Langreyður, hrafnreyður og melrakki – dýr sem má veiða Jóhann Frímann Arinbjarnarson skrifar 30. apríl 2021 11:01 Þann 20. apríl sl. birti Ágúst Ólafur Ágústsson, þingmaður Samfylkingarinnar, pistil um stöðu dýraverndunar á Íslandi. Mér þótti pistill hans ágætur og mér til mikillar gleði fékk pistillinn nokkra dreifingu. Mér finnst einmitt að dýravermd sé ákveðið málefni sem er ekki nægilega mikið rætt hér á landi. Leiðinlegt þótti mér þó að af þeim átta dýrategundum sem Ágúst tók sérstaklega fyrir í greininni virtist hann vera úti á þekju með tvær þeirra. Gaman hefði verið að hafa umfjöllunina nokkuð ýtarlegri en ég býst við að ætlun hans hafi verið að stikla á stóru. Langreyður Ágúst veltir vöngum yfir því hvers vegna við Íslendingar séum að veiða þetta annað stærsta núlifandi dýr jarðarinnar. Dýrið er jú á lista yfir dýrategundir sem eiga undir högg að sækja sökum ágangi manna. Áætlað er að til séu á milli 95.000 til 125.000 langreyðar í heiminum í dag. Nokkuð erfitt er að áætla stofnstærðina nákvæmlega þar sem að þeim er gjarnan ruglað saman við aðrar tegundir hvala. Flestir einstaklingar tegundarinnar halda sig saman í nokkurskonar ,,stórfjölskyldum‘‘ eða ,,ættbálkum‘‘ á vissum hafsvæðum og æxlast lítið innbyrðis þó að vissulega eigi það sér stundum stað. Af þessum ættbálkum hafa sumir orðið afar illa úti í hvalveiðum síðustu þriggja alda. Ættbálkurinn sem að heldur til á hafsvæðinu milli Grænlands, Íslands og Noregs er talinn vera rúmlega einn tíundi af stærð tegundarinnar. Tegundin er vissulega á válista. En það eru vissar hjarðir eða ættbálkar, eins og ég kýs að kalla þá, sem eiga verulega undir högg að sækja og virðist íslenski ættbálkurinn ekki vera einn þeirra. Mun meira hefur gengið á fjölda hvalanna t.d. úti fyrir ströndum Nýfundnalands og í Suðurhöfum. Þar hafa sumir ættbálkanna minnkað niður í nokkur hundruð einstaklinga. Þær veiðar sem nú eru stundaðar á langreyðum við Ísland hafa mest farið í um 150 dýr á ári sem er töluvert minna en þegar veiðarnar lögðust seinast af um 9. áratuginn. Sé stofninn milli Íslands, Grænlands og Noregs um 11.000 dýr þá eru 150 hvalir á ári rúmlega 1,4% af stærð stofnsins. Hrafnreyður Á þennan hval minnist Ágúst reyndar ekki en þar sem að hrafnreyðar, einnig kallaðar hrefnur, hafa lengi verið veiddar við Ísland langar mig aðeins að tala um þessi blessuðu dýr. Rúmlega helmingur allra hvala við Ísland eru af tegundinni hrafnreyður, en allur N-Atlantshafsstofn þessarar tegundar er talinn telja yfir 185.000 einstaklinga. Þessar hrafnreyðar eru í samkeppni um fæðu við alla hina hvalina sem að margir hverjir eru á válista og því al-friðaðir. Jafnframt eru hvalir í samkeppni við okkur mannfólkið, þar sem að fæða þeirra er jú fæða allskyns smádýra sem að síðan er fæða margs fisksins sem að við byggjum afkomu okkar á. Því má velta fyrir sér hvort að grisjun á stofni hrafnreyðsins gæti mögulega komið sér vel fyrir afkomu annarra tegunda í sjónum t.a.m. hvala sem eru á válista og fiska og rækja sem að við neytum. Þetta finnst mér að mætti kanna en best væri þá að faglærður sjávarlíffræðingur skrifaði um það frekar en ég. Melrakki Refastofninn á Íslandi hefur minnkað eylítið á síðastliðnum tólf árum. Þess verður að geta að fyrir tólf árum náði stofninn þeim mesta fjölda sem að hann hefur náð síðan mælingar hófust. Talið er að stofninn telji nú um 7000 dýr. Svo mikið hefur refum fjölgað síðastliðna áratugi að augljóslega má sjá aukna sókn þessara kvikinda í mannabyggðir sem að áður þótti afar fátítt enda eru refir rosalega styggir gagnhvart mannfólki. Æ algengara er að fólk sjái þá á vappi útá þjóðvegum landsins og nýlega fundust meira að segja fótspor að vetrarlagi á Vatnsendahæð í Reykjavík. Í Húnaþingi Vestra hefur einnig fundist refagreni í skógrækt sem var staðsett í um tveggja kílómetra fjarðlægð frá