Samkeppni er lykillinn að arðsemi fyrirtækja Friðrik Ingi Friðriksson skrifar 18. mars 2025 14:47 Félag atvinnurekenda hefur á undanförnum árum tekið á mikilvægum málum sem þjóna hagsmunum fyrirtækja og almennings. FA er að gera góða hluti og tekur á málefnum sem önnur samtök treysta sér ekki í vegna hagsmunatengsla meðlimanna. Þar má nefna t.d. samráð skipafélaganna og baráttu fyrir opnun Sundahafnar fyrir fleiri til að auka samkeppni í flutningum, baráttu gegn undirverðlagningu og samkeppnishömlum ríkispóstfyrirtækisins og gagnrýni á að landlæknisembættið komi einu fyrirtæki í ráðandi stöðu á heilsutæknimarkaði. Félagið lagði fram vel útfærðar tillögur um sparnað hjá ríkinu, s.s. með breyttum samningum við flugfélög vegna ferða ríkisstarfsmanna. Félagið gerði skýrslu um fjölgun ríkisstarfsmanna og hefur fjallað um sérréttindi þeirra, sem vinna gegn hagkvæmni í ríkisrekstrinum, og starfskjör, sem gera einkafyrirtækjum æ erfiðara fyrir að keppa við ríkið um starfsfólk. FA hefur farið fremst í flokki gegn gullhúðun Evrópureglna og tekið upp fleiri slík mál sem varða okkur öll. Við fylgjumst grannt með lagafrumvörpum og reglugerðum og komum skoðunum fyrirtækja á framfæri. Nú liggur t.d. fyrir frumvarp um kílómetragjald þar sem dráttarvélar og utanvegatæki virðast ekki vera undanskilin gjaldinu, eitthvað sem við gerum athugasemdir við. Við erum að berjast gegn rangri tollflokkun á vörum og gjöldum, sem eiga ekki við. Það er hlustað á hvað við erum að gera og við komum mörgu í gegn sem er til hagsbóta fyrir fyrirtæki og almenning. En það fylgir því oft sársauki að kreista út kýli. Fyrirtæki verða að eiga val um birgja Ég hef verið í rekstri fyrirtækja frá barnsaldri, þá fyrst í Burstagerðinni sem afi minn heitinn stofnaði 1930. Alla mína tíð hef ég rekið framleiðslufyrirtæki bæði hérlendis og erlendis. Mikilvægi framleiðslu og virði hennar er alla jafna stórkostlega vanmetið, það hversu mörg afleidd störf hún skapar og hversu mikil áhrif hún hefur á sjálfbærni okkar. Aðföng og rekstur framleiðslunnar er það sem býr til kostnaðarverð vara hennar. Til að skila góðu búi þarf að vanda sig í innkaupum og hafa val um birgja til að ná hagstæðum verðum, þetta vita allir sem hafa staðið í einhverjum rekstri. Mín reynsla er sú að ef fákeppni er til staðar og ekki er hægt að velja um birgja leiðir það á endanum til hærri innkaupsverða og verri þjónustu. Það sama á við um hinn endann, söluhlutann. Í minni tíð í rekstri hef ég prófað oftar en einu sinni að treysta á einn söluaðila til að selja meirihluta framleiðslunnar, og til að gera þá sögu stutta, þá leiddi það ávallt til taprekstrar eftir tiltölulega skamman tíma. Við verðum þess vegna að hafa frjálsræði og samkeppni til að geta rekið arðsöm fyrirtæki. Mörg dæmi eru um fákeppni hér á landi sem bitnar bæði á einstaklingum og fyrirtækjum. Að sporna gegn fákeppni og einokun er eitt helsta viðfangsefni okkar hjá FA. Umfjöllun blaðamannsins og ritstjórans Guðrúnar Huldu Pálsdóttur, sem hófst í Bændablaðinu 16. ágúst 2024, um „óeðlilega einokun á koltvísýringsmarkaði“ fékk tilnefningu til blaðamannaverðlaunanna í ár. Umfjöllunin varpaði ljósi á óeðlilega stöðu, sem eitt gasfyrirtæki hafði komist í á markaði fyrir koltvísýring, sem eru mikilvæg aðföng í gróðurhúsum. Garðyrkjubændur fengu heldur betur að kynnast einokuninni og upplifðu hótanir frá þessum eina birgja ef þeir sættu sig ekki við verð og þjónustu En spurningin er: Er ekki einokun alltaf óeðlileg í okkar samfélagi?. FA hefur barist gegn því að fyrirtæki séu sett í slíka stöðu. Fyrirtæki í matvælaiðnaði og veitingageiranum hafa til dæmis iðulega þurft að búa við þá stöðu að hafa raunverulega bara einn birgja, staða sem hefur orðið til annars vegar með undanþágum frá samkeppnislögum og hins vegar óeðlilegri tollvernd sem hindrar samkeppni. FA berst gegn hvoru tveggja. Að hafa bara einn birgja er staða sem fyrirtæki geta ekki sætt sig við, hvorki bændur né aðrir. Aukum beinan stuðning við bændur Síðan ég tók við formennsku FA hef ég fengið veður af ummælum um að ekki sé hægt að versla við mín fyrirtæki vegna þess að ég sé þar með að vinna gegn bændum. Þessu er alfarið öfugt farið, ég er mikill talsmaður bænda, þar á ég við að þeir geti rekið sín bú með hagnaði og þurfi ekki að vera í öðrum störfum samhliða. Talandi um félagið þá hefur það talað fyrir því að stuðningur við landbúnaðinn fari í auknum mæli fram með auknum beinum styrkjum á móti minni tollvernd. Styrkirnir ættu að færast úr samkeppnishamlandi, framleiðslutengdum styrkjum og í vaxandi mæli í styrki tengda búsetu, viðhaldi landbúnaðarlands og umhverfisvernd. Þess fyrir utan er ég harður talsmaður þess að hafa landið í byggð, með gróðursæld „ræktum Ísland“ og í eigu Íslendinga. Við þurfum að halda vel utan um bændur og framleiðslu þeirra til að styrkja sjálfbærni landsins. Ég tel félagið eiga mikla samleið með bændum og mörg sameiginleg baráttumál. Bændur fengu því að mínu mati sterkan liðsmann í formennsku í félagsins. Framleiðslufyrirtæki, þar með talið bændur og bú þeirra, þarf að styrkja með gegnsæi og samkeppni frekar en með samkeppnishömlum og múrum. Við sjáum nú glöggt hvaða áhrif tollamúrar hafa á alþjóðaviðskipti og samskipti þjóða. Við Íslendingar erum hluti af evrópsku efnahagslífi og verðum að haga okkur í samræmi við það. Sem hluti af evrópsku samstarfi höfum mikið frjálsræði í ferðalögum og ferðumst mikið miðað við aðrar þjóðir og kynnumst því menningu annarra þjóða m.a. í mat og drykk. Með öllum þeim ferðamönnum sem hingað koma bætist enn meir í menninguna og við reynum að uppfylla þeirra kröfur. Þess vegna erum við sem einstaklingar og fyrirtæki farin að gera miklu meiri kröfur um úrval í matvælum, víni og öðru sem aðrar þjóðir bjóða upp á. Það eru hins vegar hömlur og tollavernd á mörgum vörum sem ekki eru framleiddar í landinu, engum til hagsbóta. Við eigum að virða alþjóðlegar skuldbindingar og leitast við að gera utanríkisviðskipti okkar sem frjálsust. Hvað eða hvern er til dæmis verið að vernda með tollum á franskar kartöflur eða maíssnakk, sem hvorugt er framleitt á Íslandi? Það er hægt að lækka ýmsa tolla, verslun og neytendum til hagsbóta, án þess að draga úr vernd íslensks landbúnaðar. Að þessu sögðu eru verkefni okkar í stjórn FA ærin og við höldum áfram að gagnrýna fákeppni hvar sem hún birtist, fyrirtækjum, bændum og almennum neytendum til hagsbóta. Höfundur er formaður Félags atvinnurekenda. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Samkeppnismál Mest lesið Hver er kjarninn í samfélagi sem selur hjarta sitt? Trausti Breiðfjörð Magnússon Skoðun Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun Vindorkuvæðing í skjóli nætur Kristín Helga Gunnarsdóttir Skoðun Hagfræði-tilgáta ómeðtekin Karl Guðlaugsson Skoðun Sundrung á vinstri væng Jökull Sólberg Auðunsson Skoðun Ákall til ESB-sinna: Hvar eru undanþágurnar? Einar Jóhannes Guðnason Skoðun Er ég ömurlegt foreldri ef ég segi nei við barnið mitt? Stefán Þorri Helgason Skoðun Akademískt frelsi og ókurteisi Kolbeinn H. Stefánsson Skoðun Seljum börnum nikótín! Hugi Halldórsson Skoðun Þegar samfélagið missir vinnuna Hrafn Splidt Þorvaldsson Skoðun Skoðun Skoðun Hver er kjarninn í samfélagi sem selur hjarta sitt? Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Seljum börnum nikótín! Hugi Halldórsson skrifar Skoðun Sundrung á vinstri væng Jökull Sólberg Auðunsson skrifar Skoðun Þegar samfélagið missir vinnuna Hrafn Splidt Þorvaldsson skrifar Skoðun Akademískt frelsi og ókurteisi Kolbeinn H. Stefánsson skrifar Skoðun Hvar liggur ábyrgð hins fullorðna á hegðun ungmenna í samfélaginu? Rakel Guðbjörnsdóttir skrifar Skoðun Yfir hverju er verið að brosa? Árni Kristjánsson skrifar Skoðun Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson skrifar Skoðun Stjórnvöld sem fjárfestatenglar Baldur Thorlacius skrifar Skoðun Ákall til ESB-sinna: Hvar eru undanþágurnar? Einar Jóhannes Guðnason skrifar Skoðun Er ég ömurlegt foreldri ef ég segi nei við barnið mitt? Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun Vindorkuvæðing í skjóli nætur Kristín Helga Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Þátttökuverðlaun Þórdísar Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Fjármálaráðherra búinn að segja A Ögmundur Jónasson skrifar Skoðun Hagfræði-tilgáta ómeðtekin Karl Guðlaugsson skrifar Skoðun Ótryggt aðgengi á Veðurstofureit Friðjón R. Friðjónsson skrifar Skoðun Stattu vörð um launin þín Davíð Aron Routley skrifar Skoðun Byggjum fyrir eldra fólk, ekki ungt Ólafur Margeirsson skrifar Skoðun Hlustum í eitt skipti á foreldra Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Hugleiðingar um ástandið fyrir botni Miðjarðarhafs Örn Sigurðsson skrifar Skoðun Heildstætt heilbrigðiskerfi – hagur okkar allra Alma D. Möller skrifar Skoðun Vanþekking eða vísvitandi blekkingar? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun „I believe the children are our future…“ Karen Rúnarsdóttir skrifar Skoðun Mikilvægi félagasamtaka og magnað maraþon Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Allt sem ég þarf að gera Dagbjartur Kristjánsson skrifar Skoðun Eldri borgarar – áhrif aðildar að Evrópusambandinu (ESB) Þorvaldur Ingi Jónsson skrifar Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Notkun ökklabanda Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Sjá meira
Félag atvinnurekenda hefur á undanförnum árum tekið á mikilvægum málum sem þjóna hagsmunum fyrirtækja og almennings. FA er að gera góða hluti og tekur á málefnum sem önnur samtök treysta sér ekki í vegna hagsmunatengsla meðlimanna. Þar má nefna t.d. samráð skipafélaganna og baráttu fyrir opnun Sundahafnar fyrir fleiri til að auka samkeppni í flutningum, baráttu gegn undirverðlagningu og samkeppnishömlum ríkispóstfyrirtækisins og gagnrýni á að landlæknisembættið komi einu fyrirtæki í ráðandi stöðu á heilsutæknimarkaði. Félagið lagði fram vel útfærðar tillögur um sparnað hjá ríkinu, s.s. með breyttum samningum við flugfélög vegna ferða ríkisstarfsmanna. Félagið gerði skýrslu um fjölgun ríkisstarfsmanna og hefur fjallað um sérréttindi þeirra, sem vinna gegn hagkvæmni í ríkisrekstrinum, og starfskjör, sem gera einkafyrirtækjum æ erfiðara fyrir að keppa við ríkið um starfsfólk. FA hefur farið fremst í flokki gegn gullhúðun Evrópureglna og tekið upp fleiri slík mál sem varða okkur öll. Við fylgjumst grannt með lagafrumvörpum og reglugerðum og komum skoðunum fyrirtækja á framfæri. Nú liggur t.d. fyrir frumvarp um kílómetragjald þar sem dráttarvélar og utanvegatæki virðast ekki vera undanskilin gjaldinu, eitthvað sem við gerum athugasemdir við. Við erum að berjast gegn rangri tollflokkun á vörum og gjöldum, sem eiga ekki við. Það er hlustað á hvað við erum að gera og við komum mörgu í gegn sem er til hagsbóta fyrir fyrirtæki og almenning. En það fylgir því oft sársauki að kreista út kýli. Fyrirtæki verða að eiga val um birgja Ég hef verið í rekstri fyrirtækja frá barnsaldri, þá fyrst í Burstagerðinni sem afi minn heitinn stofnaði 1930. Alla mína tíð hef ég rekið framleiðslufyrirtæki bæði hérlendis og erlendis. Mikilvægi framleiðslu og virði hennar er alla jafna stórkostlega vanmetið, það hversu mörg afleidd störf hún skapar og hversu mikil áhrif hún hefur á sjálfbærni okkar. Aðföng og rekstur framleiðslunnar er það sem býr til kostnaðarverð vara hennar. Til að skila góðu búi þarf að vanda sig í innkaupum og hafa val um birgja til að ná hagstæðum verðum, þetta vita allir sem hafa staðið í einhverjum rekstri. Mín reynsla er sú að ef fákeppni er til staðar og ekki er hægt að velja um birgja leiðir það á endanum til hærri innkaupsverða og verri þjónustu. Það sama á við um hinn endann, söluhlutann. Í minni tíð í rekstri hef ég prófað oftar en einu sinni að treysta á einn söluaðila til að selja meirihluta framleiðslunnar, og til að gera þá sögu stutta, þá leiddi það ávallt til taprekstrar eftir tiltölulega skamman tíma. Við verðum þess vegna að hafa frjálsræði og samkeppni til að geta rekið arðsöm fyrirtæki. Mörg dæmi eru um fákeppni hér á landi sem bitnar bæði á einstaklingum og fyrirtækjum. Að sporna gegn fákeppni og einokun er eitt helsta viðfangsefni okkar hjá FA. Umfjöllun blaðamannsins og ritstjórans Guðrúnar Huldu Pálsdóttur, sem hófst í Bændablaðinu 16. ágúst 2024, um „óeðlilega einokun á koltvísýringsmarkaði“ fékk tilnefningu til blaðamannaverðlaunanna í ár. Umfjöllunin varpaði ljósi á óeðlilega stöðu, sem eitt gasfyrirtæki hafði komist í á markaði fyrir koltvísýring, sem eru mikilvæg aðföng í gróðurhúsum. Garðyrkjubændur fengu heldur betur að kynnast einokuninni og upplifðu hótanir frá þessum eina birgja ef þeir sættu sig ekki við verð og þjónustu En spurningin er: Er ekki einokun alltaf óeðlileg í okkar samfélagi?. FA hefur barist gegn því að fyrirtæki séu sett í slíka stöðu. Fyrirtæki í matvælaiðnaði og veitingageiranum hafa til dæmis iðulega þurft að búa við þá stöðu að hafa raunverulega bara einn birgja, staða sem hefur orðið til annars vegar með undanþágum frá samkeppnislögum og hins vegar óeðlilegri tollvernd sem hindrar samkeppni. FA berst gegn hvoru tveggja. Að hafa bara einn birgja er staða sem fyrirtæki geta ekki sætt sig við, hvorki bændur né aðrir. Aukum beinan stuðning við bændur Síðan ég tók við formennsku FA hef ég fengið veður af ummælum um að ekki sé hægt að versla við mín fyrirtæki vegna þess að ég sé þar með að vinna gegn bændum. Þessu er alfarið öfugt farið, ég er mikill talsmaður bænda, þar á ég við að þeir geti rekið sín bú með hagnaði og þurfi ekki að vera í öðrum störfum samhliða. Talandi um félagið þá hefur það talað fyrir því að stuðningur við landbúnaðinn fari í auknum mæli fram með auknum beinum styrkjum á móti minni tollvernd. Styrkirnir ættu að færast úr samkeppnishamlandi, framleiðslutengdum styrkjum og í vaxandi mæli í styrki tengda búsetu, viðhaldi landbúnaðarlands og umhverfisvernd. Þess fyrir utan er ég harður talsmaður þess að hafa landið í byggð, með gróðursæld „ræktum Ísland“ og í eigu Íslendinga. Við þurfum að halda vel utan um bændur og framleiðslu þeirra til að styrkja sjálfbærni landsins. Ég tel félagið eiga mikla samleið með bændum og mörg sameiginleg baráttumál. Bændur fengu því að mínu mati sterkan liðsmann í formennsku í félagsins. Framleiðslufyrirtæki, þar með talið bændur og bú þeirra, þarf að styrkja með gegnsæi og samkeppni frekar en með samkeppnishömlum og múrum. Við sjáum nú glöggt hvaða áhrif tollamúrar hafa á alþjóðaviðskipti og samskipti þjóða. Við Íslendingar erum hluti af evrópsku efnahagslífi og verðum að haga okkur í samræmi við það. Sem hluti af evrópsku samstarfi höfum mikið frjálsræði í ferðalögum og ferðumst mikið miðað við aðrar þjóðir og kynnumst því menningu annarra þjóða m.a. í mat og drykk. Með öllum þeim ferðamönnum sem hingað koma bætist enn meir í menninguna og við reynum að uppfylla þeirra kröfur. Þess vegna erum við sem einstaklingar og fyrirtæki farin að gera miklu meiri kröfur um úrval í matvælum, víni og öðru sem aðrar þjóðir bjóða upp á. Það eru hins vegar hömlur og tollavernd á mörgum vörum sem ekki eru framleiddar í landinu, engum til hagsbóta. Við eigum að virða alþjóðlegar skuldbindingar og leitast við að gera utanríkisviðskipti okkar sem frjálsust. Hvað eða hvern er til dæmis verið að vernda með tollum á franskar kartöflur eða maíssnakk, sem hvorugt er framleitt á Íslandi? Það er hægt að lækka ýmsa tolla, verslun og neytendum til hagsbóta, án þess að draga úr vernd íslensks landbúnaðar. Að þessu sögðu eru verkefni okkar í stjórn FA ærin og við höldum áfram að gagnrýna fákeppni hvar sem hún birtist, fyrirtækjum, bændum og almennum neytendum til hagsbóta. Höfundur er formaður Félags atvinnurekenda.
Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun
Skoðun Hvar liggur ábyrgð hins fullorðna á hegðun ungmenna í samfélaginu? Rakel Guðbjörnsdóttir skrifar
Skoðun Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson skrifar
Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar
Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar
Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar
Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun