Stórverkefni síðustu ára fóru 20-150 prósent fram úr áætlun Óli Kristján Ármannsson skrifar 2. maí 2014 07:00 Hörður Arnarson, forstjóri Landsvirkjunar, á haustfundi árið 2011 þar sem hann kynnti tölur um kostnað við gerð Kárahnjúkavirkjunar sem voru mun hærri en áður höfðu heyrst. Fréttablaðið/Stefán Regla virðist fremur en undantekning að stórframkvæmdir fari fram úr kostnaðaráætlun. Oftar en ekki langt fram úr áætlunum. Þetta á við bæði hér á landi og erlendis. Þetta er meðal þess sem fram kemur í samantekt Sigurðar Jóhannessonar hagfræðings í nýjasta tölublaði efnahagsritsins Vísbendingar. Sigurður tekur dæmi um sex íslenskar stórframkvæmdir frá undanförnum aldarfjórðungi, sem flestar voru umdeildar á sínum tíma. „Endanlegur kostnaður við þessi verkefni var frá 20 prósentum til 150 prósenta yfir kostnaðaráætlun,“ segir í grein hans, en tölurnar eru í sumum tilvikum hærri en í opinberu uppgjöri framkvæmdanna. Skoðaður er kostnaður við byggingu Hörpu, Ráðhúss Reykjavíkur, Höfuðstöðva Orkuveitu Reykjavíkur, og gerð Héðinsfjarðar- og Hvalfjarðarganga, auk Kárahnjúkavirkjunar.Sigurður JóhannessonNeysluverðsvísitala er notuð til að meta raunverðshækkun og leiðrétt vegna stórra kostnaðarliða sem stundum hafa ekki verið teknir með í reikninginn, svo sem loftræstingar, innréttinga eða búnaðar. Minnst var framúrkeyrslan frá áætlunum áður en framkvæmdir hófust vegna Héðinsfjarðarganga og Hvalfjarðarganga, 26 og 21 prósent. Mest var hún hins vegar vegna Kárahnjúkavirkjunar, 50-70 prósent og vegna byggingar Ráðhúss Reykjavíkur 110-150 prósent. Munurinn í báðum spám skýrist af því að í báðum tilvikum lágu fyrir tvær áætlanir um kostnað hvor frá sínu árinu. Í tilviki Ráðhússins gerði áætlun frá október 2007 ráð fyrir 750 milljónum í kostnað, en áætlun frá febrúar 1988 ráð fyrir 980 milljónum. Þá var í september 2001 gert ráð fyrir 1,2 milljarða dala kostnaði við gerð Kárahnjúkavirkjunar, en 1,1 milljarðs kostnaði í nóvember 2002. Í tilviki Kárahnjúkavirkjunar er um langhæstu upphæðirnar að ræða, en í krónum talið hljóðuðu áætlanirnar upp á 123 til 135 milljarða króna miðað við gengi dollars í gær. Endanlegur kostnaður var svo 2,3 milljarðar dala. Sigurður bendir á það í grein sinni að samkvæmt uppgjöri frá því snemma árs 2008 hafi kostnaður við ,,stærstu framkvæmd Íslandssögunnar“, Kárahnjúkavirkjun, aðeins farið sjö prósent fram úr áætlun. „Hér eru hins vegar notaðar kostnaðartölur sem Hörður Arnarsson, forstjóri Landsvirkjunar, sýndi á haustfundi fyrirtækisins 2011,“ segir hann. Farið hafi fram hjá flestum í umræðu sem fram fór í kjölfarið um arðsemi Kárahnjúkavirkjunar að tölur Harðar um kostnað við verkið voru miklu hærri en áður höfðu heyrst. „Hann sagði að virkjunin hefði í heildina kostað 240 milljarða króna. Hækkunin frá tölum sem lagðar voru fram áður en ákveðið var að ráðast í verkið er um fimmtíu prósent umfram hækkun neysluverðs.“Mark var ekki tekið á varnaðarorðum Í grein Sigurðar Jóhannessonar er vitnað til rannsókna danska landfræðingsins Bent Flyvbjerg og samstarfsmanna hans. Í upphafi aldarinnar skoðuðu þeir 300 stórframkvæmdir í 20 löndum og í ljós kom að níu af hverju tíu fóru fram úr áætlunum, oft 50% meira og 100% framúrkeyrsla var ekki óalgeng. Þá var nýlega birt rannsókn á stíflum víða um heim þar sem þrjár af hverjum fjórum kostuðu meira en búist var við. Sigurður rifjar upp að þegar Kárahnjúkavirkjun var rædd á þingi veturinn 2003 hafi andstæðingar virkjunar hent rannsóknir Flyvbjergs á lofti og þingflokkur VG ályktað um málið á Alþingi. „Ekki verður séð að þingmenn annarra flokka á þingi hafi tekið undir þessi viðhorf. Þeim fannst ástæðulaust að endurskoða þá jákvæðu afstöðu sem þeir tóku til málsins þegar það kom fyrst fram. Mest lesið Gengi Novo Nordisk steypist niður Viðskipti erlent Vara við eggjum í