Sálfélagslegt öryggi – lykillinn að árangri og hagkvæmni Andri Hauksteinn Oddsson skrifar 6. mars 2025 09:33 Hvað kemur í hugann þegar þú heyrir talað um sálfélagslegt öryggi? Það getur verið gott að horfa þar til afstöðu okkar og viðhorfa áður en við höldum lengra en ég vona að lesturinn muni vekja þig til umhugsunar um andlega líðan og öryggi starfsfólks á þínum vinnustað. Byrjaðu á því að spyrja þig að þessum lykilspurningum: Er unnið eftir skýrum starfslýsingum á þínum vinnustað? Er til skýr viðbragðsáætlun við einelti, kynbundinni áreitni, kynferðislegri áreitni og ofbeldi (EKKO) á þínum vinnustað? Þykir það sjálfsagt að starfsfólk leiti í stuðning ef það þarf á því að halda? Er almenn vitneskja um einkenni streitu, kvíða og þunglyndis og er vinnustaðurinn meðvitaður um forvarnir gagnvart þessum þáttum? Ganga stjórnendur í takt varðandi ábyrgðardreifingu og skýr fyrirmæli? Sýna stjórnendur gott fordæmi í samskiptum og þegar kemur að vinnulagi? Þetta er sannarlega ekki tæmandi listi en ef einhverjum af þessum atriðum er ábótavant þá liggja fyrir spennandi sóknartækifæri. Sálfélagslegt öryggi skapast þegar starfsfólk upplifir að það geti verið opið og heiðarlegt án ótta við afleiðingar, ímynd eða stöðu sína á vinnustaðnum. Það að tryggja sálfélagslegt öryggi á vinnustað getur bæði verið kostnaðarsamt og tímafrekt. En þá er vert að hafa í huga að kostnaðurinn sem hlýst af uppbyggingu á sálfélagslegu öryggi er mun minni en þegar vinnustaðir þurfa að fara í viðgerðarferli þegar áhættuþættir gera vart við sig. Það er nefnilega ekki hægt að tryggja öryggi og vellíðan eftir á. Sálfélagslegt öryggi er lykilþáttur í því að byggja upp heilbrigt, árangursríkt og sjálfbært vinnuumhverfi. Þegar starfsfólk upplifir öryggi, virðingu og sanngjarnt viðmót á vinnustað, hefur það jákvæð áhrif á bæði starfsfólkið og vinnustaðinn. Rannsóknir sýna að vinnustaðir sem leggja áherslu á heilbrigðan starfsanda og öflugar forvarnir gegn einelti, áreitni og streitu sjá minni starfsmannaveltu, færri veikindafjarvistir og aukna framleiðni. Starfsánægja eykst og samskipti verða betri sem eykur líkur á jákvæðum áhrifum á alla þætti starfseminnar. Á móti kemur þá sýna rannsóknir að streita, samskiptavandi og vanlíðan á vinnustað getur haft verulegan kostnað í för með sér vegna skertrar starfsgetu, tíðari mistaka, lakari frammistöðu starfsfólks og jafnvel veikindaleyfa. Með því að fjárfesta í sálfélagslegu öryggi og virkja þannig eftirlitskerfi aukast líkur á að koma auga á falinn kostnað sem fylgir langvinnri streitu, starfsmannaveltu, lögfræðilegum deilum og starfsóánægju. Heilbrigt og jákvætt vinnuumhverfi eykur tryggð starfsfólks, sem skilar sér í minni þjálfunarkostnaði og meiri skilvirkni. Að hlúa að öryggi er því ekki eingöngu siðferðilega rétt, það er líka arðbær fjárfesting. En hver er ávinningurinn? Minni starfsmannavelta og veikindafjarvistir Streita og vanlíðan á vinnustað eru algengar ástæður fyrir veikindaleyfum og uppsögnum. Öruggt starfsumhverfi eykur starfsánægju, sem dregur úr brotthvarfi og sparar kostnað við nýráðningar og þjálfun. Aukinn árangur og framleiðni Þegar starfsfólk finnur fyrir trausti og öryggi er það líklegra til að leggja sig fram og skila betri vinnu. Minni áhyggjur af samskiptum og árekstrum þýðir að starfsfólk getur einbeitt sér betur að verkefnum sínum og afköstin aukast. Betri samskipti og góð vinnustaðamenning Öryggi í samskiptum stuðlar að opinskárri og heiðarlegri umræðu. Þegar fólk þorir að tjá sig án ótta við neikvæðar afleiðingar skapast lausnamiðað vinnuumhverfi. Minni streita og minni líkur á kulnun Að vinna í umhverfi þar sem stjórnendur láta sig hugarfar, tilfinningar og samskipti varða, má draga úr líkum á skaðlegri streitu og mögulegri kulnun. Það að skapa jafnvægi milli vinnu og einkalífs, skilar sér í ánægðara og heilbrigðara starfsfólki. Skýrari ábyrgð og meira traust Þegar starfsfólk veit að á það er hlustað og að markvisst er unnið gegn neikvæðum samskiptum eykst traust gagnvart stjórnendum og vinnustaðnum. Skýrir verkferlar og ábyrgðarsvið draga úr óvissu og lágmarka árekstra. Fjárhagslegur ávinningur Minni starfsmannavelta, færri veikindaleyfi og aukin framleiðni spara fyrirtækjum háar upphæðir. Fyrirtæki með sterka vinnustaðamenningu eiga auðveldara með að laða að og halda í hæfileikaríkt starfsfólk. Eftir þessa yfirferð þá kann að hljóma flókið og yfirgripsmikið verkefni að tryggja sálfélagslegt öryggi á vinnustað. Og raunin er að vissulega getur það verið það. Innan sálfélagslegra þátta eru mjög margar breytur sem erfitt getur verið að hafa stjórn á, hugsanir, hegðun og tilfinningar sem og ýmsar ytri breytur. En hugsanlega liggur svarið þar. Ef við þekkjum ytri breytur í starfsumhverfi erum við betur í stakk búin til að tryggja öryggi starfsfólks með réttum inngripum. Þekkingin kemur til með markvissum greiningum þar sem áhættuþættir sem kunna að leynast á vinnustaðnum eru metnir. Með þekkingu á ytri breytum, eða áhættuþáttum, verða inngrip markvissari og hægt er að mæta fólki og styðja það til vellíðunar. Það er því mikilvægt að efla sálfélagslegt öryggi með greiningum, til dæmis í formi áhættumats sem er til þess fallið að meta stöðu og bæta sálfélagslega þætti í vinnuumhverfinu. Áhættumat felur í sér ítarlega greiningu á samskiptum, stjórnun, vinnuskipulagi og öðrum þáttum sem hafa áhrif á andlega og félagslega líðan starfsfólks. Með því að kortleggja þessa þætti er ljósi varpað á mögulegar hættur og lausnir skoðaðar sem stuðla að betri vinnustaðamenningu. Þetta ferli er ekki aðeins nauðsynlegt til að uppfylla lagalegar kröfur, heldur einnig til að skapa umhverfi þar sem starfsfólki líður vel. Þegar starfsfólk upplifir sálfélagslegt öryggi á vinnustað og hefur þekkingu á sínum þörfum, þá hafi það jákvæð áhrif á árangur vinnustaðar og áhugahvöt og hamingju starfsfólks. Með okkar sérsniðna áhættumati og ráðgjöf hjálpum við fyrirtækjum að ná þessum markmiðum og tryggja sálfélagslegt öryggi á vinnustað. Það er lykillinn að langtímaárangri í nútíma vinnuumhverfi. Eru þitt fyrirtæki tilbúið að taka næsta skref í átt að betri og öruggari vinnustað? Höfundur er sálfræðingur hjá Auðnast. Heimildir: Verkuil, B., Atasayi, S., & Molendijk, M. L. (2015). Workplace bullying and mental health: A meta-analysis on cross-sectional and longitudinal data. PLOS ONE, 10(8), e0135225. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0135225 Chen, B., Wang, L., & Li, B. (2022). Work stress, mental health, and employee performance. Frontiers in Psychology, 13, 1006580. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2022.1006580 Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Vinnustaðurinn Mest lesið Hamas og átökin við Ísrael – hvað er ekki sagt upphátt? Einar G Harðarson Skoðun Opið bréf til stjórnvalda Elín Ýr Arnar Hafdísardóttir Skoðun „Litla stúlkan og ruddarnir“ - Hugleiðing um stöðu Íslands á alþj.vettv. Flosi Þorgeirsson Skoðun Næstu sólarhringar á Gaza skipta sköpum Hlynur Már Vilhjálmsson Skoðun Þjóðareign, trú og skattar Svanur Guðmundsson Skoðun Hvernig gengur nýjum kennurum í grunnskólakennslu? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Aðalheiður Anna Erlingsdóttir,Andri Rafn Ottesen,Maríanna Jónsdóttir Maríudóttir,Valgerður S. Bjarnadóttir Skoðun Við skuldum þeim að hlusta Ólafur Adolfsson Skoðun Hvers virði er lambakjöt? Hafliði Halldórsson Skoðun Lífið er eins og konfektkassi, þú veist aldrei hvernig mola þú færð Elín Íris Fanndal Skoðun Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir Skoðun Skoðun Skoðun Hvers virði er lambakjöt? Hafliði Halldórsson skrifar Skoðun Lífið er eins og konfektkassi, þú veist aldrei hvernig mola þú færð Elín Íris Fanndal skrifar Skoðun Þjóðareign, trú og skattar Svanur Guðmundsson skrifar Skoðun Hamas og átökin við Ísrael – hvað er ekki sagt upphátt? Einar G Harðarson skrifar Skoðun Gjaldfrjálsar máltíðir fyrir leikskólabörn Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Næstu sólarhringar á Gaza skipta sköpum Hlynur Már Vilhjálmsson skrifar Skoðun Hvernig gengur nýjum kennurum í grunnskólakennslu? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Aðalheiður Anna Erlingsdóttir,Andri Rafn Ottesen,Maríanna Jónsdóttir Maríudóttir,Valgerður S. Bjarnadóttir skrifar Skoðun Huglæg réttlætiskennd og skattar á verðmætasköpun Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Loksins fær þyrlan heimili fyrir norðan Njáll Trausti Friðbertsson skrifar Skoðun Opið bréf til stjórnvalda Elín Ýr Arnar Hafdísardóttir skrifar Skoðun Við skuldum þeim að hlusta Ólafur Adolfsson skrifar Skoðun „Litla stúlkan og ruddarnir“ - Hugleiðing um stöðu Íslands á alþj.vettv. Flosi Þorgeirsson skrifar Skoðun Mikilvæg gagnrýni eða tilraun til valdayfirtöku í Sósíalistaflokknum? Ása Lind Finnbogadóttir skrifar Skoðun Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir skrifar Skoðun Alvarleg staða í umhverfi fréttamiðla Rósa Guðbjartsdóttir skrifar Skoðun Stéttarkerfi Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Stöðvum Hamas. Einungis þannig getum við stöðvað hryllinginn á Gaza BIrgir Finnsson skrifar Skoðun Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Æfingin skapar meistarann! Sigurjón Már Fox Gunnarsson skrifar Skoðun 140 sinnum líklegra að verða fyrir eldingu Sigurður G. Guðjónsson skrifar Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar Skoðun Traust í húfi Eyjólfur Ármannsson skrifar Skoðun Verðmætasköpun án virðingar Berglind Harpa Svavarsdóttir skrifar Skoðun Daði Már týnir sjálfum sér Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Samhljómur við náttúruna og sjálfbæra þróun Anna María Ágústsdóttir skrifar Skoðun Aðgerðir gegn mansali í forgangi Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Enginn á verðinum – um ábyrgð, framtíðarsýn og mikilvægi forvirkrar stjórnsýslu Guðjón Heiðar Pálsson skrifar Skoðun Framtíðin fær húsnæði Ingunn Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Börnin sem deyja á Gaza Elín Pjetursdóttir skrifar Skoðun Brýr, sýkingar og börn Jón Pétur Zimsen skrifar Sjá meira
Hvað kemur í hugann þegar þú heyrir talað um sálfélagslegt öryggi? Það getur verið gott að horfa þar til afstöðu okkar og viðhorfa áður en við höldum lengra en ég vona að lesturinn muni vekja þig til umhugsunar um andlega líðan og öryggi starfsfólks á þínum vinnustað. Byrjaðu á því að spyrja þig að þessum lykilspurningum: Er unnið eftir skýrum starfslýsingum á þínum vinnustað? Er til skýr viðbragðsáætlun við einelti, kynbundinni áreitni, kynferðislegri áreitni og ofbeldi (EKKO) á þínum vinnustað? Þykir það sjálfsagt að starfsfólk leiti í stuðning ef það þarf á því að halda? Er almenn vitneskja um einkenni streitu, kvíða og þunglyndis og er vinnustaðurinn meðvitaður um forvarnir gagnvart þessum þáttum? Ganga stjórnendur í takt varðandi ábyrgðardreifingu og skýr fyrirmæli? Sýna stjórnendur gott fordæmi í samskiptum og þegar kemur að vinnulagi? Þetta er sannarlega ekki tæmandi listi en ef einhverjum af þessum atriðum er ábótavant þá liggja fyrir spennandi sóknartækifæri. Sálfélagslegt öryggi skapast þegar starfsfólk upplifir að það geti verið opið og heiðarlegt án ótta við afleiðingar, ímynd eða stöðu sína á vinnustaðnum. Það að tryggja sálfélagslegt öryggi á vinnustað getur bæði verið kostnaðarsamt og tímafrekt. En þá er vert að hafa í huga að kostnaðurinn sem hlýst af uppbyggingu á sálfélagslegu öryggi er mun minni en þegar vinnustaðir þurfa að fara í viðgerðarferli þegar áhættuþættir gera vart við sig. Það er nefnilega ekki hægt að tryggja öryggi og vellíðan eftir á. Sálfélagslegt öryggi er lykilþáttur í því að byggja upp heilbrigt, árangursríkt og sjálfbært vinnuumhverfi. Þegar starfsfólk upplifir öryggi, virðingu og sanngjarnt viðmót á vinnustað, hefur það jákvæð áhrif á bæði starfsfólkið og vinnustaðinn. Rannsóknir sýna að vinnustaðir sem leggja áherslu á heilbrigðan starfsanda og öflugar forvarnir gegn einelti, áreitni og streitu sjá minni starfsmannaveltu, færri veikindafjarvistir og aukna framleiðni. Starfsánægja eykst og samskipti verða betri sem eykur líkur á jákvæðum áhrifum á alla þætti starfseminnar. Á móti kemur þá sýna rannsóknir að streita, samskiptavandi og vanlíðan á vinnustað getur haft verulegan kostnað í för með sér vegna skertrar starfsgetu, tíðari mistaka, lakari frammistöðu starfsfólks og jafnvel veikindaleyfa. Með því að fjárfesta í sálfélagslegu öryggi og virkja þannig eftirlitskerfi aukast líkur á að koma auga á falinn kostnað sem fylgir langvinnri streitu, starfsmannaveltu, lögfræðilegum deilum og starfsóánægju. Heilbrigt og jákvætt vinnuumhverfi eykur tryggð starfsfólks, sem skilar sér í minni þjálfunarkostnaði og meiri skilvirkni. Að hlúa að öryggi er því ekki eingöngu siðferðilega rétt, það er líka arðbær fjárfesting. En hver er ávinningurinn? Minni starfsmannavelta og veikindafjarvistir Streita og vanlíðan á vinnustað eru algengar ástæður fyrir veikindaleyfum og uppsögnum. Öruggt starfsumhverfi eykur starfsánægju, sem dregur úr brotthvarfi og sparar kostnað við nýráðningar og þjálfun. Aukinn árangur og framleiðni Þegar starfsfólk finnur fyrir trausti og öryggi er það líklegra til að leggja sig fram og skila betri vinnu. Minni áhyggjur af samskiptum og árekstrum þýðir að starfsfólk getur einbeitt sér betur að verkefnum sínum og afköstin aukast. Betri samskipti og góð vinnustaðamenning Öryggi í samskiptum stuðlar að opinskárri og heiðarlegri umræðu. Þegar fólk þorir að tjá sig án ótta við neikvæðar afleiðingar skapast lausnamiðað vinnuumhverfi. Minni streita og minni líkur á kulnun Að vinna í umhverfi þar sem stjórnendur láta sig hugarfar, tilfinningar og samskipti varða, má draga úr líkum á skaðlegri streitu og mögulegri kulnun. Það að skapa jafnvægi milli vinnu og einkalífs, skilar sér í ánægðara og heilbrigðara starfsfólki. Skýrari ábyrgð og meira traust Þegar starfsfólk veit að á það er hlustað og að markvisst er unnið gegn neikvæðum samskiptum eykst traust gagnvart stjórnendum og vinnustaðnum. Skýrir verkferlar og ábyrgðarsvið draga úr óvissu og lágmarka árekstra. Fjárhagslegur ávinningur Minni starfsmannavelta, færri veikindaleyfi og aukin framleiðni spara fyrirtækjum háar upphæðir. Fyrirtæki með sterka vinnustaðamenningu eiga auðveldara með að laða að og halda í hæfileikaríkt starfsfólk. Eftir þessa yfirferð þá kann að hljóma flókið og yfirgripsmikið verkefni að tryggja sálfélagslegt öryggi á vinnustað. Og raunin er að vissulega getur það verið það. Innan sálfélagslegra þátta eru mjög margar breytur sem erfitt getur verið að hafa stjórn á, hugsanir, hegðun og tilfinningar sem og ýmsar ytri breytur. En hugsanlega liggur svarið þar. Ef við þekkjum ytri breytur í starfsumhverfi erum við betur í stakk búin til að tryggja öryggi starfsfólks með réttum inngripum. Þekkingin kemur til með markvissum greiningum þar sem áhættuþættir sem kunna að leynast á vinnustaðnum eru metnir. Með þekkingu á ytri breytum, eða áhættuþáttum, verða inngrip markvissari og hægt er að mæta fólki og styðja það til vellíðunar. Það er því mikilvægt að efla sálfélagslegt öryggi með greiningum, til dæmis í formi áhættumats sem er til þess fallið að meta stöðu og bæta sálfélagslega þætti í vinnuumhverfinu. Áhættumat felur í sér ítarlega greiningu á samskiptum, stjórnun, vinnuskipulagi og öðrum þáttum sem hafa áhrif á andlega og félagslega líðan starfsfólks. Með því að kortleggja þessa þætti er ljósi varpað á mögulegar hættur og lausnir skoðaðar sem stuðla að betri vinnustaðamenningu. Þetta ferli er ekki aðeins nauðsynlegt til að uppfylla lagalegar kröfur, heldur einnig til að skapa umhverfi þar sem starfsfólki líður vel. Þegar starfsfólk upplifir sálfélagslegt öryggi á vinnustað og hefur þekkingu á sínum þörfum, þá hafi það jákvæð áhrif á árangur vinnustaðar og áhugahvöt og hamingju starfsfólks. Með okkar sérsniðna áhættumati og ráðgjöf hjálpum við fyrirtækjum að ná þessum markmiðum og tryggja sálfélagslegt öryggi á vinnustað. Það er lykillinn að langtímaárangri í nútíma vinnuumhverfi. Eru þitt fyrirtæki tilbúið að taka næsta skref í átt að betri og öruggari vinnustað? Höfundur er sálfræðingur hjá Auðnast. Heimildir: Verkuil, B., Atasayi, S., & Molendijk, M. L. (2015). Workplace bullying and mental health: A meta-analysis on cross-sectional and longitudinal data. PLOS ONE, 10(8), e0135225. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0135225 Chen, B., Wang, L., & Li, B. (2022). Work stress, mental health, and employee performance. Frontiers in Psychology, 13, 1006580. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2022.1006580
Hvernig gengur nýjum kennurum í grunnskólakennslu? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Aðalheiður Anna Erlingsdóttir,Andri Rafn Ottesen,Maríanna Jónsdóttir Maríudóttir,Valgerður S. Bjarnadóttir Skoðun
Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir Skoðun
Skoðun Lífið er eins og konfektkassi, þú veist aldrei hvernig mola þú færð Elín Íris Fanndal skrifar
Skoðun Hvernig gengur nýjum kennurum í grunnskólakennslu? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Aðalheiður Anna Erlingsdóttir,Andri Rafn Ottesen,Maríanna Jónsdóttir Maríudóttir,Valgerður S. Bjarnadóttir skrifar
Skoðun „Litla stúlkan og ruddarnir“ - Hugleiðing um stöðu Íslands á alþj.vettv. Flosi Þorgeirsson skrifar
Skoðun Mikilvæg gagnrýni eða tilraun til valdayfirtöku í Sósíalistaflokknum? Ása Lind Finnbogadóttir skrifar
Skoðun Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir skrifar
Skoðun Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar
Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar
Skoðun Enginn á verðinum – um ábyrgð, framtíðarsýn og mikilvægi forvirkrar stjórnsýslu Guðjón Heiðar Pálsson skrifar
Hvernig gengur nýjum kennurum í grunnskólakennslu? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Aðalheiður Anna Erlingsdóttir,Andri Rafn Ottesen,Maríanna Jónsdóttir Maríudóttir,Valgerður S. Bjarnadóttir Skoðun
Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir Skoðun