Kostnaðarsamur og hættulegur gjaldmiðill Baldur Pétursson skrifar 1. nóvember 2017 07:00 Þann 21. október var fyrirsögn leiðara Fréttablaðsins – „Ryk í augu kjósenda“. Þar segir ritstjóri Fréttablaðsins Kristín Þorsteinsdóttir: „Ástæða fyrir háum vöxtum hér á landi er krónan, og sú staðreynd að viðskipti í krónum fela í sér meiri áhættu og þar af leiðandi hærri verðmiða en viðskipti með myntir flestra landa sem við erum samferða í veröldinni.“… „Þjóðmálaumræða hér á landi, og að því er virðist sérstaklega fyrir þessar kosningar, einkennist því miður of oft af innihaldslausum klisjum án þess að hugsað sé á nokkurn hátt um útfærsluna.“ Sé þetta raunveruleg staða umræðna um stærsta hagsmunamál landsins, gjaldmiðilinn, er kostnaður og áhætta krónunnar mjög vanmetin, sem mun leiða til nýrra áfalla.Krónan allt of lítill gjaldmiðill Helsti lærdómurinn frá hruninu 2008, er að krónan er allt of kostnaðarsöm og hættuleg, vegna smæðar sinnar og hagkerfisins, þar sem einungis margfalt stærri gjaldmiðlar standast gríðarstóra fjármagnsflutninga, álag og hættur óvæntra atburða, sem örgjaldmiðlar eins og krónan eiga enga möguleika á að standast. Þess vegna hrundi krónan 2008, þar sem gjaldeyrisforðinn þurrkaðist upp á afar skömmum tíma vegna utanaðkomandi og innri áfalla. Rudi Dornbusch, hagfræðiprófessor hjá MIT, hafði m.a. varað við slíkum aðstæðum eftir Asíukreppuna og sagði að fjármagnsflótti gæti þurrkað upp gjaldeyrisforða og valdið hruni gjaldmiðilsins á augabragði, en þar var hann að fjalla um stór lönd. Slík áhætta er því margföld hjá örgjaldmiðli, eins og sannaðist í hruni krónunnar 2008. Undirritaður tók einnig þátt í 7 skýrslum, á Íslandi á árunum 2004-2006, þar sem m.a. var varað við miklum kostnaði og áhættu krónunnar fyrir fasteignamarkaðinn, fjármálamarkaðinn, atvinnulífið og heimilin. Ég kom einnig að mörgum verkefnum og björgun banka og landa í starfi innan EBRD, systurstofnunar Alþjóðabankans, fyrir og eftir fjármálahrunið 2008, en þar var litlum löndum (mun stærri en Ísland) ráðlagt að færa sig í stærri og öruggari gjaldmiðla eins og evruna eins fljótt og hægt væri, en þeim sem enn höfðu litla gjaldmiðla var veitt aðstoð.Kostnaður og áhætta krónunnar mikil1. Vegna a.m.k. 3% hærri raunvaxta krónunnar en innan evrunnar, kostar hún árlega aukalega heimilin 60 milljarða, atvinnulífið 75 ma. ríkið um 35 ma. og sveitarfélög um 8 ma. Þá er ótalinn margvíslegur annar kostnaður krónunnar. Slíkur kostnaður gjaldmiðils er einsdæmi á Vesturlöndum og dregur lífskjör verulega niður.2. Kostnaður krónunnar veldur kerfisbundinni aukinni stéttaskiptingu, þar sem tugir milljarða eru millifærðir í formi hærri vaxta, frá lántakendum og lágtekjufólki til lánveitenda og hátekjufólks umfram það sem er innan evrunnar.3. Að meðaltali borgar einstaklingur a.m.k. eina til tvær íbúðir á Íslandi umfram aðila innan evrunnar vegna hærri vaxta. Kosti íbúðin 30 milljónir, borgar aðili á Íslandi 30-60 milljónum meira en aðili innan evrunnar, sem er jafngildir 6-12 ára vinnu.4. Hrun krónunnar 2008 olli tjóni á efnahag fyrirtækja og einstaklinga, sem engin fordæmi eru fyrir á Vesturlöndum. 