Mengunarhneykslið Ólína Þorvarðardóttir skrifar 6. janúar 2011 06:15 Díoxínmengunin frá sorpbrennslustöðinni Funa í Engidal er þungt áfall fyrir íbúa Ísafjarðarbæjar. Díoxín er meðal eitruðustu efna sem fyrirfinnast í umhverfinu. Það mældist tuttugu sinnum yfir viðurkenndum heilsuverndarmörkum frá Funa árið 2007. Það var í fyrsta og eina skiptið sem efnið hefur verið mælt, svo enginn veit hve mörg ár Ísfirðingar höfðu andað eitrinu að sér fram að því. Langvarandi blámóða frá soprbrennslunni vekur þó óneitanlega grunsemdir um að svo kunni að hafa verið nokkra hríð. Fengu íbúar Skutulsfjarðar vitneskju um þessa heilsufarsvá þegar hún lá fyrir? Nei. Fengu kjörnir fulltrúar í bæjarstjórn Ísafjarðarbæjar vitneskju um þetta? Sú vitneskja virðist hafa verið bundin við örfáa einstaklinga í bæjarkerfinu, þáverandi ráðamenn bæjarins. Upplýsingar um díoxínmengun frá Funa koma fyrst „upp á borðið" í júlí síðastliðnum - þremur árum eftir að mæling var gerð - þá að afstöðum. Aldrei, á þessu þriggja ára tímabili, þótti ástæða til þess að upplýsa bæjarbúa eða bæjarfulltrúa sérstaklega um þá stöðu sem upp var komin: Tuttugufalda díoxíðmengun frá sorpbrennslustöð í næsta nágrenni við íbúðabyggð. Hefði þó verið full ástæða til. Þess í stað var umræðan vafin inn í vandræðagang um hvort búnaður uppfyllti starfsleyfisskilyrði, hvort hagkvæmara væri að flokka, urða eða flytja sorpið o.s. frv. Hinni aðsteðjandi heilsufarshættu var hinsvegar haldið utan við umræðuna. Fullyrðingar fyrrverandi bæjarstjóra um að upplýsingar um málefni Funa hafi „legið fyrir" eru ekkert annað en hártogun - því yfirborðsleg umfjöllun er ekki það sama og raunverulegar upplýsingar. Þvert á móti er einmitt hægt að drepa málum á dreif með þeim hætti að kaffæra staðreyndir í allskyns orðavaðli um óskylda hluti. Það var einmitt gert í þessu tilviki. Þeim sem vöruðu við og gagnrýndu starfsemi Funa var svarað út úr - jafnvel dregnir sundur og saman í háði. Minnistæð eru mér þau ummæli einhvers spekingsins að blámóðan frá Funa væri „vatnsdropar í lofti". Þegar þessi orð eru skrifuð keppast þeir sem höfðu eftirlits- og upplýsingaskyldu við að vísa hver á annan og láta að því liggja að ekkert sé athugavert við aðgerðarleysið í málinu. Þeim hinum sömu væri sæmra að biðjast afsökunar, því þeir brugðust hrapallega hlutverki sínu og trúnaðarskyldu við umbjóðendur sína, íbúa Ísafjarðarbæjar. Það er grundvallarskylda stjórnvalda að gæta almannaheilla. Aðrir hagsmunir, á borð við fjárhagslega hagsmuni sveitarfélags, einstakra stofnana eða fyrirtækja mega ekki yfirskyggja almannahagsmuni á borð við heilsufarlsegt öryggi og velferð íbúa. Því hefur verið haldið fram að Umhverfisstofnun hafi ekki verið heimilt að loka Funa þegar díoxíðmengun mældist þar tuttugufalt yfir mörkum vegna þess að fyrirtækið hafi þurft aðlögun og svigrúm áður en til lokunar kæmi. Þessi rök hafa holan hljóm enda þótt vísað sé í stjórnsýslulög. Hvers virði er rekstrarleg „svigrúm" sorpbrennslustöðvar samanborið við heilsufar þeirra sem anda að sér eiturefnum á sama tíma? Afleiðingar þessa grafalvarlega máls eru enganveginn fyrirsjáanlegar á þessari