Dauði lýðveldis Þorbjörn Þórðarson skrifar 19. apríl 2017 00:01 Stjórnskipun íslenska ríkisins byggir á þrígreiningu ríkisvaldsins en einhverja útgáfu hennar er að finna í flestum lýðræðisríkjum. Með þrígreiningu hafa hinir ólíku armar ríkisvaldsins tilsjón og taumhald hver með öðrum. Þótt þrígreiningin byggi á stjórnarskránni er hún ekki fullkomlega ómenguð. Þannig þarf atbeina framkvæmda- og eftir atvikum löggjafarvalds til skipunar dómara. Sú ríkisstjórn er við völd hverju sinni sem meirihluti þingsins þolir í embætti og af og til eru dómstólar komnir út á jaðar valdheimilda sinna með framsæknum lögskýringum. Hinir ólíku handhafar ríkisvaldsins virða þó yfirleitt mörk valdheimilda sinna því þeir hafa tilsjón og taumhald með valdmörkum hver annars. Þetta er besta fyrirkomulag stjórnskipunar í lýðræðisríkjum sem þekkist. Á sunnudag kusu Tyrkir í þjóðaratkvæðagreiðslu um 18 viðamiklar breytingar á tyrknesku stjórnarskránni. Breytingarnar fólu í reynd í sér kollvörpun á núverandi stjórnskipun landsins. Embætti forsætisráðherra verður lagt niður og völd forsetans verða aukin á kostnað tyrkneska þjóðþingsins sem verður veikt verulega þótt þingmönnum fjölgi. Recep Tayyip Erdogan forseti Tyrklands verður í þeirri stöðu að geta tilnefnt bæði saksóknara og dómara við tyrkneska dómstóla og forsetinn fær forræði yfir fjárlögum tyrkneska ríkisins. Í raun og veru þýða breytingarnar afnám þrígreiningar ríkisvalds og afnám lýðræðis í núverandi mynd í Tyrklandi eftir 94 ára sögu lýðveldisins. Breytingarnar voru samþykktar með naumum meirihluta í þjóðaratkvæðagreiðslunni en áróðurinn hafði dunið á landsmönnum úr öllum áttum í aðdraganda hennar. Mæling leiddi ljós að í umfjöllun 17 sjónvarpsstöðva í Tyrklandi um þjóðaratkvæðagreiðsluna í byrjun mars fóru um 90 prósent af útsendingartímanum í umfjöllun um „Já“. Þessar grundvallarbreytingar á tyrkneskri stjórnskipun eiga sér stað minna en ári eftir misheppnað valdarán í landinu sem Erdogan notaði sem tylliástæðu til að herða enn frekar tökin á fjölmiðlum, dómstólum og akademíu landsins. Fimmtíu þúsund Tyrkir sitja í fangelsi og 100 þúsund manns misstu vinnuna eftir þessar hreinsanir. Tímaritið Foreign Policy spurði í fyrirsögn í grein í mars: Er Tyrkland ennþá lýðræðisríki? Niðurstaðan var sú að líklega væri landið enn sem komið er lýðræðisríki. En bara að nafninu til. Ljóst er hins vegar núna að landið er á hraðferð til einræðis. Íslenska lýðveldið verður 73 ára í sumar og er því 21 ári yngra en það tyrkneska. Sögulegur, menningarlegur og trúarlegur bakgrunnur atburðanna í Tyrklandi er allt annar en bakgrunnur íslenska lýðveldisins. Saga Tyrklands sýnir að það tekur langan tíma að leggja grunn að lýðveldi en stuttan tíma að jarða það og eyða því. Þjóðfélagsskipan sem grundvallast á lýðræði er viðkvæmt blóm sem við þurfum að hlúa að. Öflugasta fyrirbyggjandi aðgerðin til að styrkja stoðir lýðveldisins er að styðja við frelsi ólíkra fjölmiðla, hafa frjóan jarðveg fyrir öflug skoðanaskipti og veita öllum handhöfum ríkisvaldsins stöðugt og kraftmikið aðhald.Leiðarinn birtist fyrst í Fréttablaðinu. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Þorbjörn Þórðarson Mest lesið Þétting byggðar er ekki vandamálið Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun Þrengt að þjóðarleikvanginum Þorvaldur Örlygsson Skoðun Þið voruð í partýinu líka! Gísli Sigurður Gunnlaugsson Skoðun Ert þú drusla? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir,Elísa Rún Svansdóttir,Lilja Íris Long Birnudóttir,Lísa Margrét Gunnarsdóttir,Margrét Baldursdóttir,Silja Höllu Egilsdóttir Skoðun Hverjir eru komnir með nóg? Nichole Leigh Mosty Skoðun Að leigja okkar eigin innviði Halldóra Mogensen Skoðun Köllum Skjöld Íslands réttu nafni: Rasískt götugengi Ian McDonald Skoðun Lýðheilsan að veði? Willum Þór Þórsson Skoðun Sameiginleg yfirlýsing 28 ríkja um málefni Palestínu, hvers virði er hún? Einar Ólafsson Skoðun Alltof mörg sveitarfélög á Íslandi! Gunnar Alexander Ólafsson Skoðun
Stjórnskipun íslenska ríkisins byggir á þrígreiningu ríkisvaldsins en einhverja útgáfu hennar er að finna í flestum lýðræðisríkjum. Með þrígreiningu hafa hinir ólíku armar ríkisvaldsins tilsjón og taumhald hver með öðrum. Þótt þrígreiningin byggi á stjórnarskránni er hún ekki fullkomlega ómenguð. Þannig þarf atbeina framkvæmda- og eftir atvikum löggjafarvalds til skipunar dómara. Sú ríkisstjórn er við völd hverju sinni sem meirihluti þingsins þolir í embætti og af og til eru dómstólar komnir út á jaðar valdheimilda sinna með framsæknum lögskýringum. Hinir ólíku handhafar ríkisvaldsins virða þó yfirleitt mörk valdheimilda sinna því þeir hafa tilsjón og taumhald með valdmörkum hver annars. Þetta er besta fyrirkomulag stjórnskipunar í lýðræðisríkjum sem þekkist. Á sunnudag kusu Tyrkir í þjóðaratkvæðagreiðslu um 18 viðamiklar breytingar á tyrknesku stjórnarskránni. Breytingarnar fólu í reynd í sér kollvörpun á núverandi stjórnskipun landsins. Embætti forsætisráðherra verður lagt niður og völd forsetans verða aukin á kostnað tyrkneska þjóðþingsins sem verður veikt verulega þótt þingmönnum fjölgi. Recep Tayyip Erdogan forseti Tyrklands verður í þeirri stöðu að geta tilnefnt bæði saksóknara og dómara við tyrkneska dómstóla og forsetinn fær forræði yfir fjárlögum tyrkneska ríkisins. Í raun og veru þýða breytingarnar afnám þrígreiningar ríkisvalds og afnám lýðræðis í núverandi mynd í Tyrklandi eftir 94 ára sögu lýðveldisins. Breytingarnar voru samþykktar með naumum meirihluta í þjóðaratkvæðagreiðslunni en áróðurinn hafði dunið á landsmönnum úr öllum áttum í aðdraganda hennar. Mæling leiddi ljós að í umfjöllun 17 sjónvarpsstöðva í Tyrklandi um þjóðaratkvæðagreiðsluna í byrjun mars fóru um 90 prósent af útsendingartímanum í umfjöllun um „Já“. Þessar grundvallarbreytingar á tyrkneskri stjórnskipun eiga sér stað minna en ári eftir misheppnað valdarán í landinu sem Erdogan notaði sem tylliástæðu til að herða enn frekar tökin á fjölmiðlum, dómstólum og akademíu landsins. Fimmtíu þúsund Tyrkir sitja í fangelsi og 100 þúsund manns misstu vinnuna eftir þessar hreinsanir. Tímaritið Foreign Policy spurði í fyrirsögn í grein í mars: Er Tyrkland ennþá lýðræðisríki? Niðurstaðan var sú að líklega væri landið enn sem komið er lýðræðisríki. En bara að nafninu til. Ljóst er hins vegar núna að landið er á hraðferð til einræðis. Íslenska lýðveldið verður 73 ára í sumar og er því 21 ári yngra en það tyrkneska. Sögulegur, menningarlegur og trúarlegur bakgrunnur atburðanna í Tyrklandi er allt annar en bakgrunnur íslenska lýðveldisins. Saga Tyrklands sýnir að það tekur langan tíma að leggja grunn að lýðveldi en stuttan tíma að jarða það og eyða því. Þjóðfélagsskipan sem grundvallast á lýðræði er viðkvæmt blóm sem við þurfum að hlúa að. Öflugasta fyrirbyggjandi aðgerðin til að styrkja stoðir lýðveldisins er að styðja við frelsi ólíkra fjölmiðla, hafa frjóan jarðveg fyrir öflug skoðanaskipti og veita öllum handhöfum ríkisvaldsins stöðugt og kraftmikið aðhald.Leiðarinn birtist fyrst í Fréttablaðinu.
Ert þú drusla? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir,Elísa Rún Svansdóttir,Lilja Íris Long Birnudóttir,Lísa Margrét Gunnarsdóttir,Margrét Baldursdóttir,Silja Höllu Egilsdóttir Skoðun
Ert þú drusla? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir,Elísa Rún Svansdóttir,Lilja Íris Long Birnudóttir,Lísa Margrét Gunnarsdóttir,Margrét Baldursdóttir,Silja Höllu Egilsdóttir Skoðun