65% fyrirtækja landsins urðu gjaldþrota, skuldir tugþúsunda heimila stökkbreyttust og eignir þurrkuðust út, tjón opinberra aðila var verulegt og lífeyrissjóðir töpuðu tugum milljarða. Sumir misstu allt og munu aldrei ná sér aftur. Þetta getur gerst aftur á meðan krónan er til staðar.5. Krónan átti stærstan þátt í hruninu á Íslandi 2008, sem sjá má af samanburði á Írlandi og Íslandi þar sem bankamenn í báðum löndum gerðu mikil mistök, en engin stökkbreyting lána varð á Írlandi eins og á Íslandi og áður er lýst sem var aðalástæða hrunsins á Íslandi.6. Ferðaþjónusta, stærsta atvinnugrein landsins, er afar viðkvæm fyrir, öllum innri sem ytri áföllum og mun því auka áhættu krónunnar og þjóðarinnar.7. Bankakerfið er nær allt komið í fang ríkisins (þjóðarinnar) sem gerir eigendaáhættu mikla.8. Síðan 1950 hefur orðið reglulega mikið gengisfall á 5-10 ára fresti, sú þróun heldur áfram.Stærri gjaldmiðill, minni kostnaður og aukið sjálfstæði Stærsta áhætta krónunnar frá 2008, er smæðin, sem er enn til staðar og ekki er hægt að lækna nema taka upp stærri gjaldmiðil, auk þess sem aðrir áhættuþættir hafa aukist, sem eykur líkur á nýju hruni. Að komast hjá nýju hruni er einungis mögulegt með því að klára samninga við ESB sem byrjað var á 2009, og fá aðild að ERM II (myntráði) og síðar upptöku evru, sem myndi lækka vaxtakostnað og áhættu gjaldmiðilsins verulega. Þar sem Ísland er nú 100% innan ESB á innri markaðnum innan EES, hefur landið í raun verið aðili að ESB í 23 ár eða síðan 1994, sem allir eru sáttir við, sem á sama tíma hefur verið ein meginforsenda hagvaxtar og bættra lífskjara. Með aðild myndi Íslandi auk þess fá aukin áhrif á stjórnkerfi ESB og þá lagasetningu sem landið tekur upp hvort sem er, sem auka myndi áhrif og sjálfstæði landsins. Mikilvægt er að upplýsa fólk um þessi mál og ná samstöðu, vegna mikils kostnaðar og áhættu sem stafar af krónunni sem örgjaldmiðli og til að tryggja þjóðinni öryggi, hagsæld, samkeppnishæf lífskjör og velferð til framtíðar. Höfundur er fyrrverandi aðstoðarframkvæmdastjóri hjá Endurreisnar- og þróunarbanka Evrópu. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Birtist í Fréttablaðinu Mest lesið Halldór 18.05.2024 Halldór Lexía lærð á hálfum degi Stefanía Arnardóttir Skoðun Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun Ég kýs Helgu Þórisdóttur Gerður Rún Guðlaugsdóttir Skoðun Ákall til framtíðar: Nám í félagsráðgjöf! Steinunn Bergmann Skoðun Formaður húsfélagsins Guðmundur Andri Thorsson Skoðun Birni Bjarnasyni svarað Arnar Þór Jónsson Skoðun Forseti Íslands veifaði mér Fjóla Einarsdóttir Skoðun Yfirborðskenndur stríðsáróður og McCarthýismi hjá háskólaprófessor Tjörvi Schiöth Skoðun Opið bréf til landsliðsmanna Íslands í blaki Guðbergur Egill Eyjólfsson Skoðun Skoðun Skoðun Forseti Íslands veifaði mér Fjóla Einarsdóttir skrifar Skoðun Ákall til framtíðar: Nám í félagsráðgjöf! Steinunn Bergmann skrifar Skoðun Lexía lærð á hálfum degi Stefanía Arnardóttir skrifar Skoðun Ég kýs Helgu Þórisdóttur Gerður Rún Guðlaugsdóttir skrifar Skoðun Yfirborðskenndur stríðsáróður og McCarthýismi hjá háskólaprófessor Tjörvi Schiöth skrifar Skoðun Formaður húsfélagsins Guðmundur Andri Thorsson skrifar Skoðun Opið bréf til landsliðsmanna Íslands í blaki Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Skoðun Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Kosningum frestað Ása Berglind Hjálmarsdóttir,Hrönn Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Mesti stjórnmálamaðurinn? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Birni Bjarnasyni svarað Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Því miður ekkert annað í stöðunni en að fresta atkvæðagreiðslu um verkefni Heidelberg Gestur Þór Kristjánsson,Erla Sif Markúsdóttir,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson skrifar Skoðun Baldur Þórhallsson er vitur og vís Bryndís Friðgeirsdóttir skrifar Skoðun Kjósum Katrínu Kjartan Ragnarsson skrifar Skoðun Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon skrifar Skoðun Nýtt sveitarfélag Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Stafrænn ójöfnuður á upplýsingaöld Stella Samúelsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Varfærnisleg fagnaðarlæti Berglind Sunna Bragadóttir skrifar Skoðun „Ég skal baka fyrir Gunnar en ég kýs Kristján“ Páll Magnússon skrifar Skoðun Daðrað við sölu Björn Sævar Einarsson skrifar Skoðun Rannsóknir á söfnum skapa dýrmæta þekkingu Arndís Bergsdóttr skrifar Skoðun Sagan sem verður að segja Drífa Snædal skrifar Skoðun Nýsköpun innviða Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Fjöldi fyrirtækja hætta með Rapyd Oddný Björg Rafnsdóttir skrifar Skoðun Forsetaframbjóðendur undir áhrifum Kremlverja? Bjarni Már Magnússon skrifar Skoðun Bréf frá móður Berglind Fríða Viggósdóttir skrifar Skoðun Vill ekki lengur íslenzkan her? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hafa íslensk fjarskiptafélög málað sig út í horn? Aron Heiðar Steinsson skrifar Skoðun Á Ísland framtíð í NATO? Hilmar Þór Hilmarsson skrifar Skoðun Fjallkonan nýja, hún Katrín Þorvaldur Logason skrifar Sjá meira
Þann 21. október var fyrirsögn leiðara Fréttablaðsins – „Ryk í augu kjósenda“. Þar segir ritstjóri Fréttablaðsins Kristín Þorsteinsdóttir: „Ástæða fyrir háum vöxtum hér á landi er krónan, og sú staðreynd að viðskipti í krónum fela í sér meiri áhættu og þar af leiðandi hærri verðmiða en viðskipti með myntir flestra landa sem við erum samferða í veröldinni.“… „Þjóðmálaumræða hér á landi, og að því er virðist sérstaklega fyrir þessar kosningar, einkennist því miður of oft af innihaldslausum klisjum án þess að hugsað sé á nokkurn hátt um útfærsluna.“ Sé þetta raunveruleg staða umræðna um stærsta hagsmunamál landsins, gjaldmiðilinn, er kostnaður og áhætta krónunnar mjög vanmetin, sem mun leiða til nýrra áfalla.Krónan allt of lítill gjaldmiðill Helsti lærdómurinn frá hruninu 2008, er að krónan er allt of kostnaðarsöm og hættuleg, vegna smæðar sinnar og hagkerfisins, þar sem einungis margfalt stærri gjaldmiðlar standast gríðarstóra fjármagnsflutninga, álag og hættur óvæntra atburða, sem örgjaldmiðlar eins og krónan eiga enga möguleika á að standast. Þess vegna hrundi krónan 2008, þar sem gjaldeyrisforðinn þurrkaðist upp á afar skömmum tíma vegna utanaðkomandi og innri áfalla. Rudi Dornbusch, hagfræðiprófessor hjá MIT, hafði m.a. varað við slíkum aðstæðum eftir Asíukreppuna og sagði að fjármagnsflótti gæti þurrkað upp gjaldeyrisforða og valdið hruni gjaldmiðilsins á augabragði, en þar var hann að fjalla um stór lönd. Slík áhætta er því margföld hjá örgjaldmiðli, eins og sannaðist í hruni krónunnar 2008. Undirritaður tók einnig þátt í 7 skýrslum, á Íslandi á árunum 2004-2006, þar sem m.a. var varað við miklum kostnaði og áhættu krónunnar fyrir fasteignamarkaðinn, fjármálamarkaðinn, atvinnulífið og heimilin. Ég kom einnig að mörgum verkefnum og björgun banka og landa í starfi innan EBRD, systurstofnunar Alþjóðabankans, fyrir og eftir fjármálahrunið 2008, en þar var litlum löndum (mun stærri en Ísland) ráðlagt að færa sig í stærri og öruggari gjaldmiðla eins og evruna eins fljótt og hægt væri, en þeim sem enn höfðu litla gjaldmiðla var veitt aðstoð.Kostnaður og áhætta krónunnar mikil1. Vegna a.m.k. 3% hærri raunvaxta krónunnar en innan evrunnar, kostar hún árlega aukalega heimilin 60 milljarða, atvinnulífið 75 ma. ríkið um 35 ma. og sveitarfélög um 8 ma. Þá er ótalinn margvíslegur annar kostnaður krónunnar. Slíkur kostnaður gjaldmiðils er einsdæmi á Vesturlöndum og dregur lífskjör verulega niður.2. Kostnaður krónunnar veldur kerfisbundinni aukinni stéttaskiptingu, þar sem tugir milljarða eru millifærðir í formi hærri vaxta, frá lántakendum og lágtekjufólki til lánveitenda og hátekjufólks umfram það sem er innan evrunnar.3. Að meðaltali borgar einstaklingur a.m.k. eina til tvær íbúðir á Íslandi umfram aðila innan evrunnar vegna hærri vaxta. Kosti íbúðin 30 milljónir, borgar aðili á Íslandi 30-60 milljónum meira en aðili innan evrunnar, sem er jafngildir 6-12 ára vinnu.4. Hrun krónunnar 2008 olli tjóni á efnahag fyrirtækja og einstaklinga, sem engin fordæmi eru fyrir á Vesturlöndum. 65% fyrirtækja landsins urðu gjaldþrota, skuldir tugþúsunda heimila stökkbreyttust og eignir þurrkuðust út, tjón opinberra aðila var verulegt og lífeyrissjóðir töpuðu tugum milljarða. Sumir misstu allt og munu aldrei ná sér aftur. Þetta getur gerst aftur á meðan krónan er til staðar.5. Krónan átti stærstan þátt í hruninu á Íslandi 2008, sem sjá má af samanburði á Írlandi og Íslandi þar sem bankamenn í báðum löndum gerðu mikil mistök, en engin stökkbreyting lána varð á Írlandi eins og á Íslandi og áður er lýst sem var aðalástæða hrunsins á Íslandi.6. Ferðaþjónusta, stærsta atvinnugrein landsins, er afar viðkvæm fyrir, öllum innri sem ytri áföllum og mun því auka áhættu krónunnar og þjóðarinnar.7. Bankakerfið er nær allt komið í fang ríkisins (þjóðarinnar) sem gerir eigendaáhættu mikla.8. Síðan 1950 hefur orðið reglulega mikið gengisfall á 5-10 ára fresti, sú þróun heldur áfram.Stærri gjaldmiðill, minni kostnaður og aukið sjálfstæði Stærsta áhætta krónunnar frá 2008, er smæðin, sem er enn til staðar og ekki er hægt að lækna nema taka upp stærri gjaldmiðil, auk þess sem aðrir áhættuþættir hafa aukist, sem eykur líkur á nýju hruni. Að komast hjá nýju hruni er einungis mögulegt með því að klára samninga við ESB sem byrjað var á 2009, og fá aðild að ERM II (myntráði) og síðar upptöku evru, sem myndi lækka vaxtakostnað og áhættu gjaldmiðilsins verulega. Þar sem Ísland er nú 100% innan ESB á innri markaðnum innan EES, hefur landið í raun verið aðili að ESB í 23 ár eða síðan 1994, sem allir eru sáttir við, sem á sama tíma hefur verið ein meginforsenda hagvaxtar og bættra lífskjara. Með aðild myndi Íslandi auk þess fá aukin áhrif á stjórnkerfi ESB og þá lagasetningu sem landið tekur upp hvort sem er, sem auka myndi áhrif og sjálfstæði landsins. Mikilvægt er að upplýsa fólk um þessi mál og ná samstöðu, vegna mikils kostnaðar og áhættu sem stafar af krónunni sem örgjaldmiðli og til að tryggja þjóðinni öryggi, hagsæld, samkeppnishæf lífskjör og velferð til framtíðar. Höfundur er fyrrverandi aðstoðarframkvæmdastjóri hjá Endurreisnar- og þróunarbanka Evrópu.
Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Skoðun Yfirborðskenndur stríðsáróður og McCarthýismi hjá háskólaprófessor Tjörvi Schiöth skrifar
Skoðun Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Því miður ekkert annað í stöðunni en að fresta atkvæðagreiðslu um verkefni Heidelberg Gestur Þór Kristjánsson,Erla Sif Markúsdóttir,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson skrifar
Skoðun Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon skrifar
Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun