Þurfa gagnrýnendur að vera næs? Þórarinn Þórarinsson skrifar 14. október 2004 00:01 Íslensk kvikmyndagerð hefur tekið mögnuðum stökkbreytingum á síðustu árum. Það er ekki ýkja langt síðan það þótti stórviðburður að ný íslensk bíómynd rataði í kvikmyndahús en í dag þykir ekkert sjálfsagðara. Stórfréttirnar sem tengjast íslenskri kvikmyndagerð í dag snúast ekki lengur um að einhver ofurhuginn ætli að freista þess að gera bíó á Íslandi heldur um það hvaða erlendar stórstjörnur verði í væntanlegum myndum og hversu dýrar þær verði í framleiðslu. Kvikmyndagerð á Íslandi er orðin alþjóðleg og það er ekki síst fyrir ötult frumkvöðlastarf Friðriks Þórs Friðrikssonar og kraftmikil og fersk tilþrif Baltasars Kormáks.Byrjendur með forgjöf Þegar frumherjar íslenskrar kvikmyndagerðar voru að stíga sín fyrstu skref var þeim vitaskuld sýndur skilningur sem hefur kristallast í gegnum árin í þeirri tilhneigingu íslenskra kvikmyndagagnrýnenda til þess að taka varlega á íslenskum myndum og í því sambandi hefur oft verið talað um að íslenskar myndir séu með eins og eina stjörnu í forgjöf á útlendar myndir. Það var í sjálfu sér ekkert athugavert við þetta í upphafi þegar íslenskar myndir voru gerðar af vanefnum og stóðu svo illa í samkeppninni við innflutt efni að forgjöfin var nánast nauðsynleg. Hljóðið í íslenskum myndum var iðulega handónýtt þannig að oft hefði ekkert veitt af því að þær væru textaðar svo söguþráðurinn færi ekki allur fyrir ofan garð og neðan. Við þessar aðstæður var auðvitað eðlilegt að gagnrýnendur einblíndu á það sem heppnaðist vel og tíunduðu svo lélegt hljóð og tæknilega annmarka sem helstu gallana við verkin. Þessi vinnubrögð eru algerlega úrelt í dag þegar öll tæknivinna við íslenskar myndir er hnökralaus og einkennist af fagmennsku. Íslenskar bíómyndir standast að öllu leyti fyllilega samanburð við það sem er verið að gera í nágrannalöndunum og því hljóta þær að vera vegnar og metnar á sömu forsendum. Tími forgjafarinnar er liðinn og ef gagnrýnanda finnst íslensk mynd slæm ber honum að segja það hreint út. Þetta er ekki öfundsverð staða þar sem forgjafarhefðin stendur á traustum grunni.Nó more mister næsgæValur Gunnarsson, kvikmyndagagnrýnandi DV, leggur út af þessu fyrirbæri í upphafi dóms síns um Næsland eftir Friðrik Þór enda fullkomlega meðvitaður um að neikvæð umsögn hans um myndina gengur þvert á pólitíska rétthugsun í íslenskri bíóorðræðu."Það er aldrei gaman að vera boðberi slæmra tíðinda, enda góð og gild hefð fyrir því að hálshöggva slíka," segir Valur en það sem gerir hlutskipti hans og fleiri gagnrýnenda enn þungbærara í tilfelli Næslands er auðvitað sú staðreynd að "Friðrik Þór hefur gert meira en nokkur annar einstakingur til að koma íslenskri kvikmyndagerð á kortið".Jón Hákon Halldórsson, gagnrýnandi hjá Kvikmyndir.com, hlífir Friðriki ekki heldur: "Friðrik Þór Friðriksson leikstjóri er frábær í sínu fagi og hefur skilið fjöldann allan af góðum kvikmyndum eftir sig. Því miður hefur ferill hans þó eitthvað verið á leið niður á við undanfarið því myndin Fálkar gekk ekki sem skyldi og Næsland er án efa hans allra versta verk." Þeir gagnrýnendur sem hafa gagnrýnt Næsland harðast halda því vel til haga að Friðrik Þór er mikill meistari en þó ekki yfir það hafinn að gera mistök. Sjálfur Alfred Hitchcock gerði 53 bíómyndir, helling af gullmolum en algert drasl inni á milli. Af hverju skyldi Friðrik Þór vera eitthvað öðruvísi? Kvikmyndagagnrýnendur ættu að geta fundið nokkra huggun í hinu fornkveðna að sá er vinur sem til vamms segir og í raun eiga íslenskir kvikmyndagerðarmenn heimtingu á því að fá heilbrigða gagnrýni á verk sín en aðhald heima fyrir ætti að brýna fólk til betri verka og búa það undir erlenda gagnrýni þar sem kvikmyndagerðarmenn eru metnir af verkinu sjálfu og engu öðru.Valur orðar þetta ansi vel í niðurlagi gagnrýni sinnar á Næsland í DV: "Friðrik Þór er mikill listamaður sem á síst skilið að ráðist sé á hann niðri í bæ. En hann á heldur ekki skilið að fólk standi upp og klappi sjálfkrafa fyrir öllu sem hann gerir. Við eigum betra skilið af honum en þetta. Og hann af okkur."Síðasta vígi gömlu gildanna Dómar um Fálka Friðriks Þórs og Næsland benda eindregið til þess að íslensku bíómyndinrar séu að missa einnar stjörnu forgjöfina en Morgunblaðið virðist þó enn hafa þetta kerfi í hávegum og þar á bæ mega íslenskir kvikmyndagerðarmenn ganga að þremur stjörnum vísum.Fálkar olli almennum vonbrigðum en fékk þrjár stjörnur hjá Mogganum, sömu sögu er að segja um Næsland og mörgum er enn í minni þriggja stjarna dómur sem Opinberun Hannesar, mynd Hrafns Gunnlaugssonar, fékk um áramótin. Myndirnar Kaldaljós og Nói albínói, sem ég held að óhætt sé að fullyrða að séu tvær bestu íslensku myndir síðustu ára og hafa fallið vel í kramið á erlendri grundu, fengu þrjár og hálfa stjörnu hvor. Nú eru það ólíkir gagnrýnendur sem útdeila þessum stjörnum og smekkur fólks er vissulega misjafn og matið því einstaklingsbundið en þegar aðeins hálf stjarna skilur Nóa albínóa og Opinberun Hannesar að hlýtur að læðast að manni sá grunur að horft hafi verið framhjá áberandi göllum Opinberunarinnar þar sem hún er íslensk og verk höfundar síns. Föst áskrift Friðriks Þórs að þremur stjörnum, jafnvel þegar um tvær slökustu myndir hans á ferlinum er að ræða, hlýtur líka að vekja grunsemdir um að gömul og úr sér gengin þjóðernishyggja liti skoðanir gagnrýnenda. Það er nefnilega ekki allt gott sem er íslenskt. Ekki einu sinni í bíó. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Bíó og sjónvarp Í brennidepli Þórarinn Þórarinsson Mest lesið Málþófið er séríslenskt Bryndís Haraldsdóttir Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir Skoðun Af hverju er verðbólga ennþá svona há? Ólafur Margeirsson Skoðun Þingmenn auðvaldsins Karl Héðinn Kristjánsson Skoðun Arðgreiðslur í sjávarútvegi: Staðreyndir gegn fullyrðingum Elliði Vignisson Skoðun Það sem ekki má segja um það sem enginn vill sjá Viðar Hreinsson Skoðun Listin að verða fullkomlega ósammála sjálfri sér á mettíma Þórður Snær Júlíusson Skoðun Sósíalistaflokkurinn heimilislaus - hvað næst? Trausti Breiðfjörð Magnússon Skoðun Rán um hábjartan dag Guðbergur Egill Eyjólfsson Skoðun Sól, sumar og símafriður: 10 ráð varðandi skjánotkun í sumarfríinu Anna Laufey Stefánsdóttir,Kristín Ólöf Grétarsdóttir,Skúli Bragi Geirdal Skoðun Skoðun Skoðun Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir skrifar Skoðun Það sem ekki má segja um það sem enginn vill sjá Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Löggæslumál og aðstöðuleysi í Búðardal – ákall um viðbragð og aðgerðir Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Listin að verða fullkomlega ósammála sjálfri sér á mettíma Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Þingmenn auðvaldsins Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Arðgreiðslur í sjávarútvegi: Staðreyndir gegn fullyrðingum Elliði Vignisson skrifar Skoðun Verðugur bandamaður? Steinar Harðarson skrifar Skoðun Við þurfum nýja sýn á stjórnmál okkar - Mamdani-sýn Hlynur Már Vilhjálmsson skrifar Skoðun Sósíalistaflokkurinn heimilislaus - hvað næst? Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Rán um hábjartan dag Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Skoðun Af hverju er verðbólga ennþá svona há? Ólafur Margeirsson skrifar Skoðun Sól, sumar og símafriður: 10 ráð varðandi skjánotkun í sumarfríinu Anna Laufey Stefánsdóttir,Kristín Ólöf Grétarsdóttir,Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Uppbygging hjúkrunarheimila Jónína Björk Óskarsdóttir skrifar Skoðun Jafnrétti grundvallarforsenda friðar og öryggis í heiminum Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Með skynsemina að vopni Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Af hverju er ekki 100 klst. málþóf á Alþingi um alvarlega stöðu barna? Grímur Atlason skrifar Skoðun Knattspyrna kvenna í hálfa öld – þakkir til Eggerts Magnússonar Ingibjörg Hinriksdóttir skrifar Skoðun 80.000 manna klóakrennsli í Dýrafjörð í boði Arctic Fish Jón Kaldal skrifar Skoðun Malað dag eftir dag eftir dag Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Að velja friðinn fram yfir réttlætið Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Af nashyrningum og færni - hvernig sköpum við verðmæti til framtíðar? Guðrún Högnadóttir skrifar Skoðun Hvað er þetta græna? Karlinn er að spræna Jóhanna Jakobsdóttir skrifar Skoðun Heilbrigðisþjónusta á krossgötum? Einar Magnússon,Gunnar Alexander Ólafsson skrifar Skoðun Frestur til að skila athugasemdum við nýtt deiliskipulag Heiðmerkur að renna út Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Stjórnarandstaðan hindrar kjarabætur Rúnar Sigurjónsson skrifar Skoðun Af hverju útiloka Ísrael frá Eurovision eins og Rússland? Stefán Jón Hafstein skrifar Skoðun Lífeyrir skal fylgja launum Jónína Björk Óskarsdóttir skrifar Skoðun Fánar, tákn og blómabreiður: „Enginn bjó á Íslandi fyrr en einhver kom“ Meyvant Þórólfsson skrifar Skoðun Hvernig er staða lesblindra á Íslandi? Guðmundur S. Johnsen skrifar Sjá meira
Íslensk kvikmyndagerð hefur tekið mögnuðum stökkbreytingum á síðustu árum. Það er ekki ýkja langt síðan það þótti stórviðburður að ný íslensk bíómynd rataði í kvikmyndahús en í dag þykir ekkert sjálfsagðara. Stórfréttirnar sem tengjast íslenskri kvikmyndagerð í dag snúast ekki lengur um að einhver ofurhuginn ætli að freista þess að gera bíó á Íslandi heldur um það hvaða erlendar stórstjörnur verði í væntanlegum myndum og hversu dýrar þær verði í framleiðslu. Kvikmyndagerð á Íslandi er orðin alþjóðleg og það er ekki síst fyrir ötult frumkvöðlastarf Friðriks Þórs Friðrikssonar og kraftmikil og fersk tilþrif Baltasars Kormáks.Byrjendur með forgjöf Þegar frumherjar íslenskrar kvikmyndagerðar voru að stíga sín fyrstu skref var þeim vitaskuld sýndur skilningur sem hefur kristallast í gegnum árin í þeirri tilhneigingu íslenskra kvikmyndagagnrýnenda til þess að taka varlega á íslenskum myndum og í því sambandi hefur oft verið talað um að íslenskar myndir séu með eins og eina stjörnu í forgjöf á útlendar myndir. Það var í sjálfu sér ekkert athugavert við þetta í upphafi þegar íslenskar myndir voru gerðar af vanefnum og stóðu svo illa í samkeppninni við innflutt efni að forgjöfin var nánast nauðsynleg. Hljóðið í íslenskum myndum var iðulega handónýtt þannig að oft hefði ekkert veitt af því að þær væru textaðar svo söguþráðurinn færi ekki allur fyrir ofan garð og neðan. Við þessar aðstæður var auðvitað eðlilegt að gagnrýnendur einblíndu á það sem heppnaðist vel og tíunduðu svo lélegt hljóð og tæknilega annmarka sem helstu gallana við verkin. Þessi vinnubrögð eru algerlega úrelt í dag þegar öll tæknivinna við íslenskar myndir er hnökralaus og einkennist af fagmennsku. Íslenskar bíómyndir standast að öllu leyti fyllilega samanburð við það sem er verið að gera í nágrannalöndunum og því hljóta þær að vera vegnar og metnar á sömu forsendum. Tími forgjafarinnar er liðinn og ef gagnrýnanda finnst íslensk mynd slæm ber honum að segja það hreint út. Þetta er ekki öfundsverð staða þar sem forgjafarhefðin stendur á traustum grunni.Nó more mister næsgæValur Gunnarsson, kvikmyndagagnrýnandi DV, leggur út af þessu fyrirbæri í upphafi dóms síns um Næsland eftir Friðrik Þór enda fullkomlega meðvitaður um að neikvæð umsögn hans um myndina gengur þvert á pólitíska rétthugsun í íslenskri bíóorðræðu."Það er aldrei gaman að vera boðberi slæmra tíðinda, enda góð og gild hefð fyrir því að hálshöggva slíka," segir Valur en það sem gerir hlutskipti hans og fleiri gagnrýnenda enn þungbærara í tilfelli Næslands er auðvitað sú staðreynd að "Friðrik Þór hefur gert meira en nokkur annar einstakingur til að koma íslenskri kvikmyndagerð á kortið".Jón Hákon Halldórsson, gagnrýnandi hjá Kvikmyndir.com, hlífir Friðriki ekki heldur: "Friðrik Þór Friðriksson leikstjóri er frábær í sínu fagi og hefur skilið fjöldann allan af góðum kvikmyndum eftir sig. Því miður hefur ferill hans þó eitthvað verið á leið niður á við undanfarið því myndin Fálkar gekk ekki sem skyldi og Næsland er án efa hans allra versta verk." Þeir gagnrýnendur sem hafa gagnrýnt Næsland harðast halda því vel til haga að Friðrik Þór er mikill meistari en þó ekki yfir það hafinn að gera mistök. Sjálfur Alfred Hitchcock gerði 53 bíómyndir, helling af gullmolum en algert drasl inni á milli. Af hverju skyldi Friðrik Þór vera eitthvað öðruvísi? Kvikmyndagagnrýnendur ættu að geta fundið nokkra huggun í hinu fornkveðna að sá er vinur sem til vamms segir og í raun eiga íslenskir kvikmyndagerðarmenn heimtingu á því að fá heilbrigða gagnrýni á verk sín en aðhald heima fyrir ætti að brýna fólk til betri verka og búa það undir erlenda gagnrýni þar sem kvikmyndagerðarmenn eru metnir af verkinu sjálfu og engu öðru.Valur orðar þetta ansi vel í niðurlagi gagnrýni sinnar á Næsland í DV: "Friðrik Þór er mikill listamaður sem á síst skilið að ráðist sé á hann niðri í bæ. En hann á heldur ekki skilið að fólk standi upp og klappi sjálfkrafa fyrir öllu sem hann gerir. Við eigum betra skilið af honum en þetta. Og hann af okkur."Síðasta vígi gömlu gildanna Dómar um Fálka Friðriks Þórs og Næsland benda eindregið til þess að íslensku bíómyndinrar séu að missa einnar stjörnu forgjöfina en Morgunblaðið virðist þó enn hafa þetta kerfi í hávegum og þar á bæ mega íslenskir kvikmyndagerðarmenn ganga að þremur stjörnum vísum.Fálkar olli almennum vonbrigðum en fékk þrjár stjörnur hjá Mogganum, sömu sögu er að segja um Næsland og mörgum er enn í minni þriggja stjarna dómur sem Opinberun Hannesar, mynd Hrafns Gunnlaugssonar, fékk um áramótin. Myndirnar Kaldaljós og Nói albínói, sem ég held að óhætt sé að fullyrða að séu tvær bestu íslensku myndir síðustu ára og hafa fallið vel í kramið á erlendri grundu, fengu þrjár og hálfa stjörnu hvor. Nú eru það ólíkir gagnrýnendur sem útdeila þessum stjörnum og smekkur fólks er vissulega misjafn og matið því einstaklingsbundið en þegar aðeins hálf stjarna skilur Nóa albínóa og Opinberun Hannesar að hlýtur að læðast að manni sá grunur að horft hafi verið framhjá áberandi göllum Opinberunarinnar þar sem hún er íslensk og verk höfundar síns. Föst áskrift Friðriks Þórs að þremur stjörnum, jafnvel þegar um tvær slökustu myndir hans á ferlinum er að ræða, hlýtur líka að vekja grunsemdir um að gömul og úr sér gengin þjóðernishyggja liti skoðanir gagnrýnenda. Það er nefnilega ekki allt gott sem er íslenskt. Ekki einu sinni í bíó.
Sól, sumar og símafriður: 10 ráð varðandi skjánotkun í sumarfríinu Anna Laufey Stefánsdóttir,Kristín Ólöf Grétarsdóttir,Skúli Bragi Geirdal Skoðun
Skoðun Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir skrifar
Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Löggæslumál og aðstöðuleysi í Búðardal – ákall um viðbragð og aðgerðir Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar
Skoðun Sól, sumar og símafriður: 10 ráð varðandi skjánotkun í sumarfríinu Anna Laufey Stefánsdóttir,Kristín Ólöf Grétarsdóttir,Skúli Bragi Geirdal skrifar
Skoðun Jafnrétti grundvallarforsenda friðar og öryggis í heiminum Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju er ekki 100 klst. málþóf á Alþingi um alvarlega stöðu barna? Grímur Atlason skrifar
Skoðun Knattspyrna kvenna í hálfa öld – þakkir til Eggerts Magnússonar Ingibjörg Hinriksdóttir skrifar
Skoðun Af nashyrningum og færni - hvernig sköpum við verðmæti til framtíðar? Guðrún Högnadóttir skrifar
Skoðun Frestur til að skila athugasemdum við nýtt deiliskipulag Heiðmerkur að renna út Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar
Skoðun Fánar, tákn og blómabreiður: „Enginn bjó á Íslandi fyrr en einhver kom“ Meyvant Þórólfsson skrifar
Sól, sumar og símafriður: 10 ráð varðandi skjánotkun í sumarfríinu Anna Laufey Stefánsdóttir,Kristín Ólöf Grétarsdóttir,Skúli Bragi Geirdal Skoðun