Hættan af glæpum Guðmundur Steingrímsson skrifar 3. júní 2019 07:00 Ég ætla ekki að draga í efa þá niðurstöðu Ríkislögreglustjóra, sem embættið hefur nú opinberað með skýrslu, að íslensku samfélagi stafi gríðarleg hætta af skipulagðri glæpastarfsemi. Sjálfsagt hefur embættið mikið til síns mál. Einhverjir tugir, eða hundruð, glæpamanna starfa skipulega á Íslandi segir löggan, svindla á kerfum og sinna eftirspurn eftir ólöglegum varningi og þjónustu, aðallega eiturlyfjum, undirborguðu vinnuafli (þrælum) og vændi. Megi lögreglunni vegna sem allra best í að uppræta svona óáran og vísast er nokkuð til í því — þótt ég voni að það sé ekki eina ástæða skýrslunnar — að lögreglan þarf meira fé til þess arna. En sem sagt. Löggan segir þetta. Maður hlustar. Í kjölfarið vakna samt fjölmargar spurningar og vangaveltur fyrir svona óþolandi afstæðispésa eins og maður er, sífellt nöldrandi „en þetta“ og „en hitt“. Ég iða af spurningunum. Hvað á lögreglan við? Er Ísland hættulegt? Hvers eðlis er þessi vandi?Örugg veröld Nú er ég í útlöndum, búinn að ferðast með fjölskyldunni um lönd sem mörg hver hafa þannig orðspor hvað glæpi varðar að sumir vinir mínir héldu að við hjónin værum klikkuð að ætla að fara þangað með börnin. En við höfum ekki lent í neinu misjöfnu, aldrei fundið til óöryggis eða verið ógnað á nokkurn hátt. Við höfum bara kynnst góðu fólki. Og hvað er ég að segja með þessu? Jú, þrátt fyrir að í Kólumbíu, svo ég nefni dæmi, hafi ekkert mætt okkur nema elskulegheitin, þá vitum við auðvitað að í Kólumbíu er líka að finna einhverjar harðsvíruðustu glæpaklíkur jarðar, jafnvel verri en á Íslandi. Ein af uppgötvunum okkar á ferðalaginu er hins vegar sú að öryggi felst ekki bara í því hvernig heimurinn er heldur líka í því hvernig maður sjálfur hagar sér. Ef maður er ekki úti í botngötu klukkan tvö um nótt að sverma fyrir kaupum á ofskynjunarsveppum eða skannandi barina í leit að ódýru vinnuafli fyrir leynilegan námugröft, þá lendir maður ekki í miklu veseni. Ef maður sjálfur er varkár og lætur hjá líða að gera heimskulega hluti, þá er veröldin eins örugg og hún getur yfirleitt verið. Sama er væntanlega uppi á teningnum á Íslandi. Ef maður er ekki fáviti, svermandi fyrir vændi og ódýru vinnuafli, eða fastur í viðjum fíknar, þá er Ísland jafnvel enn öruggara en það raunverulega er samkvæmt öllum alþjóðlegum samanburði.Að uppræta undirheima Mig grunar að veröldin sé orðin þannig í mun meiri mæli en áður, að glæpirnir séu í glæpaheimum, en snerti minna aðra en þá sem lifa þar og hrærast, sem gerendur eða þolendur. Verkefnið er þar með að fækka þeim sem búa í glæpaheimum. Við eina brú í Kostaríka, þar sem gjarnan er hægt að sjá urmul af krókódílum, var áður mikið um smáglæpi. Verið var að brjótast inn í bíla fólks á meðan það glápti á krókódílana. Núna hins vegar er framtakssamt fólk farið að bjóða ferðamönnum að fylgjast með bílunum þeirra og taka örlítið gjald fyrir. Kannski eru þetta sömu menn og voru áður ræningjar. Þeir hafa séð meiri möguleika í þessu. Svipað er að gerast mjög víða held ég. Hagur fólks af því að ferðamenn séu öruggir er svo mikill, að rán og rupl eru álitin tilræði við samfélagið og sjálfa tekjulindina. Hér sést hið fornkveðna. Til þess að glíma við glæpi er ekki endilega besta lausnin að hella fé í lögregluna svo að hún geti komið bófum bak við lás og slá, þótt oft sé vissulega ærið tilefni til þess. Það gæti hins vegar orðið eilífðarbarátta. Ég held að viðureignin við glæpi hljóti alltaf að fela í sér hið margbrotna og erfiða verkefni að breyta samfélagi, hugsunarhætti, að opna augu. Ef eftirspurn fíkla er sinnt af öðrum en smyglurum — til dæmis meðferðarstofnunum — hverfur eftirspurnin á hinum ólöglega markaði. Glíman er við eftirspurnina, ekki framboðið. Ný hugsun breytir eðli verkefnisins.Máttur nýrrar nálgunar Í Kólumbíu var saminn friður við skæruliðasamtök byltingarsinna í sársaukafullu ferli sem þurfti mikið hugrekki. Þar með hættu skæruliðarnir að fjármagna starfsemi sína með eiturlyfjaframleiðslu og glæpum og bjóða núna frekar fram til þings, eins og menn gera á Íslandi og víðar. Í landinu ríkir langþráður friður. Enginn vill hverfa aftur til fyrri tíma. Barátta lögreglu og hers við skæruliðana skilaði engu. Það þurfti aðra hugsun. Því segi ég þetta og ég vona að lögreglan sé því að einhverju leyti sammála: Mesta hættan sem steðjar að samfélagi, svona glæpalega séð, er sú að glíman við glæpi verði einstrengingsleg, þvermóðskufull og laus við alla viðleitni til þess að skilja veröldina og leysa vandamálin með nýrri nálgun. Það er oft erfitt, en líklega skilar ekkert annað meiri árangri. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Birtist í Fréttablaðinu Guðmundur Steingrímsson Mest lesið Heilbrigðiskerfi Íslands - Tími fyrir lausnir! Victor Gudmundsson Skoðun Bréf frá móður Berglind Fríða Viggósdóttir Skoðun Forsetaframbjóðendur undir áhrifum Kremlverja? Bjarni Már Magnússon Skoðun Fjöldi fyrirtækja hætta með Rapyd Oddný Björg Rafnsdóttir Skoðun „Ég skal baka fyrir Gunnar en ég kýs Kristján“ Páll Magnússon Skoðun Fjallkonan nýja, hún Katrín Þorvaldur Logason Skoðun Forseti Íslands, Baldur Þórhallsson Friðrik Erlingsson Skoðun Sagan sem verður að segja Drífa Snædal Skoðun Njótum reynslu Katrínar Valgerður Bjarnadóttir Skoðun Vill ekki lengur íslenzkan her? Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon skrifar Skoðun Nýtt sveitarfélag Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Stafrænn ójöfnuður á upplýsingaöld Stella Samúelsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Varfærnisleg fagnaðarlæti Berglind Sunna Bragadóttir skrifar Skoðun „Ég skal baka fyrir Gunnar en ég kýs Kristján“ Páll Magnússon skrifar Skoðun Daðrað við sölu Björn Sævar Einarsson skrifar Skoðun Rannsóknir á söfnum skapa dýrmæta þekkingu Arndís Bergsdóttr skrifar Skoðun Sagan sem verður að segja Drífa Snædal skrifar Skoðun Nýsköpun innviða Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Fjöldi fyrirtækja hætta með Rapyd Oddný Björg Rafnsdóttir skrifar Skoðun Forsetaframbjóðendur undir áhrifum Kremlverja? Bjarni Már Magnússon skrifar Skoðun Bréf frá móður Berglind Fríða Viggósdóttir skrifar Skoðun Vill ekki lengur íslenzkan her? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hafa íslensk fjarskiptafélög málað sig út í horn? Aron Heiðar Steinsson skrifar Skoðun Á Ísland framtíð í NATO? Hilmar Þór Hilmarsson skrifar Skoðun Fjallkonan nýja, hún Katrín Þorvaldur Logason skrifar Skoðun Heilsa íslenskrar þjóðar, samofin framþróun í læknisfræði á Íslandi Theódór Skúli Sigurðsson skrifar Skoðun Njótum reynslu Katrínar Valgerður Bjarnadóttir skrifar Skoðun Katrínu á Bessastaði Brynja Þorbjörnsdóttir skrifar Skoðun Eru stjórnvöld að virða réttindi barna á flótta? Hópur fólks í ungmennaráði UNICEF á Íslandi skrifar Skoðun Forseti Íslands, Baldur Þórhallsson Friðrik Erlingsson skrifar Skoðun Algeng mistök við fasteignakaup og hvernig þú forðast þau Kristín Ósk Þórðardóttir skrifar Skoðun Er ungum mönnum sama um sjófólk? Kjartan Sveinn Guðmundsson skrifar Skoðun Þörfin fyrir heimilislækna Bjarni Jónsson skrifar Skoðun Um lýðræði — Þrjár spurningar til forsetaframbjóðenda Hjörtur Hjartarson skrifar Skoðun 30% kaupmáttaraukning með evru Guðmundur Ragnarsson skrifar Skoðun Halla Tómasdóttir yrði góður forseti Rannveig Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Forsetinn má ekki fara á taugum Gísli Jökull Gíslason skrifar Skoðun „Brandarinn er búinn!“ María Heba Þorkelsdóttir skrifar Skoðun Katrín kann sig Aðalheiður Björk Olgudóttir skrifar Sjá meira
Ég ætla ekki að draga í efa þá niðurstöðu Ríkislögreglustjóra, sem embættið hefur nú opinberað með skýrslu, að íslensku samfélagi stafi gríðarleg hætta af skipulagðri glæpastarfsemi. Sjálfsagt hefur embættið mikið til síns mál. Einhverjir tugir, eða hundruð, glæpamanna starfa skipulega á Íslandi segir löggan, svindla á kerfum og sinna eftirspurn eftir ólöglegum varningi og þjónustu, aðallega eiturlyfjum, undirborguðu vinnuafli (þrælum) og vændi. Megi lögreglunni vegna sem allra best í að uppræta svona óáran og vísast er nokkuð til í því — þótt ég voni að það sé ekki eina ástæða skýrslunnar — að lögreglan þarf meira fé til þess arna. En sem sagt. Löggan segir þetta. Maður hlustar. Í kjölfarið vakna samt fjölmargar spurningar og vangaveltur fyrir svona óþolandi afstæðispésa eins og maður er, sífellt nöldrandi „en þetta“ og „en hitt“. Ég iða af spurningunum. Hvað á lögreglan við? Er Ísland hættulegt? Hvers eðlis er þessi vandi?Örugg veröld Nú er ég í útlöndum, búinn að ferðast með fjölskyldunni um lönd sem mörg hver hafa þannig orðspor hvað glæpi varðar að sumir vinir mínir héldu að við hjónin værum klikkuð að ætla að fara þangað með börnin. En við höfum ekki lent í neinu misjöfnu, aldrei fundið til óöryggis eða verið ógnað á nokkurn hátt. Við höfum bara kynnst góðu fólki. Og hvað er ég að segja með þessu? Jú, þrátt fyrir að í Kólumbíu, svo ég nefni dæmi, hafi ekkert mætt okkur nema elskulegheitin, þá vitum við auðvitað að í Kólumbíu er líka að finna einhverjar harðsvíruðustu glæpaklíkur jarðar, jafnvel verri en á Íslandi. Ein af uppgötvunum okkar á ferðalaginu er hins vegar sú að öryggi felst ekki bara í því hvernig heimurinn er heldur líka í því hvernig maður sjálfur hagar sér. Ef maður er ekki úti í botngötu klukkan tvö um nótt að sverma fyrir kaupum á ofskynjunarsveppum eða skannandi barina í leit að ódýru vinnuafli fyrir leynilegan námugröft, þá lendir maður ekki í miklu veseni. Ef maður sjálfur er varkár og lætur hjá líða að gera heimskulega hluti, þá er veröldin eins örugg og hún getur yfirleitt verið. Sama er væntanlega uppi á teningnum á Íslandi. Ef maður er ekki fáviti, svermandi fyrir vændi og ódýru vinnuafli, eða fastur í viðjum fíknar, þá er Ísland jafnvel enn öruggara en það raunverulega er samkvæmt öllum alþjóðlegum samanburði.Að uppræta undirheima Mig grunar að veröldin sé orðin þannig í mun meiri mæli en áður, að glæpirnir séu í glæpaheimum, en snerti minna aðra en þá sem lifa þar og hrærast, sem gerendur eða þolendur. Verkefnið er þar með að fækka þeim sem búa í glæpaheimum. Við eina brú í Kostaríka, þar sem gjarnan er hægt að sjá urmul af krókódílum, var áður mikið um smáglæpi. Verið var að brjótast inn í bíla fólks á meðan það glápti á krókódílana. Núna hins vegar er framtakssamt fólk farið að bjóða ferðamönnum að fylgjast með bílunum þeirra og taka örlítið gjald fyrir. Kannski eru þetta sömu menn og voru áður ræningjar. Þeir hafa séð meiri möguleika í þessu. Svipað er að gerast mjög víða held ég. Hagur fólks af því að ferðamenn séu öruggir er svo mikill, að rán og rupl eru álitin tilræði við samfélagið og sjálfa tekjulindina. Hér sést hið fornkveðna. Til þess að glíma við glæpi er ekki endilega besta lausnin að hella fé í lögregluna svo að hún geti komið bófum bak við lás og slá, þótt oft sé vissulega ærið tilefni til þess. Það gæti hins vegar orðið eilífðarbarátta. Ég held að viðureignin við glæpi hljóti alltaf að fela í sér hið margbrotna og erfiða verkefni að breyta samfélagi, hugsunarhætti, að opna augu. Ef eftirspurn fíkla er sinnt af öðrum en smyglurum — til dæmis meðferðarstofnunum — hverfur eftirspurnin á hinum ólöglega markaði. Glíman er við eftirspurnina, ekki framboðið. Ný hugsun breytir eðli verkefnisins.Máttur nýrrar nálgunar Í Kólumbíu var saminn friður við skæruliðasamtök byltingarsinna í sársaukafullu ferli sem þurfti mikið hugrekki. Þar með hættu skæruliðarnir að fjármagna starfsemi sína með eiturlyfjaframleiðslu og glæpum og bjóða núna frekar fram til þings, eins og menn gera á Íslandi og víðar. Í landinu ríkir langþráður friður. Enginn vill hverfa aftur til fyrri tíma. Barátta lögreglu og hers við skæruliðana skilaði engu. Það þurfti aðra hugsun. Því segi ég þetta og ég vona að lögreglan sé því að einhverju leyti sammála: Mesta hættan sem steðjar að samfélagi, svona glæpalega séð, er sú að glíman við glæpi verði einstrengingsleg, þvermóðskufull og laus við alla viðleitni til þess að skilja veröldina og leysa vandamálin með nýrri nálgun. Það er oft erfitt, en líklega skilar ekkert annað meiri árangri.
Skoðun Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon skrifar
Skoðun Heilsa íslenskrar þjóðar, samofin framþróun í læknisfræði á Íslandi Theódór Skúli Sigurðsson skrifar
Skoðun Eru stjórnvöld að virða réttindi barna á flótta? Hópur fólks í ungmennaráði UNICEF á Íslandi skrifar
Skoðun Algeng mistök við fasteignakaup og hvernig þú forðast þau Kristín Ósk Þórðardóttir skrifar