Eins og hendi sé veifað Magnús Halldórsson skrifar 18. nóvember 2011 10:42 Stundum er talað um að hlutabréfamarkaðir gefi betri vísbendingu um hvað sé framundan heldur en nokkuð annað. Í bókinni Warren Buffett-aðferðin eftir Robert G. Hagstrom kemur fram, að Buffett líti ekki til gengi hlutabréfa í einstökum félögum á hverjum tíma, heldur noti upplýsingar og reynslu til þess að greina hvað vísitölurnar eru að segja um stöðuna eftir sex mánuði.Tímamót Ég held að íslenski hlutabréfamarkaðurinn standi nú á tímamótum og innan árs þá verði töluvert af fólki búið að hagnast vel á viðskiptum með íslensk hlutabréf. Af hverju? Vegna þess að fordæmalaus hrun á hlutabréfamarkaði, raunar allsherjarhrun eins og varð hér, kallar á að markaðurinn sé endurreistur með „afslætti". Fyrirtæki eru endurskráð á lágu gengi til þess að hræða ekki burtu fjárfesta strax í upphafi. Endurskipulagning og í reynd endurskráning Icelandair Group er gott dæmi um þetta. Félagið var endurskráð á genginu 2,5 en gengi bréfa er nú komið yfir 5 og hefur raunar farið í tæplega 6. Rekstrartölurnar sýna líka ákveðinn stöðugleika sem ætti að tryggja tiltrú stórs hóps hluthafa til lengri tíma. Þetta er allt með þeim fyrirvara að íslenskur almenningur, og stjórnvöld ekki síst, trúi því að markaðsbúskapur sé hinn raunverulegi tilverugrundvöllur velferðarkerfisins en ekki öfugt. Þannig er það á Norðurlöndunum, þar sem rekið er árangursríkt blandað markaðsbúskapskerfi þar sem hið opinbera sýnir í verki að það treystir sér til þess að vinna með fjárfestum úr einkageiranum og alþjóðlegum fagfjárfestum. Dæmi um þetta er Statoil, olíurisinn í Noregi, þar sem ríkið á 68% hlut en einkafjárfestar afganginn, í gegnum kauphöll. Það sama á við um Norsk Hydro, þar sem ríkið á yfir 40% hlut, og raunar langflest stærstu og mikilvægustu fyrirtæki á Norðurlöndunum, þar á meðal orkufyrirtæki. Farið er svonefnd blönduð leið sem Harvard-prófessorinn Michael Porter, virtasti fræðimaður heims á sviði stefnumótunar og samkeppnishæfni þjóða, sagði á fundi sem ég sat í Arion banka, að væri árangursríkasta og stöðugasta leiðin fram á við. Hann var þá að ræða um orkubúskapinn íslenska. Þetta fyrirkomulag styrkir ávöxtunarmarkað með fjármagn og dreifir eigendaáhættu. Því hefur verið haldið fram í pistlaskrifum viðskiptablaðamanna í norrænum viðskiptablöðum, að þetta fyrirkomulag hefði sannað sig sem besta fyrirkomulagið í kreppunni. Verið ígildi dreifðar áhættu í eignasafni og hjálpað Norðurlandaþjóðunum að standa af sér storminn og raunar gott betur. Margt bendir til þess að þetta sé rétt greining. Í það minnsta halda Norðurlöndin vel sjó og eru að vaxa í efnahagslegu tilliti. Þar snýst ekki allt um háa skatta, þvert á það sem margir halda, heldur þá sýn að markaðsbúskapur búi möguleikann á velferðarkerfi til.Heilbrigð skynsemi Þó nokkuð langt sé í að þessi stefna verði að veruleika hér þá ætti hún að vera okkur umhugsunarefni. Það er ekki nóg að halda fund í Norræna húsinu. Það verður að skoða nákvæmisatriðin og samhengi hlutanna; nákvæmlega hvað það er sem gerir módel Norðurlandanna eftirsóknarvert. Ég hef skrifað á annan tug pistla í gegnum tíðina um mikilvægi þess fyrir ávöxtunarmarkað með fé hér á landi, að dreifa eigendaáhættu Landsvirkjunar með blönduðu eignarhaldi og styrkja með því lánshæfi fyrirtækisins til lengri tíma. Ég ætla að halda því áfram. Nú er umheimurinn mitt inn í tímabili þar sem ríkisábyrgðir eru ekki ávísun á betri lánskjör. Allt bendir til þess að það verði langt tímabil, jafnvel áratugalangt, vegna langtímaskuldavanda þjóðríkja víða um heim. Það sem mun skipta miklu máli þegar kemur að lánakjörum er trúverðugt eignarhald fyrirtækja, raunveruleg geta til þess að aðstoða félög við að ná rekstrarmarkmiðum. Ríkið hefur frá hruni verið dragbítur á lánakjör Landsvirkjunar samkvæmt greiningum matsfyrirtækja, sem hefur komið í veg fyrir að fyrirtækið hafi getað farið út í framkvæmdir á grundvelli arðsemismarkmiða sem fyrirtækið setur sér. Varðandi Landsvirkjun, þá væri hægt að útfæra blandað eignarhald svona: Ríkið heldur 60% hlut, kjölfestu meirihlutaeign, en selur 40%, t.d. á 1,5 x innra virði, eigið fé. Það er upphæð sem nemur tæpum 120 milljörðum króna (vantar ríkinu pening?). Lífeyrissjóðir myndu kaupa 35% af þessum 40 en íslenskur almenningur gæti síðan keypt 5%. Síðan yrði félagið skráð í kauphöll. Varðandi stöðu lífeyrissjóðanna þá eru þeir að glíma við umfangsmikið vandamál sem fer vaxandi, sem er að þeir geta lítið gert við peningana sem þeir ávaxta fyrir sjóðsfélaga. T.d. á Lífeyrissjóður verzlunarmanna um 32 milljarða á innlánsreikningum sem bera að einhverju leyti neikvæða raunvexti nú um stundir. Tæplega 50% af eignum lífeyrissjóðanna eru í opinberum skuldum, sköttum framtíðarinnar, osvfrv. Helsta ástæðan fyrir því að Landsvirkjun fellur vel að fjárfestingamarkmiðum þeirra er að langtímaávöxtun, og síðan tekjustreymi í dollar. Þannig er eignarhlutur í Landsvirkjun ígildi stöðugrar eignar sem varin er fyrir sveiflum á gengi krónunnar. Ekkert er mikilvægara lífeyrissjóðunum heldur en það. Það var nú ekki hugmyndin, að fara nákvæmlega ofan í þetta tiltekna atriði í þessum pistli, en í ljósi þess hversu augljóst það er, að breyting á eignarformi Landsvirkjunar með þessum hætti getur styrkt fjárhagsstöðu ríkisins verulega, verið sem björgunarhringur í ólgusjó fyrir lífeyrissjóðina og styrkt lánshæfi Landsvirkjunar, þá verður ekki komist hjá því að nefna þetta. Þetta snýst ekkert um vinstri eða hægri stefnu í pólitík, heldur heilbrigða skynsemi og framtíðarásýnd ávöxtunarmarkaðar fyrir fjármagn í lokuðu hagkerfi.Spennandi tímar Varðandi næstu mánuði á hlutabréfamarkaðnum íslenska þá eru spennandi tímar framundan. Hagar, Skýrr, Horn, Tryggingamiðstöðin, og hugsanlega fleiri félög, eru á leiðinni inn á skráðan markað. Ég ætla að spá því að félögin verði skráð inn á markað á gengi sem telst þokkalega hagstætt í samanburði við tekjustreymi og eigið fé. Ástæðan er sem fyrr segir; nauðsyn þess að hræða fjárfesta ekki frá markaðnum eftir hið fordæmalausa hrun. Mörg álitamál eru framundan, þegar kemur endurreisn markaðarins. Eitt snýr að Horni dótturfélagi Landsbankans, sem er í eigu skattgreiðenda. Skráning þess er ein umfangsmesta einkavæðing í Íslandssögunni, en eigið fé félagsins er 32 milljarðar króna. Skráning Haga blikknar í samanburði, á þennan mælikvarða, en þó er mun meira rætt um hana.Markaðir eru „framvirkir" „Hlutabréfamarkaðir eiga það til að koma aftan að þér," sagði George Soros, fjárfestirinn þekkti, einu sinni. Það er nokkuð til í þessu finnst mér. Stundum koma bestu vísbendingarnar fram um hvað sé framundan á hlutabréfamarkaði, jafnvel eins og hendi sé veifað. Hlutabréfamarkaðurinn íslenski hrundi haustið 2007, ári áður en skráðu félögin hrundu sjálf. Núna er hann að rísa upp aftur og allt bendir til þess að það verði vel mögulegt fyrir fólk og fyrirtæki að hagnast vel með viðskiptum. Það mun hafa jákvæð áhrif á hagvöxt. Ekki veitir af. Áfram verður íslenskur hlutabréfamarkaður því marki brenndur að verðmyndun eigna byggir á grunnum fleti fjármagnshreyfinga og fárra viðskipta. Markaðinn skortir dýpt. En það er ekki þar með sagt að hann sé ekki nytsamlegur. Innan gjaldeyrishafta getur hann skipti miklu máli við að efla ávöxtunarmarkað og hagkerfið allt. Á þessum tímamótum sýnist mér við standa núna. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Magnús Halldórsson Mest lesið Tjáningarfrelsi, gagnrýni og Snorri Másson Birgir Orri Ásgrímsson Skoðun Súrdeigsbrauð, ilmkjarnaolíur og Samtökin 78 Snorri Másson Skoðun Erum við að lengja dauðann en ekki lífið? Ágúst Ólafur Ágústsson Skoðun Verður það að vera Ísrael? Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Hver borgar fyrir ódýrar lóðir? Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun Mikill munur á aðgengi að líknarmeðferð í Evrópu Kristín Lára Ólafsdóttir Skoðun Tveir alþingismenn og Gaza Sverrir Agnarsson Skoðun Þögnin sem skapaði ótta – arfleifð Þórarins í Sameyki Sigríður Svanborgardóttir Skoðun Stórstraumsfjara mæld - HMS ráðþrota Magnús Guðmundsson Skoðun Eru forvarnir í hættu? Dagbjört Harðardóttir Skoðun Skoðun Skoðun Eins skýrt og það verður Jóna Hlíf Halldórsdóttir skrifar Skoðun Tjáningarfrelsi, gagnrýni og Snorri Másson Birgir Orri Ásgrímsson skrifar Skoðun Að sameinast fjölskyldu sinni Guðrún Brynjólfsdóttir skrifar Skoðun Þögnin sem skapaði ótta – arfleifð Þórarins í Sameyki Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Súrdeigsbrauð, ilmkjarnaolíur og Samtökin 78 Snorri Másson skrifar Skoðun Eru forvarnir í hættu? Dagbjört Harðardóttir skrifar Skoðun Tveir alþingismenn og Gaza Sverrir Agnarsson skrifar Skoðun Hver borgar fyrir ódýrar lóðir? Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Erum við að lengja dauðann en ekki lífið? Ágúst Ólafur Ágústsson skrifar Skoðun Mikill munur á aðgengi að líknarmeðferð í Evrópu Kristín Lára Ólafsdóttir skrifar Skoðun Sumarið verður nýtt vel til uppbyggingar snjóflóðavarna Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Verður það að vera Ísrael? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Dýravernd - frumbyggjahættir Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Stórstraumsfjara mæld - HMS ráðþrota Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Sýnum fordómum ekki umburðarlyndi Snorri Sturluson skrifar Skoðun Landbúnaður á tímamótum – Við þurfum nýja stefnu Guðjón Sigurbjartsson skrifar Skoðun Sjómenn til hamingju! Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Leyfum mennskunni að sigra Anna Hildur Hildibrandsdóttir skrifar Skoðun Fjölskyldan fyrst Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Hvað er markaðsverð á fiski? Sverrir Haraldsson skrifar Skoðun Tími til kerfisbundinna breytinga í samfélagstúlkun – ákall til stjórnvalda Anna Karen Svövudóttir skrifar Skoðun Fæðing Ísraels - Líkum misþyrmt BIrgir Dýrfjörð skrifar Skoðun Við eigum allt. Af hverju finnst okkur samt vanta eitthvað? Valentina Klaas skrifar Skoðun Um spretthóp og lestrarkennslu. Hvatning til mennta- og barnamálaráðherra um faglega starfshætti Auður Soffíu Björgvinsdóttir skrifar Skoðun Tíðaheilbrigði er lykilatriði í jafnrétti kynjanna Berit Mueller skrifar Skoðun Þjóðarmorð – frá orðfræðilegu sjónarmiði Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Borgarlína, barnleysi og bíllaus lífstíll – hentar það Kópavogi? Einar Jóhannes Guðnason skrifar Skoðun Þakkir til starfsfólk Janusar Sigrún Ósk Bergmann skrifar Skoðun Mun gervigreindin senda konur heim? Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Frá, frá, frá. Fúsa liggur á Eiríkur Hjálmarsson skrifar Sjá meira
Stundum er talað um að hlutabréfamarkaðir gefi betri vísbendingu um hvað sé framundan heldur en nokkuð annað. Í bókinni Warren Buffett-aðferðin eftir Robert G. Hagstrom kemur fram, að Buffett líti ekki til gengi hlutabréfa í einstökum félögum á hverjum tíma, heldur noti upplýsingar og reynslu til þess að greina hvað vísitölurnar eru að segja um stöðuna eftir sex mánuði.Tímamót Ég held að íslenski hlutabréfamarkaðurinn standi nú á tímamótum og innan árs þá verði töluvert af fólki búið að hagnast vel á viðskiptum með íslensk hlutabréf. Af hverju? Vegna þess að fordæmalaus hrun á hlutabréfamarkaði, raunar allsherjarhrun eins og varð hér, kallar á að markaðurinn sé endurreistur með „afslætti". Fyrirtæki eru endurskráð á lágu gengi til þess að hræða ekki burtu fjárfesta strax í upphafi. Endurskipulagning og í reynd endurskráning Icelandair Group er gott dæmi um þetta. Félagið var endurskráð á genginu 2,5 en gengi bréfa er nú komið yfir 5 og hefur raunar farið í tæplega 6. Rekstrartölurnar sýna líka ákveðinn stöðugleika sem ætti að tryggja tiltrú stórs hóps hluthafa til lengri tíma. Þetta er allt með þeim fyrirvara að íslenskur almenningur, og stjórnvöld ekki síst, trúi því að markaðsbúskapur sé hinn raunverulegi tilverugrundvöllur velferðarkerfisins en ekki öfugt. Þannig er það á Norðurlöndunum, þar sem rekið er árangursríkt blandað markaðsbúskapskerfi þar sem hið opinbera sýnir í verki að það treystir sér til þess að vinna með fjárfestum úr einkageiranum og alþjóðlegum fagfjárfestum. Dæmi um þetta er Statoil, olíurisinn í Noregi, þar sem ríkið á 68% hlut en einkafjárfestar afganginn, í gegnum kauphöll. Það sama á við um Norsk Hydro, þar sem ríkið á yfir 40% hlut, og raunar langflest stærstu og mikilvægustu fyrirtæki á Norðurlöndunum, þar á meðal orkufyrirtæki. Farið er svonefnd blönduð leið sem Harvard-prófessorinn Michael Porter, virtasti fræðimaður heims á sviði stefnumótunar og samkeppnishæfni þjóða, sagði á fundi sem ég sat í Arion banka, að væri árangursríkasta og stöðugasta leiðin fram á við. Hann var þá að ræða um orkubúskapinn íslenska. Þetta fyrirkomulag styrkir ávöxtunarmarkað með fjármagn og dreifir eigendaáhættu. Því hefur verið haldið fram í pistlaskrifum viðskiptablaðamanna í norrænum viðskiptablöðum, að þetta fyrirkomulag hefði sannað sig sem besta fyrirkomulagið í kreppunni. Verið ígildi dreifðar áhættu í eignasafni og hjálpað Norðurlandaþjóðunum að standa af sér storminn og raunar gott betur. Margt bendir til þess að þetta sé rétt greining. Í það minnsta halda Norðurlöndin vel sjó og eru að vaxa í efnahagslegu tilliti. Þar snýst ekki allt um háa skatta, þvert á það sem margir halda, heldur þá sýn að markaðsbúskapur búi möguleikann á velferðarkerfi til.Heilbrigð skynsemi Þó nokkuð langt sé í að þessi stefna verði að veruleika hér þá ætti hún að vera okkur umhugsunarefni. Það er ekki nóg að halda fund í Norræna húsinu. Það verður að skoða nákvæmisatriðin og samhengi hlutanna; nákvæmlega hvað það er sem gerir módel Norðurlandanna eftirsóknarvert. Ég hef skrifað á annan tug pistla í gegnum tíðina um mikilvægi þess fyrir ávöxtunarmarkað með fé hér á landi, að dreifa eigendaáhættu Landsvirkjunar með blönduðu eignarhaldi og styrkja með því lánshæfi fyrirtækisins til lengri tíma. Ég ætla að halda því áfram. Nú er umheimurinn mitt inn í tímabili þar sem ríkisábyrgðir eru ekki ávísun á betri lánskjör. Allt bendir til þess að það verði langt tímabil, jafnvel áratugalangt, vegna langtímaskuldavanda þjóðríkja víða um heim. Það sem mun skipta miklu máli þegar kemur að lánakjörum er trúverðugt eignarhald fyrirtækja, raunveruleg geta til þess að aðstoða félög við að ná rekstrarmarkmiðum. Ríkið hefur frá hruni verið dragbítur á lánakjör Landsvirkjunar samkvæmt greiningum matsfyrirtækja, sem hefur komið í veg fyrir að fyrirtækið hafi getað farið út í framkvæmdir á grundvelli arðsemismarkmiða sem fyrirtækið setur sér. Varðandi Landsvirkjun, þá væri hægt að útfæra blandað eignarhald svona: Ríkið heldur 60% hlut, kjölfestu meirihlutaeign, en selur 40%, t.d. á 1,5 x innra virði, eigið fé. Það er upphæð sem nemur tæpum 120 milljörðum króna (vantar ríkinu pening?). Lífeyrissjóðir myndu kaupa 35% af þessum 40 en íslenskur almenningur gæti síðan keypt 5%. Síðan yrði félagið skráð í kauphöll. Varðandi stöðu lífeyrissjóðanna þá eru þeir að glíma við umfangsmikið vandamál sem fer vaxandi, sem er að þeir geta lítið gert við peningana sem þeir ávaxta fyrir sjóðsfélaga. T.d. á Lífeyrissjóður verzlunarmanna um 32 milljarða á innlánsreikningum sem bera að einhverju leyti neikvæða raunvexti nú um stundir. Tæplega 50% af eignum lífeyrissjóðanna eru í opinberum skuldum, sköttum framtíðarinnar, osvfrv. Helsta ástæðan fyrir því að Landsvirkjun fellur vel að fjárfestingamarkmiðum þeirra er að langtímaávöxtun, og síðan tekjustreymi í dollar. Þannig er eignarhlutur í Landsvirkjun ígildi stöðugrar eignar sem varin er fyrir sveiflum á gengi krónunnar. Ekkert er mikilvægara lífeyrissjóðunum heldur en það. Það var nú ekki hugmyndin, að fara nákvæmlega ofan í þetta tiltekna atriði í þessum pistli, en í ljósi þess hversu augljóst það er, að breyting á eignarformi Landsvirkjunar með þessum hætti getur styrkt fjárhagsstöðu ríkisins verulega, verið sem björgunarhringur í ólgusjó fyrir lífeyrissjóðina og styrkt lánshæfi Landsvirkjunar, þá verður ekki komist hjá því að nefna þetta. Þetta snýst ekkert um vinstri eða hægri stefnu í pólitík, heldur heilbrigða skynsemi og framtíðarásýnd ávöxtunarmarkaðar fyrir fjármagn í lokuðu hagkerfi.Spennandi tímar Varðandi næstu mánuði á hlutabréfamarkaðnum íslenska þá eru spennandi tímar framundan. Hagar, Skýrr, Horn, Tryggingamiðstöðin, og hugsanlega fleiri félög, eru á leiðinni inn á skráðan markað. Ég ætla að spá því að félögin verði skráð inn á markað á gengi sem telst þokkalega hagstætt í samanburði við tekjustreymi og eigið fé. Ástæðan er sem fyrr segir; nauðsyn þess að hræða fjárfesta ekki frá markaðnum eftir hið fordæmalausa hrun. Mörg álitamál eru framundan, þegar kemur endurreisn markaðarins. Eitt snýr að Horni dótturfélagi Landsbankans, sem er í eigu skattgreiðenda. Skráning þess er ein umfangsmesta einkavæðing í Íslandssögunni, en eigið fé félagsins er 32 milljarðar króna. Skráning Haga blikknar í samanburði, á þennan mælikvarða, en þó er mun meira rætt um hana.Markaðir eru „framvirkir" „Hlutabréfamarkaðir eiga það til að koma aftan að þér," sagði George Soros, fjárfestirinn þekkti, einu sinni. Það er nokkuð til í þessu finnst mér. Stundum koma bestu vísbendingarnar fram um hvað sé framundan á hlutabréfamarkaði, jafnvel eins og hendi sé veifað. Hlutabréfamarkaðurinn íslenski hrundi haustið 2007, ári áður en skráðu félögin hrundu sjálf. Núna er hann að rísa upp aftur og allt bendir til þess að það verði vel mögulegt fyrir fólk og fyrirtæki að hagnast vel með viðskiptum. Það mun hafa jákvæð áhrif á hagvöxt. Ekki veitir af. Áfram verður íslenskur hlutabréfamarkaður því marki brenndur að verðmyndun eigna byggir á grunnum fleti fjármagnshreyfinga og fárra viðskipta. Markaðinn skortir dýpt. En það er ekki þar með sagt að hann sé ekki nytsamlegur. Innan gjaldeyrishafta getur hann skipti miklu máli við að efla ávöxtunarmarkað og hagkerfið allt. Á þessum tímamótum sýnist mér við standa núna.
Skoðun Tími til kerfisbundinna breytinga í samfélagstúlkun – ákall til stjórnvalda Anna Karen Svövudóttir skrifar
Skoðun Um spretthóp og lestrarkennslu. Hvatning til mennta- og barnamálaráðherra um faglega starfshætti Auður Soffíu Björgvinsdóttir skrifar
Skoðun Borgarlína, barnleysi og bíllaus lífstíll – hentar það Kópavogi? Einar Jóhannes Guðnason skrifar