Þjóðin ræður 2. september 2010 06:00 Séra Þórir Stephensen beinir til mín spurningu í grein sem hann skrifar í Fréttablaðið 21. ágúst. Hann segir: „Ögmundur Jónasson birti … nýlega grein í Mbl. „Virkisturn í norðri" heitir hún. Hann vænir ESB um ýmislegt í eftirfarandi málsgrein: „En ekki mun standa á styrkveitingum - svona rétt á meðan verið er að tala okkur til. Hið sama gæti hent okkur og indíána Norður-Ameríku. Þeir töpuðu landinu en sátu uppi með glerperlur og eldvatn." Getur Ögmundur bent mér á einhver dæmi um, að slíkt hafi gerst í samskiptum ESB við aðildarlöndin? Ég þekki þau ekki, og geti hann ekki komið með dæmi, þá er þetta ekkert annað en ómálefnalegur hræðsluáróður." Hræðsluáróður?Þetta er enginn hræðsluáróður og ekki er þetta heldur ómálefnalegt. Ástæðan fyrir því að ég vakti sérstaklega athygli á þessum málum nú eru svokallaðir IPA-styrkir sem síðan hafa verið í opinberri umræðu. IPA er skammstöfun fyrir enska heitið Instrument for Pre-Accession Assistance. Þetta hefur verið þýtt á íslensku sem „aðlögunarstyrkir". Einnig mætti kalla þá „aðstoð í aðdraganda innlimunar". Þessir styrkir komu til sögunnar við stækkun Evrópusambandsins til austurs en það ferli hófst undir lok aldarinnar sem leið. Þau ríki sem urðu aðilar að ESB á árunum 2004 og 2007 nutu öll fjárhagsstyrkja en fram að þeim tíma voru styrkveitingar af þessu tagi ekki í eins skipulegum farvegi og varð eftir að IPA-ferlið var formfest árið 2006. Með þessum styrkjum var búinn til farvegur fyrir fjárhagsaðstoð við ríki sem eru í aðildarferli. Jafnframt var ákveðið að veita stuðning til „mögulegra umsóknarríkja". Í þeim hópi eru nú Albanía, Bosnía, Montenegro og Serbía að Kosovo meðtöldu. Á yfirstandandi sjö ára fjárhagstímabili, 2007-2013, hefur IPA-áætlunin yfir að ráða um 11,5 milljörðum evra (tæpir 1800 milljarðar ISK). Í minnisblaði frá utanríkisráðuneytinu er vísað í skýrslu utanríkisráðherra til Alþingis frá því í maí síðastliðnum þar sem kom fram að ESB hefur skilgreint fimm áherslusvið eða tegundir verkefna við ráðstöfun þessara fjármuna: „1) aðlögunaraðstoð og stofnanauppbygging, 2) samstarf yfir landamæri, 3) byggðaþróun, þar sem markmiðið er að undirbúa ríkin fyrir þátttöku í stefnumiðum ESB (e. cohesion policy) og aðkomu að tengdum sjóðum, 4) mannauðsþróun, sem snýr að samheldnistefnumiðum ESB og undirbúningi fyrir væntanlega aðkomu að evrópska félagsmálasjóðnum, 5) dreifbýlisþróun, sem lýtur að undirbúningi þátttöku í sameiginlegri landbúnaðar- og dreifbýlisþróunarstefnu ESB. Er fyrstu tveimur flokkunum miðstýrt frá Brussel, en hinum þremur stýrt í hverju landi fyrir sig af stofnunum sem settar eru upp sérstaklega í því skyni." Eftir að Ísland sótti um aðild að ESB lagði framkvæmdastjórnin á þeim bæ til að Íslandi yrði gert kleift að fá IPA-stuðning og hlaut það samþykki á Evópuþinginu og í ráðherraráðinu og tók gildi 14. júlí sl. Samkvæmt tillögu framkvæmdastjórnar ESB skal 28 milljónum evra, eða á milli 4 og 5 milljörðum króna, varið til IPA-landsáætlunar fyrir Ísland á árunum 2011-2013. Nú ber að hafa í huga að hvað snertir Austur-Evrópuríki sem gengu inn í ESB, að þau voru með innviði og stjórnkerfi sem var mjög frábrugðið ESB. Þau voru fjárvana og veitti án efa ekki af stuðningi við aðlögun að stjórnkerfi sambandsins. Sumt hefðu þau eflaust þurft að gera óháð aðlögun að ESB. Annað var beinlínis nauðsynlegt til að innlimun gæti átt sér stað. Þetta endurspeglar okkar stöðu. Nú standa okkur til boða fjármunir, m.a. til breytinga í stjórnsýslu til aðlögunar. Sumt eru verkefni sem eru til góðs, án tillits til ESB-aðildar. Þegar ráðuneyti og fjárvana stofnanir nú standa frammi fyrir því að geta fengið stuðning til verkefna sem allir telja til góðs finnst mörgum án efa orka tvímælis að slá hendinni á móti slíku. Í þessu sambandi má minna á að í gegnum gagnkvæmt samstarf við ESB fáum við ýmsa styrki og höfum gert um árabil. Framlag kemur vissulega á móti enda er samstarfið ekki gjaldfrítt þegar ríki eru komin inn, hvort sem um er að ræða EES eða ESB. Hvað skal gera?Hvað er til ráða? Í mínum huga er frumskilyrði að upplýst sé um málið og að við gerum okkur fullkomlega grein fyrir því að við erum að njóta styrkja sem eru beinlínis sniðnir til þess að smyrja aðlögunarferlið að Evrópusambandinu. Í öðru lagi eigum við ekki að ráðast í kerfisbreytingar sem við réðumst eingöngu í til að fullnægja ESB en sem við myndum ella ekki gera án þess að áður hefði farið fram þjóðaratkvæðagreiðsla um inngöngu í sambandið og hún þar samþykkt. Ég hef hvatt til þess í umræðunni um hugsanlega aðild Íslands að Evrópusambandinu að Íslendingar geri sér grein fyrir því að Evrópusambandið er enginn hlutlaus aðili í þessu ferli. ESB ásælist Ísland. Það sáum við m.a. vel í ákalli forseta framkvæmdastjórnar ESB, Hermans Van Rompuy, í grein í Morgunblaðinu í maí. Hún bar yfirskriftina „Hvers vegna Evrópa þarfnast þín nú?" Nú þegar ESB opnar skrifstofur hér á landi til að kynna sinn málstað og reka fyrir honum áróður eins og boðað hefur verið og byrjar fyrir alvöru að bjóða í boðsferðir og upplýsingaferðir, þá ríður á að við séum meðvituð um að í bland er aðstoðin hugsuð sem „glerperlur og eldvatn" til að glæða áhuga okkar á að fá að sitja til borðs í Brussel. Íslendingar tryggja að mínu mati best hagsmuni sína með því að halda fast utan um auðlindir sínar, ekki síst sjávarauðlindina, og „hafa síðan heiminn allan undir sem markað og samstarfsvettvang í stað þess að múra okkur inni í enn einum evrópskum stórveldisdraumnum," einsog ég komst að orði í svargrein minn við boðskap forseta framkvæmdastjórnar ESB, sem séra Þórir Stephensen vitnar í. Kjarni málsinsEndanlegar ákvarðanir í þessu umdeilda máli koma hins vegar til með að liggja hjá þjóðinni. Við deilum um markmið og leiðir en hlítum síðan úrskurði þjóðarinnar. En til þess að geta tekið upplýsta ákvörðun þurfa allar staðreyndir að vera ljósar. Það er málefnalegt. Hræðsluáróður, spyr séra Þórir. Staðreyndir geta náttúrlega vakið óróa, jafnvel ótta. Ef eitthvað er að fara úrskeiðis í þessu ferli, þannig að það valdi okkur áhyggjum, þá ræðum við málið - orð eru til alls fyrst - og færum það síðan til betri vegar. En á endanum þá á þetta mál einsog öll stór mál sem varða þjóðarhag að vera í ákvörðunarvaldi þjóðarinnar. Og þannig verður það. Það er kjarni málsins. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skoðun Ögmundur Jónasson Mest lesið Dóttir mín – uppgjör eineltis Ragnheiður Harpa Sveinsdóttir Skoðun Yfirtaka orðræðunnar (e. hijacking) Sóley Tómasdóttir Skoðun Má Katrín Jakobsdóttir bjóða sig fram? Jón Ólafsson Skoðun Persónan Katrín Jakobsdóttir Sólveig Hildur Björnsdóttir Skoðun Barnapíu á Bessastaði! Karl Sigurðsson Skoðun Svona getum komið í veg fyrir að Katrín vinni Björn B. Björnsson Skoðun Til þeirra sem hyggjast kjósa Katrínu Jakobsdóttur Guðlaugur Bragason Skoðun Bessastaðir eru ekki fyrir byrjendur Þorbergur Þórsson Skoðun Ég vil Baldur og því kýs ég Baldur Ólafur Helgi M. Ólafsson / Starína Skoðun Hatur og fyrirlitning Einar Scheving Skoðun Skoðun Skoðun Takk, Katrín Guðrún Hrefna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hatur og fyrirlitning Einar Scheving skrifar Skoðun Samherjar Hafþór Reynisson skrifar Skoðun Að hitta hetjuna sína Gréta Kristín Ómarsdóttir skrifar Skoðun Einstakt tækifæri Þóra Valný Yngvadóttir skrifar Skoðun Um afrekskonuna Katrínu Tómas Ísleifsson skrifar Skoðun Land míns föður, land minnar móður, landið mitt Jón Gnarr skrifar Skoðun Óskað eftir forseta sem færir ungu fólki völd Valgerður Eyja Eyþórsdóttir skrifar Skoðun Með ósk um velgengni, Halla Hrund Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Ég styð Höllu Hrund Logadóttur Þórólfur Árnason skrifar Skoðun Arnar Þór Jónsson Meyvant Þórólfsson skrifar Skoðun Að skreyta sig með stolnum fjöðrum Sema Erla Serdaroglu skrifar Skoðun Opið bréf til Jóns Ólafssonar heimspekings Tómas Ísleifsson skrifar Skoðun Persónan Katrín Jakobsdóttir Sólveig Hildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Þjóðaröryggi Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Tóbak markaðssett fyrir ungt fólk Guðlaug B. Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Forsetinn, NATÓ, ýsan og blokkin Guðfinnur Sigurvinsson skrifar Skoðun „Svona er á síld“ Stefán Hilmarsson skrifar Skoðun Aldrei hitta hetjurnar þínar Skarphéðinn Guðmundsson skrifar Skoðun Yfirtaka orðræðunnar (e. hijacking) Sóley Tómasdóttir skrifar Skoðun Auðkenni þarf að passa upp á Eva Valdís Jóhönnudóttir skrifar Skoðun Auðlindir í almannaeigu – Halla Hrund Logadóttir 7. forseti Íslands Kristín Vala Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Hver er besti skólastjórinn? Aðalheiður Björk Olgudóttir skrifar Skoðun Vofa húsagans býsnast enn Haukur Már Helgason skrifar Skoðun Nokkrar staðreyndir um Ísland, Katrínu og Gaza Álfheiður Ingadóttir skrifar Skoðun Til þeirra sem hyggjast kjósa Katrínu Jakobsdóttur Guðlaugur Bragason skrifar Skoðun Katrín og kvenhatrið Ólafur Sveinsson skrifar Skoðun Bessastaðir eru ekki fyrir byrjendur Þorbergur Þórsson skrifar Skoðun Ég vil Baldur og því kýs ég Baldur Ólafur Helgi M. Ólafsson / Starína skrifar Skoðun Inngönguspáin Eygló Halldórsdóttir skrifar Sjá meira