þéttbýliskjarna. Og fyrir dýr sem er vel þekkt fyrir að leggja allt að tugi kílómetra vegalengdir undir fót til þess að finna sér æti má þá kalla verulega bífrænt að gera sér greni svo nálægt mannabyggðum. Melrakkinn er, rétt eins og Ágúst bendir á, hinn upprunalegi landnemi. Eina villta spendýr landsins sem að hingað barst án viðkomu í skipum mannanna. En hann er ekki í útrýmingarhættu. Hann er krúttlegur úti í náttúrunni en innan byggðamarka mannsins getur hann verið skaðræði og jafn vel líka vargur. Villikettir Mögulegt er að Ágúst sé alls ekki útá þekju með kettina. Mér er bara ómögulegt að skilja hvað hann sé að leggja til. Vill hann vermda villiketti? Vill hann að stærra átak sé tekið til að farga þeim? Hann talaði um að betur ætti að ,,standa að því að sinna þessum munaðarlausu köttum‘‘ án þess að útskýra það neitt nánar. Það er vel þekkt um allan heim að kettir sem leggjast út geta verið stórkostleg ógn gegn viðkvæmum vistkerfum. Kettir eru rosalega fær rándýr sem geta fjölgað sér nokkuð hratt. Samkvæmt Ágústi eru villtir kettir á Íslandi taldir vera um 3000 talsins. Það eru langt um fleiri en ég hefði giskað á. – Sú staðreynd myndi benda til þess að í átak þurfi að ráðast til þess að halda villikattastofninum niðri. Að lokum vil ég benda á að dýravermd er vandmeðfarið fyrirbæri. Vermdi maður t.d. ákveðið rándýr mun það bitna á þeim dýrum sem rándýrið hefur að bráð. Vermdi maður einungis bráðina getur henni offjölgað og það getur bitnað illa á vistkerfinu sem hún lifir í. Einnig getur vermdun bráðar leitt til fjölgunar rándýra sem að þá herja þá á önnur dýr sem einnig stóð til að vermda. Stór partur náttúrvermdar er að reyna að gæta jafnvægis í samspili tegundanna. En um leið er það afar náttúrulegt að vissar tegundir verði undir í samkeppninni og deyji út. Það er það sem Charles Darwin kallaði náttúruval. Hvar á maðurinn að grípa inní og hvar ekki? Við því eru engin einföld svör. En við deilum lífsrými okkar með ótal lifandi verum og við höfum valdið og þekkinguna til þess að velja hvaða verum við viljum gera hærra undir höfði og hverjum ekki. Höfundur greinarinnar er rithöfundur og meðlimur Framsóknarflokksins. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Dýr Dýraheilbrigði Skoðun: Kosningar 2021 Framsóknarflokkurinn Jóhann Frímann Arinbjarnarson Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Ókostir forsetaframbjóðandans Katrínar Jakobsdóttur Alfreð Sturla Böðvarsson Skoðun Jarðakaup í nýjum tilgangi Halla Hrund Logadóttir Skoðun Eru orkumálin að fara úr böndunum? Jónas Guðmundsson Skoðun Forsetaframboð í Fellini stíl Stefán Ólafsson Skoðun Borgar þú 65 prósent skatt af þínum tekjum? Guðfinnur Sigurvinsson Skoðun Brúarsmið á Bessastaði Jóhanna Vigdís Guðmundsdóttir Skoðun Skipulagsmál og uppbygging í Árborg Bragi Bjarnason Skoðun Nú vandast valið Ebba Margrét Magnúsdóttir Skoðun Umhverfisávinningur þess að þrifta Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir Skoðun Af auðvaldsmönnum og undirlægjuhætti Ester Hilmarsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Nú vandast valið Ebba Margrét Magnúsdóttir skrifar Skoðun The man who would be king Ian McDonald skrifar Skoðun Umhverfisávinningur þess að þrifta Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Ókostir forsetaframbjóðandans Katrínar Jakobsdóttur Alfreð Sturla Böðvarsson skrifar Skoðun Eru orkumálin að fara úr böndunum? Jónas Guðmundsson skrifar Skoðun Skipulagsmál og uppbygging í Árborg Bragi Bjarnason skrifar Skoðun Ég kýs… Gísli Ásgeirsson skrifar Skoðun Forsetaframboð í Fellini stíl Stefán Ólafsson skrifar Skoðun Borgar þú 65 prósent skatt af þínum tekjum? Guðfinnur Sigurvinsson skrifar Skoðun Brúarsmið á Bessastaði Jóhanna Vigdís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Nú getum við brotið blað Ragnheiður Davíðsdóttir skrifar Skoðun Við þurfum loftslagsaðgerðir, ekki grænþvott Andrés Ingi Jónsson skrifar Skoðun Af hverju bara hálft skref áfram? Gísli Rafn Ólafsson skrifar Skoðun Baldur í þágu mannúðar og samfélags Anna María Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Hvar er Reykjavegur? Ari Trausti Guðmundsson skrifar Skoðun Af auðvaldsmönnum og undirlægjuhætti Ester Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Hafðu áhrif á líf barna Ída Björg Unnarsdóttir skrifar Skoðun Stórbætum samgöngur Logi Einarsson skrifar Skoðun Norska veiðistöðin Friðrik Erlingsson skrifar Skoðun Köllum það réttu nafni: Fordóma Derek Terell Allen skrifar Skoðun Ótrúverðugt plan að annars góðum markmiðum Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Formleg uppgjöf Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Örlætisgerningur Vilhjálmur H. Vilhjálmsson skrifar Skoðun Fjármunum veitt þangað sem neyðin er mest Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Sjálfbær framtíð Vestfjarða Sigríður Ólöf Kristjánsdóttir,Aðalsteinn Óskarsson skrifar Skoðun Burt með pólitík á Bessastöðum Kristmundur Carter skrifar Skoðun Náttúran njóti vafans, ótímabundið Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Íþróttir fyrir öll, jöfnum og bætum leikinn Hólmfríður Sigþórsdóttir,Anna Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Nýr „loftslagsvænn“ iðnaður - neikvæð áhrif á lífríki og fiskveiðar Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun „Almennings“ samgöngur? Bragi Gunnlaugsson skrifar Sjá meira
Þann 20. apríl sl. birti Ágúst Ólafur Ágústsson, þingmaður Samfylkingarinnar, pistil um stöðu dýraverndunar á Íslandi. Mér þótti pistill hans ágætur og mér til mikillar gleði fékk pistillinn nokkra dreifingu. Mér finnst einmitt að dýravermd sé ákveðið málefni sem er ekki nægilega mikið rætt hér á landi. Leiðinlegt þótti mér þó að af þeim átta dýrategundum sem Ágúst tók sérstaklega fyrir í greininni virtist hann vera úti á þekju með tvær þeirra. Gaman hefði verið að hafa umfjöllunina nokkuð ýtarlegri en ég býst við að ætlun hans hafi verið að stikla á stóru. Langreyður Ágúst veltir vöngum yfir því hvers vegna við Íslendingar séum að veiða þetta annað stærsta núlifandi dýr jarðarinnar. Dýrið er jú á lista yfir dýrategundir sem eiga undir högg að sækja sökum ágangi manna. Áætlað er að til séu á milli 95.000 til 125.000 langreyðar í heiminum í dag. Nokkuð erfitt er að áætla stofnstærðina nákvæmlega þar sem að þeim er gjarnan ruglað saman við aðrar tegundir hvala. Flestir einstaklingar tegundarinnar halda sig saman í nokkurskonar ,,stórfjölskyldum‘‘ eða ,,ættbálkum‘‘ á vissum hafsvæðum og æxlast lítið innbyrðis þó að vissulega eigi það sér stundum stað. Af þessum ættbálkum hafa sumir orðið afar illa úti í hvalveiðum síðustu þriggja alda. Ættbálkurinn sem að heldur til á hafsvæðinu milli Grænlands, Íslands og Noregs er talinn vera rúmlega einn tíundi af stærð tegundarinnar. Tegundin er vissulega á válista. En það eru vissar hjarðir eða ættbálkar, eins og ég kýs að kalla þá, sem eiga verulega undir högg að sækja og virðist íslenski ættbálkurinn ekki vera einn þeirra. Mun meira hefur gengið á fjölda hvalanna t.d. úti fyrir ströndum Nýfundnalands og í Suðurhöfum. Þar hafa sumir ættbálkanna minnkað niður í nokkur hundruð einstaklinga. Þær veiðar sem nú eru stundaðar á langreyðum við Ísland hafa mest farið í um 150 dýr á ári sem er töluvert minna en þegar veiðarnar lögðust seinast af um 9. áratuginn. Sé stofninn milli Íslands, Grænlands og Noregs um 11.000 dýr þá eru 150 hvalir á ári rúmlega 1,4% af stærð stofnsins. Hrafnreyður Á þennan hval minnist Ágúst reyndar ekki en þar sem að hrafnreyðar, einnig kallaðar hrefnur, hafa lengi verið veiddar við Ísland langar mig aðeins að tala um þessi blessuðu dýr. Rúmlega helmingur allra hvala við Ísland eru af tegundinni hrafnreyður, en allur N-Atlantshafsstofn þessarar tegundar er talinn telja yfir 185.000 einstaklinga. Þessar hrafnreyðar eru í samkeppni um fæðu við alla hina hvalina sem að margir hverjir eru á válista og því al-friðaðir. Jafnframt eru hvalir í samkeppni við okkur mannfólkið, þar sem að fæða þeirra er jú fæða allskyns smádýra sem að síðan er fæða margs fisksins sem að við byggjum afkomu okkar á. Því má velta fyrir sér hvort að grisjun á stofni hrafnreyðsins gæti mögulega komið sér vel fyrir afkomu annarra tegunda í sjónum t.a.m. hvala sem eru á válista og fiska og rækja sem að við neytum. Þetta finnst mér að mætti kanna en best væri þá að faglærður sjávarlíffræðingur skrifaði um það frekar en ég. Melrakki Refastofninn á Íslandi hefur minnkað eylítið á síðastliðnum tólf árum. Þess verður að geta að fyrir tólf árum náði stofninn þeim mesta fjölda sem að hann hefur náð síðan mælingar hófust. Talið er að stofninn telji nú um 7000 dýr. Svo mikið hefur refum fjölgað síðastliðna áratugi að augljóslega má sjá aukna sókn þessara kvikinda í mannabyggðir sem að áður þótti afar fátítt enda eru refir rosalega styggir gagnhvart mannfólki. Æ algengara er að fólk sjái þá á vappi útá þjóðvegum landsins og nýlega fundust meira að segja fótspor að vetrarlagi á Vatnsendahæð í Reykjavík. Í Húnaþingi Vestra hefur einnig fundist refagreni í skógrækt sem var staðsett í um tveggja kílómetra fjarðlægð frá þéttbýliskjarna. Og fyrir dýr sem er vel þekkt fyrir að leggja allt að tugi kílómetra vegalengdir undir fót til þess að finna sér æti má þá kalla verulega bífrænt að gera sér greni svo nálægt mannabyggðum. Melrakkinn er, rétt eins og Ágúst bendir á, hinn upprunalegi landnemi. Eina villta spendýr landsins sem að hingað barst án viðkomu í skipum mannanna. En hann er ekki í útrýmingarhættu. Hann er krúttlegur úti í náttúrunni en innan byggðamarka mannsins getur hann verið skaðræði og jafn vel líka vargur. Villikettir Mögulegt er að Ágúst sé alls ekki útá þekju með kettina. Mér er bara ómögulegt að skilja hvað hann sé að leggja til. Vill hann vermda villiketti? Vill hann að stærra átak sé tekið til að farga þeim? Hann talaði um að betur ætti að ,,standa að því að sinna þessum munaðarlausu köttum‘‘ án þess að útskýra það neitt nánar. Það er vel þekkt um allan heim að kettir sem leggjast út geta verið stórkostleg ógn gegn viðkvæmum vistkerfum. Kettir eru rosalega fær rándýr sem geta fjölgað sér nokkuð hratt. Samkvæmt Ágústi eru villtir kettir á Íslandi taldir vera um 3000 talsins. Það eru langt um fleiri en ég hefði giskað á. – Sú staðreynd myndi benda til þess að í átak þurfi að ráðast til þess að halda villikattastofninum niðri. Að lokum vil ég benda á að dýravermd er vandmeðfarið fyrirbæri. Vermdi maður t.d. ákveðið rándýr mun það bitna á þeim dýrum sem rándýrið hefur að bráð. Vermdi maður einungis bráðina getur henni offjölgað og það getur bitnað illa á vistkerfinu sem hún lifir í. Einnig getur vermdun bráðar leitt til fjölgunar rándýra sem að þá herja þá á önnur dýr sem einnig stóð til að vermda. Stór partur náttúrvermdar er að reyna að gæta jafnvægis í samspili tegundanna. En um leið er það afar náttúrulegt að vissar tegundir verði undir í samkeppninni og deyji út. Það er það sem Charles Darwin kallaði náttúruval. Hvar á maðurinn að grípa inní og hvar ekki? Við því eru engin einföld svör. En við deilum lífsrými okkar með ótal lifandi verum og við höfum valdið og þekkinguna til þess að velja hvaða verum við viljum gera hærra undir höfði og hverjum ekki. Höfundur greinarinnar er rithöfundur og meðlimur Framsóknarflokksins.
Skoðun Íþróttir fyrir öll, jöfnum og bætum leikinn Hólmfríður Sigþórsdóttir,Anna Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Nýr „loftslagsvænn“ iðnaður - neikvæð áhrif á lífríki og fiskveiðar Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar