Af vísindalegri fáfræði um græðara Gunnlaugur Sigurðsson skrifar 10. desember 2012 15:00 Sannarlega er öfundsvert það fólk sem nýtur blíðviðris og góðrar tíðar án þess að kvíða því vonda veðri og ótíð sem hlýtur að binda enda á sæluna fyrr eða síðar. Ég er ekki þannig en mér hefur samt tekist að draga talsvert úr kvíðanum fyrir verri tíð með markvissri viðleitni til að sætta mig við vont veður þegar það loksins brestur á og sjá fegurðina í austan hreti og hvassviðri jafnvel og fagna norðan nepjunni sem býður mín utandyra að morgni og fer köldum höndum sínum inn undir klæðin og frostrigningunni sem sleikir vanga minn eins og vingjarnlegur hundur sem hefur verið að lepja krapavatn. Þetta hefur tekist bærilega, kvíðinn er minni og árangurinn sá að ég nýt betur bæði góðviðris og lakari tíðar og er umfram allt orðinn mun mildari í dómum mínum um vont veður en áður og að því leyti sjálfur örlítið skárri í umgengni við mína nánustu og jafnvel fleiri. Því miður hefur mér þó ekki tekist að beita sömu aðferð með viðlíka árangri á margt annað sem, líkt og veðrið, getur, eðli málsins samkvæmt, ekki verið nema misjafnt. Mér tekst ekki að gleðjast alveg kvíðalaust þegar rofar til í pólitíkinni stutta stund og efnahagsmálunum eða þegar einhvers staðar ríkir friður um sinn á þessari jörð eða blessað mannfólkið sem hana byggir virðist jafnvel ætla að taka alvarlega það hlutverk sitt að vera viti borin lífvera og axla af því ábyrgð samsvarandi. Og einmitt í þessu síðasta atriði sækir að mér sár kvíði yfir því að heimskingjar séu í skjóli myrkurs – og reyndar fyrir opnum tjöldum um hábjartan dag – að snúa sigrum mannsandans upp í andhverfu sína, svipað því þegar sigri réttlætisins yfir óréttlætinu var breytt í stæka kúgun í táknsögu George Orwell um "Félaga Napóleon" (Animal Farm) eða því, sem ekki þarf að útlista í skáldsögum, þegar fáviska er borin á borð í nafni vísinda í opinberri umræðu. Ég get ekki vanist því að sjá og heyra fólk spara sér það ómak að fjalla málefnalega um það sem er utan þess sérsviðs og útmála þar fáfræði sína af sannfæringarkrafti sem helst hæfir því geðþekka húsdýri okkar sem skrautlegt hreykir sér á óumdeildu yfirráðasvæði sínu, fjóshaugnum. Í sjónvarpinu á dögunum var læknir að ræða við þingmann um þá hugmynd að fela starfshópi að skoða skynsemina í því að sjúkratryggingar tækju til fleiri skilgreindra aðgerða gegn heilsubresti en þær nú gera. Fljótlega kom í ljós að læknirinn hafði ekki hundsvit á efni málsins, þeim skilgreindu öðrum valkostum í lækningum sem helst koma til greina í þessu sambandi og tilgreindar hafa verið á grundvelli fyrirliggjandi laga um græðara. Út af fyrir sig eru það ekki tíðindi þótt einhver hafi ekki þekkingu á því sem honum er þó umhugað um að hafa skoðun á. Enginn tekur nærri sér eða tekur á því sérstakt mark að verkfræðingur tali til dæmis gegn einhverju lagaákvæði um staðgöngumæður vegna þess að enginn telur að verkfræðikunnátta geri mann dómbæran um það efni umfram annað fólk. Læknirinn virtist hins vegar telja að hann hefði sakir kunnáttu sinnar í læknisfræði eitthvert vísindalegt umboð til að leggja dóm á gildi hómópatíu og annarra skilgreindra meðferðarúrræða sem sjúkratryggingarnar tækju hugsanlega til. Það er auðvitað hans einkamál, svo að segja, og eins þótt framganga hans svipi dálítið til þessa heimilisvinar mannanna um aldir á áðurnefndum haug. Hitt er áhyggjuefni að fólk kann að halda að hann viti eitthvað umfram aðra um þetta efni. Læknirinn kallar hómópatíu "gervivísindi" án þess sýnilega að þekkja eða skeyta hið minnsta um þá skýru kenningu sem hómópatía byggir á, þá vísindalegu aðferðafræði sem notuð er við þróun lyfjakosts hennar eða þá nákvæmu greiningu á einkennum viðkomandi sem ráða vali á því lyfi (kallað "remedía") sem beitt er í hverju tilviki. Hómópatía hefur samt þann meginkost að hver sem vill þekkja hana eða kýs að neyta hennar sem úrræðis við meinum sínum getur kynnt sér á hvaða forsendum hómópatinn velur tiltekna eða tilteknar remedíur til verksins. Einungis bjánar eða loddarar halda því fram að hómópatía sé töfralausn og einungis fávísir eða þeir sem reyna að spila upp á fávisku fólks fordæma hana sem "gervivísindi". Ég er ekki hómópati og ætla ekki að ráðleggja öðrum neitt á grundvelli þess sem ég hef þó um hana fræðst eða þeirrar reynslu sem ég kann að hafa af henni sem lækningakosti, mín reynsla er ekki merkilegri en reynsla annarra og sem vísindi er hómópatían öllum opin sem vilja kynna sér hana sjálfir. Ég er reyndar þeirrar skoðunar að iðulega eigni fólk óverðskuldað þeirri meðferð sem það nýtur við kvillum sínum batann sem það kann að fá en gleymi því að margt sem okkur hrjáir heilsufarslega batnar "af sjálfu sér". Þetta á örugglega við um hómópatíu en líka um marga aðra meðferð. Það breytir ekki aðalatriði málsins, því að gera sér grein fyrir eðli þeirrar meðferðar sem beitt er og þeim forsendum sem verkan hennar er talin byggja á. Hómópatía felur í sér aðra nálgun við sjúkdóma en allópatía ("hefðbundnin" læknismeðferð) gerir og það er auðvitað engin ástæða til að krefjast þess að allópati sé kunnáttumaður um hómópatíu umfram aðra. Á hinn bóginn hlýtur að mega fara fram á að hann sýni þess merki í umfjöllun sinni um þau málefni sem hann hefur ekki sérstakt vit á að hann umberi þó öðrum það að deila með honum haugnum og næsta nágrenni hans þótt hver verði auðvitað að fá að hreykja sér í samræmi við sjálfsmynd sína. Það myndi draga úr kvíða fólks fyrir versnandi tíð og vekja okkur vonir um að þetta langdregna él í umræðumenningu þjóðarinnar muni einhvern tímann stytta upp. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skoðun Mest lesið Er kominn tími á Útlendingafrí? Marion Poilvez Skoðun 1. maí er líka fyrir fatlað fólk! Geirdís Hanna Kristjánsdóttir Skoðun Börnin á Gasa Ebba Margrét Magnúsdóttir Skoðun Janus og jakkalakkarnir Óskar Guðmundsson Skoðun Immigrant Women: Essential Workers, Rising Voices on Labor Day Maru Alemán Skoðun Verkalýðshreyfingin á næsta leik í Evrópuumræðunni Dagbjört Hákonardóttir Skoðun Hvað ert þú að gera? Eiður Welding Skoðun Á milli steins og sleggju Heinemann Ólafur Stephensen Skoðun Samtalið um dauðann veldur okkur óöryggi Ingrid Kuhlman Skoðun Allir eiga rétt á virku lífi — líka fatlað fólk Anna Margrét Bjarnadóttir Skoðun Skoðun Skoðun Sigursaga Evrópu í 21 ár Pawel Bartoszek skrifar Skoðun Verkalýðshreyfingin, Dagbjört og ESB Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Börnin á Gasa Ebba Margrét Magnúsdóttir skrifar Skoðun Myndir þú ráða fatlað fólk í vinnu? Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Hvað ert þú að gera? Eiður Welding skrifar Skoðun Rauðir sokkar á 1. maí Sveinn Ólafsson skrifar Skoðun 1. maí er líka fyrir fatlað fólk! Geirdís Hanna Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Verkalýðshreyfingin á næsta leik í Evrópuumræðunni Dagbjört Hákonardóttir skrifar Skoðun Á milli steins og sleggju Heinemann Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Heiðrum íslenska hestinn Berglind Margo Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Allir eiga rétt á virku lífi — líka fatlað fólk Anna Margrét Bjarnadóttir skrifar Skoðun Er kominn tími á Útlendingafrí? Marion Poilvez skrifar Skoðun Janus og jakkalakkarnir Óskar Guðmundsson skrifar Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað ætlar þú að vera þegar þú verður stór? Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Samtalið um dauðann veldur okkur óöryggi Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Sköpum störf við hæfi! Unnur Hrefna Jóhannsóttir skrifar Skoðun Immigrant Women: Essential Workers, Rising Voices on Labor Day Maru Alemán skrifar Skoðun Tikkað í skipulagsboxin Samúel Torfi Pétursson skrifar Skoðun Það sem er ósagt varðandi vinnubrögð hjá Háskólanum á Akureyri Þóra Sigurðardóttir skrifar Skoðun Sjúklingur settur í fangaklefa Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Opið bréf til fjármálaráðherra, Daða Más Kristóferssonar Íris Róbertsdóttir skrifar Skoðun Ég kalla hann Isildur; mentorinn minn er gervigreind Björgmundur Guðmundsson skrifar Skoðun Hvað er „furry“ annars? Jóhanna Jódís Antonsdóttir skrifar Skoðun Jafnaðarmennskan og verkalýðsbaráttan Sigfús Ómar Höskuldsson skrifar Skoðun Hljóð og mynd íslenskra varna Arnór Sigurjónsson skrifar Skoðun Kveðjur úr Grafarvogi til þeirra sem kasta steinum úr glerhúsi Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Leiðsöguhundurinn Gaur gerir mig að betri manneskju Þorkell J. Steindal skrifar Skoðun Fimmtíu ár frá lokum Víetnamstríðsins Finnur Th. Eiríksson skrifar Skoðun Að undirbúa börnin okkar fyrir heim sem er að hverfa Halldóra Mogensen skrifar Sjá meira
Sannarlega er öfundsvert það fólk sem nýtur blíðviðris og góðrar tíðar án þess að kvíða því vonda veðri og ótíð sem hlýtur að binda enda á sæluna fyrr eða síðar. Ég er ekki þannig en mér hefur samt tekist að draga talsvert úr kvíðanum fyrir verri tíð með markvissri viðleitni til að sætta mig við vont veður þegar það loksins brestur á og sjá fegurðina í austan hreti og hvassviðri jafnvel og fagna norðan nepjunni sem býður mín utandyra að morgni og fer köldum höndum sínum inn undir klæðin og frostrigningunni sem sleikir vanga minn eins og vingjarnlegur hundur sem hefur verið að lepja krapavatn. Þetta hefur tekist bærilega, kvíðinn er minni og árangurinn sá að ég nýt betur bæði góðviðris og lakari tíðar og er umfram allt orðinn mun mildari í dómum mínum um vont veður en áður og að því leyti sjálfur örlítið skárri í umgengni við mína nánustu og jafnvel fleiri. Því miður hefur mér þó ekki tekist að beita sömu aðferð með viðlíka árangri á margt annað sem, líkt og veðrið, getur, eðli málsins samkvæmt, ekki verið nema misjafnt. Mér tekst ekki að gleðjast alveg kvíðalaust þegar rofar til í pólitíkinni stutta stund og efnahagsmálunum eða þegar einhvers staðar ríkir friður um sinn á þessari jörð eða blessað mannfólkið sem hana byggir virðist jafnvel ætla að taka alvarlega það hlutverk sitt að vera viti borin lífvera og axla af því ábyrgð samsvarandi. Og einmitt í þessu síðasta atriði sækir að mér sár kvíði yfir því að heimskingjar séu í skjóli myrkurs – og reyndar fyrir opnum tjöldum um hábjartan dag – að snúa sigrum mannsandans upp í andhverfu sína, svipað því þegar sigri réttlætisins yfir óréttlætinu var breytt í stæka kúgun í táknsögu George Orwell um "Félaga Napóleon" (Animal Farm) eða því, sem ekki þarf að útlista í skáldsögum, þegar fáviska er borin á borð í nafni vísinda í opinberri umræðu. Ég get ekki vanist því að sjá og heyra fólk spara sér það ómak að fjalla málefnalega um það sem er utan þess sérsviðs og útmála þar fáfræði sína af sannfæringarkrafti sem helst hæfir því geðþekka húsdýri okkar sem skrautlegt hreykir sér á óumdeildu yfirráðasvæði sínu, fjóshaugnum. Í sjónvarpinu á dögunum var læknir að ræða við þingmann um þá hugmynd að fela starfshópi að skoða skynsemina í því að sjúkratryggingar tækju til fleiri skilgreindra aðgerða gegn heilsubresti en þær nú gera. Fljótlega kom í ljós að læknirinn hafði ekki hundsvit á efni málsins, þeim skilgreindu öðrum valkostum í lækningum sem helst koma til greina í þessu sambandi og tilgreindar hafa verið á grundvelli fyrirliggjandi laga um græðara. Út af fyrir sig eru það ekki tíðindi þótt einhver hafi ekki þekkingu á því sem honum er þó umhugað um að hafa skoðun á. Enginn tekur nærri sér eða tekur á því sérstakt mark að verkfræðingur tali til dæmis gegn einhverju lagaákvæði um staðgöngumæður vegna þess að enginn telur að verkfræðikunnátta geri mann dómbæran um það efni umfram annað fólk. Læknirinn virtist hins vegar telja að hann hefði sakir kunnáttu sinnar í læknisfræði eitthvert vísindalegt umboð til að leggja dóm á gildi hómópatíu og annarra skilgreindra meðferðarúrræða sem sjúkratryggingarnar tækju hugsanlega til. Það er auðvitað hans einkamál, svo að segja, og eins þótt framganga hans svipi dálítið til þessa heimilisvinar mannanna um aldir á áðurnefndum haug. Hitt er áhyggjuefni að fólk kann að halda að hann viti eitthvað umfram aðra um þetta efni. Læknirinn kallar hómópatíu "gervivísindi" án þess sýnilega að þekkja eða skeyta hið minnsta um þá skýru kenningu sem hómópatía byggir á, þá vísindalegu aðferðafræði sem notuð er við þróun lyfjakosts hennar eða þá nákvæmu greiningu á einkennum viðkomandi sem ráða vali á því lyfi (kallað "remedía") sem beitt er í hverju tilviki. Hómópatía hefur samt þann meginkost að hver sem vill þekkja hana eða kýs að neyta hennar sem úrræðis við meinum sínum getur kynnt sér á hvaða forsendum hómópatinn velur tiltekna eða tilteknar remedíur til verksins. Einungis bjánar eða loddarar halda því fram að hómópatía sé töfralausn og einungis fávísir eða þeir sem reyna að spila upp á fávisku fólks fordæma hana sem "gervivísindi". Ég er ekki hómópati og ætla ekki að ráðleggja öðrum neitt á grundvelli þess sem ég hef þó um hana fræðst eða þeirrar reynslu sem ég kann að hafa af henni sem lækningakosti, mín reynsla er ekki merkilegri en reynsla annarra og sem vísindi er hómópatían öllum opin sem vilja kynna sér hana sjálfir. Ég er reyndar þeirrar skoðunar að iðulega eigni fólk óverðskuldað þeirri meðferð sem það nýtur við kvillum sínum batann sem það kann að fá en gleymi því að margt sem okkur hrjáir heilsufarslega batnar "af sjálfu sér". Þetta á örugglega við um hómópatíu en líka um marga aðra meðferð. Það breytir ekki aðalatriði málsins, því að gera sér grein fyrir eðli þeirrar meðferðar sem beitt er og þeim forsendum sem verkan hennar er talin byggja á. Hómópatía felur í sér aðra nálgun við sjúkdóma en allópatía ("hefðbundnin" læknismeðferð) gerir og það er auðvitað engin ástæða til að krefjast þess að allópati sé kunnáttumaður um hómópatíu umfram aðra. Á hinn bóginn hlýtur að mega fara fram á að hann sýni þess merki í umfjöllun sinni um þau málefni sem hann hefur ekki sérstakt vit á að hann umberi þó öðrum það að deila með honum haugnum og næsta nágrenni hans þótt hver verði auðvitað að fá að hreykja sér í samræmi við sjálfsmynd sína. Það myndi draga úr kvíða fólks fyrir versnandi tíð og vekja okkur vonir um að þetta langdregna él í umræðumenningu þjóðarinnar muni einhvern tímann stytta upp.
Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir skrifar
Skoðun Það sem er ósagt varðandi vinnubrögð hjá Háskólanum á Akureyri Þóra Sigurðardóttir skrifar