Smá lán fyrir stóra drauma Stefán Jón Hafstein skrifar 23. maí 2007 06:00 Stórar fjármálastofnanir hjálpa ekki konu eins og Meme Mörthu sem býr í norðurhluta Namibíu. Stórar fjármálastofnanir eins og Alþjóðabankinn eða voldugir höfuðborgabankar í þjóðríkjum hugsa bara í milljörðum og tugum milljarða. Fyrsta lánið sem Meme Martha tók var upp á 5.000 krónur. Þær dugðu til að kaupa efni í föt sem hún saumar og selur, og nú tóku hjólin að snúast. Smálánastarfsemi er eitt af stóru umræðuefnunum í þróunarmálum í dag. Árangurinn af lánunum hefur vakið svo mikla athygli að jafnvel alvöru bankar eru farnir að hugleiða að setja á stofn deildir til að sinna þessu. Smálánastarfsemi felst í því að tryggja einstaklingum og litlum fyrirtækjum uppbyggingarfé eða veltufjármuni gegn lágum vöxtum. Oft eru þetta samvinnufélög, eins og það sem Meme Martha gekk í, þar sem félagar ábyrgjast í raun skilvísar greiðslur hinna. Þetta skapar félagslegan þrýsting á að fólk borgi upp, en líka vettvang til að smárekendur eins og Meme Martha geti miðlað reynslu og lært um leið af öðrum. Lánsfé fór að hluta í að setja upp sölustand fyrir kjóla svo þeir sæust frá veginum og þrátt fyrir harða samkeppni frá innfluttum kínverskum fötum vill fólk heldur saumaskapinn hennar. Saga Meme er ein af fjölmörgum álíka smásögum sem ég hef skemmt mér við að lesa að undanförnu. Hún fæddist 1966, faðir hennar var sjálfsþurftarbóndi. Hún ólst upp með átta alsystkinum og 42 hálfsystkinum enda átti faðir hennar átta konur. Þau bjuggu öll saman í hefðbundum „homestead“, sem er þyrping innan gerðis í afrískum stíl; skepnur og fólk. Það hefur verið kraftur í stelpunni því hún missti ung bæði föður og bræður en fór langleiðina gegnum barnaskóla eigi að síður. Einhvern tímann í lífsbaráttunni miðri lærði hún að sauma og náði slíkri leikni að fatnaður hennar og viðgerðir urðu markaðsvara, nánast óvart. Það sama á við um marga í svipuðum sporum: stúlkuna sem var svo klár að klippa hár og farða konur, fisksalann sem líka selur kökur, bílaviðgerðarmanninn. Þau tóku skrefið frá heimilisiðnaði í alvöru rekstur með smáláni. Saumaskapurinn hjá Mörthu tók flugið. Samvinnuhreyfingin sem stofnaði til smálánastarfsemi í héraðinu hefur líka undið upp á sig. Það voru Þjóðverjar sem komu með fyrstu fjármögnun, en starfsemin stendur undir sér og hefur gert í rúm fimm ár. Alltaf fjölgar þeim sem nýta sér þetta tækifæri. Lánþegum hefur fjölgað úr rúmlega 200 í rúmlega 8.000 á ári, og heildarveltan vaxið úr 500 þúsund krónum í tæpar 20 milljónir árlega. Búist er við tvöföldun í ár. Ennþá hefur ekkert lán verið afskrifað og nú á að færa út kvíarnar með því að meðalsmá fyrirtæki geta fengið lán sem nema allt að 200 þúsund krónum. Af öllum lánunum er aðeins rúmt prósent talið „áhættulán“ hverju sinni, sem sannar skilvísi. Þetta eru ekki háar upphæðir og engin „alvöru“ bankastofnun lítur við þeim. Þetta er samt fjármálastarfsemi sem hefur sannað sig. Hún starfar eftir ströngum reglum þótt viðfangsefnið sé smátt í sniðum. Fyrir hvern lánþega er búinn til „efnahagsreikningur“ þar sem óhjákvæmilegt er að skarist fjöskylduhagir og viðskiptahagsmunir því skilin á milli eru ekki glögg. En eins og einstaklingar í rekstri þroskast yfir á viðskiptabrautina taka hagfræðingar eftir að þessar þróunarstofnanir færast æ nær því að vera fjármálastofnanir. Í sumum tilvikum er jafnvel talað um að hægt sé að setja þær á hlutafélagamarkað. Fjöldi smálánastofnana og -félaga í heiminum hefur margfaldast á liðnum árum, í Afríku, Asíu og Suður-Ameríku. Stórblöð eins og The Economist leggja nú til að „velgjörðarmenn“ hætti afskiptum af þessu, bisnessinn hafi sannað sig og nú eigi einkaframtakið að sjá um málin. Fyrir Meme Mörthu er það bara fræðileg umræða. Hún tók nýlega enn eitt lánið til að auka umsvifin, því vissulega hefur gengið á ýmsu. Henni varð á og offjárfesti í húsnæði svo það tók tíma að rétta sig af, en möguleikarnir liggja í því að fjölga vélum, ráða saumafólk og sölumenn og virkilega færa út kvíarnar. Á meðan nýtir hún líka fast sparnaðarform sem samvinnufélagið býður upp á. Fimm hundruð krónur á mánuði eru lagðar til hliðar. Hvers vegna? Hún og maður hennar vita að þegar dóttirin verður 18 ára þarf að eiga fyrir háskólamenntun handa henni. Það þarf ekki nema smá lán til að stórir draumar verði til. Höfundur starfar fyrir Þróunarsamvinnustofnun í Namibíu. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Stefán Jón Hafstein Mest lesið Samtökin 78 verðlauna sögufölsun Böðvar Björnsson Skoðun Börnin sem deyja á Gaza Elín Pjetursdóttir Skoðun Brýr, sýkingar og börn Jón Pétur Zimsen Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir Skoðun Hvað er lýðskóli eiginlega? Margrét Gauja Magnúsdóttir Skoðun Menntun sem mannréttindi – ekki forréttindi París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson Skoðun Varað við embætti sérstaks saksóknara Gestur Jónsson Skoðun Afstaða – á vaktinni í 20 ár Arndís Vilhjálmsdóttir,Guðbjörg Sveinsdóttir Skoðun Kærum og beitum Ísrael viðskiptabanni! Pétur Heimisson Skoðun Ég á þetta ég má þetta Arnar Atlason Skoðun Skoðun Skoðun Framtíðin fær húsnæði Ingunn Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Börnin sem deyja á Gaza Elín Pjetursdóttir skrifar Skoðun Brýr, sýkingar og börn Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar Skoðun Hvað er lýðskóli eiginlega? Margrét Gauja Magnúsdóttir skrifar Skoðun Búum til pláss fyrir framtíðina Birna Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Hættuleg ofnotkun svefnlyfja á Íslandi Drífa Sigfúsdóttir skrifar Skoðun Kveikjum neistann um allt land Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Ætlar Ísland að fara sömu leið og Evrópa í útlendingamálum? Kári Allansson skrifar Skoðun Samtökin 78 verðlauna sögufölsun Böðvar Björnsson skrifar Skoðun Afstaða – á vaktinni í 20 ár Arndís Vilhjálmsdóttir,Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Menntun sem mannréttindi – ekki forréttindi París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson skrifar Skoðun Varað við embætti sérstaks saksóknara Gestur Jónsson skrifar Skoðun Út af sporinu en ekki týnd að eilífu María Helena Mazul skrifar Skoðun Meira að segja formaður Viðreisnar Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Gaza sveltur til dauða - Tími bréfaskrifta er löngu liðinn Magnús Magnússon,Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Steypuklumpablætið í borginni Ragnhildur Alda María Vilhjálmsdóttir skrifar Skoðun Kærum og beitum Ísrael viðskiptabanni! Pétur Heimisson skrifar Skoðun Blæðandi vegir Sigþór Sigurðsson skrifar Skoðun Fái einstaklingar sem eru hættulegir sjálfum sér ekki viðeigandi búsetuúrræði blasir við mikill harmleikur Elínborg Björnsdóttir skrifar Skoðun Hroki og hleypidómar - syngur Jónas Sen? Bjarnheiður Hallsdóttir skrifar Skoðun Sveitarfélög gegna lykilhlutverki í vistvænni mannvirkjagerð Guðrún Lilja Kristinsdóttir,Bergþóra Góa Kvaran skrifar Skoðun „Nýtt veiðigjald: sátt byggð á hagkvæmni“ Svanur Guðmundsson skrifar Skoðun Opinber áskorun til prófessorsins Brynjar Karl Sigurðsson skrifar Skoðun Nærvera Héðinn Unnsteinsson skrifar Skoðun Þegar Dagur lét mig hrasa á gangstéttarhellu Björn Teitsson skrifar Skoðun Þessi jafnlaunavottun... Sunna Arnardottir skrifar Skoðun Heilsuspillandi minnisleysi í boði Sjálfstæðisflokksins Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun #BLESSMETA – fyrsta grein Guðrún Hrefna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Dáleiðsla er ímyndun ein Hrefna Guðmundsdóttir skrifar Sjá meira
Stórar fjármálastofnanir hjálpa ekki konu eins og Meme Mörthu sem býr í norðurhluta Namibíu. Stórar fjármálastofnanir eins og Alþjóðabankinn eða voldugir höfuðborgabankar í þjóðríkjum hugsa bara í milljörðum og tugum milljarða. Fyrsta lánið sem Meme Martha tók var upp á 5.000 krónur. Þær dugðu til að kaupa efni í föt sem hún saumar og selur, og nú tóku hjólin að snúast. Smálánastarfsemi er eitt af stóru umræðuefnunum í þróunarmálum í dag. Árangurinn af lánunum hefur vakið svo mikla athygli að jafnvel alvöru bankar eru farnir að hugleiða að setja á stofn deildir til að sinna þessu. Smálánastarfsemi felst í því að tryggja einstaklingum og litlum fyrirtækjum uppbyggingarfé eða veltufjármuni gegn lágum vöxtum. Oft eru þetta samvinnufélög, eins og það sem Meme Martha gekk í, þar sem félagar ábyrgjast í raun skilvísar greiðslur hinna. Þetta skapar félagslegan þrýsting á að fólk borgi upp, en líka vettvang til að smárekendur eins og Meme Martha geti miðlað reynslu og lært um leið af öðrum. Lánsfé fór að hluta í að setja upp sölustand fyrir kjóla svo þeir sæust frá veginum og þrátt fyrir harða samkeppni frá innfluttum kínverskum fötum vill fólk heldur saumaskapinn hennar. Saga Meme er ein af fjölmörgum álíka smásögum sem ég hef skemmt mér við að lesa að undanförnu. Hún fæddist 1966, faðir hennar var sjálfsþurftarbóndi. Hún ólst upp með átta alsystkinum og 42 hálfsystkinum enda átti faðir hennar átta konur. Þau bjuggu öll saman í hefðbundum „homestead“, sem er þyrping innan gerðis í afrískum stíl; skepnur og fólk. Það hefur verið kraftur í stelpunni því hún missti ung bæði föður og bræður en fór langleiðina gegnum barnaskóla eigi að síður. Einhvern tímann í lífsbaráttunni miðri lærði hún að sauma og náði slíkri leikni að fatnaður hennar og viðgerðir urðu markaðsvara, nánast óvart. Það sama á við um marga í svipuðum sporum: stúlkuna sem var svo klár að klippa hár og farða konur, fisksalann sem líka selur kökur, bílaviðgerðarmanninn. Þau tóku skrefið frá heimilisiðnaði í alvöru rekstur með smáláni. Saumaskapurinn hjá Mörthu tók flugið. Samvinnuhreyfingin sem stofnaði til smálánastarfsemi í héraðinu hefur líka undið upp á sig. Það voru Þjóðverjar sem komu með fyrstu fjármögnun, en starfsemin stendur undir sér og hefur gert í rúm fimm ár. Alltaf fjölgar þeim sem nýta sér þetta tækifæri. Lánþegum hefur fjölgað úr rúmlega 200 í rúmlega 8.000 á ári, og heildarveltan vaxið úr 500 þúsund krónum í tæpar 20 milljónir árlega. Búist er við tvöföldun í ár. Ennþá hefur ekkert lán verið afskrifað og nú á að færa út kvíarnar með því að meðalsmá fyrirtæki geta fengið lán sem nema allt að 200 þúsund krónum. Af öllum lánunum er aðeins rúmt prósent talið „áhættulán“ hverju sinni, sem sannar skilvísi. Þetta eru ekki háar upphæðir og engin „alvöru“ bankastofnun lítur við þeim. Þetta er samt fjármálastarfsemi sem hefur sannað sig. Hún starfar eftir ströngum reglum þótt viðfangsefnið sé smátt í sniðum. Fyrir hvern lánþega er búinn til „efnahagsreikningur“ þar sem óhjákvæmilegt er að skarist fjöskylduhagir og viðskiptahagsmunir því skilin á milli eru ekki glögg. En eins og einstaklingar í rekstri þroskast yfir á viðskiptabrautina taka hagfræðingar eftir að þessar þróunarstofnanir færast æ nær því að vera fjármálastofnanir. Í sumum tilvikum er jafnvel talað um að hægt sé að setja þær á hlutafélagamarkað. Fjöldi smálánastofnana og -félaga í heiminum hefur margfaldast á liðnum árum, í Afríku, Asíu og Suður-Ameríku. Stórblöð eins og The Economist leggja nú til að „velgjörðarmenn“ hætti afskiptum af þessu, bisnessinn hafi sannað sig og nú eigi einkaframtakið að sjá um málin. Fyrir Meme Mörthu er það bara fræðileg umræða. Hún tók nýlega enn eitt lánið til að auka umsvifin, því vissulega hefur gengið á ýmsu. Henni varð á og offjárfesti í húsnæði svo það tók tíma að rétta sig af, en möguleikarnir liggja í því að fjölga vélum, ráða saumafólk og sölumenn og virkilega færa út kvíarnar. Á meðan nýtir hún líka fast sparnaðarform sem samvinnufélagið býður upp á. Fimm hundruð krónur á mánuði eru lagðar til hliðar. Hvers vegna? Hún og maður hennar vita að þegar dóttirin verður 18 ára þarf að eiga fyrir háskólamenntun handa henni. Það þarf ekki nema smá lán til að stórir draumar verði til. Höfundur starfar fyrir Þróunarsamvinnustofnun í Namibíu.
Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir Skoðun
Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar
Skoðun Menntun sem mannréttindi – ekki forréttindi París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson skrifar
Skoðun Gaza sveltur til dauða - Tími bréfaskrifta er löngu liðinn Magnús Magnússon,Hjálmtýr Heiðdal skrifar
Skoðun Fái einstaklingar sem eru hættulegir sjálfum sér ekki viðeigandi búsetuúrræði blasir við mikill harmleikur Elínborg Björnsdóttir skrifar
Skoðun Sveitarfélög gegna lykilhlutverki í vistvænni mannvirkjagerð Guðrún Lilja Kristinsdóttir,Bergþóra Góa Kvaran skrifar
Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir Skoðun