Blekkingin Magnús Halldórsson skrifar 29. október 2011 12:00 Það var táknrænt að halda ráðstefnuna um stöðu Íslands eftir hrunið fyrir þremur árum í Hörpunni sl. fimmtudag. Seðlabanki Íslands, Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn (AGS) og stjórnvöld stóðu að ráðstefnunni, sem var að mínu mati, einkar vel heppnuð. Mörg sjónarmið komu þar fram og sjaldgæf yfirsýn frá erlendum fræðimönnum fékk mikið vægi. Glöggt er gestsaugað segir máltakið en hér á landi er einnig mikil þekking á stöðu mála. Sérstaklega voru erindi Gylfa Magnússonar, prófessors við Háskóla Íslands, og Árna Páls Árnasonar, efnahags- og viðskiptaráðherra góð. Harpan var þjóðnýtt eftir hrun en tíu milljarða kostnaður við byggingu hennar var afskrifaður á sama tíma, skilinn eftir í höndum kröfuhafa þeirra sem treyst var fyrir byggingu hússins í upphafi. Þetta var svona eins og smækkuð mynd af neyðarlagaaðgerðinni; innlend eign í húsinu þjóðnýtt en hitt fékk að eiga sig. Nú er svo verið að reyna að nýta húsið eftir bestu getu. Það virðist ganga vel, sem er gott.Hvernig hefur gengið?Það sem rætt var um innandyra var hvernig Íslandi hafi gengið eftir neyðarlögin, hrunið. Reyndar var ekki talað mikið um neyðarlögin sem slík – eða þá staðreynd að þau eru einstök - heldur hrunið sem slíkt, fall bankanna og aðgerðir í kjölfar þess. Tveir heimsfrægir hagfræðingar voru meðal þeirra sem hjálpuðu til við að gera ráðstefnuna áhugaverða, djúpa og fyrir vikið eftirminnilega. Það voru Simon Johnson, prófessor við MIT í Boston og fyrrverandi aðalhagfræðingur AGS, og Paul Krugman, prófessor í hagfræði og nóbelsverðlaunahafi frá árinu 2008. Það hefur töluvert verið fjallað um þessi atriði sem fram komu, ekki síst á nýjum viðskiptavef Vísis.is. Sitt sýndist hverjum, um krónu og evru, höft og ekki höft, og þess háttar. Nánast öll álitamálin í tengslum við efnahagsmálin voru rædd fram og til baka.Magnað erindi Eitt erindi á ráðstefnunni situr eftir í mínum huga. Það fjallaði ekkert um Ísland. Allt sem kom fram um Ísland hefur verið rætt margsinnis hér á landi og í sjálfu sér litlu við það að bæta. Erindið frá Simon Johnson var ekki bara frábærlega flutt, blaðalaust, heldur fangaði öll helstu einkenni fjármála- og efnahagskreppunnar í heiminum. Þar helst það sem almenningur finnur fyrir á eigin skinni, nefnilega þjóðnýtinu tapsins og einkavæðingu gróðans. Bakgrunnur Johnsons er ekki hagsögulegur eða úr þjóðhagfræðinni. Hann er micro-hagfræðingur í grunninn, þykir afburða talnaglöggur og mikill nákvæmismaður, samkvæmt umsögnum. Hann starfaði sem aðalhagfræðingur AGS fram í ágúst 2008 við litlar vinsældir helstu fjármálastofnanna. Þetta hefur m.a. verið skrásett ágætlega í bókinni Too Big to Fail eftir Andrew Ross Sorkin, blaðamann New York Times, og í myndinni Inside Job. Johnson gagnrýndi bankanna látlaust bakvið tjöldin fyrir glórulausa áhættutöku með ríkisábyrgðina í vasanum. Á þessum grunni nálgaðist hann vandamál heimsins í erindi sínu, þræddi sig í gegnum vandann í Evrópu og Bandaríkjunum og varpaði fram sjónarmiðum um hvað væri hægt að gera. Í stuttu máli er vandinn þessi: Stórar alþjóðlegar fjármálastofnanir, sem starfa þvert á landamæri, eru of stórar til að falla og þurfa hjálp frá skattgreiðendum ef þær lenda í vandræðum. Að formi til eru þær í einkaeigu og sækja sér fé á hlutabréfamarkaði á þeim forsendum. En það er einmitt blekkingin, sem Johnson talaði um. Allt kerfið byggir á blekkingunni, hinni fölsku ríkisábyrgð, sem veltir byrðunum af tapinu yfir á skattgreiðendur á meðan bankamennirnir labba í burtu með fulla vissa fjár. Setjast að í Kanada, Lúxemborg, Sviss, Spáni, Bretlandi, Bandaríkjunum, Rússlandi og víðar. Og lifa jafnvel í vellystingum.Vælt utan í almenningi Þetta kerfislæga vandamál hefur leitt til þess að ríkissjóðir hafa hækkað skuldir sínar um tugi prósenta eftir hamfarirnar haustið 2008. En meinið er þarna enn, ríkisábyrgðin á tapi einkarekinna áhættufjárfestingasjóða, sem stundum eru ranglega nefndir kapítalískir. Reyndin er sú að ekkert í efnahagslífi heimsins er jafn sósíalískt í eðli sínu eins og bankarnir á Wall Street. Sameiginlegir sjóðir eru tilverugrundvöllur þeirra, í senn skjól í stormi og lúxushíbýli þegar allt gengur vel. Bankamenn hafa komið óorði á markaðsbúskapinn, rústað orðspori hans. Ísland er gott dæmi um það. Ávöxtunarmarkaður með fjármagn – ekki síst hlutabréfamarkaður - er í rúst vegna hegðunar bankanna fyrir hrun. Þeir fjármögnuðu eigin hlutafé langt út fyrir lögleg mörk, í þessu fyrrnefnda skjóli. Enn þann dag í dag, eru fyrrum kjölfestuhluthafar í þessum bönkum að væla yfir því að bönkum hafi ekki verið bjargað. Tvö dæmi: 1. Björgólfur Thor Björgólfsson hefur ítrekað á það minnst að ríkið hafi átt að leggja bankanum Straumi til 200 milljónir evra, hálfu ári eftir að AGS kom Íslandi til bjargar með lánveitingum þar sem ríkissjóður var galtómur. Straumur var fjárfestingabanki. Almannahagsmunir vegna viðskiptareikninga fjölskyldna voru ekki í húfi. Ótrúlegt er að einhverjum skuli yfir höfuð detta það í hug, að ríkið hafi átt að bjarga Straumi með lausafjárþjónustu á þessum tíma, þegar hann var á barmi gjaldþrots, nokkrum mánuðum eftir að allt hrundi. 2. Jón Ásgeir Jóhannesson, fyrrverandi stór hluthafi í Glitni, sagði í ágætu viðtali við Ingibjörgu Dögg Kjartansdóttur, blaðamann DV, á dögunum að það hefði átt að bjarga bönkunum og það hefði verið mögulegt að samræma aðgerðir og hagsmuni milli íslensku bankanna þriggja. Með því hefði verið hægt að koma í veg fyrir tjón. Jón Ásgeir talaði á sínum tíma um „bankarán" þegar ríkið vildi fá að eignast meirihlutaeign í Glitni í tengslum við lán til bankans á víðsjárverðum tíma. Er það ósanngjörn krafa? Eftir á að hyggja; nei. Ef menn hefðu vitað að bankarnir hefðu fjármagnað eigin hlutafé fyrir meira en 800 milljarða króna, eins og sýnt hefur verið fram á með frumgögnum, jafnvirði um 60% af landsframleiðslu, þá hefði aldrei átt að virða bankamennina viðlits í samtölum heldur taka upp rauða símann og hringja í lögguna. Þessi viðhorf þeirra félaga eru bæði algjörlega út í hött, að mínum dómi, en kristalla þá and-kapítalísku hegðun – þvert á það sem margir halda - sem fjármálakerfi heimsins byggja tilveru sína á. Það er vælt utan í skattgreiðendum ef bankar lenda í vandræðum. Vælið er oft hátt og skerandi. Það blasir við, að þetta gengur ekki með fyrirtæki sem eru að formi til einkarekin og á ábyrgð fjárfesta sem tilheyra einkageiranum. Það er þversögn og gengur gegn grundvallaratriði markaðsbúskapsins; að bera ábyrgð á eign sinni.Guðs mildi Það er mikil guðs mildi að ríkið hafi ekki reynt að bjarga bönkunum hér á landi, eins og AGS vildi. Árni Páll minntist m.a. á þá sýn AGS í ræðu sinni. Það stöðumat Geirs H. Haarde, þáverandi forsætisráðherra, að beita sér ekki fyrir stækkun gjaldeyrisvaraforðans – þrátt fyrir grátkór bankamanna – var rétt. Líklega jafn rétt og stöðumat Geirs á því hvaða ógn stafaði af stærð bankanna - og skuldbindingum þeirra í erlendum myntum - fyrir almenning og efnahagslífið í heild, var rangt. Johnson sagði vandann á evrusvæðinu mikinn. Björgunarsjóðurinn sem leiðtogar ESB-ríkja ákváðu nýlega að stækka myndi ekki gera neitt annað en auka við opinberar skuldir, hækka skatta í framtíðinni. „Alþjóðlegi bankaheimurinn er ekki vinur ykkar," sagði hann og horfði út í sal. „Hversu margir hér inni trúa því að Goldman Sachs verði látinn falla ef hann lendir í vandræðum?" Svo fylgdi þögn. Hann svaraði því til, að augljóslega tryði því enginn að Goldman Sachs yrði látinn falla. Á meðan halda bankamenn áfram að greiða sér himinháa bónusa, í fölsku skjóli skattgreiðenda.Einbeitir sér að málinu Johnson hefur sagt opinberlega, að hann hafi ákveðið að tala alltaf þegar hann kemur fram um þetta vandamál sem heimurinn glímir við, þegar hann getur. Hina stórkostlegu brotalöm í alþjóðlega fjármálakerfinu. Mér finnst þetta virðingarverð hugsjón hjá manninum, vegna þess að hann hefur rétt fyrir sér og hefur eytt starfsævi sinni í að undirbyggja hana með rannsóknum. Erindi Johnson opnaði augun betur en öll önnur erindi sem ég hef séð, fyrir því hvað fjármálastofnanir eru að mörgu leyti með glórulausan tilverugrundvöll. Þetta á líka við um Ísland, þó vitanlega í miklu smærri mynd. Hér er t.d. í gildi yfirlýsing um allsherjarinnstæðutryggingu ríkisins ef í harðbakkann slær hjá hinum endurreistu bönkum. Tölur í bókhaldi ríkisins benda til þess að ríkið geti ekki staðið undir þessari ábyrgð. Það blasir raunar við að þetta er fölsk yfirlýsing, enda hefur hún ekki verið lögfest. Það er besta vísbendingin um að hún stenst ekki. En yfirlýsingin er ekki marklaus fyrir því, hún hefur áhrif, og skapar að líkindum skuldbindingu fyrir skattgreiðendur ef á reynir. Hún er ekki orðin tóm. Hún veitir auk þess falskt skjól fyrir bankanna, dregur úr hreyfingu á fjármagni sem síðan dregur úr fjárfestingu. Þetta eru svo til óumdeild sjónarmið, leyfi ég mér að segja. Það er óskiljanlegt að yfirlýsingin hafi ekki verið felld úr gildi, sérstaklega í ljósi þess að fjárfestar geta ekki farið neitt með peningana. Gjaldeyrishöftin halda þeim inn í bönkunum. Tollverðir passa síðan upp á að fólk fari ekki með féð í töskum úr landi. Við hvað eru stjórnvöld hrædd?Lítið hefur breyst Bankarnir þrír eru sameiginlega tvisvar sinnum stærri en landsframleiðsla - þrátt fyrir fimmfalda minnkun frá því sem áður var - innstæðutryggingasjóðurinn á litla sem enga peninga í hlutfalli við skuldbindingar og þegar öllu er á botninn hvolft, þá lenda vandamál bankanna alltaf í fangi skattgreiðenda. Alveg óháð því hver á þá formlega. Lítið sem ekkert hefur breyst, hvað varðar helstu áhættuþætti fyrir almenning. Aðskilnaður viðskipta- og fjárfestingabankastarfsemi hefur ekki einu sinni átt sér stað með lögum, þremur árum eftir hrun. Það verður að teljast með nokkrum ólíkindum. Johnson sagði ekki hægt að útiloka að kreppan mikla – svipuð þeirri sem hófst 1931 - væri beint fyrir framan okkur. Núna, líkt og þá, sæi hana hins vegar engin vegna blekkingarinnar sem fjármálakerfin byggja á. Hún kæmi bara allt í einu. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Magnús Halldórsson Mest lesið Daði Már týnir sjálfum sér Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun 140 sinnum líklegra að verða fyrir eldingu Sigurður G. Guðjónsson Skoðun Traust í húfi Eyjólfur Ármannsson Skoðun Verðmætasköpun án virðingar Berglind Harpa Svavarsdóttir Skoðun Stöðvum Hamas. Einungis þannig getum við stöðvað hryllinginn á Gaza BIrgir Finnsson Skoðun Enginn á verðinum – um ábyrgð, framtíðarsýn og mikilvægi forvirkrar stjórnsýslu Guðjón Heiðar Pálsson Skoðun Æfingin skapar meistarann! Sigurjón Már Fox Gunnarsson Skoðun Samhljómur við náttúruna og sjálfbæra þróun Anna María Ágústsdóttir Skoðun Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun Stéttarkerfi Halldóra Lillý Jóhannsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Alvarleg staða í umhverfi fréttamiðla Rósa Guðbjartsdóttir skrifar Skoðun Stéttarkerfi Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Stöðvum Hamas. Einungis þannig getum við stöðvað hryllinginn á Gaza BIrgir Finnsson skrifar Skoðun Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Æfingin skapar meistarann! Sigurjón Már Fox Gunnarsson skrifar Skoðun 140 sinnum líklegra að verða fyrir eldingu Sigurður G. Guðjónsson skrifar Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar Skoðun Traust í húfi Eyjólfur Ármannsson skrifar Skoðun Verðmætasköpun án virðingar Berglind Harpa Svavarsdóttir skrifar Skoðun Daði Már týnir sjálfum sér Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Samhljómur við náttúruna og sjálfbæra þróun Anna María Ágústsdóttir skrifar Skoðun Aðgerðir gegn mansali í forgangi Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Enginn á verðinum – um ábyrgð, framtíðarsýn og mikilvægi forvirkrar stjórnsýslu Guðjón Heiðar Pálsson skrifar Skoðun Framtíðin fær húsnæði Ingunn Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Börnin sem deyja á Gaza Elín Pjetursdóttir skrifar Skoðun Brýr, sýkingar og börn Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar Skoðun Hvað er lýðskóli eiginlega? Margrét Gauja Magnúsdóttir skrifar Skoðun Búum til pláss fyrir framtíðina Birna Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Hættuleg ofnotkun svefnlyfja á Íslandi Drífa Sigfúsdóttir skrifar Skoðun Kveikjum neistann um allt land Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Ætlar Ísland að fara sömu leið og Evrópa í útlendingamálum? Kári Allansson skrifar Skoðun Samtökin 78 verðlauna sögufölsun Böðvar Björnsson skrifar Skoðun Afstaða – á vaktinni í 20 ár Arndís Vilhjálmsdóttir,Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Menntun sem mannréttindi – ekki forréttindi París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson skrifar Skoðun Varað við embætti sérstaks saksóknara Gestur Jónsson skrifar Skoðun Út af sporinu en ekki týnd að eilífu María Helena Mazul skrifar Skoðun Meira að segja formaður Viðreisnar Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Gaza sveltur til dauða - Tími bréfaskrifta er löngu liðinn Magnús Magnússon,Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Steypuklumpablætið í borginni Ragnhildur Alda María Vilhjálmsdóttir skrifar Sjá meira
Það var táknrænt að halda ráðstefnuna um stöðu Íslands eftir hrunið fyrir þremur árum í Hörpunni sl. fimmtudag. Seðlabanki Íslands, Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn (AGS) og stjórnvöld stóðu að ráðstefnunni, sem var að mínu mati, einkar vel heppnuð. Mörg sjónarmið komu þar fram og sjaldgæf yfirsýn frá erlendum fræðimönnum fékk mikið vægi. Glöggt er gestsaugað segir máltakið en hér á landi er einnig mikil þekking á stöðu mála. Sérstaklega voru erindi Gylfa Magnússonar, prófessors við Háskóla Íslands, og Árna Páls Árnasonar, efnahags- og viðskiptaráðherra góð. Harpan var þjóðnýtt eftir hrun en tíu milljarða kostnaður við byggingu hennar var afskrifaður á sama tíma, skilinn eftir í höndum kröfuhafa þeirra sem treyst var fyrir byggingu hússins í upphafi. Þetta var svona eins og smækkuð mynd af neyðarlagaaðgerðinni; innlend eign í húsinu þjóðnýtt en hitt fékk að eiga sig. Nú er svo verið að reyna að nýta húsið eftir bestu getu. Það virðist ganga vel, sem er gott.Hvernig hefur gengið?Það sem rætt var um innandyra var hvernig Íslandi hafi gengið eftir neyðarlögin, hrunið. Reyndar var ekki talað mikið um neyðarlögin sem slík – eða þá staðreynd að þau eru einstök - heldur hrunið sem slíkt, fall bankanna og aðgerðir í kjölfar þess. Tveir heimsfrægir hagfræðingar voru meðal þeirra sem hjálpuðu til við að gera ráðstefnuna áhugaverða, djúpa og fyrir vikið eftirminnilega. Það voru Simon Johnson, prófessor við MIT í Boston og fyrrverandi aðalhagfræðingur AGS, og Paul Krugman, prófessor í hagfræði og nóbelsverðlaunahafi frá árinu 2008. Það hefur töluvert verið fjallað um þessi atriði sem fram komu, ekki síst á nýjum viðskiptavef Vísis.is. Sitt sýndist hverjum, um krónu og evru, höft og ekki höft, og þess háttar. Nánast öll álitamálin í tengslum við efnahagsmálin voru rædd fram og til baka.Magnað erindi Eitt erindi á ráðstefnunni situr eftir í mínum huga. Það fjallaði ekkert um Ísland. Allt sem kom fram um Ísland hefur verið rætt margsinnis hér á landi og í sjálfu sér litlu við það að bæta. Erindið frá Simon Johnson var ekki bara frábærlega flutt, blaðalaust, heldur fangaði öll helstu einkenni fjármála- og efnahagskreppunnar í heiminum. Þar helst það sem almenningur finnur fyrir á eigin skinni, nefnilega þjóðnýtinu tapsins og einkavæðingu gróðans. Bakgrunnur Johnsons er ekki hagsögulegur eða úr þjóðhagfræðinni. Hann er micro-hagfræðingur í grunninn, þykir afburða talnaglöggur og mikill nákvæmismaður, samkvæmt umsögnum. Hann starfaði sem aðalhagfræðingur AGS fram í ágúst 2008 við litlar vinsældir helstu fjármálastofnanna. Þetta hefur m.a. verið skrásett ágætlega í bókinni Too Big to Fail eftir Andrew Ross Sorkin, blaðamann New York Times, og í myndinni Inside Job. Johnson gagnrýndi bankanna látlaust bakvið tjöldin fyrir glórulausa áhættutöku með ríkisábyrgðina í vasanum. Á þessum grunni nálgaðist hann vandamál heimsins í erindi sínu, þræddi sig í gegnum vandann í Evrópu og Bandaríkjunum og varpaði fram sjónarmiðum um hvað væri hægt að gera. Í stuttu máli er vandinn þessi: Stórar alþjóðlegar fjármálastofnanir, sem starfa þvert á landamæri, eru of stórar til að falla og þurfa hjálp frá skattgreiðendum ef þær lenda í vandræðum. Að formi til eru þær í einkaeigu og sækja sér fé á hlutabréfamarkaði á þeim forsendum. En það er einmitt blekkingin, sem Johnson talaði um. Allt kerfið byggir á blekkingunni, hinni fölsku ríkisábyrgð, sem veltir byrðunum af tapinu yfir á skattgreiðendur á meðan bankamennirnir labba í burtu með fulla vissa fjár. Setjast að í Kanada, Lúxemborg, Sviss, Spáni, Bretlandi, Bandaríkjunum, Rússlandi og víðar. Og lifa jafnvel í vellystingum.Vælt utan í almenningi Þetta kerfislæga vandamál hefur leitt til þess að ríkissjóðir hafa hækkað skuldir sínar um tugi prósenta eftir hamfarirnar haustið 2008. En meinið er þarna enn, ríkisábyrgðin á tapi einkarekinna áhættufjárfestingasjóða, sem stundum eru ranglega nefndir kapítalískir. Reyndin er sú að ekkert í efnahagslífi heimsins er jafn sósíalískt í eðli sínu eins og bankarnir á Wall Street. Sameiginlegir sjóðir eru tilverugrundvöllur þeirra, í senn skjól í stormi og lúxushíbýli þegar allt gengur vel. Bankamenn hafa komið óorði á markaðsbúskapinn, rústað orðspori hans. Ísland er gott dæmi um það. Ávöxtunarmarkaður með fjármagn – ekki síst hlutabréfamarkaður - er í rúst vegna hegðunar bankanna fyrir hrun. Þeir fjármögnuðu eigin hlutafé langt út fyrir lögleg mörk, í þessu fyrrnefnda skjóli. Enn þann dag í dag, eru fyrrum kjölfestuhluthafar í þessum bönkum að væla yfir því að bönkum hafi ekki verið bjargað. Tvö dæmi: 1. Björgólfur Thor Björgólfsson hefur ítrekað á það minnst að ríkið hafi átt að leggja bankanum Straumi til 200 milljónir evra, hálfu ári eftir að AGS kom Íslandi til bjargar með lánveitingum þar sem ríkissjóður var galtómur. Straumur var fjárfestingabanki. Almannahagsmunir vegna viðskiptareikninga fjölskyldna voru ekki í húfi. Ótrúlegt er að einhverjum skuli yfir höfuð detta það í hug, að ríkið hafi átt að bjarga Straumi með lausafjárþjónustu á þessum tíma, þegar hann var á barmi gjaldþrots, nokkrum mánuðum eftir að allt hrundi. 2. Jón Ásgeir Jóhannesson, fyrrverandi stór hluthafi í Glitni, sagði í ágætu viðtali við Ingibjörgu Dögg Kjartansdóttur, blaðamann DV, á dögunum að það hefði átt að bjarga bönkunum og það hefði verið mögulegt að samræma aðgerðir og hagsmuni milli íslensku bankanna þriggja. Með því hefði verið hægt að koma í veg fyrir tjón. Jón Ásgeir talaði á sínum tíma um „bankarán" þegar ríkið vildi fá að eignast meirihlutaeign í Glitni í tengslum við lán til bankans á víðsjárverðum tíma. Er það ósanngjörn krafa? Eftir á að hyggja; nei. Ef menn hefðu vitað að bankarnir hefðu fjármagnað eigin hlutafé fyrir meira en 800 milljarða króna, eins og sýnt hefur verið fram á með frumgögnum, jafnvirði um 60% af landsframleiðslu, þá hefði aldrei átt að virða bankamennina viðlits í samtölum heldur taka upp rauða símann og hringja í lögguna. Þessi viðhorf þeirra félaga eru bæði algjörlega út í hött, að mínum dómi, en kristalla þá and-kapítalísku hegðun – þvert á það sem margir halda - sem fjármálakerfi heimsins byggja tilveru sína á. Það er vælt utan í skattgreiðendum ef bankar lenda í vandræðum. Vælið er oft hátt og skerandi. Það blasir við, að þetta gengur ekki með fyrirtæki sem eru að formi til einkarekin og á ábyrgð fjárfesta sem tilheyra einkageiranum. Það er þversögn og gengur gegn grundvallaratriði markaðsbúskapsins; að bera ábyrgð á eign sinni.Guðs mildi Það er mikil guðs mildi að ríkið hafi ekki reynt að bjarga bönkunum hér á landi, eins og AGS vildi. Árni Páll minntist m.a. á þá sýn AGS í ræðu sinni. Það stöðumat Geirs H. Haarde, þáverandi forsætisráðherra, að beita sér ekki fyrir stækkun gjaldeyrisvaraforðans – þrátt fyrir grátkór bankamanna – var rétt. Líklega jafn rétt og stöðumat Geirs á því hvaða ógn stafaði af stærð bankanna - og skuldbindingum þeirra í erlendum myntum - fyrir almenning og efnahagslífið í heild, var rangt. Johnson sagði vandann á evrusvæðinu mikinn. Björgunarsjóðurinn sem leiðtogar ESB-ríkja ákváðu nýlega að stækka myndi ekki gera neitt annað en auka við opinberar skuldir, hækka skatta í framtíðinni. „Alþjóðlegi bankaheimurinn er ekki vinur ykkar," sagði hann og horfði út í sal. „Hversu margir hér inni trúa því að Goldman Sachs verði látinn falla ef hann lendir í vandræðum?" Svo fylgdi þögn. Hann svaraði því til, að augljóslega