stundu. Þyngstar áhyggjur hefur maður auðvitað af heilsufari þeirra sem hafa búið og starfað næst Funa. Augljóslega þarf að rannsaka heilsufar íbúanna í framhaldi af þessum atburðum. Það hvernig málið ber að kallar einnig á tafarlausa rannsókn á því hvernig eftirliti og umsýslu hefur verið háttað. Enn eru starfandi sorpbrennslustöðvar á Íslandi sem eru á sambærilegum undanþágum og Funi hafði. Hvernig er eftirliti með þeim háttað? Umhverfisnefnd Alþingis mun funda um þetta mál næstkomandi föstudag kl. 9.30. Á þann fund hafa m.a. verið boðaðir fulltrúar frá Umhverfisstofnun, matvælastofnun, bæjarstjórn Ísafjarðarbæjar og heilbrigðiseftirlitinu. Ég óskaði eftir þessum fundi til þess að nefndin geti farið heildstætt yfir aðdraganda málsins og áttað sig á því hvað fór úrskeiðis og hvernig hefði betur mátt standa að málum. Ég tel mikilvægt að þegar sú vitneskja liggur fyrir verði tafarlaust gerðar ráðstafanir til þess að skerpa á eftirlitsþættinum, stjórnsýslunni og jafnvel sjálfri löggjöfinni til þess að tryggja að annað eins og þetta geti ekki endurtekið sig. Opinberir aðilar eiga ekki að geta skotið sér á bak við óljósan lagabókstaf þegar líf og heilsa almennings er í húfi. Um aðrar afleiðingar á borð við heilsubrest, fjárhagslegt tjón matvælaframleiðenda og umhverfisskaða er of snemmt að fjalla að svo stöddu. Þau vandamál bíða síns tíma í óræðri framtíð. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ólína Kjerúlf Þorvarðardóttir Mest lesið Er mörgum lesendum Vísis slétt sama um afkomu sína og velferð? Ole Anton Bieltvedt Skoðun Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun Núll prósent skynsemi Lára G. Sigurðardóttir Skoðun Svar við bréfi Ingós: 3.233.700.000 krónur Runólfur Ágústsson Skoðun Að fórna hamingju fyrir verslunarfrelsi Gunnar Hersveinn Skoðun Birgir Þórarinsson er enn að Hjálmtýr Heiðdal Skoðun Hvers eiga Vestfirðingar að gjalda? Ingólfur Ásgeirsson Skoðun Áhugaverðar ákvarðanir Sigurður Ingi Friðleifsson Skoðun Skömm stjórnvalda - íslensk börn með erlendan bakgrunn Birna Gunnlaugsdóttir Skoðun Til hamingju með daginn! Árni Guðmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Er mörgum lesendum Vísis slétt sama um afkomu sína og velferð? Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Til hamingju með daginn! Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Vetur að vori - stuðningur eftir óveður Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Skömm stjórnvalda - íslensk börn með erlendan bakgrunn Birna Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Að fórna hamingju fyrir verslunarfrelsi Gunnar Hersveinn skrifar Skoðun Er þensla vegna íbúðauppbyggingar? Jónas Atli Gunnarsson skrifar Skoðun Birgir Þórarinsson er enn að Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Viðurkennum þjóðarmorð á Armenum Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Þegar kvíðinn tekur völdin Sóley Dröfn Davíðsdóttir skrifar Skoðun Atvinnulífið og fíkniefnasalan Ólafur Kjartansson skrifar Skoðun Drasl Hafþór Reynisson skrifar Skoðun Er lýðræðinu viðbjargandi? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Þegar forréttindafólk í valdastöðu skerðir mannréttindi jaðarsettra hópa Sema Erla Serdaroglu skrifar Skoðun Forsetapróf Auður Guðna Sigurðardóttir skrifar Skoðun Aukin sala áfengis ógnar grundvallarmarkmiðum lýðheilsu Aðalsteinn Gunnarsson skrifar Skoðun Svik VG í jafnréttismálum Jana Salóme Ingibjargar Jósepsdóttir skrifar Skoðun Spennandi tímar fyrir ungt fólk í Hafnarfirði Kristín Thoroddsen,Margrét Vala Marteinsdóttir skrifar Skoðun Ingólfur krítar liðugt Kristinn H. Gunnarsson skrifar Skoðun Fáu spáð en vel fylgst með Ari Trausti Guðmundsson skrifar Skoðun Armæða um íslenska tungu Hermann Stefánsson skrifar Skoðun Það eru lög í landinu Líneik Anna Sævarsdóttir skrifar Skoðun Svar við bréfi Ingós: 3.233.700.000 krónur Runólfur Ágústsson skrifar Skoðun Úr buffi í klút Gunnhildur Birna Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Rétturinn til heilnæms umhverfis vs bæjaryfirvöld Hafnarfjarðar Björg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Málsvari minksins Lárus Karl Arnbjarnarson skrifar Skoðun Skuldum við 17 þúsund íbúðir á höfuðborgarsvæðinu? Sigurður Stefánsson skrifar Skoðun Förum vel með byggingarvörur Eyþór Bjarki Sigurbjörnsson skrifar Skoðun Gerum betur Kristín B. Jónsdóttir skrifar Skoðun Á tæpustu tungu Eiríkur Örn Norðdahl skrifar Skoðun Aðför að ungmennum (Í minningu Hamarsins) Óskar Steinn Jónínuson Ómarsson skrifar Sjá meira
Díoxínmengunin frá sorpbrennslustöðinni Funa í Engidal er þungt áfall fyrir íbúa Ísafjarðarbæjar. Díoxín er meðal eitruðustu efna sem fyrirfinnast í umhverfinu. Það mældist tuttugu sinnum yfir viðurkenndum heilsuverndarmörkum frá Funa árið 2007. Það var í fyrsta og eina skiptið sem efnið hefur verið mælt, svo enginn veit hve mörg ár Ísfirðingar höfðu andað eitrinu að sér fram að því. Langvarandi blámóða frá soprbrennslunni vekur þó óneitanlega grunsemdir um að svo kunni að hafa verið nokkra hríð. Fengu íbúar Skutulsfjarðar vitneskju um þessa heilsufarsvá þegar hún lá fyrir? Nei. Fengu kjörnir fulltrúar í bæjarstjórn Ísafjarðarbæjar vitneskju um þetta? Sú vitneskja virðist hafa verið bundin við örfáa einstaklinga í bæjarkerfinu, þáverandi ráðamenn bæjarins. Upplýsingar um díoxínmengun frá Funa koma fyrst „upp á borðið" í júlí síðastliðnum - þremur árum eftir að mæling var gerð - þá að afstöðum. Aldrei, á þessu þriggja ára tímabili, þótti ástæða til þess að upplýsa bæjarbúa eða bæjarfulltrúa sérstaklega um þá stöðu sem upp var komin: Tuttugufalda díoxíðmengun frá sorpbrennslustöð í næsta nágrenni við íbúðabyggð. Hefði þó verið full ástæða til. Þess í stað var umræðan vafin inn í vandræðagang um hvort búnaður uppfyllti starfsleyfisskilyrði, hvort hagkvæmara væri að flokka, urða eða flytja sorpið o.s. frv. Hinni aðsteðjandi heilsufarshættu var hinsvegar haldið utan við umræðuna. Fullyrðingar fyrrverandi bæjarstjóra um að upplýsingar um málefni Funa hafi „legið fyrir" eru ekkert annað en hártogun - því yfirborðsleg umfjöllun er ekki það sama og raunverulegar upplýsingar. Þvert á móti er einmitt hægt að drepa málum á dreif með þeim hætti að kaffæra staðreyndir í allskyns orðavaðli um óskylda hluti. Það var einmitt gert í þessu tilviki. Þeim sem vöruðu við og gagnrýndu starfsemi Funa var svarað út úr - jafnvel dregnir sundur og saman í háði. Minnistæð eru mér þau ummæli einhvers spekingsins að blámóðan frá Funa væri „vatnsdropar í lofti". Þegar þessi orð eru skrifuð keppast þeir sem höfðu eftirlits- og upplýsingaskyldu við að vísa hver á annan og láta að því liggja að ekkert sé athugavert við aðgerðarleysið í málinu. Þeim hinum sömu væri sæmra að biðjast afsökunar, því þeir brugðust hrapallega hlutverki sínu og trúnaðarskyldu við umbjóðendur sína, íbúa Ísafjarðarbæjar. Það er grundvallarskylda stjórnvalda að gæta almannaheilla. Aðrir hagsmunir, á borð við fjárhagslega hagsmuni sveitarfélags, einstakra stofnana eða fyrirtækja mega ekki yfirskyggja almannahagsmuni á borð við heilsufarlsegt öryggi og velferð íbúa. Því hefur verið haldið fram að Umhverfisstofnun hafi ekki verið heimilt að loka Funa þegar díoxíðmengun mældist þar tuttugufalt yfir mörkum vegna þess að fyrirtækið hafi þurft aðlögun og svigrúm áður en til lokunar kæmi. Þessi rök hafa holan hljóm enda þótt vísað sé í stjórnsýslulög. Hvers virði er rekstrarleg „svigrúm" sorpbrennslustöðvar samanborið við heilsufar þeirra sem anda að sér eiturefnum á sama tíma? Afleiðingar þessa grafalvarlega máls eru enganveginn fyrirsjáanlegar á þessari stundu. Þyngstar áhyggjur hefur maður auðvitað af heilsufari þeirra sem hafa búið og starfað næst Funa. Augljóslega þarf að rannsaka heilsufar íbúanna í framhaldi af þessum atburðum. Það hvernig málið ber að kallar einnig á tafarlausa rannsókn á því hvernig eftirliti og umsýslu hefur verið háttað. Enn eru starfandi sorpbrennslustöðvar á Íslandi sem eru á sambærilegum undanþágum og Funi hafði. Hvernig er eftirliti með þeim háttað? Umhverfisnefnd Alþingis mun funda um þetta mál næstkomandi föstudag kl. 9.30. Á þann fund hafa m.a. verið boðaðir fulltrúar frá Umhverfisstofnun, matvælastofnun, bæjarstjórn Ísafjarðarbæjar og heilbrigðiseftirlitinu. Ég óskaði eftir þessum fundi til þess að nefndin geti farið heildstætt yfir aðdraganda málsins og áttað sig á því hvað fór úrskeiðis og hvernig hefði betur mátt standa að málum. Ég tel mikilvægt að þegar sú vitneskja liggur fyrir verði tafarlaust gerðar ráðstafanir til þess að skerpa á eftirlitsþættinum, stjórnsýslunni og jafnvel sjálfri löggjöfinni til þess að tryggja að annað eins og þetta geti ekki endurtekið sig. Opinberir aðilar eiga ekki að geta skotið sér á bak við óljósan lagabókstaf þegar líf og heilsa almennings er í húfi. Um aðrar afleiðingar á borð við heilsubrest, fjárhagslegt tjón matvælaframleiðenda og umhverfisskaða er of snemmt að fjalla að svo stöddu. Þau vandamál bíða síns tíma í óræðri framtíð.
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Skoðun Þegar forréttindafólk í valdastöðu skerðir mannréttindi jaðarsettra hópa Sema Erla Serdaroglu skrifar
Skoðun Spennandi tímar fyrir ungt fólk í Hafnarfirði Kristín Thoroddsen,Margrét Vala Marteinsdóttir skrifar
Skoðun Rétturinn til heilnæms umhverfis vs bæjaryfirvöld Hafnarfjarðar Björg Sveinsdóttir skrifar
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun