tala sama Páll Rafnar Þorsteinsson Skoðun Fjölbreytt námsmat Steinn Jóhannsson Skoðun Að þvælast fyrir atvinnurekstri - á þeim forsendum sem henta Ólafur Stephensen Skoðun Skoðun Skoðun Þreytt og drullug börn Guðmundur Finnbogason skrifar Skoðun Betri kvikmyndaskóli Þór Pálsson skrifar Skoðun Fyrirhugað böl við Bústaðaveg og Blesugróf Sveinn Þórhallsson skrifar Skoðun Fjölbreytt námsmat Steinn Jóhannsson skrifar Skoðun Að þvælast fyrir atvinnurekstri - á þeim forsendum sem henta Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Margföldun þjóðarverðmæta: Meira virði úr sömu orku Árni Sigurðsson skrifar Skoðun Ábyrg umfjöllun um sjálfsvíg – erum við öll ritstjórar? Guðrún Jóna Guðlaugsdóttir,Tómas Kristjánsson skrifar Skoðun Þegar skoðanir drepa samtalið Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Leysum heimatilbúinn vanda á húsnæðismarkaði Jóhanna Klara Stefánsdóttir skrifar Skoðun Við þurfum að tala sama Páll Rafnar Þorsteinsson skrifar Skoðun Veðmál í fótbolta – aðgerðir áður en skaðinn verður Birgir Jóhannsson skrifar Skoðun Hataðu mig af því að ég er í Viðreisn, ekki af því að ég er hommi Oddgeir Georgsson skrifar Skoðun Símafrí á skólatíma Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Ömurlegur fyrri hálfleikur – en er enn von? Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Vitund, virðing og von: Jafningjastuðningur í brennidepli Nína Eck skrifar Skoðun Hingað og ekki lengra – Um þögnina sem styður ofbeldi Halldóra Sigríður Sveinsdóttir skrifar Skoðun Ein saga af sextíu þúsund Halldór Ísak Ólafsson skrifar Skoðun Að láta mata sig er svo þægilegt Björn Ólafsson skrifar Skoðun Nýjar reglur um réttindi fólks í ráðningarsambandi Ingvar Sverrisson skrifar Skoðun Ofbeldi í skólum: Áskoranir og leiðir til lausna Soffía Ámundadóttir skrifar Skoðun Bakslag í skoðanafrelsi? Kári Allansson skrifar Skoðun Eplin í andlitshæð Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Bataskólinn – fyrir þig? Guðný Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Sanna er rödd félagshyggju, réttlætis og jöfnuðar! Laufey Líndal Ólafsdóttir,Sara Stef. Hildardóttir skrifar Skoðun Boðsferð Landsvirkjunar Stefán Georgsson skrifar Skoðun Samstarf um loftslagsmál og grænar lausnir Sigurður Hannesson,Nótt Thorberg skrifar Skoðun Ástin er falleg Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Líknarmeðferð og dánaraðstoð eru ekki andstæður heldur nauðsynleg umræðuefni Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Grunnstoðir sveitarfélagsins efldar til muna Sandra Sigurðardóttir skrifar Skoðun Laugarnestangi - til allrar framtíðar Líf Magneudóttir skrifar Sjá meira
Mannréttindadómstóll Evrópu (MDE) hefur í þriðja sinn á tæpum tveimur árum fellt dóm á hendur Íslandi um að brotin hafi verið mannréttindi einstaklings við málsmeðferð vegna skattalagabrots með því að refsa tvisvar vegna sama atviksins (ne bis in idem). Í öllum tilvikunum hafði viðkomandi einstaklingum fyrst verið refsað hjá viðkomandi skattyfirvöldum en síðar hlotið refsingu fyrir dómi vegna sama atviks. Fyrsta málið var dæmt hjá MDE 18. maí 2017 en nýjasti dómurinn var felldur 16. apríl sl. Í örstuttu máli er forsaga þessara mála sú að árið 2009 kvað MDE upp stefnumarkandi dóm sem að mati margra lögfræðinga fól í sér að íslenska refsikerfið í skattamálum stæðist ekki og reyndar ætti það sama við um sambærileg refsikerfi annarra norrænna ríkja. Reyndi á þennan skilning fyrir Hæstarétti Íslands haustið 2010 (mál 371/2010). Komst rétturinn þá að þeirri niðurstöðu að ekki kæmi til greina að slá því föstu á grundvelli fyrirliggjandi dóma MDE að refsimeðferð skattamála á Íslandi fái ekki staðist. Hefur framkvæmdin því haldist óbreytt allt til þessa dags og engin breyting verið gerð á íslenskum lögum um meðferð refsimála vegna skattabrota.Ragnar H. Hall, hæstaréttarlögmaður.Vísir/HeiðaÍ Svíþjóð urðu viðbrögðin við dómi MDE frá 2009 önnur en á Íslandi. Hæstiréttur Svíþjóðar, skipaður 15 dómurum í því máli, komst að niðurstöðu um að refsikerfi skattamála í landinu stæðist ekki skuldbindingu Svíþjóðar skv. mannréttindasáttmálanum (MSE). Í framhaldinu hafa verið gerðar breytingar á sænskum lögum. Jafnframt lét ríkissaksóknari Svíþjóðar yfirfara þegar dæmd mál þar sem hugsanlega hefði verið brotinn réttur á einstaklingum í málsmeðferðinni. Í fréttum hefur m.a. komið fram að í Svíþjóð hafi ríkissaksóknarinn látið yfirfara um 3.000 refsimál af þessum sökum. 42 menn sem sátu í fangelsi vegna skattalagabrota voru leystir úr haldi eftir endurskoðunina. Frestað var fullnustu dóma þar sem slíkt átti við. Haft var samband við 800 einstaklinga sem tekið höfðu út sína refsingu og þeim boðin aðstoð við að kanna grundvöll endurupptöku. Leiddi þetta til endurupptöku fjölda mála fyrir dómi. Reynt var að rétta hlut allra þeirra sem hlotið höfðu refsidóma á grundvelli refsimeðferðar sem ekki stóðst reglur MSE. Eftir áralanga dauðaþögn og aðgerðarleysi hafa íslensk stjórnvöld nú loksins látið málið til sín taka heilum áratug á eftir Svíum. Í liðinni viku birtist fréttatilkynning um að ráðherrar dóms- og fjármála hefðu skipað nefnd sem á að „greina þau álitaefni sem leiða af dómum Mannréttindadómstóls Evrópu í tengslum við rannsókn og saksókn skattalagabrota og móta afstöðu til þess hvort og þá til hvaða breytinga þarf að ráðast í til að mæta þeim“. Skal nefndin „leggja til grundvallar skýrslur sem unnið hefur verið að síðastliðin ár í tengslum við þessi álitaefni.“ Ekki kemur fram hvaða skýrslur þar er um að ræða né hvað í þeim standi. Í nefndina hafa verið skipaðir átta lögfræðingar. Þeirra á meðal eru tveir saksóknarar, ríkisskattstjóri, skattrannsóknarstjóri og fulltrúar ráðuneytanna sem hlut eiga að skipun nefndarinnar. Þolendur refsikerfisins sem MDE hefur nú margsinnis lýst andstætt mannréttindum, sem Ísland hefur skuldbundið sig til þess að virða, eru margir. Við vitum ekki hve margir. Hvort þeir eru eitt hundrað eða miklu fleiri skiptir í sjálfu sér ekki máli. Þessir einstaklingar horfa nú agndofa upp á að stjórnendur stofnana sem um langt árabil hafa borið hitann og þungann af löglausum aðgerðum gegn þeim eru skipaðir í nefnd til þess að meta hvernig rétt sé að bregðast við áfellisdómunum. Í nefndinni eru m.a. menn sem undanfarin ár hafa sótt mál af þessum toga af miklu kappi og aldrei fallist á að ákvæði MSE ættu á nokkurn hátt að hafa áhrif á ákvarðanir um útgáfu ákæru. Verkefni nefndarinnar á að vera að lappa upp á ólögmæta framkvæmd sem nefndarmennirnir að hluta til bera sjálfir ábyrgð á. Þá vekur það athygli og undrun okkar að nefnd sem á að gera tillögur um viðbrögð stjórnvalda við umræddum dómum skuli ekki falið það verkefni að gera tillögur um hvernig rétta skuli hlut þeirra sem mannréttindi hafa verið brotin á með löglausum refsingum á liðnum árum. Við skipun nefndarinnar virðast ráðherrarnir einungis hafa horft til fjárhagslegra hagsmuna ríkisins en látið sig engu varða réttindi þeirra einstaklinga sem brotið hefur verið gegn. Þessi viðbrögð stjórnvalda hér á landi við dómum MDE eru að okkar áliti með hreinum ólíkindum.
Skoðun Ábyrg umfjöllun um sjálfsvíg – erum við öll ritstjórar? Guðrún Jóna Guðlaugsdóttir,Tómas Kristjánsson skrifar
Skoðun Sanna er rödd félagshyggju, réttlætis og jöfnuðar! Laufey Líndal Ólafsdóttir,Sara Stef. Hildardóttir skrifar
Skoðun Líknarmeðferð og dánaraðstoð eru ekki andstæður heldur nauðsynleg umræðuefni Ingrid Kuhlman skrifar