Innlent

Aðgerðir lögreglu um borð í Polar Nanoq gætu flækt málin fyrir dómstólum

Sunna Karen Sigurþórsdóttir skrifar
Sérsveitarmenn fóru um borð í danska varðskipið Tríton og biðu þess að skipið kæmi yfir miðlínu efnahagslögsögu Grænlands og Íslands.
Sérsveitarmenn fóru um borð í danska varðskipið Tríton og biðu þess að skipið kæmi yfir miðlínu efnahagslögsögu Grænlands og Íslands. Vísir

Íslenska ríkið hefur almennt ekki lögsögu til að fara um borð í erlend skip í efnahagslögsögunni vegna sakamálarannsókna og þá er því ekki heimilt að hafa afskipti af erlendum skipum á sama svæði nema í vel afmörkuðum undantekningartilfellum.

Þetta segir Bjarni Már Magnússon, doktor í hafrétti, varðandi það hvort aðgerðir íslenskra yfirvalda um borð í togaranum Polar Nanoq í tengslum við mál Birnu Brjánsdóttur samræmist lögum, og hvort þær gætu dregið einhvern dilk á eftir sér.

Þrír skipverjar voru handteknir um borð í togaranum þegar hann var utan íslenskrar landhelgi, en innan íslenskrar efnahagslögsögu. Íslensk landhelgi afmarkast við tólf sjómílur en efnahagslögsagan við 200 sjómílur.

Bjarni Már Magnússon, doktor í hafrétti, segir að fánaríki, Danmörk í þessu tilfelli, verði að samþykkja að farið sé í aðgerðir um borð í skipinu, annars séu þær ólögmætar.vísir/daníel

Málið ekki unnið með dönskum yfirvöldum

Skipverjarnir voru handteknir um borð í skipinu 18. janúar síðastliðinn af sérsveitarmönnum ríkislögreglustjóra. Alls fóru sex sérsveitarmenn um borð í togarann en þeir höfðu það hlutverk að tryggja rannsóknarvettvang um borð ásamt því að handtaka tvo skipverja við komuna um borð. Þriðji skipverjinn var handtekinn um borð nokkrum klukkustundum síðar.

Bjarni Már segir að strandríki megi ekki hafa afskipti af erlendum skipum utan íslenskrar landhelgi nema í tilfellum á borð við ólöglegar fiskveiðar. Hins vegar sé það leyfilegt ef fánaríki skipsins samþykkir að erlent ríki fari um borð í skip sem siglir undir fána þess og beiti þar lögregluvaldi. Fánaríki Grænlands er Danmörk.

Íslensk yfirvöld fengu þó ekki samþykki danskra yfirvalda. Jón H.B Snorrason, aðstoðarlögreglustjóri og saksóknari hjá lögreglunni á höfuðborgarsvæðinu, segir í skriflegu svari við fyrirspurn fréttastofu að aðgerðin hafi ekki verið framkvæmd með aðkomu danskra yfirvalda heldur hafi alfarið verið á ábyrgð lögreglunnar og gerð á grundvelli lagalegs mats hjá embættinu. Hann segir að ákvörðunin hafi verið tekin að vel ígrunduðu máli og verði rökstudd fyrir dómstólum þegar að því kemur.

Samþykki skipstjóra hafi enga þýðingu

Jón H.B segir að óskað hafi verið leyfis skipstjóra til að fara um borð en þá var skipið á siglingu til Hafnarfjarðarhafnar og komið yfir miðlínu milli Grænlands og Íslands. Bjarni Már segir samþykkið enga þýðingu hafa því almennir borgarar séu ekki valdbærir til að framselja lögsögu fánaríkis til annars ríkis.  

„Ef umráðamaður fasteignar í Islamabad í Pakistan hleypir íslenskum lögreglumönnum inn mótþróalaust þýðir það ekki að þeir fari með lögregluvald þar inni nema að fengnu leyfi pakistanskra yfirvalda,“ segir Bjarni.

Myndskeið sem Landhelgisgæslan birti frá aðgerðum sínum.

Afmörkunarlínan hafði ekkert vægi

Bjarni segir jafnframt að útlit sé fyrir að löggæsluyfirvöld hafi misskilið afmörkunarlínu milli efnahagslögsögu Íslands og Grænlands sem hafi orðið til þess að lögregla hafi farið seinna í skipið en ella. Íslensk yfirvöld hafi beðið eftir því að Polar Nanoq kæmi inn á íslenskt yfirráðasvæði í stað þess að þurfa að vera áhorfandi af aðgerðum danskra yfirvalda.

„Rétt er að undirstrika að hvað sem líður hugmyndum íslenskra löggæsluyfirvalda þurfti alltaf liðsinni löggæsluyfirvalda fánaríkisins til að fara um borð eða samþykki þess fyrir því að íslensk löggæsluyfirvöld grípi til aðgerða gagnvart Polar Nanoq, samkvæmt almennum lögsögureglum þjóðréttar. Í því samhengi skiptir ekki máli hvort skipið var statt í grænlenskri eða íslenskri efnahagslögsögu. Afmörkunarlínan hafði ekkert vægi í þessu tilfelli,“ útskýrir hann.

Bjarni tekur fram að um sé að ræða nokkuð flóknar reglur og að löggæsluyfirvöld hafi áður misskilið afmörkunarlínu efnahagslögsögunnar við nágrannaríki. Þar sé meðal annars hægt að nefna Papeyjarmálið svokallaða þar sem belgískri skútu var veitt eftirför úr íslenskri efnahagslögsögu inn í færeyska efnahagslögsögu. Látið var á það reyna fyrir dómi hvort handtakan hefði verið ólögmæt, en verjendur höfðu þó ekki erindi sem erfiði.

Sævar Þór Jónsson lögmaður segir miklu máli skipta að staðið sé að málunum rétt. Sé það ekki gert geti það mögulega haft áhrif á niðurstöðu dómsins.vísir/ernir

Gæti haft áhrif sé ekki farið eftir bókinni

Sævar Þór Jónsson lögmaður segir að ef lögregluyfirvöld fylgja ekki öllum reglum við rannsókn mála gæti það haft áhrif á niðurstöðu dómsins. Hins vegar dugi sterk sönnunargögn til sakfellingar en að sakborningar geti krafist skaðabóta og/eða farið með málið út fyrir landsteinana.

„Það skiptir máli að handtakan hafi verið framkvæmd á réttan hátt. Hvort mennirnir hafi verið meðhöndlaðir sem sakamenn og hvort þeir hafi verið spurðir út í hvarfið þegar lögregla kom um borð. Það skiptir máli því þegar aðilar eru grunaðir um saknæmt athæfi þá þarf að tilkynna þeim um réttarstöðu þeirra,“ segir Sævar.

„Ef þeir voru í raun og veru handteknir um borð þá er vafi um hvort handtakan hafi verið lögleg því það þarf að tilkynna mönnum það og þeir eiga að geta ráðfært sig við lögmann, sem þeir gátu ekki,“ bætir hann við, en að sögn Gríms Grímssonar, sem stýrði rannsókninni, voru mennirnir ekki yfirheyrðir um borð en boðið að tjá sig um sakarefnið.

Sævar tekur fram að ef ekki hafi verið staðið rétt að málum þá muni dómurinn væntanlega frekar líta á það sem aðfinnslur á málinu og að það geti ekki leitt til þess að mál sakborninga verði fellt niður.  „Ef sönnunargögn sem aflað var í skipinu á þessum tímapunkti eru mjög sterk þá myndi þessi aðferðarfræði lögreglunnar ekki hafa þau áhrif að hún gæti ekki byggt á þessum gögnum.“

Sýnt var frá því í beinni útsendingu á Vísi þegar Polar Nanoq lagðist að bryggju í Hafnarfjarðarhöfn.


Tengdar fréttir




Fleiri fréttir

Sjá meira


×