kleinuhringjum Neytendur Hagnaður minnkar um 38 prósent og arðgreiðsla óákveðin Viðskipti innlent Evrópa verði upp á Kína komin verði af tollunum Viðskipti innlent Erfitt að vera mikið einn í vinnu og án mikilla samskipta Atvinnulíf Sigurður viðskiptastjóri innviðalausna hjá Ofar Viðskipti innlent Á ég að greiða inn á lánið eða spara? Viðskipti innlent Loksins, mathöllin og fleiri staðir fá nýja rekstraraðila Viðskipti innlent „Við erum að bæta við atvinnustoð í samfélaginu“ Viðskipti innlent Mjög mikilvægt að eiga besta vin í vinnunni Atvinnulíf Fleiri fréttir Evrópa verði upp á Kína komin verði af tollunum Sigurður viðskiptastjóri innviðalausna hjá Ofar Hagnaður minnkar um 38 prósent og arðgreiðsla óákveðin Funda með ráðherra vegna tollanna: „Ég ætla ekki að setjast í neitt dómarasæti“ Á ég að greiða inn á lánið eða spara? Loksins, mathöllin og fleiri staðir fá nýja rekstraraðila „Við erum að bæta við atvinnustoð í samfélaginu“ Kristján og Leó kaupa Landsbankahúsið á tæpa þrjá milljarða Sjómönnum sagt upp: Skipulagsbreytingar vegna veiðigjalda Vaxtalækkun í ágúst sé nánast útilokuð Opnuðu loks Hygge eftir 245 daga bið Verðbólgan hjaðnar á ný Gáfust upp á Facebook og opna verslun fyrir notaðar íþróttavörur Endurskipuleggja reksturinn „í vinsemd og virðingu“ Tekjur jukust um helming milli ára Hátt í þrjátíu sagt upp hjá Play Gengið rétti lítillega úr kútnum en hefur aldrei verið lægra Róðurinn þungur en hefur ekki áhyggjur af Play HBO Max streymisveitan komin til Íslands Gengi Play í frjálsu falli Alþjóðlegt bílafyrirtæki kaupir Öskju og systurfélög Búast við tveggja milljarða tapi Samruninn muni taka langan tíma Orri til liðs við Íslandsbanka Tæpur milljarður í höfundarréttartekjur Erlendir farþegar á bak við 81 prósent tekna Icelandair Auður leiðir nýja samsteypu á íslenskum markaði Virði Icelandair hrapar eftir uppgjör „Við erum alls ekki í nokkru stríði“ Plötuðu erlent fyrirtæki til að greiða sér tugi milljóna: Annar sagður hrokafullur en hinn sýndi iðrun Sjá meira
Regla virðist fremur en undantekning að stórframkvæmdir fari fram úr kostnaðaráætlun. Oftar en ekki langt fram úr áætlunum. Þetta á við bæði hér á landi og erlendis. Þetta er meðal þess sem fram kemur í samantekt Sigurðar Jóhannessonar hagfræðings í nýjasta tölublaði efnahagsritsins Vísbendingar. Sigurður tekur dæmi um sex íslenskar stórframkvæmdir frá undanförnum aldarfjórðungi, sem flestar voru umdeildar á sínum tíma. „Endanlegur kostnaður við þessi verkefni var frá 20 prósentum til 150 prósenta yfir kostnaðaráætlun,“ segir í grein hans, en tölurnar eru í sumum tilvikum hærri en í opinberu uppgjöri framkvæmdanna. Skoðaður er kostnaður við byggingu Hörpu, Ráðhúss Reykjavíkur, Höfuðstöðva Orkuveitu Reykjavíkur, og gerð Héðinsfjarðar- og Hvalfjarðarganga, auk Kárahnjúkavirkjunar.Sigurður JóhannessonNeysluverðsvísitala er notuð til að meta raunverðshækkun og leiðrétt vegna stórra kostnaðarliða sem stundum hafa ekki verið teknir með í reikninginn, svo sem loftræstingar, innréttinga eða búnaðar. Minnst var framúrkeyrslan frá áætlunum áður en framkvæmdir hófust vegna Héðinsfjarðarganga og Hvalfjarðarganga, 26 og 21 prósent. Mest var hún hins vegar vegna Kárahnjúkavirkjunar, 50-70 prósent og vegna byggingar Ráðhúss Reykjavíkur 110-150 prósent. Munurinn í báðum spám skýrist af því að í báðum tilvikum lágu fyrir tvær áætlanir um kostnað hvor frá sínu árinu. Í tilviki Ráðhússins gerði áætlun frá október 2007 ráð fyrir 750 milljónum í kostnað, en áætlun frá febrúar 1988 ráð fyrir 980 milljónum. Þá var í september 2001 gert ráð fyrir 1,2 milljarða dala kostnaði við gerð Kárahnjúkavirkjunar, en 1,1 milljarðs kostnaði í nóvember 2002. Í tilviki Kárahnjúkavirkjunar er um langhæstu upphæðirnar að ræða, en í krónum talið hljóðuðu áætlanirnar upp á 123 til 135 milljarða króna miðað við gengi dollars í gær. Endanlegur kostnaður var svo 2,3 milljarðar dala. Sigurður bendir á það í grein sinni að samkvæmt uppgjöri frá því snemma árs 2008 hafi kostnaður við ,,stærstu framkvæmd Íslandssögunnar“, Kárahnjúkavirkjun, aðeins farið sjö prósent fram úr áætlun. „Hér eru hins vegar notaðar kostnaðartölur sem Hörður Arnarsson, forstjóri Landsvirkjunar, sýndi á haustfundi fyrirtækisins 2011,“ segir hann. Farið hafi fram hjá flestum í umræðu sem fram fór í kjölfarið um arðsemi Kárahnjúkavirkjunar að tölur Harðar um kostnað við verkið voru miklu hærri en áður höfðu heyrst. „Hann sagði að virkjunin hefði í heildina kostað 240 milljarða króna. Hækkunin frá tölum sem lagðar voru fram áður en ákveðið var að ráðast í verkið er um fimmtíu prósent umfram hækkun neysluverðs.“Mark var ekki tekið á varnaðarorðum Í grein Sigurðar Jóhannessonar er vitnað til rannsókna danska landfræðingsins Bent Flyvbjerg og samstarfsmanna hans. Í upphafi aldarinnar skoðuðu þeir 300 stórframkvæmdir í 20 löndum og í ljós kom að níu af hverju tíu fóru fram úr áætlunum, oft 50% meira og 100% framúrkeyrsla var ekki óalgeng. Þá var nýlega birt rannsókn á stíflum víða um heim þar sem þrjár af hverjum fjórum kostuðu meira en búist var við. Sigurður rifjar upp að þegar Kárahnjúkavirkjun var rædd á þingi veturinn 2003 hafi andstæðingar virkjunar hent rannsóknir Flyvbjergs á lofti og þingflokkur VG ályktað um málið á Alþingi. „Ekki verður séð að þingmenn annarra flokka á þingi hafi tekið undir þessi viðhorf. Þeim fannst ástæðulaust að endurskoða þá jákvæðu afstöðu sem þeir tóku til málsins þegar það kom fyrst fram.
Mest lesið Gengi Novo Nordisk steypist niður Viðskipti erlent Vara við eggjum í kleinuhringjum Neytendur Hagnaður minnkar um 38 prósent og arðgreiðsla óákveðin Viðskipti innlent Evrópa verði upp á Kína komin verði af tollunum Viðskipti innlent Erfitt að vera mikið einn í vinnu og án mikilla samskipta Atvinnulíf Sigurður viðskiptastjóri innviðalausna hjá Ofar Viðskipti innlent Á ég að greiða inn á lánið eða spara? Viðskipti innlent Loksins, mathöllin og fleiri staðir fá nýja rekstraraðila Viðskipti innlent „Við erum að bæta við atvinnustoð í samfélaginu“ Viðskipti innlent Mjög mikilvægt að eiga besta vin í vinnunni Atvinnulíf Fleiri fréttir Evrópa verði upp á Kína komin verði af tollunum Sigurður viðskiptastjóri innviðalausna hjá Ofar Hagnaður minnkar um 38 prósent og arðgreiðsla óákveðin Funda með ráðherra vegna tollanna: „Ég ætla ekki að setjast í neitt dómarasæti“ Á ég að greiða inn á lánið eða spara? Loksins, mathöllin og fleiri staðir fá nýja rekstraraðila „Við erum að bæta við atvinnustoð í samfélaginu“ Kristján og Leó kaupa Landsbankahúsið á tæpa þrjá milljarða Sjómönnum sagt upp: Skipulagsbreytingar vegna veiðigjalda Vaxtalækkun í ágúst sé nánast útilokuð Opnuðu loks Hygge eftir 245 daga bið Verðbólgan hjaðnar á ný Gáfust upp á Facebook og opna verslun fyrir notaðar íþróttavörur Endurskipuleggja reksturinn „í vinsemd og virðingu“ Tekjur jukust um helming milli ára Hátt í þrjátíu sagt upp hjá Play Gengið rétti lítillega úr kútnum en hefur aldrei verið lægra Róðurinn þungur en hefur ekki áhyggjur af Play HBO Max streymisveitan komin til Íslands Gengi Play í frjálsu falli Alþjóðlegt bílafyrirtæki kaupir Öskju og systurfélög Búast við tveggja milljarða tapi Samruninn muni taka langan tíma Orri til liðs við Íslandsbanka Tæpur milljarður í höfundarréttartekjur Erlendir farþegar á bak við 81 prósent tekna Icelandair Auður leiðir nýja samsteypu á íslenskum markaði Virði Icelandair hrapar eftir uppgjör „Við erum alls ekki í nokkru stríði“ Plötuðu erlent fyrirtæki til að greiða sér tugi milljóna: Annar sagður hrokafullur en hinn sýndi iðrun Sjá meira
Plötuðu erlent fyrirtæki til að greiða sér tugi milljóna: Annar sagður hrokafullur en hinn sýndi iðrun