Séra Þórir Stephensen beinir til mín spurningu í grein sem hann skrifar í Fréttablaðið 21. ágúst. Hann segir: „Ögmundur Jónasson birti … nýlega grein í Mbl. „Virkisturn í norðri" heitir hún. Hann vænir ESB um ýmislegt í eftirfarandi málsgrein: „En ekki mun standa á styrkveitingum - svona rétt á meðan verið er að tala okkur til. Hið sama gæti hent okkur og indíána Norður-Ameríku. Þeir töpuðu landinu en sátu uppi með glerperlur og eldvatn." Getur Ögmundur bent mér á einhver dæmi um, að slíkt hafi gerst í samskiptum ESB við aðildarlöndin? Ég þekki þau ekki, og geti hann ekki komið með dæmi, þá er þetta ekkert annað en ómálefnalegur hræðsluáróður." Hræðsluáróður?Þetta er enginn hræðsluáróður og ekki er þetta heldur ómálefnalegt. Ástæðan fyrir því að ég vakti sérstaklega athygli á þessum málum nú eru svokallaðir IPA-styrkir sem síðan hafa verið í opinberri umræðu. IPA er skammstöfun fyrir enska heitið Instrument for Pre-Accession Assistance. Þetta hefur verið þýtt á íslensku sem „aðlögunarstyrkir". Einnig mætti kalla þá „aðstoð í aðdraganda innlimunar". Þessir styrkir komu til sögunnar við stækkun Evrópusambandsins til austurs en það ferli hófst undir lok aldarinnar sem leið. Þau ríki sem urðu aðilar að ESB á árunum 2004 og 2007 nutu öll fjárhagsstyrkja en fram að þeim tíma voru styrkveitingar af þessu tagi ekki í eins skipulegum farvegi og varð eftir að IPA-ferlið var formfest árið 2006. Með þessum styrkjum var búinn til farvegur fyrir fjárhagsaðstoð við ríki sem eru í aðildarferli. Jafnframt var ákveðið að veita stuðning til „mögulegra umsóknarríkja". Í þeim hópi eru nú Albanía, Bosnía, Montenegro og Serbía að Kosovo meðtöldu. Á yfirstandandi sjö ára fjárhagstímabili, 2007-2013, hefur IPA-áætlunin yfir að ráða um 11,5 milljörðum evra (tæpir 1800 milljarðar ISK). Í minnisblaði frá utanríkisráðuneytinu er vísað í skýrslu utanríkisráðherra til Alþingis frá því í maí síðastliðnum þar sem kom fram að ESB hefur skilgreint fimm áherslusvið eða tegundir verkefna við ráðstöfun þessara fjármuna: „1) aðlögunaraðstoð og stofnanauppbygging, 2) samstarf yfir landamæri, 3) byggðaþróun, þar sem markmiðið er að undirbúa ríkin fyrir þátttöku í stefnumiðum ESB (e. cohesion policy) og aðkomu að tengdum sjóðum, 4) mannauðsþróun, sem snýr að samheldnistefnumiðum ESB og undirbúningi fyrir væntanlega aðkomu að evrópska félagsmálasjóðnum, 5) dreifbýlisþróun, sem lýtur að undirbúningi þátttöku í sameiginlegri landbúnaðar- og dreifbýlisþróunarstefnu ESB. Er fyrstu tveimur flokkunum miðstýrt frá Brussel, en hinum þremur stýrt í hverju landi fyrir sig af stofnunum sem settar eru upp sérstaklega í því skyni." Eftir að Ísland sótti um aðild að ESB lagði framkvæmdastjórnin á þeim bæ til að Íslandi yrði gert kleift að fá IPA-stuðning og hlaut það samþykki á Evópuþinginu og í ráðherraráðinu og tók gildi 14. júlí sl. Samkvæmt tillögu framkvæmdastjórnar ESB skal 28 milljónum evra, eða á milli 4 og 5 milljörðum króna, varið til IPA-landsáætlunar fyrir Ísland á árunum 2011-2013. Nú ber að hafa í huga að hvað snertir Austur-Evrópuríki sem gengu inn í ESB, að þau voru með innviði og stjórnkerfi sem var mjög frábrugðið ESB. Þau voru fjárvana og veitti án efa ekki af stuðningi við aðlögun að stjórnkerfi sambandsins. Sumt hefðu þau eflaust þurft að gera óháð aðlögun að ESB. Annað var beinlínis nauðsynlegt til að innlimun gæti átt sér stað. Þetta endurspeglar okkar stöðu. Nú standa okkur til boða fjármunir, m.a. til breytinga í stjórnsýslu til aðlögunar. Sumt eru verkefni sem eru til góðs, án tillits til ESB-aðildar. Þegar ráðuneyti og fjárvana stofnanir nú standa frammi fyrir því að geta fengið stuðning til verkefna sem allir telja til góðs finnst mörgum án efa orka tvímælis að slá hendinni á móti slíku. Í þessu sambandi má minna á að í gegnum gagnkvæmt samstarf við ESB fáum við ýmsa styrki og höfum gert um árabil. Framlag kemur vissulega á móti enda er samstarfið ekki gjaldfrítt þegar ríki eru komin inn, hvort sem um er að ræða EES eða ESB. Hvað skal gera?Hvað er til ráða? Í mínum huga er frumskilyrði að upplýst sé um málið og að við gerum okkur fullkomlega grein fyrir því að við erum að njóta styrkja sem eru beinlínis sniðnir til þess að smyrja aðlögunarferlið að Evrópusambandinu. Í öðru lagi eigum við ekki að ráðast í kerfisbreytingar sem við réðumst eingöngu í til að fullnægja ESB en sem við myndum ella ekki gera án þess að áður hefði farið fram þjóðaratkvæðagreiðsla um inngöngu í sambandið og hún þar samþykkt. Ég hef hvatt til þess í umræðunni um hugsanlega aðild Íslands að Evrópusambandinu að Íslendingar geri sér grein fyrir því að Evrópusambandið er enginn hlutlaus aðili í þessu ferli. ESB ásælist Ísland. Það sáum við m.a. vel í ákalli forseta framkvæmdastjórnar ESB, Hermans Van Rompuy, í grein í Morgunblaðinu í maí. Hún bar yfirskriftina „Hvers vegna Evrópa þarfnast þín nú?" Nú þegar ESB opnar skrifstofur hér á landi til að kynna sinn málstað og reka fyrir honum áróður eins og boðað hefur verið og byrjar fyrir alvöru að bjóða í boðsferðir og upplýsingaferðir, þá ríður á að við séum meðvituð um að í bland er aðstoðin hugsuð sem „glerperlur og eldvatn" til að glæða áhuga okkar á að fá að sitja til borðs í Brussel. Íslendingar tryggja að mínu mati best hagsmuni sína með því að halda fast utan um auðlindir sínar, ekki síst sjávarauðlindina, og „hafa síðan heiminn allan undir sem markað og samstarfsvettvang í stað þess að múra okkur inni í enn einum evrópskum stórveldisdraumnum," einsog ég komst að orði í svargrein minn við boðskap forseta framkvæmdastjórnar ESB, sem séra Þórir Stephensen vitnar í. Kjarni málsinsEndanlegar ákvarðanir í þessu umdeilda máli koma hins vegar til með að liggja hjá þjóðinni. Við deilum um markmið og leiðir en hlítum síðan úrskurði þjóðarinnar. En til þess að geta tekið upplýsta ákvörðun þurfa allar staðreyndir að vera ljósar. Það er málefnalegt. Hræðsluáróður, spyr séra Þórir. Staðreyndir geta náttúrlega vakið óróa, jafnvel ótta. Ef eitthvað er að fara úrskeiðis í þessu ferli, þannig að það valdi okkur áhyggjum, þá ræðum við málið - orð eru til alls fyrst - og færum það síðan til betri vegar. En á endanum þá á þetta mál einsog öll stór mál sem varða þjóðarhag að vera í ákvörðunarvaldi þjóðarinnar. Og þannig verður það. Það er kjarni málsins.
Skoðun Auðlindir í almannaeigu – Halla Hrund Logadóttir 7. forseti Íslands Kristín Vala Ragnarsdóttir skrifar