Tilvistarkreppa þjóðríkisins Eðvarð T. Jónsson skrifar 14. september 2015 23:03 Stríðsátök, fátækt, hungur og aðrar hörmungar af mannavöldum víða um heim leiða hugann enn á ný að þeirri tilvistarkreppu sem steðjar að fullvalda ríkjum heims. Lengi hefur verið ljóst að þjóðir heims geta ekki einar og óstuddar, og jafnvel ekki nokkrar saman, tekist á við alþjóðleg vandamál eins og stórfelldan straum flóttamanna, hermdarverk, loftlagsbreytingar, fátækt, hungur og alþjóðlega glæpastarfsemi svo eitthvað sé nefnt. Samninga og samvinnu er þörf en hver á að sjá til þess að ríki standi við gerða samninga meðan alþjóðlegt valdsumboð skortir til að koma lögum yfir þá sem brjóta þá? Þeim níðingsverkum virðast engin takmörk sett sem vinna má innan og utan landamæra þjóðríkjanna með alla heimsbyggðina sem hjálparlausan áhorfanda. Óskorað fullveldi þjóðríkisins er hættuleg tímaskekkja. Engin þjóð getur leyst alþjóðleg vandamál 21. aldarinnar ein síns liðs. Það er allsherjarþörf fyrir alþjóðlegt samstarf eins og Ban Ki-moon, aðalritari Sameinuðu þjóðanna, hefur bent á. Upplausn og örvænting í heiminum munu stigmagnast meðan þjóðir heims stefna ekki að slíku samstarfi af fullri alvöru. Lausnin er raunveruleg eining, samvinna og samráð þjóða á milli. Breski sagnfræðingurinn Arnold Toynbee skrifaði um þessa þróun af mikilli skarpskyggni og nánast spámannlegu innsæi um miðbik síðustu aldar. Hann tengdi lausnina á hnattrænni kreppu einingu þjóðanna og samruna trúarbragðanna. Þótt landfræðilegar einingar stækki eru þeir margir sem vilja halda í hugmyndina um óskorað fullveldi þjóðríkisins, ekki síst þeir valdamenn og leiðtogar sem þráfaldlegast hafa vanrækt skyldurnar og misnotað réttindin sem það gefur. Eftir mannfjöldaráðstefnuna í Búkarest 1974 ritaði blaðamaður eftirmæli hennar: „Sumar þjóðir vilja heldur tortímast sem frjáls og fullvalda ríki en fórna hinu minnsta í þágu heildarinnar.“ Í frægri skýrslu sem á sínum tíma var lögð fyrir Rómarklúbbinn segir að vandamál heimsbyggðarinnar sé aðeins hægt að leysa með samvinnu á alþjóðlegum grundvelli. Þetta felur í sér slíka breytingu á hefðbundnum viðhorfum að menn kveinka sér við tilhugsunina. Höfundar skýrslunnar, Mesarovic og Pestel, segja til dæmis að leggja verði grundvöll að nýju heimsskipulagi „þar sem sérhver einstaklingur uppfyllir sitt hlutverk sem meðlimur alþjóðlegs samfélags.“ Þetta þýðir, að dómi þeirra félaga, að í slíku heimsskipulagi myndi mannfellir af völdum þurrka í Súdan vekja sömu viðbrögð í Evrópu og hungursneyð í Rúmeníu. Ef ekki tekst að bræða saman heiminn í sameiginlegt hnattrænt hagsmunakerfi, blasa við ennþá stórfelldari átök, hatur og eyðilegging. Tvennt stuðlar að þessu: alþjóðleg hreppasjónarmið, sjálfshyggjan sem er innbyggð í þjóðríkishugsunina og pólitískt forræði „sterkra stjórnmálamanna“ og hagsmunahópa sem hanga á hverfulu valdi eins og hundar á roði. Stærri ríkjasambönd krefjast meiri samvinnu og umfram allt samráðs, þar sem leiðarljósið er hagsmunir heildarinnar. Þannig gæti hyllt undir það að með eðlisbreytingu þjóðríkisins hverfi flokka- og sérhagsmunapólitík með þeirri spillingu, átökum og skrumskælingu mannlegs samfélags sem henni fylgir. Í stað úreltrar skilgreiningar stjórnmála í vinstri og hægri stefnu komi svæðisbundin sjónarmið annarsvegar og alþjóðleg hinsvegar, tvær hliðar á einni og sömu mynt. Fjöldi þjóða hefur viðurkennt þessa staðreynd, ef ekki í orði þá á borði. Hinar gömlu menningarþjóðir Evrópu hafa tekið upp samstarf sem vonandi er fyrsta skrefið að yfirþjóðlegu dóms-, löggjafa- og framkvæmdavaldi í mikilvægum málaflokkum. Valið stendur annarsvegar á milli meiri öngþveitis og glundroða á alþjóðavettvangi og hinsvegar alþjóðahyggju, sem byggir á heilshugar viðurkenningu á sameiginlegum hagsmunum, einingu og bræðralagi allra manna. Kjarni þessa sjónarmiðs var settur fram á síðustu öld af Bahá'u'lláh, höfundi bahá'í trúarinnar, með eftirfarandi orðum: „Jörðin er eitt föðurland og íbúar þess mannkynið.“ Þessi orð eru ekki síst merkileg fyrir það að þau voru sögð fyrir meira en hundrað og fimmtíu árum, á gullöld þjóðríkisins. Bahá'u'lláh spáði á 19. öld fyrir um sameiningu þjóða heimsins og trúarbragða þess. Það sem er merkilegast við sýn hans er að hann sér alla mannlega viðleitni sem hluta af einu þroskaferli sem hefur aðeins eitt markmið: allsherjarbræðralag þjóða heims, einingu í fjölbreytileika hinnar mannlegu fjölskyldu. Þróunin hefur sýnt að þetta er ekki aðeins fróm óskhyggja eða draumórar. Lýðræði og þingræði hafa leyst einveldi og harðstjórn af hólmi þjóðir heimsins byrjuðu síðan að sameinast og renna saman í stærri einingar. Bahá'u'lláh sagði tæpri öld fyrir stofnun Sameinuðu þjóðanna að sá tími mundi koma að þjóðir heims fórnuðu hluta af óskoruðu forræði sínu til að tryggja sameiginlegt öryggi til alþjóðlegrar stofnunar. Öll ríki heims ættu aðild að henni og hún færi fyrir þeirra hönd með alþjóðlegt framkvæmdavald sem m.a. fæli í sér að koma lögum yfir þá sem ógnuðu heimsfriðnum. Þessu ferli er hvergi nærri lokið. Lítið og ófullkomið þjóðabandalag eins og Evrópusambandið er ekki fylling þessarar þróunar heldur upphafið á ferli, sem leiða mun til friðsamlegrar sameiningar allra þjóða heims. Spádómum Bahá'u'lláh um hnignun og fall konungsvelda, gjörbreytta stjórnarhætti, heimsstyrjaldir, hnignun siðferðis og allsherjarumbrot, sem í fyllingu tímans fæða af sér nýja sameinaða veröld friðar og réttlætis hefur verið lítill gaumur gefinn hingað til. En það er full ástæða til að taka þá alvarlega því þeir eru að rætast fyrir augum okkar. Í þessu sambandi má minna á undirskriftarsöfnun sem fram fer á netinu þar sem ákall er sent til Sameinuðu þjóðanna þess efnis að boðað verði í þeirra nafni til tímamótafundar leiðtoga allra þjóða heims með það að markmiði að finna á einlægan og fordómalausan hátt leiðir til að skapa varanlegan frið á jörðu. Eðvarð T. Jónsson edvardj@gmail.com Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Eðvarð T. Jónsson Skoðun Mest lesið Hamas og átökin við Ísrael – hvað er ekki sagt upphátt? Einar G Harðarson Skoðun Opið bréf til stjórnvalda Elín Ýr Arnar Hafdísardóttir Skoðun „Litla stúlkan og ruddarnir“ - Hugleiðing um stöðu Íslands á alþj.vettv. Flosi Þorgeirsson Skoðun Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir Skoðun Við skuldum þeim að hlusta Ólafur Adolfsson Skoðun Hvernig gengur nýjum kennurum í grunnskólakennslu? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Aðalheiður Anna Erlingsdóttir,Andri Rafn Ottesen,Maríanna Jónsdóttir Maríudóttir,Valgerður S. Bjarnadóttir Skoðun Loksins fær þyrlan heimili fyrir norðan Njáll Trausti Friðbertsson Skoðun Næstu sólarhringar á Gaza skipta sköpum Hlynur Már Vilhjálmsson Skoðun Þjóðareign, trú og skattar Svanur Guðmundsson Skoðun Huglæg réttlætiskennd og skattar á verðmætasköpun Kristinn Karl Brynjarsson Skoðun Skoðun Skoðun Hvers virði er lambakjöt? Hafliði Halldórsson skrifar Skoðun Lífið er eins og konfektkassi, þú veist aldrei hvernig mola þú færð Elín Íris Fanndal skrifar Skoðun Þjóðareign, trú og skattar Svanur Guðmundsson skrifar Skoðun Hamas og átökin við Ísrael – hvað er ekki sagt upphátt? Einar G Harðarson skrifar Skoðun Gjaldfrjálsar máltíðir fyrir leikskólabörn Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Næstu sólarhringar á Gaza skipta sköpum Hlynur Már Vilhjálmsson skrifar Skoðun Hvernig gengur nýjum kennurum í grunnskólakennslu? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Aðalheiður Anna Erlingsdóttir,Andri Rafn Ottesen,Maríanna Jónsdóttir Maríudóttir,Valgerður S. Bjarnadóttir skrifar Skoðun Huglæg réttlætiskennd og skattar á verðmætasköpun Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Loksins fær þyrlan heimili fyrir norðan Njáll Trausti Friðbertsson skrifar Skoðun Opið bréf til stjórnvalda Elín Ýr Arnar Hafdísardóttir skrifar Skoðun Við skuldum þeim að hlusta Ólafur Adolfsson skrifar Skoðun „Litla stúlkan og ruddarnir“ - Hugleiðing um stöðu Íslands á alþj.vettv. Flosi Þorgeirsson skrifar Skoðun Mikilvæg gagnrýni eða tilraun til valdayfirtöku í Sósíalistaflokknum? Ása Lind Finnbogadóttir skrifar Skoðun Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir skrifar Skoðun Alvarleg staða í umhverfi fréttamiðla Rósa Guðbjartsdóttir skrifar Skoðun Stéttarkerfi Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Stöðvum Hamas. Einungis þannig getum við stöðvað hryllinginn á Gaza BIrgir Finnsson skrifar Skoðun Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Æfingin skapar meistarann! Sigurjón Már Fox Gunnarsson skrifar Skoðun 140 sinnum líklegra að verða fyrir eldingu Sigurður G. Guðjónsson skrifar Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar Skoðun Traust í húfi Eyjólfur Ármannsson skrifar Skoðun Verðmætasköpun án virðingar Berglind Harpa Svavarsdóttir skrifar Skoðun Daði Már týnir sjálfum sér Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Samhljómur við náttúruna og sjálfbæra þróun Anna María Ágústsdóttir skrifar Skoðun Aðgerðir gegn mansali í forgangi Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Enginn á verðinum – um ábyrgð, framtíðarsýn og mikilvægi forvirkrar stjórnsýslu Guðjón Heiðar Pálsson skrifar Skoðun Framtíðin fær húsnæði Ingunn Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Börnin sem deyja á Gaza Elín Pjetursdóttir skrifar Skoðun Brýr, sýkingar og börn Jón Pétur Zimsen skrifar Sjá meira
Stríðsátök, fátækt, hungur og aðrar hörmungar af mannavöldum víða um heim leiða hugann enn á ný að þeirri tilvistarkreppu sem steðjar að fullvalda ríkjum heims. Lengi hefur verið ljóst að þjóðir heims geta ekki einar og óstuddar, og jafnvel ekki nokkrar saman, tekist á við alþjóðleg vandamál eins og stórfelldan straum flóttamanna, hermdarverk, loftlagsbreytingar, fátækt, hungur og alþjóðlega glæpastarfsemi svo eitthvað sé nefnt. Samninga og samvinnu er þörf en hver á að sjá til þess að ríki standi við gerða samninga meðan alþjóðlegt valdsumboð skortir til að koma lögum yfir þá sem brjóta þá? Þeim níðingsverkum virðast engin takmörk sett sem vinna má innan og utan landamæra þjóðríkjanna með alla heimsbyggðina sem hjálparlausan áhorfanda. Óskorað fullveldi þjóðríkisins er hættuleg tímaskekkja. Engin þjóð getur leyst alþjóðleg vandamál 21. aldarinnar ein síns liðs. Það er allsherjarþörf fyrir alþjóðlegt samstarf eins og Ban Ki-moon, aðalritari Sameinuðu þjóðanna, hefur bent á. Upplausn og örvænting í heiminum munu stigmagnast meðan þjóðir heims stefna ekki að slíku samstarfi af fullri alvöru. Lausnin er raunveruleg eining, samvinna og samráð þjóða á milli. Breski sagnfræðingurinn Arnold Toynbee skrifaði um þessa þróun af mikilli skarpskyggni og nánast spámannlegu innsæi um miðbik síðustu aldar. Hann tengdi lausnina á hnattrænni kreppu einingu þjóðanna og samruna trúarbragðanna. Þótt landfræðilegar einingar stækki eru þeir margir sem vilja halda í hugmyndina um óskorað fullveldi þjóðríkisins, ekki síst þeir valdamenn og leiðtogar sem þráfaldlegast hafa vanrækt skyldurnar og misnotað réttindin sem það gefur. Eftir mannfjöldaráðstefnuna í Búkarest 1974 ritaði blaðamaður eftirmæli hennar: „Sumar þjóðir vilja heldur tortímast sem frjáls og fullvalda ríki en fórna hinu minnsta í þágu heildarinnar.“ Í frægri skýrslu sem á sínum tíma var lögð fyrir Rómarklúbbinn segir að vandamál heimsbyggðarinnar sé aðeins hægt að leysa með samvinnu á alþjóðlegum grundvelli. Þetta felur í sér slíka breytingu á hefðbundnum viðhorfum að menn kveinka sér við tilhugsunina. Höfundar skýrslunnar, Mesarovic og Pestel, segja til dæmis að leggja verði grundvöll að nýju heimsskipulagi „þar sem sérhver einstaklingur uppfyllir sitt hlutverk sem meðlimur alþjóðlegs samfélags.“ Þetta þýðir, að dómi þeirra félaga, að í slíku heimsskipulagi myndi mannfellir af völdum þurrka í Súdan vekja sömu viðbrögð í Evrópu og hungursneyð í Rúmeníu. Ef ekki tekst að bræða saman heiminn í sameiginlegt hnattrænt hagsmunakerfi, blasa við ennþá stórfelldari átök, hatur og eyðilegging. Tvennt stuðlar að þessu: alþjóðleg hreppasjónarmið, sjálfshyggjan sem er innbyggð í þjóðríkishugsunina og pólitískt forræði „sterkra stjórnmálamanna“ og hagsmunahópa sem hanga á hverfulu valdi eins og hundar á roði. Stærri ríkjasambönd krefjast meiri samvinnu og umfram allt samráðs, þar sem leiðarljósið er hagsmunir heildarinnar. Þannig gæti hyllt undir það að með eðlisbreytingu þjóðríkisins hverfi flokka- og sérhagsmunapólitík með þeirri spillingu, átökum og skrumskælingu mannlegs samfélags sem henni fylgir. Í stað úreltrar skilgreiningar stjórnmála í vinstri og hægri stefnu komi svæðisbundin sjónarmið annarsvegar og alþjóðleg hinsvegar, tvær hliðar á einni og sömu mynt. Fjöldi þjóða hefur viðurkennt þessa staðreynd, ef ekki í orði þá á borði. Hinar gömlu menningarþjóðir Evrópu hafa tekið upp samstarf sem vonandi er fyrsta skrefið að yfirþjóðlegu dóms-, löggjafa- og framkvæmdavaldi í mikilvægum málaflokkum. Valið stendur annarsvegar á milli meiri öngþveitis og glundroða á alþjóðavettvangi og hinsvegar alþjóðahyggju, sem byggir á heilshugar viðurkenningu á sameiginlegum hagsmunum, einingu og bræðralagi allra manna. Kjarni þessa sjónarmiðs var settur fram á síðustu öld af Bahá'u'lláh, höfundi bahá'í trúarinnar, með eftirfarandi orðum: „Jörðin er eitt föðurland og íbúar þess mannkynið.“ Þessi orð eru ekki síst merkileg fyrir það að þau voru sögð fyrir meira en hundrað og fimmtíu árum, á gullöld þjóðríkisins. Bahá'u'lláh spáði á 19. öld fyrir um sameiningu þjóða heimsins og trúarbragða þess. Það sem er merkilegast við sýn hans er að hann sér alla mannlega viðleitni sem hluta af einu þroskaferli sem hefur aðeins eitt markmið: allsherjarbræðralag þjóða heims, einingu í fjölbreytileika hinnar mannlegu fjölskyldu. Þróunin hefur sýnt að þetta er ekki aðeins fróm óskhyggja eða draumórar. Lýðræði og þingræði hafa leyst einveldi og harðstjórn af hólmi þjóðir heimsins byrjuðu síðan að sameinast og renna saman í stærri einingar. Bahá'u'lláh sagði tæpri öld fyrir stofnun Sameinuðu þjóðanna að sá tími mundi koma að þjóðir heims fórnuðu hluta af óskoruðu forræði sínu til að tryggja sameiginlegt öryggi til alþjóðlegrar stofnunar. Öll ríki heims ættu aðild að henni og hún færi fyrir þeirra hönd með alþjóðlegt framkvæmdavald sem m.a. fæli í sér að koma lögum yfir þá sem ógnuðu heimsfriðnum. Þessu ferli er hvergi nærri lokið. Lítið og ófullkomið þjóðabandalag eins og Evrópusambandið er ekki fylling þessarar þróunar heldur upphafið á ferli, sem leiða mun til friðsamlegrar sameiningar allra þjóða heims. Spádómum Bahá'u'lláh um hnignun og fall konungsvelda, gjörbreytta stjórnarhætti, heimsstyrjaldir, hnignun siðferðis og allsherjarumbrot, sem í fyllingu tímans fæða af sér nýja sameinaða veröld friðar og réttlætis hefur verið lítill gaumur gefinn hingað til. En það er full ástæða til að taka þá alvarlega því þeir eru að rætast fyrir augum okkar. Í þessu sambandi má minna á undirskriftarsöfnun sem fram fer á netinu þar sem ákall er sent til Sameinuðu þjóðanna þess efnis að boðað verði í þeirra nafni til tímamótafundar leiðtoga allra þjóða heims með það að markmiði að finna á einlægan og fordómalausan hátt leiðir til að skapa varanlegan frið á jörðu. Eðvarð T. Jónsson edvardj@gmail.com
Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir Skoðun
Hvernig gengur nýjum kennurum í grunnskólakennslu? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Aðalheiður Anna Erlingsdóttir,Andri Rafn Ottesen,Maríanna Jónsdóttir Maríudóttir,Valgerður S. Bjarnadóttir Skoðun
Skoðun Lífið er eins og konfektkassi, þú veist aldrei hvernig mola þú færð Elín Íris Fanndal skrifar
Skoðun Hvernig gengur nýjum kennurum í grunnskólakennslu? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Aðalheiður Anna Erlingsdóttir,Andri Rafn Ottesen,Maríanna Jónsdóttir Maríudóttir,Valgerður S. Bjarnadóttir skrifar
Skoðun „Litla stúlkan og ruddarnir“ - Hugleiðing um stöðu Íslands á alþj.vettv. Flosi Þorgeirsson skrifar
Skoðun Mikilvæg gagnrýni eða tilraun til valdayfirtöku í Sósíalistaflokknum? Ása Lind Finnbogadóttir skrifar
Skoðun Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir skrifar
Skoðun Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar
Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar
Skoðun Enginn á verðinum – um ábyrgð, framtíðarsýn og mikilvægi forvirkrar stjórnsýslu Guðjón Heiðar Pálsson skrifar
Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir Skoðun
Hvernig gengur nýjum kennurum í grunnskólakennslu? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Aðalheiður Anna Erlingsdóttir,Andri Rafn Ottesen,Maríanna Jónsdóttir Maríudóttir,Valgerður S. Bjarnadóttir Skoðun