Viltu köku eða kínóa? Sif Sigmarsdóttir skrifar 2. júní 2018 08:00 Undur og stórmerki mánaðarins hefðu ekki getað legið meira í augum uppi: Leikreglur virka. Bretar eru feitasta þjóð Evrópu. Kvillar tengdir offitu kosta heilbrigðiskerfið sextán milljarða punda á ári, eða um 2.200 milljarða íslenskra króna. Offita barna er að verða jafnstórt heilbrigðisvandamál og í Bandaríkjunum. Bresk stjórnvöld hafa þrátt fyrir það verið treg til að skikka fyrirtæki í matvælaframleiðslu til að bjóða upp á hollari vörur. Árið 2016 stóð til að setja á víðtækan sykurskatt til að minnka sykur í tilbúnum mat. Fögur fyrirheitin fjöruðu hins vegar út í kjölfar þrýstings hagsmunaaðila. Matvælaframleiðendur hófu upp harmakvein og fullyrtu að leikreglur á borð við sykurskatt gerðu ekkert gagn. Þeir lofuðu hins vegar bót og betrun ef þeim yrði í sjálfsvald sett hvernig umbótum á vörum þeirra yrði háttað. Stjórnvöld létu undan. En til málamynda var lagður sykurskattur á eina vörutegund: gosdrykki. Í síðustu viku sendu heilbrigðisyfirvöld í Bretlandi frá sér niðurstöður um árangurinn. Tveimur þriðju matvælaframleiðenda hafði „mistekist með öllu“ að bregðast við óskum stjórnvalda um minni sykur. Eitt af hverjum átta fyrirtækjum hafði aukið sykurmagn í vörum sínum. Ein undantekning var þó á annars misheppnuðu framtakinu. Sykur í gosdrykkjum minnkaði um ellefu prósent. Grímulaust ofbeldi Á sama tíma og skýrslan um sykurskattinn kom út í Bretlandi afhenti Íbúðalánasjóður Ásmundi Einari Daðasyni, félags- og jafnréttismálaráðherra, skýrslu þar sem fjallað var um erfiðar aðstæður leigjenda á Íslandi. Stéttarfélagið VR hefur undanfarið safnað sögum leigjenda af hækkun húsaleiguverðs. Dæmi eru um að leiga hafi hækkað um 50-70% á rúmu ári. Kallaði Ragnar Þór Ingólfsson, formaður VR, framgöngu leigufélaga gagnvart leigjendum fjárkúgun og krafðist þess að „stjórnvöld setji lagaramma sem að verndar þennan hóp fólks fyrir þessu grímulausa ofbeldi.“ Í skýrslu sinni leggur Íbúðalánasjóður til að leigusölum og leigufélögum verði settar „skýrari leikreglur“ til að auka húsnæðisöryggi leigjenda. Er stungið upp á að horft verði til nágrannalandanna í leit að leiðum til að sporna gegn „óheyrilegum hækkunum á leiguverði“. Er Noregur tekið sem dæmi. Í skýrslunni kemur fram að þar séu leigusamningar sjaldnast gerðir til skemmri tíma en þriggja ára; leigusala er ekki heimilt að hækka leigu nema vegna vísitöluhækkana og þá aðeins einu sinni á ári; leigusamband þarf að hafa varað í það minnsta tvö og hálft ár áður en heimilt er að setja fram kröfu um að leiga verði færð til samræmis við markaðsverð og skal þá gefinn hálfs árs fyrirvari áður en breytingin tekur gildi. En hvernig hyggst Ásmundur Einar bregðast við tillögunum? Hann ætlar að kalla til sín „þessi helstu leigufélög til þess að fara yfir þetta og … meta hvort og þá til hvaða aðgerða verður gripið.“ Það er ekki erfitt að gera sér í hugarlund samtal Ásmundar Einars og hagsmunaaðilanna: Ásmundur: „Hvað finnst ykkur?“ Hagsmunaaðilar: „Leikreglur gera ekkert gagn. Við skulum hætta að sýna af okkur græðgi ef okkur er í sjálfsvald sett hvernig við útfærum umbæturnar.“ Með einu pennastriki Sé leigusölum falið að ákveða hvernig leigumarkaðurinn gangi fyrir sig mun það enda eins og breska sykurátakið: fyrr mun bresta á ný ísöld en bóla á breytingum. Að leyfa hagsmunaaðilum að setja eigin leikreglur er eins og að ráðast gegn offituvandanum með því að setja kökusneið og skál af kínóa fyrir framan barn og segja því að velja. Spurningin sem Ásmundur Einar stendur frammi fyrir ætti ekki að vera „hvort“ heldur „hvenær“. Svarið ætti að vera: „Strax“. Með skýrum og einföldum leikreglum í anda þeirra sem ríkja í nágrannalöndum okkar má draga úr óréttlæti íslenska leigumarkaðarins með einu pennastriki. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Birtist í Fréttablaðinu Sif Sigmarsdóttir Mest lesið Minntist ekkert á Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir Skoðun Tökum á glæpahópum af meiri þunga Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir Skoðun Árborg - spennandi kostur fyrir öll Guðný Björk Pálmadóttir Skoðun Hversu oft á að fresta framtíðinni? Erna Magnúsdóttir,Stefán Þórarinn Sigurðsson Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir Skoðun Þetta er námið sem lifir áfram Bryngeir Valdimarsson Skoðun Skoðun Skoðun Þetta er námið sem lifir áfram Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Árborg - spennandi kostur fyrir öll Guðný Björk Pálmadóttir skrifar Skoðun Tökum á glæpahópum af meiri þunga Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Minntist ekkert á Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hugsum stórt í skipulags- og samgöngumálum Hilmar Ingimundarson skrifar Skoðun Eitt eilífðar smáblóm Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Betri mönnun er lykillinn Skúli Helgason,Sabine Leskopf skrifar Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Hversu oft á að fresta framtíðinni? Erna Magnúsdóttir,Stefán Þórarinn Sigurðsson skrifar Skoðun Getur Ísland staðið fremst í heilsutækni? Arna Harðardóttir skrifar Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar Skoðun Fjármál framhaldsskóla Róbert Ferdinandsson skrifar Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir skrifar Skoðun Varhugaverð sjónarmið eða raunsæ leið? Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Dýrin skilin eftir í náttúruvá Linda Karen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Skapandi leiðir í skóla- og frístundastarfi Kolbrún Þ. Pálsdóttir skrifar Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson skrifar Skoðun Reykjavík er meðal dreifðustu höfuðborga Evrópu Guðni Freyr Öfjörð skrifar Skoðun Verum öll tengd Sólrún Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Hafnarfjörður er bær sem styður við lífsgæði eldra fólks Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Samræðulist í heimi gervigreindar Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Samræmt gæðanám eða einsleit kerfi? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Ónýtir vegir – eina ferðina enn Sigþór Sigurðsson skrifar Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir skrifar Skoðun Mest lesnu orð á Íslandi Friðrik Björnsson skrifar Skoðun Tími til kominn að styðja öll framúrskarandi ungmenni Karólína Helga Símonardóttir skrifar Sjá meira
Undur og stórmerki mánaðarins hefðu ekki getað legið meira í augum uppi: Leikreglur virka. Bretar eru feitasta þjóð Evrópu. Kvillar tengdir offitu kosta heilbrigðiskerfið sextán milljarða punda á ári, eða um 2.200 milljarða íslenskra króna. Offita barna er að verða jafnstórt heilbrigðisvandamál og í Bandaríkjunum. Bresk stjórnvöld hafa þrátt fyrir það verið treg til að skikka fyrirtæki í matvælaframleiðslu til að bjóða upp á hollari vörur. Árið 2016 stóð til að setja á víðtækan sykurskatt til að minnka sykur í tilbúnum mat. Fögur fyrirheitin fjöruðu hins vegar út í kjölfar þrýstings hagsmunaaðila. Matvælaframleiðendur hófu upp harmakvein og fullyrtu að leikreglur á borð við sykurskatt gerðu ekkert gagn. Þeir lofuðu hins vegar bót og betrun ef þeim yrði í sjálfsvald sett hvernig umbótum á vörum þeirra yrði háttað. Stjórnvöld létu undan. En til málamynda var lagður sykurskattur á eina vörutegund: gosdrykki. Í síðustu viku sendu heilbrigðisyfirvöld í Bretlandi frá sér niðurstöður um árangurinn. Tveimur þriðju matvælaframleiðenda hafði „mistekist með öllu“ að bregðast við óskum stjórnvalda um minni sykur. Eitt af hverjum átta fyrirtækjum hafði aukið sykurmagn í vörum sínum. Ein undantekning var þó á annars misheppnuðu framtakinu. Sykur í gosdrykkjum minnkaði um ellefu prósent. Grímulaust ofbeldi Á sama tíma og skýrslan um sykurskattinn kom út í Bretlandi afhenti Íbúðalánasjóður Ásmundi Einari Daðasyni, félags- og jafnréttismálaráðherra, skýrslu þar sem fjallað var um erfiðar aðstæður leigjenda á Íslandi. Stéttarfélagið VR hefur undanfarið safnað sögum leigjenda af hækkun húsaleiguverðs. Dæmi eru um að leiga hafi hækkað um 50-70% á rúmu ári. Kallaði Ragnar Þór Ingólfsson, formaður VR, framgöngu leigufélaga gagnvart leigjendum fjárkúgun og krafðist þess að „stjórnvöld setji lagaramma sem að verndar þennan hóp fólks fyrir þessu grímulausa ofbeldi.“ Í skýrslu sinni leggur Íbúðalánasjóður til að leigusölum og leigufélögum verði settar „skýrari leikreglur“ til að auka húsnæðisöryggi leigjenda. Er stungið upp á að horft verði til nágrannalandanna í leit að leiðum til að sporna gegn „óheyrilegum hækkunum á leiguverði“. Er Noregur tekið sem dæmi. Í skýrslunni kemur fram að þar séu leigusamningar sjaldnast gerðir til skemmri tíma en þriggja ára; leigusala er ekki heimilt að hækka leigu nema vegna vísitöluhækkana og þá aðeins einu sinni á ári; leigusamband þarf að hafa varað í það minnsta tvö og hálft ár áður en heimilt er að setja fram kröfu um að leiga verði færð til samræmis við markaðsverð og skal þá gefinn hálfs árs fyrirvari áður en breytingin tekur gildi. En hvernig hyggst Ásmundur Einar bregðast við tillögunum? Hann ætlar að kalla til sín „þessi helstu leigufélög til þess að fara yfir þetta og … meta hvort og þá til hvaða aðgerða verður gripið.“ Það er ekki erfitt að gera sér í hugarlund samtal Ásmundar Einars og hagsmunaaðilanna: Ásmundur: „Hvað finnst ykkur?“ Hagsmunaaðilar: „Leikreglur gera ekkert gagn. Við skulum hætta að sýna af okkur græðgi ef okkur er í sjálfsvald sett hvernig við útfærum umbæturnar.“ Með einu pennastriki Sé leigusölum falið að ákveða hvernig leigumarkaðurinn gangi fyrir sig mun það enda eins og breska sykurátakið: fyrr mun bresta á ný ísöld en bóla á breytingum. Að leyfa hagsmunaaðilum að setja eigin leikreglur er eins og að ráðast gegn offituvandanum með því að setja kökusneið og skál af kínóa fyrir framan barn og segja því að velja. Spurningin sem Ásmundur Einar stendur frammi fyrir ætti ekki að vera „hvort“ heldur „hvenær“. Svarið ætti að vera: „Strax“. Með skýrum og einföldum leikreglum í anda þeirra sem ríkja í nágrannalöndum okkar má draga úr óréttlæti íslenska leigumarkaðarins með einu pennastriki.
Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun
Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar
Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar
Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson skrifar
Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson skrifar
Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir skrifar
Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun