Þegar náttúruvinir hitta frambjóðendur. Hjálpartæki kjósandans Stefán Jón Hafstein skrifar 22. nóvember 2024 07:45 Náttúruperlan Ísland fær ekki mikla athygli í kosningabaráttunni. Stundum finnst manni að allir Íslendingar eigi að lifa sig inn í tilgang lífsins eins og hann er skilgeindur af verðbólgumarkmiðum Seðlabankas. Það er reyndar efni í martröð fyrir sitt leyti, en við sem söknum þess að umhverfi, náttúra og tilvist mannsins með lífinu á jörðinni fái viðeigandi umtal í pólitíkinni verðum þá bara að taka til okkar ráða. Grípa hvert það tækifæri sem gefst þegar framboð og flokkar bjóða okkur upp á umræður. Hér er spurningalisti fyrir áræðna kjósendur sem vilja að Alþingi elski náttúruna jafn heitt og við. Handbók kjósandans, spurningar til framboða: 1) Rafvæðing í samgögnum á landi mun skila miklu til að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda. Styður þú hraða fjárfestingu í slíkri framkvæmd strax í upphafi næsta kjörtímabils með tölusettum mælikvörðum fyrir árangur á næstu 4 árum? (Samgöngur á landi skila 30% af losun sem skrifast á samfélagsreikninginn). Já - nei - kannski. Athugasemd: Við gætum stefnt að því að 2030 verði 80% fólksbílaflotans rafvædd og losun minnkað um 60-70% frá umferð með tilheyrandi gjaldeyrissparnaði. Fjárfesting í innviðum og hvatar myndu borga sig til baka fljótt. 2) Vilt þú setja: a)opinbera heildarstefnu um vindorkuver áður en lengra er haldið?Já - nei - kannski. b) sem m.a. takmarkar, að sinni, fjölda mögulegra svæða fyrir vindmyllur? Já - nei - kannski. c) og tryggir að vindorkuvinnsla verði í samfélagslegri eigu eins og t.d. Landsvirkjun og Orkuveitan? Já - nei - kannski. d) Og tryggja með lagasetningu að heimili og smáfyrirtæki (utan stóriðju) hafi forkaupsrétt á orku í landinu til eigin nota á lægsta mögulega verði en ekki á markaði í samkeppni við hæstu bjóðendur? 3) Getur þú stutt tillögu um að engar frekari viðbætur verði á sjókvíaeldi næstu fimm ár meðan Alþingi setur skýran lagaramma um greinina út frá bestu þekktu aðferðum við lagareldi í heiminum? Ekki fleiri kvíar, ekki fleiri svæði, ekki meira eldismagn? Stopp í fimm ár til að taka utan um vandann? Já - nei - kannski. 4) Ert þú sammála þeim niðurstöðum vísindaráðs SÞ (ICCP) að hlýnun jarðar sé af mannavöldum og þar af leiðandi þurfi að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda til að takmarka hlýnun við 1,5-2 gráður á viðmiðunarskeiði? Já - nei - kannski. Athugasemd: Hér er átt við hvort Ísland vilji leggja sitt af mörkum til að standa við Parísarsamkomulagið. Árið í ár er talið það heitasta að meðtali á jörðinni í amk 125.000 ár, og árið á undan sló öll fyrri met þar áður. Til er fólk sem trúir ekki vísindum og segir enga hlýnun af mannavöldum. 5) Á næsta kjörtímabili ræðst hvort lágmarksmarkmið Íslands um samdrátt í losun gróðurhúsalofttegunda næst fyrir 2030 í samanburði við viðmiðunarár. Loftslagsráð sendi frá sér mjög alvarlega brýningu fyrir nokkrum dögum þar sem núverandi staða er harðlega gagnrýnd: ,,Nú þurfi að verða þáttaskil í framkvæmd loftslagsaðgerða. Stjórnvöld þurfa að sýna frumkvæði, stefnufestu, fyrirhyggju og fyrirsjáanleika í aðgerðum í loftslagsmálum. Allir ráðherrar næstu ríkisstjórnar og Alþingi þurfa að leggjast á eitt” - segir ráðið. Vilt þú setja í forgang að ná þessu markmiði? Forgangur þýðir hér eitt af þremur aðalmálum næstu ríkisstjórnar. Já - nei - kannski. 6) Nýlega sendu 40 heimskunnir loftslags- og hafsérfræðingar bréf til Norrænu ráðherranefndarinnar þar sem þeir vöruðu við stórauknum líkum á því að umbreyting gæti orðið í hafinu og straumakerfi vegna hlýnunar á jörðu og í hafi. Ísland gæti í raun snarkólnað vegna þess að hlýir hafstraumar ná ekki lengur til landsins ef þessum vendipunkti er náð. Telur þú ástæðu til að bregðast sérstaklega við þessu erindi? Já - nei - kannski. Athugasemd: Bréf þetta lýsir nýjum niðurstöðum rannsókna um ,,bláa” kuldapollinn suður af Ísland sem er til kominn vegna þess að hægir á straumakerfinu sem flytur varma sunnan úr höfum til Íslands og norðursvæða. Ástæðan er hlýnun hafsins og tengdir umhverfisþættir. Líkurnar á ,,vendipunkti” þar sem þetta kerfi stöðvast eru taldar mun meiri nú en áður var ætlað. Svo þversagnakennt sem það er gæti kólnað mikið á Íslandi þótt jörðin í heild ofhitni. Hagsmunir Íslands af því að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda og hægja á hlýnun eru því gríðarlegir. Jafnvel tilvistarlegir. 7) Viltu stöðva hvalveiðar? Já - nei - kannski. Athugasemd: Ísland getur ákveðið að hætta hvalveiðum ótímabundið í stað þess að setja bann við nýtingu „auðlinda“ í efnahagslögsögunni. Til dæmis með skírskotun til ómannúðlegra aðferða við veiðar. Þetta er mildara orðalag af lagatæknilegum ástæðum en ,,bann” en hefur sömu afleiðingar. 8) Vill þinn flokkur stöðva framræslu votlendis og endurheimta það sem tapast hefur, til dæmis með því að hefja endurheimt á meira en 300 ríkisjörðum? Já - nei - kannski. Athugasemd til fróðleiks: Losun frá landi er einn stærsti losunarþáttur Íslands á gróðurhúsalofttegundum. Votlendi er dýrmætt vistkerfi sem hættir að losa ef það er endurheimt. Mikil losun myndi snúast við og verða að bindingu. 9) Matarsóun á Íslandi er talin nema 150 kílóum á mann á ári, um það bil. Hefur þinn flokkur einhverja hugmynd um hvernig mætti minnka þetta? Já - nei - líklega ekki. Athugasemd: Það er gott að flokka en best að búa ekki til úrgang sem þarf að farga. Og svo er sóun bara sóun sem allir ættu að sameinast um að stöðva. 10) Vissir þú að árið 2020 skrifuðu 70 þjóðarleiðtogar undir sameiginlega yfirlýsingu þar sem lýst er yfir „hnattrænu neyðarástandi” vegna þess að vistkerfin á jörðinni hrynja? Talið er að 70% af lifandi dýrum og plöntum á landi hafi verið drepin af völdum mannlegra athafna síðustu 50 ár. Ein milljón tegunda er talin í útrýmingarhættu. Þetta stríð gegn náttúrunni hefur verið kallað ,,Sjötta útrýmingin”. a) Vissir þú þetta? Já - nei - eiginlega ekki. b) Vissir þú að Katrín Jakobsdóttir skrifaði undir þessa yfirlýsingu sem forsætisráðherra Íslands? Já - nei - eiginlega ekki. c) Veist þú að síðan þá hafa meira en 30 þjóðarleiðtogar bæst við þessa yfirlýsingu um neyðarástand og vistkerfin halda áfram að hrynja? d) Veist þú að sjófuglastofnar við Ísland hrynja líka á sama hraða og vistkerfi heimsins almennt og lundastofninn okkar hefur hrunið um 70% eins og flest dýr og plöntur á jarðríki? Já, nei, eiginlega ekki. e) Skiptir þetta máli? Já - nei - kannski. Meira um hrun vistkerfanna: Living planet report. Bónusefni: Það besta sem þú gerir fyrir loftslagið. Halldór Björnsson formaður loftslagsráðs útskýrir hvers vegna þú átt að nota þessar spurningar ef þú hittir frambjóðanda: ,,Vandinn er kerfislægur og þarf að leysa á því plani. Það er vissulega gott ef við hugum að kolefnisspori okkar, en kolefnisspor einstaklinga mun ekki ráða úrslitum. Til að ná tökum á vandanum þarf hnitmiðaðar aðgerðir ríkisstjórna heimsins, sem þurfa að umbreyta hinu hnattræna efnahagskerfi svo það gangi á endurnýjanlegri orku sem ekki mengar eða veldur komandi kynslóðum tjóni”. Fjöldi samtaka standa fyrir fundi í húsi Íslenskrar erfðagreiningar laugardaginn 23. nóvember kl. 14. Allt fólk velkomið og streymt frá fundinum líka. Höfundur er félagi í Aldin, umhverfisverndarsamtökum. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Stefán Jón Hafstein Skoðun: Alþingiskosningar 2024 Mest lesið Skýr stefna um málfrelsi Róbert H. Haraldsson Skoðun Þriggja stiga þögn Bjarni Karlsson Skoðun Hvers vegna sífellt fleiri sækjast eftir einveru Ingrid Kuhlman Skoðun Nú þarf að gyrða sig í brók Gunnlaugur Stefánsson Skoðun Fimm af tíu veitingastöðum hættu með hvalkjöt Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei Skoðun „Stóra fallega frumvarpið“ hans Trump Gunnar Alexander Ólafsson Skoðun Verndun vatns og stjórn vatnamála Ólafur Arnar Jónsson,Sigurður Guðjónsson Skoðun Gegn hernaði hvers konar Gunnar Björgvinsson Skoðun Skóli án aðgreiningar – fallegt orðalag en brotakennd framkvæmd Sóldís Birta Reynisdóttir Skoðun Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun Skoðun Skoðun Mikilvægi aðgengis og algildrar hönnunar að byggingum í dag og til framtíðar Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Sjallar og lyklaborðið Sigfús Ómar Höskuldsson skrifar Skoðun Fimm af tíu veitingastöðum hættu með hvalkjöt Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei skrifar Skoðun „Stóra fallega frumvarpið“ hans Trump Gunnar Alexander Ólafsson skrifar Skoðun Verndun vatns og stjórn vatnamála Ólafur Arnar Jónsson,Sigurður Guðjónsson skrifar Skoðun Gegn hernaði hvers konar Gunnar Björgvinsson skrifar Skoðun Hvers vegna sífellt fleiri sækjast eftir einveru Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Þriggja stiga þögn Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Nú þarf að gyrða sig í brók Gunnlaugur Stefánsson skrifar Skoðun Lesblindir og stuðningur í skólum Snævar Ívarsson skrifar Skoðun Skóli án aðgreiningar – fallegt orðalag en brotakennd framkvæmd Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar Skoðun Rýnt í stöðu kvenna með örorkulífeyri Huld Magnúsdóttir skrifar Skoðun Brot sem fyrnast í höndum lögreglu – hversu mörg í viðbót? Þórhildur Gyða Arnarsdóttir skrifar Skoðun Olíuleit á Drekasvæði - tilvistarleit Halldór Reynisson skrifar Skoðun Kosningar í september Guðveig Lind Eyglóardóttir skrifar Skoðun Þegar orkuöflun er sett á ís - dæmið frá Suður-Afríku Hallgrímur Óskarsson skrifar Skoðun Framtíð nemenda í Kópavogi í fyrsta sæti Halla Björg Evans skrifar Skoðun Skýr stefna um málfrelsi Róbert H. Haraldsson skrifar Skoðun Heilsufarsmat á vinnustöðum: Góð fjárfesting í heilbrigði og vellíðan starfsfólks Gígja Valgerður Harðardóttir skrifar Skoðun Munar þig um 5-7 milljónir árlega? Jón Pétur Zimzen skrifar Skoðun Keldnaland – fjölmenn hverfi í mótun Þorsteinn R. Hermannsson skrifar Skoðun Eflum traustið Helgi Áss Grétarsson,Marta Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson skrifar Skoðun Hver er kjarninn í samfélagi sem selur hjarta sitt? Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Seljum börnum nikótín! Hugi Halldórsson skrifar Skoðun Sundrung á vinstri væng Jökull Sólberg Auðunsson skrifar Skoðun Þegar samfélagið missir vinnuna Hrafn Splidt Þorvaldsson skrifar Skoðun Akademískt frelsi og ókurteisi Kolbeinn H. Stefánsson skrifar Skoðun Hvar liggur ábyrgð hins fullorðna á hegðun ungmenna í samfélaginu? Rakel Guðbjörnsdóttir skrifar Skoðun Yfir hverju er verið að brosa? Árni Kristjánsson skrifar Sjá meira
Náttúruperlan Ísland fær ekki mikla athygli í kosningabaráttunni. Stundum finnst manni að allir Íslendingar eigi að lifa sig inn í tilgang lífsins eins og hann er skilgeindur af verðbólgumarkmiðum Seðlabankas. Það er reyndar efni í martröð fyrir sitt leyti, en við sem söknum þess að umhverfi, náttúra og tilvist mannsins með lífinu á jörðinni fái viðeigandi umtal í pólitíkinni verðum þá bara að taka til okkar ráða. Grípa hvert það tækifæri sem gefst þegar framboð og flokkar bjóða okkur upp á umræður. Hér er spurningalisti fyrir áræðna kjósendur sem vilja að Alþingi elski náttúruna jafn heitt og við. Handbók kjósandans, spurningar til framboða: 1) Rafvæðing í samgögnum á landi mun skila miklu til að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda. Styður þú hraða fjárfestingu í slíkri framkvæmd strax í upphafi næsta kjörtímabils með tölusettum mælikvörðum fyrir árangur á næstu 4 árum? (Samgöngur á landi skila 30% af losun sem skrifast á samfélagsreikninginn). Já - nei - kannski. Athugasemd: Við gætum stefnt að því að 2030 verði 80% fólksbílaflotans rafvædd og losun minnkað um 60-70% frá umferð með tilheyrandi gjaldeyrissparnaði. Fjárfesting í innviðum og hvatar myndu borga sig til baka fljótt. 2) Vilt þú setja: a)opinbera heildarstefnu um vindorkuver áður en lengra er haldið?Já - nei - kannski. b) sem m.a. takmarkar, að sinni, fjölda mögulegra svæða fyrir vindmyllur? Já - nei - kannski. c) og tryggir að vindorkuvinnsla verði í samfélagslegri eigu eins og t.d. Landsvirkjun og Orkuveitan? Já - nei - kannski. d) Og tryggja með lagasetningu að heimili og smáfyrirtæki (utan stóriðju) hafi forkaupsrétt á orku í landinu til eigin nota á lægsta mögulega verði en ekki á markaði í samkeppni við hæstu bjóðendur? 3) Getur þú stutt tillögu um að engar frekari viðbætur verði á sjókvíaeldi næstu fimm ár meðan Alþingi setur skýran lagaramma um greinina út frá bestu þekktu aðferðum við lagareldi í heiminum? Ekki fleiri kvíar, ekki fleiri svæði, ekki meira eldismagn? Stopp í fimm ár til að taka utan um vandann? Já - nei - kannski. 4) Ert þú sammála þeim niðurstöðum vísindaráðs SÞ (ICCP) að hlýnun jarðar sé af mannavöldum og þar af leiðandi þurfi að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda til að takmarka hlýnun við 1,5-2 gráður á viðmiðunarskeiði? Já - nei - kannski. Athugasemd: Hér er átt við hvort Ísland vilji leggja sitt af mörkum til að standa við Parísarsamkomulagið. Árið í ár er talið það heitasta að meðtali á jörðinni í amk 125.000 ár, og árið á undan sló öll fyrri met þar áður. Til er fólk sem trúir ekki vísindum og segir enga hlýnun af mannavöldum. 5) Á næsta kjörtímabili ræðst hvort lágmarksmarkmið Íslands um samdrátt í losun gróðurhúsalofttegunda næst fyrir 2030 í samanburði við viðmiðunarár. Loftslagsráð sendi frá sér mjög alvarlega brýningu fyrir nokkrum dögum þar sem núverandi staða er harðlega gagnrýnd: ,,Nú þurfi að verða þáttaskil í framkvæmd loftslagsaðgerða. Stjórnvöld þurfa að sýna frumkvæði, stefnufestu, fyrirhyggju og fyrirsjáanleika í aðgerðum í loftslagsmálum. Allir ráðherrar næstu ríkisstjórnar og Alþingi þurfa að leggjast á eitt” - segir ráðið. Vilt þú setja í forgang að ná þessu markmiði? Forgangur þýðir hér eitt af þremur aðalmálum næstu ríkisstjórnar. Já - nei - kannski. 6) Nýlega sendu 40 heimskunnir loftslags- og hafsérfræðingar bréf til Norrænu ráðherranefndarinnar þar sem þeir vöruðu við stórauknum líkum á því að umbreyting gæti orðið í hafinu og straumakerfi vegna hlýnunar á jörðu og í hafi. Ísland gæti í raun snarkólnað vegna þess að hlýir hafstraumar ná ekki lengur til landsins ef þessum vendipunkti er náð. Telur þú ástæðu til að bregðast sérstaklega við þessu erindi? Já - nei - kannski. Athugasemd: Bréf þetta lýsir nýjum niðurstöðum rannsókna um ,,bláa” kuldapollinn suður af Ísland sem er til kominn vegna þess að hægir á straumakerfinu sem flytur varma sunnan úr höfum til Íslands og norðursvæða. Ástæðan er hlýnun hafsins og tengdir umhverfisþættir. Líkurnar á ,,vendipunkti” þar sem þetta kerfi stöðvast eru taldar mun meiri nú en áður var ætlað. Svo þversagnakennt sem það er gæti kólnað mikið á Íslandi þótt jörðin í heild ofhitni. Hagsmunir Íslands af því að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda og hægja á hlýnun eru því gríðarlegir. Jafnvel tilvistarlegir. 7) Viltu stöðva hvalveiðar? Já - nei - kannski. Athugasemd: Ísland getur ákveðið að hætta hvalveiðum ótímabundið í stað þess að setja bann við nýtingu „auðlinda“ í efnahagslögsögunni. Til dæmis með skírskotun til ómannúðlegra aðferða við veiðar. Þetta er mildara orðalag af lagatæknilegum ástæðum en ,,bann” en hefur sömu afleiðingar. 8) Vill þinn flokkur stöðva framræslu votlendis og endurheimta það sem tapast hefur, til dæmis með því að hefja endurheimt á meira en 300 ríkisjörðum? Já - nei - kannski. Athugasemd til fróðleiks: Losun frá landi er einn stærsti losunarþáttur Íslands á gróðurhúsalofttegundum. Votlendi er dýrmætt vistkerfi sem hættir að losa ef það er endurheimt. Mikil losun myndi snúast við og verða að bindingu. 9) Matarsóun á Íslandi er talin nema 150 kílóum á mann á ári, um það bil. Hefur þinn flokkur einhverja hugmynd um hvernig mætti minnka þetta? Já - nei - líklega ekki. Athugasemd: Það er gott að flokka en best að búa ekki til úrgang sem þarf að farga. Og svo er sóun bara sóun sem allir ættu að sameinast um að stöðva. 10) Vissir þú að árið 2020 skrifuðu 70 þjóðarleiðtogar undir sameiginlega yfirlýsingu þar sem lýst er yfir „hnattrænu neyðarástandi” vegna þess að vistkerfin á jörðinni hrynja? Talið er að 70% af lifandi dýrum og plöntum á landi hafi verið drepin af völdum mannlegra athafna síðustu 50 ár. Ein milljón tegunda er talin í útrýmingarhættu. Þetta stríð gegn náttúrunni hefur verið kallað ,,Sjötta útrýmingin”. a) Vissir þú þetta? Já - nei - eiginlega ekki. b) Vissir þú að Katrín Jakobsdóttir skrifaði undir þessa yfirlýsingu sem forsætisráðherra Íslands? Já - nei - eiginlega ekki. c) Veist þú að síðan þá hafa meira en 30 þjóðarleiðtogar bæst við þessa yfirlýsingu um neyðarástand og vistkerfin halda áfram að hrynja? d) Veist þú að sjófuglastofnar við Ísland hrynja líka á sama hraða og vistkerfi heimsins almennt og lundastofninn okkar hefur hrunið um 70% eins og flest dýr og plöntur á jarðríki? Já, nei, eiginlega ekki. e) Skiptir þetta máli? Já - nei - kannski. Meira um hrun vistkerfanna: Living planet report. Bónusefni: Það besta sem þú gerir fyrir loftslagið. Halldór Björnsson formaður loftslagsráðs útskýrir hvers vegna þú átt að nota þessar spurningar ef þú hittir frambjóðanda: ,,Vandinn er kerfislægur og þarf að leysa á því plani. Það er vissulega gott ef við hugum að kolefnisspori okkar, en kolefnisspor einstaklinga mun ekki ráða úrslitum. Til að ná tökum á vandanum þarf hnitmiðaðar aðgerðir ríkisstjórna heimsins, sem þurfa að umbreyta hinu hnattræna efnahagskerfi svo það gangi á endurnýjanlegri orku sem ekki mengar eða veldur komandi kynslóðum tjóni”. Fjöldi samtaka standa fyrir fundi í húsi Íslenskrar erfðagreiningar laugardaginn 23. nóvember kl. 14. Allt fólk velkomið og streymt frá fundinum líka. Höfundur er félagi í Aldin, umhverfisverndarsamtökum.
Fimm af tíu veitingastöðum hættu með hvalkjöt Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei Skoðun
Skóli án aðgreiningar – fallegt orðalag en brotakennd framkvæmd Sóldís Birta Reynisdóttir Skoðun
Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun
Skoðun Mikilvægi aðgengis og algildrar hönnunar að byggingum í dag og til framtíðar Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Fimm af tíu veitingastöðum hættu með hvalkjöt Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei skrifar
Skoðun Skóli án aðgreiningar – fallegt orðalag en brotakennd framkvæmd Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar
Skoðun Brot sem fyrnast í höndum lögreglu – hversu mörg í viðbót? Þórhildur Gyða Arnarsdóttir skrifar
Skoðun Heilsufarsmat á vinnustöðum: Góð fjárfesting í heilbrigði og vellíðan starfsfólks Gígja Valgerður Harðardóttir skrifar
Skoðun Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson skrifar
Skoðun Hvar liggur ábyrgð hins fullorðna á hegðun ungmenna í samfélaginu? Rakel Guðbjörnsdóttir skrifar
Fimm af tíu veitingastöðum hættu með hvalkjöt Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei Skoðun
Skóli án aðgreiningar – fallegt orðalag en brotakennd framkvæmd Sóldís Birta Reynisdóttir Skoðun
Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun