Saga um glötuð tækifæri Jón Skafti Gestsson skrifar 16. september 2021 11:30 Í morgunfréttum Ríkisútvarpsins 13. september var greint frá því að fjórðungur fyrirspurna sem Landsnet fékk um orkuafhendingu síðastliðin ár hefðu komið frá Suðurnesjum. Í öllum tilvikum var óskum um tengingu hafnað því flutningskerfi raforku ræður ekki við það. Þessi staða er grafalvarlegt mál fyrir Suðurnesjamenn sem verða af tækifærum til að auðga efnahagslífið og samfélagið með fjölbreyttara og kröftugra atvinnulífi. Bæjarstjóri Reykjanessbæjar staðfesti stöðuna í viðtali við RÚV sama dag. Við þessa frétt er rétt að staldra. Þrír fjórðu fyrirspurna til Landsnets um orkuafhendingu koma frá öðrum stöðum á landinu. Víðast hvar er staðan jafnslæm og á Suðurnesjum. Kerfið okkar er einfaldlega uppselt og hálfrar aldar gömul byggðalína veldur ekki því hlutverki sem henni er ætlað í gjörbreyttu samfélagi. Afleiðingin er að tækifæri til atvinnuþróunar tapast um land allt sem leiðir til stöðnunar og lægri launa almennings. Afhendingargeta í meginflutningskerfi Landsnets. Verulegar takmarkanir eru á raforkuafhendingu um nánast allt land. Landsnet hefur lengi talað fyrir því að styrkja þurfi kerfið en hefur ekki orðið nægilega ágengt, meðal annars vegna ítrekaðra kærumála sem tefja framgang nauðsynlegra verkefna og stjórnsýslu sem virðir ekki reglur um afgreiðslutíma mála. Milljarðatekjur forgörðum Árin 2018-2021 hafa borist í heildina rúmlega 100 formlegar fyrirspurnir um tengingu frá framleiðendum, raforkumiðlurum og stórnotendum. Bæði er um að ræða fyrirspurnir vegna nýrrar starfsemi og frá starfandi fyrirtækjum sem vilja auka umsvif sín. Rúmlega helmingur fyrirspurnanna kemur frá stórnotendum en framleiðendur standa einnig fyrir stórum hluta fyrirspurnanna. Til viðbótar hafa borist fjölmargar óformlegar fyrirspurnir frá aðilum sem hætta við áform sín þegar þeim er gerð ljós staðan í raforkukerfinu. Mat á virði tapaðra tækifæra verður ávallt erfitt og því ágætt að styðjast við ólíkar sviðsmyndir. Ef stuðst er við bjartsýna sviðsmynd er það mat Landsnets að verkefnin að baki 25-30 þeirra fyrirspurna sem bárust gætu vel hafa raungerst ef flutningskerfi raforku væri sterkara. Samanlögð aflþörf þessar verkefna nemur á bilinu 500-900 MW. Til samanburðar er aflþörf á iðnaðarsvæðinu á Grundartanga um 650 MW. Töpuð tækifæri í orkusölunni einni saman nema því tugum milljarða króna, með milljarða arðsemi. Er þá ótalinn sá arður sem hlýst af starfsemi raforkukaupendanna og launaávinningur almennings af öflugra atvinnulífi. Sé miðað við hófsamari sviðsmynd er það mat Landsnets að sex áðurnefndra verkefna hefðu mjög líklega raungerst ef ekki hefði strandað á flutningskerfi Landsnets. Aflþörf þessara verkefna er samtals 150-200 MW. Það jafnast á við heildarumsvif gagnavera og árleg orkusala ein og sér af slíkum umsvifum væri líklegast á bilinu 4-6 milljarðar króna. Töpuð störf og lægri laun Orkunotkun fylgja störf, nánar tiltekið 1-1,5 störf á MW stórnotenda, og fleiri fyrir almenna notendur raforku. Hvort sem miðað er við bjartsýnni eða hófsamari tölurnar um töpuð tækifæri er ljóst að íslenskt samfélag hefur orðið af hundruðum starfa vegna takmarkana flutningskerfisins. Þessar takmarkanir leiða til lengri tíma til ójöfnuðar milli sveitarfélaga og landsvæða. Á árunum 1992-2016 þróaðist afhendingargeta flutningskerfisins ekki í samræmi við raforkunotkun með þeim afleiðingum að sífellt fleiri staðir á Íslandi geta ekki bætt við atvinnustarfsemi sem krefst raforku svo nokkru nemi. Þegar launaþróun almennings á tímabilinu er skoðuð kemur í ljós að laun almennings hækkuðu mun hægar í þeim sveitarfélögum og landssvæðum sem lengst höfðu búið við takmarkaða afhendingargetu. Vestmannaeyingar, Ísfirðingar og Seyðfirðingar hafa setið eftir í launaþróun vegna þessara takmarkana. Hið gagnstæða reyndist líka satt. Í þeim sveitarfélögum sem mest gátu aukið raforkunotkun sína á tímabilinu höfðu laun almennings hækkað mest. Vopnfirðingar nutu þess að geta margfaldað raforkunotkun sína á tímabilinu og þar hækkuðu laun almennings á föstu verðlagi um 73% samanborið við 29% á Seyðisfirði og 48% að meðaltali samkvæmt tölum Ríkisskattstjóra. Styrking flutningskerfisins þolir enga bið Fréttir undanfarinna daga af töpuðum tækifærum á Suðurnesjum opna vonandi augu fólks fyrir því að styrking orkuflutningskerfisins þolir ekki bið. Undanfarin ár hefur ítrekað komið í ljós að kerfið okkar stendur ekki undir eðlilegum kröfum. Langvarandi rafmagnsleysi í kjölfar desemberóveðursins 2019 leiddi í ljós veikleika kerfisins á Norður- og Austurlandi. Nokkrum vikum síðar leiddi annað óveður til alvarlegs rafmagnsleysis á Suðurlandi. Við þetta bætast nú réttmætar áhyggjur Suðurnesjamanna af flutningskerfinu sem eiga í raun við um landið allt. Um árabil hafa atvinnutækifæri á landsbyggðinni takmarkast af ófullnægjandi innviðum en nú á það við um land allt. Því má heldur ekki gleyma að styrking flutningskerfisins er risastór forsenda í baráttunni við loftslagsvandann. Verði flutningsskerfi raforku ekki styrkt er tómt mál að tala um að Íslendingar geti staðið við skuldbindingar sínar í loftslagsmálum. Orkuskiptin munu stranda í flutningskerfi sem að megninu til er hálfrar aldar gamalt. Samfélög sem geta hvorki bætt við sig nýrri atvinnustarfsemi né farið í orkuskipti munu dragast aftur úr öðrum. Styrking flutningskerfisins um land allt þolir enga bið. Höfundur er sérfræðingur á fjármálasviði Landsnets. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Jón Skafti Gestsson Orkumál Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Halldór 20.04.2024 Halldór Laskað stýri, léleg vél og lekur bátur Sigurður Páll Jónsson Skoðun #Katrín er minn forseti Elín Hirst Skoðun Að skilja íslenskt félagslegt viðmið Valerio Gargiulo Skoðun Kjósum Helgu Þórisdóttur Ragnheiður Stefánsdóttir Skoðun Má brjóta lög? Sigríður Ólafsdóttir Skoðun Um sjálfstæði þjóðar Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir Skoðun Áttu efnaða foreldra eða ekki? Thelma Lind Jóhannsdóttir Skoðun Af hverju Helgu Þórisdóttur? Haukur Arnþórsson Skoðun Svart er það og yfirgangur mikill Magnús Guðmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Fé, fæða og fjármálaáætlun Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Laskað stýri, léleg vél og lekur bátur Sigurður Páll Jónsson skrifar Skoðun #Katrín er minn forseti Elín Hirst skrifar Skoðun Svart er það og yfirgangur mikill Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Um sjálfstæði þjóðar Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Skapandi ónákvæmni tveggja hagfræðinga Sirrý Hallgrímsdóttir skrifar Skoðun Af hverju Helgu Þórisdóttur? Haukur Arnþórsson skrifar Skoðun Kjósum Helgu Þórisdóttur Ragnheiður Stefánsdóttir skrifar Skoðun Má brjóta lög? Sigríður Ólafsdóttir skrifar Skoðun Að skilja íslenskt félagslegt viðmið Valerio Gargiulo skrifar Skoðun Traust og gagnsæi Halldór Auðar Svansson skrifar Skoðun Framtíð Dalanna heillar Garðar Freyr Vilhjálmsson skrifar Skoðun Grunnskóli á krossgötum Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Árnadóttir,Þóra Geirlaug Bjartmarsdóttir skrifar Skoðun Öryggisógnir í breyttum heimi Jóhann Friðrik Friðriksson skrifar Skoðun Höfnum óeðlilegri hagnýtingu sjálfboðaliða Ástþór Jón Ragnheiðarson skrifar Skoðun Að skilja faglega Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Dánaraðstoð: Læknafélag Íslands skilar ekki auðu Steinunn Þórðardóttir,Oddur Steinarsson,Thelma Kristinsdóttir,Katrín Ragna Kemp,Magdalena Ásgeirsdóttir,Margrét Ólafía Tómasdóttir,Ragnar Freyr Ingvarsson,Teitur Ari Theodórsson,Theódór Skúli Sigurðsson skrifar Skoðun Áttu efnaða foreldra eða ekki? Thelma Lind Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Farsæl hagræðing í kjötiðnaði innan ramma samkeppnislaga Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Kennarar – á hraðbraut í kulnun Rakel Linda Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Heilbrigðiskerfi Íslands – horfum til framtíðar Egill Steinar Ágústsson skrifar Skoðun Er of mikill hiti í hleðslunni hjá þér? Ágúst Mogensen skrifar Skoðun Hvað felst í frumvarpi til laga um breytingu á húsaleigulögum? Hildur Ýr Viðarsdóttir skrifar Skoðun Af hverju eru kaupin á TM ekki á dagskrá aðalfundar Landsbankans? Ásthildur Lóa Þórsdóttir skrifar Skoðun Skortur á möguleikanum á dánaraðstoð leiðir til þess að fólk tekur eigið líf Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Varnargarðar utan um fólkið í Grindavík Guðbrandur Einarsson skrifar Skoðun Meiri pening, takk Gunnar Úlfarsson skrifar Skoðun Gervigreind og máttur tungumálsins Þorsteinn Siglaugsson skrifar Skoðun Sameinum 2. og 3. deild karla í knattspyrnu Bergvin Oddsson skrifar Skoðun Skynsamlegt að selja Íslandsbanka Teitur Björn Einarsson skrifar Sjá meira
Í morgunfréttum Ríkisútvarpsins 13. september var greint frá því að fjórðungur fyrirspurna sem Landsnet fékk um orkuafhendingu síðastliðin ár hefðu komið frá Suðurnesjum. Í öllum tilvikum var óskum um tengingu hafnað því flutningskerfi raforku ræður ekki við það. Þessi staða er grafalvarlegt mál fyrir Suðurnesjamenn sem verða af tækifærum til að auðga efnahagslífið og samfélagið með fjölbreyttara og kröftugra atvinnulífi. Bæjarstjóri Reykjanessbæjar staðfesti stöðuna í viðtali við RÚV sama dag. Við þessa frétt er rétt að staldra. Þrír fjórðu fyrirspurna til Landsnets um orkuafhendingu koma frá öðrum stöðum á landinu. Víðast hvar er staðan jafnslæm og á Suðurnesjum. Kerfið okkar er einfaldlega uppselt og hálfrar aldar gömul byggðalína veldur ekki því hlutverki sem henni er ætlað í gjörbreyttu samfélagi. Afleiðingin er að tækifæri til atvinnuþróunar tapast um land allt sem leiðir til stöðnunar og lægri launa almennings. Afhendingargeta í meginflutningskerfi Landsnets. Verulegar takmarkanir eru á raforkuafhendingu um nánast allt land. Landsnet hefur lengi talað fyrir því að styrkja þurfi kerfið en hefur ekki orðið nægilega ágengt, meðal annars vegna ítrekaðra kærumála sem tefja framgang nauðsynlegra verkefna og stjórnsýslu sem virðir ekki reglur um afgreiðslutíma mála. Milljarðatekjur forgörðum Árin 2018-2021 hafa borist í heildina rúmlega 100 formlegar fyrirspurnir um tengingu frá framleiðendum, raforkumiðlurum og stórnotendum. Bæði er um að ræða fyrirspurnir vegna nýrrar starfsemi og frá starfandi fyrirtækjum sem vilja auka umsvif sín. Rúmlega helmingur fyrirspurnanna kemur frá stórnotendum en framleiðendur standa einnig fyrir stórum hluta fyrirspurnanna. Til viðbótar hafa borist fjölmargar óformlegar fyrirspurnir frá aðilum sem hætta við áform sín þegar þeim er gerð ljós staðan í raforkukerfinu. Mat á virði tapaðra tækifæra verður ávallt erfitt og því ágætt að styðjast við ólíkar sviðsmyndir. Ef stuðst er við bjartsýna sviðsmynd er það mat Landsnets að verkefnin að baki 25-30 þeirra fyrirspurna sem bárust gætu vel hafa raungerst ef flutningskerfi raforku væri sterkara. Samanlögð aflþörf þessar verkefna nemur á bilinu 500-900 MW. Til samanburðar er aflþörf á iðnaðarsvæðinu á Grundartanga um 650 MW. Töpuð tækifæri í orkusölunni einni saman nema því tugum milljarða króna, með milljarða arðsemi. Er þá ótalinn sá arður sem hlýst af starfsemi raforkukaupendanna og launaávinningur almennings af öflugra atvinnulífi. Sé miðað við hófsamari sviðsmynd er það mat Landsnets að sex áðurnefndra verkefna hefðu mjög líklega raungerst ef ekki hefði strandað á flutningskerfi Landsnets. Aflþörf þessara verkefna er samtals 150-200 MW. Það jafnast á við heildarumsvif gagnavera og árleg orkusala ein og sér af slíkum umsvifum væri líklegast á bilinu 4-6 milljarðar króna. Töpuð störf og lægri laun Orkunotkun fylgja störf, nánar tiltekið 1-1,5 störf á MW stórnotenda, og fleiri fyrir almenna notendur raforku. Hvort sem miðað er við bjartsýnni eða hófsamari tölurnar um töpuð tækifæri er ljóst að íslenskt samfélag hefur orðið af hundruðum starfa vegna takmarkana flutningskerfisins. Þessar takmarkanir leiða til lengri tíma til ójöfnuðar milli sveitarfélaga og landsvæða. Á árunum 1992-2016 þróaðist afhendingargeta flutningskerfisins ekki í samræmi við raforkunotkun með þeim afleiðingum að sífellt fleiri staðir á Íslandi geta ekki bætt við atvinnustarfsemi sem krefst raforku svo nokkru nemi. Þegar launaþróun almennings á tímabilinu er skoðuð kemur í ljós að laun almennings hækkuðu mun hægar í þeim sveitarfélögum og landssvæðum sem lengst höfðu búið við takmarkaða afhendingargetu. Vestmannaeyingar, Ísfirðingar og Seyðfirðingar hafa setið eftir í launaþróun vegna þessara takmarkana. Hið gagnstæða reyndist líka satt. Í þeim sveitarfélögum sem mest gátu aukið raforkunotkun sína á tímabilinu höfðu laun almennings hækkað mest. Vopnfirðingar nutu þess að geta margfaldað raforkunotkun sína á tímabilinu og þar hækkuðu laun almennings á föstu verðlagi um 73% samanborið við 29% á Seyðisfirði og 48% að meðaltali samkvæmt tölum Ríkisskattstjóra. Styrking flutningskerfisins þolir enga bið Fréttir undanfarinna daga af töpuðum tækifærum á Suðurnesjum opna vonandi augu fólks fyrir því að styrking orkuflutningskerfisins þolir ekki bið. Undanfarin ár hefur ítrekað komið í ljós að kerfið okkar stendur ekki undir eðlilegum kröfum. Langvarandi rafmagnsleysi í kjölfar desemberóveðursins 2019 leiddi í ljós veikleika kerfisins á Norður- og Austurlandi. Nokkrum vikum síðar leiddi annað óveður til alvarlegs rafmagnsleysis á Suðurlandi. Við þetta bætast nú réttmætar áhyggjur Suðurnesjamanna af flutningskerfinu sem eiga í raun við um landið allt. Um árabil hafa atvinnutækifæri á landsbyggðinni takmarkast af ófullnægjandi innviðum en nú á það við um land allt. Því má heldur ekki gleyma að styrking flutningskerfisins er risastór forsenda í baráttunni við loftslagsvandann. Verði flutningsskerfi raforku ekki styrkt er tómt mál að tala um að Íslendingar geti staðið við skuldbindingar sínar í loftslagsmálum. Orkuskiptin munu stranda í flutningskerfi sem að megninu til er hálfrar aldar gamalt. Samfélög sem geta hvorki bætt við sig nýrri atvinnustarfsemi né farið í orkuskipti munu dragast aftur úr öðrum. Styrking flutningskerfisins um land allt þolir enga bið. Höfundur er sérfræðingur á fjármálasviði Landsnets.
Skoðun Grunnskóli á krossgötum Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Árnadóttir,Þóra Geirlaug Bjartmarsdóttir skrifar
Skoðun Dánaraðstoð: Læknafélag Íslands skilar ekki auðu Steinunn Þórðardóttir,Oddur Steinarsson,Thelma Kristinsdóttir,Katrín Ragna Kemp,Magdalena Ásgeirsdóttir,Margrét Ólafía Tómasdóttir,Ragnar Freyr Ingvarsson,Teitur Ari Theodórsson,Theódór Skúli Sigurðsson skrifar
Skoðun Hvað felst í frumvarpi til laga um breytingu á húsaleigulögum? Hildur Ýr Viðarsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju eru kaupin á TM ekki á dagskrá aðalfundar Landsbankans? Ásthildur Lóa Þórsdóttir skrifar
Skoðun Skortur á möguleikanum á dánaraðstoð leiðir til þess að fólk tekur eigið líf Ingrid Kuhlman skrifar