Íslenska stóðhryssan og Evrópa Hallgerður Ljósynja Hauksdóttir skrifar 6. ágúst 2025 12:32 Upplýsingaóreiðu hefur verið beitt gegn íslensku stóðhryssunni og hefur eðlilegum hluta, sem er að benda á tilvik illrar meðferðar, verið hrært saman við ósannindi og áróður. Tilgangurinn er ekki að bæta velferð við stóðhald heldur að afleggja þessi gömlu stóð okkar Íslendinga. Fólk þarf að átta sig á þessu. Það er brýnt að gera greinarmun á áherslu að aukinni velferð dýra og á áherslu að aflagningu dýrahalds burtséð frá dýravelferð. Í greininni Stóðhryssur eru ekki moldvörpur fjallaði ég um viðmið og rannsókn á áhrifum blóðtöku á hryssurnar og því hvernig fólki hefur verið talið í trú um að hún sé hryssunum skaðleg. Markmið þessarar greinar eru að koma fleiri grunduðum upplýsingum til almennings, en þó fyrst og fremst að verja hryssurnar. Velkomið er að hafa samband ef fólk óskar frumupplýsinga. Eitt af því sem hefur verið haldið fram er að tilgangur íslensku stóðanna sé að taka þeim blóð og að folöldunum verði því miður að slátra af því það finnast ekki eigendur fyrir þau. Hugmyndin um sláturfolöld sem aukaafurð kemur frá meginlandi Evrópu þar sem folöld eru einmitt að heita má eingöngu ræktuð til að búa til reiðhross. Fólk í Evrópu þekkir almennt ekki hesta sem búfé og síst sem búfé sem gengur jafn frjálst og hryssurnar gera hér. Iðulega heldur fólk í Evrópu því að hryssurnar lifi hér sem villt dýr. Ástæðan er sú að í Evrópu er ýmis ekki hefð fyrir og þó fremur að ekki er þar landnæði til að halda hrossastóð af sama frelsi og hryssurnar okkar njóta. Folöld hafa aldrei verið aukaafurð hér á landi og séu þau ekki til ásetnings þá fara þau í sláturhús, alveg eins og lömb. Stóðhald með folaldaframleiðslu er hér gamall búskapur og blóðtakan er fremur nýleg viðbót. Hryssurnar hafa tilgang eins og öll önnur hross og allt annað búfé og gæludýr, vinna það sér til lífs og atlætis að leggja til návist, vinnu og/eða afurðir. Það er enginn bústofn sem býr við eins mikla velferð, langlífi og hraustleik og þessar hryssur okkar, endilega ekki láta plata ykkur til að halda annað, ekki heldur þótt Evrópubúar þekki ekki að hross séu haldin til matar né það frjálsræði búfjár sem hryssurnar hér búa við. Því hefur verið viðhaldið að það sé í ýmist sumum, flestum eða öllum Evrópulöndum bannað að taka hryssum blóð vegna dýraverndarsjónarmiða. Þetta eru ósannindi, sem eru ekki leiðrétt í umræðum. Atvinnuvegaráðuneytið lét athuga þetta árið 2022 og í skýrslu ráðuneytisins undir kaflaheitinu ,,Blóðmerahald bannað í dýraverndurnarlögum” eru listuð eftirfarandi Evrópulönd þar sem það er ekki bannað: Albanía, Andorra, Austurríki, Belgía, Bosnía og Hersegóvína, Bretland, Búlgaría, Danmörk, Eistland, Finnland, Frakkland, Grikkland, Holland, Hvíta-Rússland, Írland, Ítalía, Króatía, Kýpur, Lettland, Liechtenstein, Litháen, Lúxemborg, Malta, Moldóvía, Mónakó, Norður-Makedónía, Noregur, Portúgal, Pólland, Rúmenía, Rússland, San Marínó, Serbía, Slóvakía, Slóvenía, Spánn, Svartafjallsland, Sviss, Svíþjóð, Tékkland, Ungverjaland, Úkraína, Þýskaland. Sami listi yfir Evrópulönd með banni: ekkert land listað. Semsagt hvergi. Við höfum verið látin halda að þetta sé almennt bannað vegna dýraverndarsjónarmiða í Evrópu, nema á Íslandi og að þannig séum við Íslendingar einhverjir sérstakir dýraníðingar. Svo er ekki og við eigum ekki að láta bjóða okkur þetta. Loks hefur því verið haldið fram að Evrópuþing hafi ýmist mælt gegn, sett lög gegn, lagst gegn eða bannað blóðgjöf hryssna í framleiðsluskyni. Það er líka rangt. Blóð hrossa og fleiri dýra er raunar víða notað til ýmis konar reglulegrar framleiðslu, nefni hér til dæmis sermisframleiðslu. Hið rétta í þessu er að árið 2021 var lögð fram ályktun á Evrópuþingi með sjónarmiðum um matvælaframleiðslu. Þetta er álitstexti sem er vel á annað hundruð liðir um neytendur, framleiðendur, flutning, umhverfi, heilbrigði o.fl. Þar er í einum liðnum mælst til að nýta ekki afurðir tilraunadýra til matvælaframleiðslu og að banna framleiðslu úr blóði hryssna eins og hér er rætt, að sögn vegna þess að það stofni lífi og heilsu hryssnanna í voða og einnig vegna þess að þær séu kerfisbundið gerðar fylfullar. Hvernig slíkar fullyrðingar komust inn í texta sem að öðru leyti vill miða við grunduð vísindleg viðmið er athyglisvert, en með textanum er jafnframt okkar hryssum, sem búa við góða velferð, spyrt saman við hvernig samsvarandi hryssur eru meðhöndlaðar utan Evrópu, nokkuð sem stenst engan samanburð. Þetta og það hvaða ótrúlega leikfimi hefur leitt til þess að íslenska stóðhryssan er í dag pólitískt skilgreind sem tilraunadýr hér á landi er síðan vert nánari skoðunar. Þessi flokkun hryssunar yfir í að vera tilraunadýr átti sér við nánari skoðun ekki stað að frumkvæði okkar, né ESA, né ESB, heldur eftir sömu íhlutun sömu aðila og standa fyrir áróðrinum sem hefur dunið á almenningi hér á landi og í Evrópu. Auðvitað vitum við að íslenska stóðhryssan er ekkert tilraunadýr, hún er framleiðsludýr, eins og annað búfé. Og hefur alltaf verið. Þetta er mjög sérkennilegt mál sem er vert að leiðrétta enda ekki verið að framkvæma neina vísindarannsóknir eða tilraunir á stóðhryssum hér. Ég efast um að íslenska þjóðin yrði sátt við þá niðurstöðu að íslensku stóðunum yrði slátrað í nafni dýravelferðar og hvað finnst okkur þá um að orðspor okkar yrði eftirleiðis bundið við þá niðurstöðu? Það er brýn þörf á að taka til máls um þetta á eðlilegum forsendum og hryssunum til varnar, enda stendur dýravelferð á Íslandi vel miðað við það sem gengur og gerist og er velferð hryssnanna þar framúrskarandi. En hvers vegna er þetta að eiga sér stað? Hvers vegna er farið svona að almenningi, bæði í Evrópu og hér á landi og þá enn fremur hvers vegna er farið svona gegn tilvist íslensku stóðanna? Svarið felst í tveim orðum og hvorugt þeirra er dýravelferð. Mér er málið skylt og mun fjalla um það í næstu grein. Höfundur var formaður Dýraverndarsambands Íslands og vinnur að stofnun nýs félagsafls í þágu dýravelferðar Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Hallgerður Ljósynja Hauksdóttir Mest lesið Opið bréf til Miðflokksmanna Snorri Másson Skoðun Opnum Tröllaskagann Helgi Jóhannsson Skoðun Henti Íslandi undir strætisvagninn Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Landbúnaðarrúnk Hlédís Sveinsdóttir Skoðun Jesús who? Atli Þórðarson Skoðun Er lægsta verðið alltaf hagstæðast? Karen Ósk Nielsen Björnsdóttir Skoðun Eru Bændasamtökin á móti valdeflingu bænda? Ólafur Stephensen Skoðun Sýndu þér umhyggju – Komdu í skimun Ágúst Ingi Ágústsson Skoðun Lesskilningur eða lesblinda??? Jóhannes Jóhannesson Skoðun Forvarnateymi grunnskóla – góð hugmynd sem má ekki sofna Eydís Ásbjörnsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Fimmta iðnbyltingin krefst svara – strax Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Hefur þú skoðanir? Jóhannes Óli Sveinsson skrifar Skoðun Er hurð bara hurð? Sölvi Breiðfjörð skrifar Skoðun Reykjavíkurmódel á kvennaári Sóley Tómasdóttir skrifar Skoðun Ekki er allt sem sýnist Valerio Gargiulo skrifar Skoðun Sýndu þér umhyggju – Komdu í skimun Ágúst Ingi Ágústsson skrifar Skoðun Eru Bændasamtökin á móti valdeflingu bænda? Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Er lægsta verðið alltaf hagstæðast? Karen Ósk Nielsen Björnsdóttir skrifar Skoðun Landbúnaðarrúnk Hlédís Sveinsdóttir skrifar Skoðun Jesús who? Atli Þórðarson skrifar Skoðun Opið bréf til Miðflokksmanna Snorri Másson skrifar Skoðun Lesskilningur eða lesblinda??? Jóhannes Jóhannesson skrifar Skoðun Henti Íslandi undir strætisvagninn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Forvarnateymi grunnskóla – góð hugmynd sem má ekki sofna Eydís Ásbjörnsdóttir skrifar Skoðun Opnum Tröllaskagann Helgi Jóhannsson skrifar Skoðun Ávinningur af endurhæfingu – aukum lífsgæðin Ólafur H. Jóhannsson skrifar Skoðun Hefur þú heyrt þetta áður? Stefnir Húni Kristjánsson skrifar Skoðun Hringekja verðtryggingar og hárra vaxta Benedikt Gíslason skrifar Skoðun Áfram gakk – með kerfisgalla í bakpokanum Harpa Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Til þeirra sem fagna Doktornum! Kristján Freyr Halldórsson skrifar Skoðun Skuldin við úthverfin Jóhanna Dýrunn Jónsdóttir skrifar Skoðun Málgögn og gervigreind Steinþór Steingrímsson,Einar Freyr Sigurðsson,Helga Hilmisdóttir skrifar Skoðun Réttlæti hins sterka. Gildra dómarans Jörgen Ingimar Hansson skrifar Skoðun Einelti er dauðans alvara Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Hafa íslenskir neytendur sama rétt og evrópskir? Ásthildur Lóa Þórsdóttir,Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Sótt að réttindum kvenna — núna Svandís Svavarsdóttir skrifar Skoðun Afnám tilfærslu milli skattþrepa Breki Pálsson skrifar Skoðun Þegar heilinn sveltur: Tími til að endurhugsa stefnu í geðheilbrigðismálum Vigdís M. Jónsdóttir skrifar Skoðun Opið bréf til umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Íslenska þjóð, þú ert núna að gleyma Sighvatur Björgvinsson skrifar Sjá meira
Upplýsingaóreiðu hefur verið beitt gegn íslensku stóðhryssunni og hefur eðlilegum hluta, sem er að benda á tilvik illrar meðferðar, verið hrært saman við ósannindi og áróður. Tilgangurinn er ekki að bæta velferð við stóðhald heldur að afleggja þessi gömlu stóð okkar Íslendinga. Fólk þarf að átta sig á þessu. Það er brýnt að gera greinarmun á áherslu að aukinni velferð dýra og á áherslu að aflagningu dýrahalds burtséð frá dýravelferð. Í greininni Stóðhryssur eru ekki moldvörpur fjallaði ég um viðmið og rannsókn á áhrifum blóðtöku á hryssurnar og því hvernig fólki hefur verið talið í trú um að hún sé hryssunum skaðleg. Markmið þessarar greinar eru að koma fleiri grunduðum upplýsingum til almennings, en þó fyrst og fremst að verja hryssurnar. Velkomið er að hafa samband ef fólk óskar frumupplýsinga. Eitt af því sem hefur verið haldið fram er að tilgangur íslensku stóðanna sé að taka þeim blóð og að folöldunum verði því miður að slátra af því það finnast ekki eigendur fyrir þau. Hugmyndin um sláturfolöld sem aukaafurð kemur frá meginlandi Evrópu þar sem folöld eru einmitt að heita má eingöngu ræktuð til að búa til reiðhross. Fólk í Evrópu þekkir almennt ekki hesta sem búfé og síst sem búfé sem gengur jafn frjálst og hryssurnar gera hér. Iðulega heldur fólk í Evrópu því að hryssurnar lifi hér sem villt dýr. Ástæðan er sú að í Evrópu er ýmis ekki hefð fyrir og þó fremur að ekki er þar landnæði til að halda hrossastóð af sama frelsi og hryssurnar okkar njóta. Folöld hafa aldrei verið aukaafurð hér á landi og séu þau ekki til ásetnings þá fara þau í sláturhús, alveg eins og lömb. Stóðhald með folaldaframleiðslu er hér gamall búskapur og blóðtakan er fremur nýleg viðbót. Hryssurnar hafa tilgang eins og öll önnur hross og allt annað búfé og gæludýr, vinna það sér til lífs og atlætis að leggja til návist, vinnu og/eða afurðir. Það er enginn bústofn sem býr við eins mikla velferð, langlífi og hraustleik og þessar hryssur okkar, endilega ekki láta plata ykkur til að halda annað, ekki heldur þótt Evrópubúar þekki ekki að hross séu haldin til matar né það frjálsræði búfjár sem hryssurnar hér búa við. Því hefur verið viðhaldið að það sé í ýmist sumum, flestum eða öllum Evrópulöndum bannað að taka hryssum blóð vegna dýraverndarsjónarmiða. Þetta eru ósannindi, sem eru ekki leiðrétt í umræðum. Atvinnuvegaráðuneytið lét athuga þetta árið 2022 og í skýrslu ráðuneytisins undir kaflaheitinu ,,Blóðmerahald bannað í dýraverndurnarlögum” eru listuð eftirfarandi Evrópulönd þar sem það er ekki bannað: Albanía, Andorra, Austurríki, Belgía, Bosnía og Hersegóvína, Bretland, Búlgaría, Danmörk, Eistland, Finnland, Frakkland, Grikkland, Holland, Hvíta-Rússland, Írland, Ítalía, Króatía, Kýpur, Lettland, Liechtenstein, Litháen, Lúxemborg, Malta, Moldóvía, Mónakó, Norður-Makedónía, Noregur, Portúgal, Pólland, Rúmenía, Rússland, San Marínó, Serbía, Slóvakía, Slóvenía, Spánn, Svartafjallsland, Sviss, Svíþjóð, Tékkland, Ungverjaland, Úkraína, Þýskaland. Sami listi yfir Evrópulönd með banni: ekkert land listað. Semsagt hvergi. Við höfum verið látin halda að þetta sé almennt bannað vegna dýraverndarsjónarmiða í Evrópu, nema á Íslandi og að þannig séum við Íslendingar einhverjir sérstakir dýraníðingar. Svo er ekki og við eigum ekki að láta bjóða okkur þetta. Loks hefur því verið haldið fram að Evrópuþing hafi ýmist mælt gegn, sett lög gegn, lagst gegn eða bannað blóðgjöf hryssna í framleiðsluskyni. Það er líka rangt. Blóð hrossa og fleiri dýra er raunar víða notað til ýmis konar reglulegrar framleiðslu, nefni hér til dæmis sermisframleiðslu. Hið rétta í þessu er að árið 2021 var lögð fram ályktun á Evrópuþingi með sjónarmiðum um matvælaframleiðslu. Þetta er álitstexti sem er vel á annað hundruð liðir um neytendur, framleiðendur, flutning, umhverfi, heilbrigði o.fl. Þar er í einum liðnum mælst til að nýta ekki afurðir tilraunadýra til matvælaframleiðslu og að banna framleiðslu úr blóði hryssna eins og hér er rætt, að sögn vegna þess að það stofni lífi og heilsu hryssnanna í voða og einnig vegna þess að þær séu kerfisbundið gerðar fylfullar. Hvernig slíkar fullyrðingar komust inn í texta sem að öðru leyti vill miða við grunduð vísindleg viðmið er athyglisvert, en með textanum er jafnframt okkar hryssum, sem búa við góða velferð, spyrt saman við hvernig samsvarandi hryssur eru meðhöndlaðar utan Evrópu, nokkuð sem stenst engan samanburð. Þetta og það hvaða ótrúlega leikfimi hefur leitt til þess að íslenska stóðhryssan er í dag pólitískt skilgreind sem tilraunadýr hér á landi er síðan vert nánari skoðunar. Þessi flokkun hryssunar yfir í að vera tilraunadýr átti sér við nánari skoðun ekki stað að frumkvæði okkar, né ESA, né ESB, heldur eftir sömu íhlutun sömu aðila og standa fyrir áróðrinum sem hefur dunið á almenningi hér á landi og í Evrópu. Auðvitað vitum við að íslenska stóðhryssan er ekkert tilraunadýr, hún er framleiðsludýr, eins og annað búfé. Og hefur alltaf verið. Þetta er mjög sérkennilegt mál sem er vert að leiðrétta enda ekki verið að framkvæma neina vísindarannsóknir eða tilraunir á stóðhryssum hér. Ég efast um að íslenska þjóðin yrði sátt við þá niðurstöðu að íslensku stóðunum yrði slátrað í nafni dýravelferðar og hvað finnst okkur þá um að orðspor okkar yrði eftirleiðis bundið við þá niðurstöðu? Það er brýn þörf á að taka til máls um þetta á eðlilegum forsendum og hryssunum til varnar, enda stendur dýravelferð á Íslandi vel miðað við það sem gengur og gerist og er velferð hryssnanna þar framúrskarandi. En hvers vegna er þetta að eiga sér stað? Hvers vegna er farið svona að almenningi, bæði í Evrópu og hér á landi og þá enn fremur hvers vegna er farið svona gegn tilvist íslensku stóðanna? Svarið felst í tveim orðum og hvorugt þeirra er dýravelferð. Mér er málið skylt og mun fjalla um það í næstu grein. Höfundur var formaður Dýraverndarsambands Íslands og vinnur að stofnun nýs félagsafls í þágu dýravelferðar
Skoðun Málgögn og gervigreind Steinþór Steingrímsson,Einar Freyr Sigurðsson,Helga Hilmisdóttir skrifar
Skoðun Hafa íslenskir neytendur sama rétt og evrópskir? Ásthildur Lóa Þórsdóttir,Ragnar Þór Ingólfsson skrifar
Skoðun Þegar heilinn sveltur: Tími til að endurhugsa stefnu í geðheilbrigðismálum Vigdís M. Jónsdóttir skrifar