Eftirsótt erlend fjárfesting Aðalsteinn Leifsson skrifar 19. september 2011 10:15 Ríki um allan heim keppast við að laða til sín erlenda fjárfestingu með markvissum hætti, þar sem ríkur skilningur er á því að slík fjárfesting bætir lífskjör. Þörfin fyrir samstarf við erlenda aðila er sérstaklega mikil í smáum hagkerfum, eins og á Íslandi þar sem atvinnulíf er fremur einhæft og vægi utanríkisviðskipta mikið. Ástæðan er sú að erlend fjárfesting skapar ekki einungis störf heldur getur hún einnig aukið fjölbreytni í atvinnulífi og utanríkisverslun, bætt markaðsaðgang, ýtt undir samkeppni og fært nýja þekkingu inn í atvinnulífið. Erlend fjárfesting hefur líklega aldrei verið mikilvægari fyrir Ísland en einmitt nú eftir efnahagshrun þegar fjárfestingar eru í sögulegu lágmarki og þörf er á að auka fjölbreytni í atvinnulífi og draga úr ófyrirsjáanlegum sveiflum í verðmæti útflutnings. Nýsköpunargildi fjárfestingarErlendri fjárfestingu er skipt í tvo flokka. Annars vegar er fjárfesting, yfirtaka eða samruni þar sem erlendur fjárfestir kemur inn í eigendahóp íslensks fyrirtækis án þess að breytingar verði á rekstri þess. Hins vegar er stofnun eða uppbygging nýs fyrirtækis frá grunni, stækkun á starfandi fyrirtæki eða samruni við erlent fyrirtæki þar sem til verður aukin framleiðsla, ný þekking, ný aðstaða, ný störf og ný verðmæti til lengri tíma. Fyrri tegundin er jákvæð þar sem hún felur í sér færslu fjármuna til landsins. Seinni tegundin er þó mun eftirsóknarverðari þar sem hún felur í sér nýsköpun, ný atvinnutækifæri og verðmæti fyrir íslenskt samfélag. Önnur aðgreining á erlendri fjárfestingu er á milli takmarkaðra fjárfestinga t.a.m. í hlutabréfum annars vegar og hins vegar svokallaðrar beinnar erlendrar fjárfestingar þegar erlendur aðili á a.m.k. 10% í innlendu félagi og hefur því verulega hagsmuni af rekstri fyrirtækisins. ForgangsröðunRíki sækjast eftir erlendri fjárfestingu á mismunandi sviðum, eftir styrkleikum og forgangsröðun. Ísland getur ekki – og vill ekki – keppa við önnur ríki í verði á vinnuafli eða með afslætti af umhverfisvernd. Í atvinnu-, orku- og menntamálum hefur verið ágætur samhljómur um að leggja sérstaka áherslu á hreina orku, óspillta náttúru og störf sem krefjast sérþekkingar. Þessar áherslur falla að þeirri ímynd sem Ísland hefur leitast við að byggja upp sem ferðamannaland, matvælaframleiðandi og þekkingarsamfélag. Þess vegna kann að vera eðlilegt að Ísland sækist eftir beinni erlendri fjárfestingu sem fellur að þessari stefnumótun og e.t.v. sérstaklega á svæðum þar sem atvinnulífið er mjög einhæft og skortur á atvinnutækifærum, eins og víða á landsbyggðinni. Dæmi um umhverfisvænar fjárfestingar sem hafa mikið nýsköpunargildi og jákvæð samfélagsleg áhrif má m.a. finna í ferðamennsku, rekstri gagnavera, vatnsútflutningi, fiskeldi og ýmiss konar orkuháðum iðnaði. Ísland áhættusamtBein erlend fjárfesting er lítil á Íslandi í samanburði við önnur lönd og nær eingöngu bundin við áliðnað. Ein af ástæðunum er sú skynjun að það sé áhættusamt að fjárfesta á Íslandi. Þetta kemur t.a.m. fram í nýlegri mælingu Efnahags- og samvinnustofnunarinnar (OECD) á hömlum á beinni erlendri fjárfestingu (FDI Restrictiveness Index). Hvergi í OECD eru viðlíkar hindranir í vegi beinnar erlendrar fjárfestingar eins og á Íslandi að mati stofnunarinnar og raunar setur hún Ísland skör lægra en t.d. Tyrkland, Sádi-Arabíu og Rússland. Ástæður þessa mats eru ekki einungis sögulegur óstöðugleiki gengis og núverandi gjaldeyrishöft heldur einnig ýmiss konar tæknilegar og lagalegar hindranir og sú skynjun að ekki liggi fyrir skýr viðmið og reglur fyrir ákvarðanatöku stjórnvalda í málum sem tengjast erlendri fjárfestingu. Nýlegt áhættumat tryggingarfyrirtækisins Aon styður þetta en Ísland er í neðsta sæti vestrænna ríkja í mati fyrirtækisins. Flest ríki takmarka einnig erlenda fjárfestingu með sérlögum eins við Íslendingar gerum í sjávarútvegi og orkugeiranum. Strangar reglur um umhverfisvernd eða skatta þurfa ekki heldur að fæla frá. Erlendir fjárfestar óttast öðru fremur geðþóttaákvarðanir stjórnvalda og ófyrirsjáanlegt rekstrarumhverfi. Áform Huang NuboAf þeim upplýsingum sem fram koma í fjölmiðlum má ætla að áform Huangs Nubo feli í sér stofnun nýs fyrirtækis sem skapar ný störf og gjaldeyristekjur. Virði fjárfestingarinnar felst ekki aðeins í landakaupum og áformuðum byggingarframkvæmdum heldur einnig í þekkingu og aðstöðu á nýjum markaðssvæðum fyrir ferðamenn og fellur því í flokk nýsköpunarfjárfestingar. Fjárfestingin er í atvinnugrein sem fellur vel að ímynd Íslands og sem stjórnvöld hafa lagt sérstaka áherslu á að byggja upp. Ennfremur er hún á svæði þar sem atvinnutækifæri eru takmörkuð. Af fréttum má auk þess ráða að Nubo hyggist fjárfesta til lengri tíma og standa að fullu að fjárfestingunni, sem þýðir að um er að ræða beina erlenda fjárfestingu. Nubo mun ekki geta fært fjárfestingu í landi og byggingum frá Íslandi og áhættan af verkefninu liggur að stórum hluta hjá honum. Áhætta Íslands virðist takmarkast við þær framkvæmdir sem kann að þurfa til að þjónusta fyrirtækið. Ef Huang Nubo verður neitað um heimild til að fjárfesta á Íslandi er nauðsynlegt að rökstyðja þá ákvörðun með hlutlægum og málefnalegum rökum. Að öðrum kosti mun orðspor Íslands tengt beinni erlendri fjárfestingu bera enn frekari hnekki. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Aðalsteinn Leifsson Mest lesið Er kominn tími á Útlendingafrí? Marion Poilvez Skoðun 1. maí er líka fyrir fatlað fólk! Geirdís Hanna Kristjánsdóttir Skoðun Janus og jakkalakkarnir Óskar Guðmundsson Skoðun Verkalýðshreyfingin á næsta leik í Evrópuumræðunni Dagbjört Hákonardóttir Skoðun Immigrant Women: Essential Workers, Rising Voices on Labor Day Maru Alemán Skoðun Á milli steins og sleggju Heinemann Ólafur Stephensen Skoðun Hvað ert þú að gera? Eiður Welding Skoðun Samtalið um dauðann veldur okkur óöryggi Ingrid Kuhlman Skoðun Allir eiga rétt á virku lífi — líka fatlað fólk Anna Margrét Bjarnadóttir Skoðun Börnin á Gasa Ebba Margrét Magnúsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Sigursaga Evrópu í 21 ár Pawel Bartoszek skrifar Skoðun Verkalýðshreyfingin, Dagbjört og ESB Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Börnin á Gasa Ebba Margrét Magnúsdóttir skrifar Skoðun Myndir þú ráða fatlað fólk í vinnu? Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Hvað ert þú að gera? Eiður Welding skrifar Skoðun Rauðir sokkar á 1. maí Sveinn Ólafsson skrifar Skoðun 1. maí er líka fyrir fatlað fólk! Geirdís Hanna Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Verkalýðshreyfingin á næsta leik í Evrópuumræðunni Dagbjört Hákonardóttir skrifar Skoðun Á milli steins og sleggju Heinemann Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Heiðrum íslenska hestinn Berglind Margo Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Allir eiga rétt á virku lífi — líka fatlað fólk Anna Margrét Bjarnadóttir skrifar Skoðun Er kominn tími á Útlendingafrí? Marion Poilvez skrifar Skoðun Janus og jakkalakkarnir Óskar Guðmundsson skrifar Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað ætlar þú að vera þegar þú verður stór? Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Samtalið um dauðann veldur okkur óöryggi Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Sköpum störf við hæfi! Unnur Hrefna Jóhannsóttir skrifar Skoðun Immigrant Women: Essential Workers, Rising Voices on Labor Day Maru Alemán skrifar Skoðun Tikkað í skipulagsboxin Samúel Torfi Pétursson skrifar Skoðun Það sem er ósagt varðandi vinnubrögð hjá Háskólanum á Akureyri Þóra Sigurðardóttir skrifar Skoðun Sjúklingur settur í fangaklefa Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Opið bréf til fjármálaráðherra, Daða Más Kristóferssonar Íris Róbertsdóttir skrifar Skoðun Ég kalla hann Isildur; mentorinn minn er gervigreind Björgmundur Guðmundsson skrifar Skoðun Hvað er „furry“ annars? Jóhanna Jódís Antonsdóttir skrifar Skoðun Jafnaðarmennskan og verkalýðsbaráttan Sigfús Ómar Höskuldsson skrifar Skoðun Hljóð og mynd íslenskra varna Arnór Sigurjónsson skrifar Skoðun Kveðjur úr Grafarvogi til þeirra sem kasta steinum úr glerhúsi Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Leiðsöguhundurinn Gaur gerir mig að betri manneskju Þorkell J. Steindal skrifar Skoðun Fimmtíu ár frá lokum Víetnamstríðsins Finnur Th. Eiríksson skrifar Skoðun Að undirbúa börnin okkar fyrir heim sem er að hverfa Halldóra Mogensen skrifar Sjá meira
Ríki um allan heim keppast við að laða til sín erlenda fjárfestingu með markvissum hætti, þar sem ríkur skilningur er á því að slík fjárfesting bætir lífskjör. Þörfin fyrir samstarf við erlenda aðila er sérstaklega mikil í smáum hagkerfum, eins og á Íslandi þar sem atvinnulíf er fremur einhæft og vægi utanríkisviðskipta mikið. Ástæðan er sú að erlend fjárfesting skapar ekki einungis störf heldur getur hún einnig aukið fjölbreytni í atvinnulífi og utanríkisverslun, bætt markaðsaðgang, ýtt undir samkeppni og fært nýja þekkingu inn í atvinnulífið. Erlend fjárfesting hefur líklega aldrei verið mikilvægari fyrir Ísland en einmitt nú eftir efnahagshrun þegar fjárfestingar eru í sögulegu lágmarki og þörf er á að auka fjölbreytni í atvinnulífi og draga úr ófyrirsjáanlegum sveiflum í verðmæti útflutnings. Nýsköpunargildi fjárfestingarErlendri fjárfestingu er skipt í tvo flokka. Annars vegar er fjárfesting, yfirtaka eða samruni þar sem erlendur fjárfestir kemur inn í eigendahóp íslensks fyrirtækis án þess að breytingar verði á rekstri þess. Hins vegar er stofnun eða uppbygging nýs fyrirtækis frá grunni, stækkun á starfandi fyrirtæki eða samruni við erlent fyrirtæki þar sem til verður aukin framleiðsla, ný þekking, ný aðstaða, ný störf og ný verðmæti til lengri tíma. Fyrri tegundin er jákvæð þar sem hún felur í sér færslu fjármuna til landsins. Seinni tegundin er þó mun eftirsóknarverðari þar sem hún felur í sér nýsköpun, ný atvinnutækifæri og verðmæti fyrir íslenskt samfélag. Önnur aðgreining á erlendri fjárfestingu er á milli takmarkaðra fjárfestinga t.a.m. í hlutabréfum annars vegar og hins vegar svokallaðrar beinnar erlendrar fjárfestingar þegar erlendur aðili á a.m.k. 10% í innlendu félagi og hefur því verulega hagsmuni af rekstri fyrirtækisins. ForgangsröðunRíki sækjast eftir erlendri fjárfestingu á mismunandi sviðum, eftir styrkleikum og forgangsröðun. Ísland getur ekki – og vill ekki – keppa við önnur ríki í verði á vinnuafli eða með afslætti af umhverfisvernd. Í atvinnu-, orku- og menntamálum hefur verið ágætur samhljómur um að leggja sérstaka áherslu á hreina orku, óspillta náttúru og störf sem krefjast sérþekkingar. Þessar áherslur falla að þeirri ímynd sem Ísland hefur leitast við að byggja upp sem ferðamannaland, matvælaframleiðandi og þekkingarsamfélag. Þess vegna kann að vera eðlilegt að Ísland sækist eftir beinni erlendri fjárfestingu sem fellur að þessari stefnumótun og e.t.v. sérstaklega á svæðum þar sem atvinnulífið er mjög einhæft og skortur á atvinnutækifærum, eins og víða á landsbyggðinni. Dæmi um umhverfisvænar fjárfestingar sem hafa mikið nýsköpunargildi og jákvæð samfélagsleg áhrif má m.a. finna í ferðamennsku, rekstri gagnavera, vatnsútflutningi, fiskeldi og ýmiss konar orkuháðum iðnaði. Ísland áhættusamtBein erlend fjárfesting er lítil á Íslandi í samanburði við önnur lönd og nær eingöngu bundin við áliðnað. Ein af ástæðunum er sú skynjun að það sé áhættusamt að fjárfesta á Íslandi. Þetta kemur t.a.m. fram í nýlegri mælingu Efnahags- og samvinnustofnunarinnar (OECD) á hömlum á beinni erlendri fjárfestingu (FDI Restrictiveness Index). Hvergi í OECD eru viðlíkar hindranir í vegi beinnar erlendrar fjárfestingar eins og á Íslandi að mati stofnunarinnar og raunar setur hún Ísland skör lægra en t.d. Tyrkland, Sádi-Arabíu og Rússland. Ástæður þessa mats eru ekki einungis sögulegur óstöðugleiki gengis og núverandi gjaldeyrishöft heldur einnig ýmiss konar tæknilegar og lagalegar hindranir og sú skynjun að ekki liggi fyrir skýr viðmið og reglur fyrir ákvarðanatöku stjórnvalda í málum sem tengjast erlendri fjárfestingu. Nýlegt áhættumat tryggingarfyrirtækisins Aon styður þetta en Ísland er í neðsta sæti vestrænna ríkja í mati fyrirtækisins. Flest ríki takmarka einnig erlenda fjárfestingu með sérlögum eins við Íslendingar gerum í sjávarútvegi og orkugeiranum. Strangar reglur um umhverfisvernd eða skatta þurfa ekki heldur að fæla frá. Erlendir fjárfestar óttast öðru fremur geðþóttaákvarðanir stjórnvalda og ófyrirsjáanlegt rekstrarumhverfi. Áform Huang NuboAf þeim upplýsingum sem fram koma í fjölmiðlum má ætla að áform Huangs Nubo feli í sér stofnun nýs fyrirtækis sem skapar ný störf og gjaldeyristekjur. Virði fjárfestingarinnar felst ekki aðeins í landakaupum og áformuðum byggingarframkvæmdum heldur einnig í þekkingu og aðstöðu á nýjum markaðssvæðum fyrir ferðamenn og fellur því í flokk nýsköpunarfjárfestingar. Fjárfestingin er í atvinnugrein sem fellur vel að ímynd Íslands og sem stjórnvöld hafa lagt sérstaka áherslu á að byggja upp. Ennfremur er hún á svæði þar sem atvinnutækifæri eru takmörkuð. Af fréttum má auk þess ráða að Nubo hyggist fjárfesta til lengri tíma og standa að fullu að fjárfestingunni, sem þýðir að um er að ræða beina erlenda fjárfestingu. Nubo mun ekki geta fært fjárfestingu í landi og byggingum frá Íslandi og áhættan af verkefninu liggur að stórum hluta hjá honum. Áhætta Íslands virðist takmarkast við þær framkvæmdir sem kann að þurfa til að þjónusta fyrirtækið. Ef Huang Nubo verður neitað um heimild til að fjárfesta á Íslandi er nauðsynlegt að rökstyðja þá ákvörðun með hlutlægum og málefnalegum rökum. Að öðrum kosti mun orðspor Íslands tengt beinni erlendri fjárfestingu bera enn frekari hnekki.
Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir skrifar
Skoðun Það sem er ósagt varðandi vinnubrögð hjá Háskólanum á Akureyri Þóra Sigurðardóttir skrifar