Um bönn og bannfæringu Ögmundur Jónasson skrifar 10. júní 2011 00:01 Ég legg alltaf við hlustir þegar varað er við bannáráttunni, enda tel ég að helst allt sem ekki skaðar aðra eigi að vera leyfilegt. Þess vegna las ég af athygli grein Guðmundar Andra Thorssonar í Fréttablaðinu um boð og bönn – og áfengisauglýsingar. Ég hef jafnframt lesið margar greinar hans um ágæti Evrópusambandsins, en þar er ég honum sjaldnast sammála. Ein megin ástæðan fyrir andstöðu minni við inngöngu Íslendinga í Evrópusambandið er einmitt sú, að ég vil ekki stíga inn í það miðstýrða reglugerðarvirki frekar en við þegar höfum gert með aðild að EES og þeim boðum og bönnum sem því samkomulagi fylgja. Þykir mér nóg um vistina þar. Virðum lýðræðislega niðurstöðuVið sem hér búum myndum eflaust af fúsum og frjálsum vilja gera sumt af því sem ESB fyrirskipar. En við viljum ráða okkar örlögum sjálf eins og framast er kostur; gera upp málin í nærumhverfinu og komast þar að lýðræðislegri niðurstöðu. Einmitt þarna liggur veikleiki Evrópusambandsins. Það er stórt og miðstýrt og setur strangar ófrávíkjanlegar reglur um flest sem snýr að markaðsmálum. Þegar lýðræðislegur vilji stangast á við þessi lögmál verður hann að víkja. Um þetta höfum við ótal dæmi. Allt þetta hef ég margoft rætt og meðal annars átt orðastað við Guðmund Andra á síðum þessa blaðs þar sem ég hef vakið sérstaka athygli á afstöðu minni til miðstýringar og valdboðs annars vegar og lýðræðis hins vegar. Nú bregður svo við að undirritaður, sem taldi sig andstæðing bannstefnunnar, er sagður vera sjálfur merkisberi hennar. Hann er semsagt „bannmaður“ og bannfærður sem slíkur: „Ögmundur er bannmaður … kannski að hann sé að hugsa um að banna aftur bjórinn? Kannski að stjórnin sé að gæla við þær hugmyndir að láta læknana skrifa út lyfseðla fyrir áfengi?“ Guðmundur Andri og fordómarnirÞetta er óneitanlega sérstök nálgun í rökræðu en vissulega í ætt við þá tilhneigingu að alhæfa um skoðanir fólks í fordæmingaskyni, en sú tilhneiging hefur ekki síst verið ríkjandi í umræðu um Evrópumál. Þannig verða til ákveðnar formúleringar í texta. Fyrst er heimurinn smættaður niður í Íslendinga annars vegar og Útlendinga hins vegar. Síðan er farið að lýsa persónueinkennum Íslendinga, stundum uppnefnd þjóðarsálfræði. Útlendingum er þá lýst sem þjóðflokki sem er ólíkur Íslendingum. Þannig eiga Kínverjar, Indverjar, Bandaríkjamenn og allir hinir Útlendingarnir það sameiginlegt að vera ólíkir Íslendingum. Þó telja ýmsir að hjörtum mannanna svipi saman í Súdan og Grímsnesinu. En auðvitað er þetta ósköp þægileg formúla. Hún er að vísu eins forheimskandi og flestar skilgreiningar sem byggja á einnar breytu jöfnum. En fyrir þá sem byggja alla sína texta á því að velta fyrir sér hvort ekki sé best að haska sér í ESB, þá er eiginlega ekki pláss fyrir blæbrigði. Ekki frekar en tölvan sem les bara einn eða núll, já eða nei, svart eða hvítt. Það sem Guðmundur Andri hefur umfram flesta þjóðarsálfræðinga er að geta yfirfært almenna fordóma sína yfir á fleiri en eitt svið. Í samræmi við það verð ég auðveldlega afgreiddur sem bannmaður. Guðmundur Andri er þá væntanlega ekki-bannmaður. Ísland er bannland og Útlönd eru ekki-bannlönd. Keyptum áróðri settar skorðurÍ þágu stílbragðs og áróðurs snýr Guðmundur Andri út úr frumvarpi, sem gengur út á að styrkja löggjöf um bann við áfengisauglýsingum, með því að flétta það saman við allt annars konar þingsályktunartillögu um herta baráttu gegn reykingum. Það gerir mig að bannmanni að vilja ekki að áfengissalar geti keypt pláss í fjölmiðlum til að hafa í frammi áróður fyrir áfengi. Þetta er ekki nýtt viðhorf. Áfengisauglýsingar hafa aldrei verið leyfðar á Íslandi. Auglýsendur hafa hins vegar getað skriðið í gegnum göt í lögunum og þannig virt anda þeirra að vettugi. Búnar hafa verið til léttölstegundir gagngert til að auglýsa áfenga framleiðslu. Þetta sýnir ekki ábyrgð í verki. Það er ekki fyrr en nú, að hillir undir að tekið verði á lögbrotum þeirra, að framleiðendur og auglýsendur tala um mikilvægi samkomulags. Foreldrasamtök gegn áfengisauglýsingum eru á sama máli og ég. Þau telja áfengissala ganga á frelsi sitt og barna sinna. Frelsi eins getur þannig verið ofríki gagnvart öðrum. Þannig er heimurinn. Ekki svarthvítur eins og skilja mætti af skrifum Guðmundar Andra Thorssonar. En ég veit að hugsun hans getur náð lengra, þótt svo hafi ekki verið í þessum skrifum. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ögmundur Jónasson Mest lesið Halldór 23.8.2025 Halldór Vanþekking eða vísvitandi blekkingar? Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun „I believe the children are our future…“ Karen Rúnarsdóttir Skoðun Heildstætt heilbrigðiskerfi – hagur okkar allra Alma D. Möller Skoðun Skólaskætingur Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir Skoðun Andaðu rólega elskan... Ester Hilmarsdóttir Skoðun Eldri borgarar – áhrif aðildar að Evrópusambandinu (ESB) Þorvaldur Ingi Jónsson Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson Skoðun Er Akureyri að missa háskólann sinn? Aðalbjörn Jóhannsson Skoðun Ný sókn í menntamálum Guðmundur Ari Sigurjónsson Skoðun Skoðun Skoðun Heildstætt heilbrigðiskerfi – hagur okkar allra Alma D. Möller skrifar Skoðun Vanþekking eða vísvitandi blekkingar? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun „I believe the children are our future…“ Karen Rúnarsdóttir skrifar Skoðun Mikilvægi félagasamtaka og magnað maraþon Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Allt sem ég þarf að gera Dagbjartur Kristjánsson skrifar Skoðun Eldri borgarar – áhrif aðildar að Evrópusambandinu (ESB) Þorvaldur Ingi Jónsson skrifar Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Notkun ökklabanda Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Skólaskætingur Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir skrifar Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson skrifar Skoðun Ný sókn í menntamálum Guðmundur Ari Sigurjónsson skrifar Skoðun Þjóðarmorð, fálmandi mjálm eða aðgerðir? Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Vin í eyðimörkinni – almenningsbókasöfn borgarinnar Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Er Akureyri að missa háskólann sinn? Aðalbjörn Jóhannsson skrifar Skoðun Tíu staðreyndir um alvarlegustu kvenréttindakrísu heims Stella Samúelsdóttir skrifar Skoðun Ég vildi óska þess að ég hefði hreinlega fengið krabbamein Íris Elfa Þorkelsdóttir skrifar Skoðun Mestu aularnir í Vetrarbrautinni Kári Helgason skrifar Skoðun Fjárfestum í fyrsta bekk, frekar en fangelsum Hjördís Eva Þórðardóttir skrifar Skoðun Eftirlíking vitundar og hætturnar sem henni fylgja Þorsteinn Siglaugsson skrifar Skoðun Andaðu rólega elskan... Ester Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Gagnvirkni líkama og vitundar til heilbrigðis Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Nýjar lausnir í kennslu – gamlar hindranir Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Kópavogsleiðinn Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Samstarf sem skilar raunverulegum loftslagsaðgerðum Nótt Thorberg skrifar Skoðun Lærum að lesa og reikna Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Loforðið sem borgarstjóri gleymdi Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Kristrún, það er bannað að plata Snorri Másson skrifar Skoðun Öndunaræfingar í boði SFS Vala Árnadóttir skrifar Sjá meira
Ég legg alltaf við hlustir þegar varað er við bannáráttunni, enda tel ég að helst allt sem ekki skaðar aðra eigi að vera leyfilegt. Þess vegna las ég af athygli grein Guðmundar Andra Thorssonar í Fréttablaðinu um boð og bönn – og áfengisauglýsingar. Ég hef jafnframt lesið margar greinar hans um ágæti Evrópusambandsins, en þar er ég honum sjaldnast sammála. Ein megin ástæðan fyrir andstöðu minni við inngöngu Íslendinga í Evrópusambandið er einmitt sú, að ég vil ekki stíga inn í það miðstýrða reglugerðarvirki frekar en við þegar höfum gert með aðild að EES og þeim boðum og bönnum sem því samkomulagi fylgja. Þykir mér nóg um vistina þar. Virðum lýðræðislega niðurstöðuVið sem hér búum myndum eflaust af fúsum og frjálsum vilja gera sumt af því sem ESB fyrirskipar. En við viljum ráða okkar örlögum sjálf eins og framast er kostur; gera upp málin í nærumhverfinu og komast þar að lýðræðislegri niðurstöðu. Einmitt þarna liggur veikleiki Evrópusambandsins. Það er stórt og miðstýrt og setur strangar ófrávíkjanlegar reglur um flest sem snýr að markaðsmálum. Þegar lýðræðislegur vilji stangast á við þessi lögmál verður hann að víkja. Um þetta höfum við ótal dæmi. Allt þetta hef ég margoft rætt og meðal annars átt orðastað við Guðmund Andra á síðum þessa blaðs þar sem ég hef vakið sérstaka athygli á afstöðu minni til miðstýringar og valdboðs annars vegar og lýðræðis hins vegar. Nú bregður svo við að undirritaður, sem taldi sig andstæðing bannstefnunnar, er sagður vera sjálfur merkisberi hennar. Hann er semsagt „bannmaður“ og bannfærður sem slíkur: „Ögmundur er bannmaður … kannski að hann sé að hugsa um að banna aftur bjórinn? Kannski að stjórnin sé að gæla við þær hugmyndir að láta læknana skrifa út lyfseðla fyrir áfengi?“ Guðmundur Andri og fordómarnirÞetta er óneitanlega sérstök nálgun í rökræðu en vissulega í ætt við þá tilhneigingu að alhæfa um skoðanir fólks í fordæmingaskyni, en sú tilhneiging hefur ekki síst verið ríkjandi í umræðu um Evrópumál. Þannig verða til ákveðnar formúleringar í texta. Fyrst er heimurinn smættaður niður í Íslendinga annars vegar og Útlendinga hins vegar. Síðan er farið að lýsa persónueinkennum Íslendinga, stundum uppnefnd þjóðarsálfræði. Útlendingum er þá lýst sem þjóðflokki sem er ólíkur Íslendingum. Þannig eiga Kínverjar, Indverjar, Bandaríkjamenn og allir hinir Útlendingarnir það sameiginlegt að vera ólíkir Íslendingum. Þó telja ýmsir að hjörtum mannanna svipi saman í Súdan og Grímsnesinu. En auðvitað er þetta ósköp þægileg formúla. Hún er að vísu eins forheimskandi og flestar skilgreiningar sem byggja á einnar breytu jöfnum. En fyrir þá sem byggja alla sína texta á því að velta fyrir sér hvort ekki sé best að haska sér í ESB, þá er eiginlega ekki pláss fyrir blæbrigði. Ekki frekar en tölvan sem les bara einn eða núll, já eða nei, svart eða hvítt. Það sem Guðmundur Andri hefur umfram flesta þjóðarsálfræðinga er að geta yfirfært almenna fordóma sína yfir á fleiri en eitt svið. Í samræmi við það verð ég auðveldlega afgreiddur sem bannmaður. Guðmundur Andri er þá væntanlega ekki-bannmaður. Ísland er bannland og Útlönd eru ekki-bannlönd. Keyptum áróðri settar skorðurÍ þágu stílbragðs og áróðurs snýr Guðmundur Andri út úr frumvarpi, sem gengur út á að styrkja löggjöf um bann við áfengisauglýsingum, með því að flétta það saman við allt annars konar þingsályktunartillögu um herta baráttu gegn reykingum. Það gerir mig að bannmanni að vilja ekki að áfengissalar geti keypt pláss í fjölmiðlum til að hafa í frammi áróður fyrir áfengi. Þetta er ekki nýtt viðhorf. Áfengisauglýsingar hafa aldrei verið leyfðar á Íslandi. Auglýsendur hafa hins vegar getað skriðið í gegnum göt í lögunum og þannig virt anda þeirra að vettugi. Búnar hafa verið til léttölstegundir gagngert til að auglýsa áfenga framleiðslu. Þetta sýnir ekki ábyrgð í verki. Það er ekki fyrr en nú, að hillir undir að tekið verði á lögbrotum þeirra, að framleiðendur og auglýsendur tala um mikilvægi samkomulags. Foreldrasamtök gegn áfengisauglýsingum eru á sama máli og ég. Þau telja áfengissala ganga á frelsi sitt og barna sinna. Frelsi eins getur þannig verið ofríki gagnvart öðrum. Þannig er heimurinn. Ekki svarthvítur eins og skilja mætti af skrifum Guðmundar Andra Thorssonar. En ég veit að hugsun hans getur náð lengra, þótt svo hafi ekki verið í þessum skrifum.
Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar
Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar
Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar
Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson skrifar