tryði því enginn að Goldman Sachs yrði látinn falla. Á meðan halda bankamenn áfram að greiða sér himinháa bónusa, í fölsku skjóli skattgreiðenda.Einbeitir sér að málinu Johnson hefur sagt opinberlega, að hann hafi ákveðið að tala alltaf þegar hann kemur fram um þetta vandamál sem heimurinn glímir við, þegar hann getur. Hina stórkostlegu brotalöm í alþjóðlega fjármálakerfinu. Mér finnst þetta virðingarverð hugsjón hjá manninum, vegna þess að hann hefur rétt fyrir sér og hefur eytt starfsævi sinni í að undirbyggja hana með rannsóknum. Erindi Johnson opnaði augun betur en öll önnur erindi sem ég hef séð, fyrir því hvað fjármálastofnanir eru að mörgu leyti með glórulausan tilverugrundvöll. Þetta á líka við um Ísland, þó vitanlega í miklu smærri mynd. Hér er t.d. í gildi yfirlýsing um allsherjarinnstæðutryggingu ríkisins ef í harðbakkann slær hjá hinum endurreistu bönkum. Tölur í bókhaldi ríkisins benda til þess að ríkið geti ekki staðið undir þessari ábyrgð. Það blasir raunar við að þetta er fölsk yfirlýsing, enda hefur hún ekki verið lögfest. Það er besta vísbendingin um að hún stenst ekki. En yfirlýsingin er ekki marklaus fyrir því, hún hefur áhrif, og skapar að líkindum skuldbindingu fyrir skattgreiðendur ef á reynir. Hún er ekki orðin tóm. Hún veitir auk þess falskt skjól fyrir bankanna, dregur úr hreyfingu á fjármagni sem síðan dregur úr fjárfestingu. Þetta eru svo til óumdeild sjónarmið, leyfi ég mér að segja. Það er óskiljanlegt að yfirlýsingin hafi ekki verið felld úr gildi, sérstaklega í ljósi þess að fjárfestar geta ekki farið neitt með peningana. Gjaldeyrishöftin halda þeim inn í bönkunum. Tollverðir passa síðan upp á að fólk fari ekki með féð í töskum úr landi. Við hvað eru stjórnvöld hrædd?Lítið hefur breyst Bankarnir þrír eru sameiginlega tvisvar sinnum stærri en landsframleiðsla - þrátt fyrir fimmfalda minnkun frá því sem áður var - innstæðutryggingasjóðurinn á litla sem enga peninga í hlutfalli við skuldbindingar og þegar öllu er á botninn hvolft, þá lenda vandamál bankanna alltaf í fangi skattgreiðenda. Alveg óháð því hver á þá formlega. Lítið sem ekkert hefur breyst, hvað varðar helstu áhættuþætti fyrir almenning. Aðskilnaður viðskipta- og fjárfestingabankastarfsemi hefur ekki einu sinni átt sér stað með lögum, þremur árum eftir hrun. Það verður að teljast með nokkrum ólíkindum. Johnson sagði ekki hægt að útiloka að kreppan mikla – svipuð þeirri sem hófst 1931 - væri beint fyrir framan okkur. Núna, líkt og þá, sæi hana hins vegar engin vegna blekkingarinnar sem fjármálakerfin byggja á. Hún kæmi bara allt í einu.
Enginn á verðinum – um ábyrgð, framtíðarsýn og mikilvægi forvirkrar stjórnsýslu Guðjón Heiðar Pálsson Skoðun
Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Skoðun Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar
Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar
Skoðun Enginn á verðinum – um ábyrgð, framtíðarsýn og mikilvægi forvirkrar stjórnsýslu Guðjón Heiðar Pálsson skrifar
Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar
Skoðun Menntun sem mannréttindi – ekki forréttindi París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson skrifar
Skoðun Gaza sveltur til dauða - Tími bréfaskrifta er löngu liðinn Magnús Magnússon,Hjálmtýr Heiðdal skrifar
Enginn á verðinum – um ábyrgð, framtíðarsýn og mikilvægi forvirkrar stjórnsýslu Guðjón Heiðar Pálsson Skoðun
Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun