Gagnaleki Magnús Guðmundsson skrifar 20. nóvember 2017 07:00 Aðgengi fjölmiðla að upplýsingum og ábyrg meðhöndlun þeirra er lykilforsenda starfhæfs lýðræðis. Ríki sem stýra upplýsingum út frá hagsmunum valdhafa, útvalinna stétta, fyrirtækja og einstaklinga og beina þeim upplýsingum í gegnum þeim þjónkandi fjölmiðla eru einfaldlega spillt. Markmið slíkra aðgerða er alltaf að vera að villa um fyrir kjósendum eða leyna þá sannleikanum og hafa þannig óeðlileg áhrif á framgang lýðræðisins. Síðastliðinn laugardag birti Morgunblaðið hið margfræga símtal Geirs H. Haarde, þáverandi forsætisráðherra, og Davíðs Oddssonar, þáverandi formanns bankastjórnar Seðlabanka Íslands en núverandi ritstjóra þessa sama fjölmiðils. Í símtalinu kemur fram það sem reyndist vera vond ákvarðanataka tveggja manna og átti eftir að verða þjóðinni dýr en þrátt fyrir allt er það ekki stóra málið. Stóra málið er að samtalið skuli birt nú og með þessum hætti. Íslenskir fjölmiðlar hafa lengi kallað eftir því að þetta mikilvæga samtal verði birt almenningi. Enginn fjölmiðill hefur sótt það af viðlíka eftirfylgni og vefmiðillinn Kjarninn og það jafnvel með því að stefna Seðlabankanum með tilheyrandi kostnaði. Eftirfylgni Kjarnans ber með sér skýran vilja til þess að upplýsa þjóðina að fullu um það hvað gerðist í efnahagshruninu en hún felur líka í sér þá staðreynd að upplýsingar á borð við umrætt samtal eru verðmæti. Í þessu tilviki verðmæti sem Seðlabanki Íslands var reiðubúinn til þess að verja fyrir dómstólum með tilheyrandi kostnaði. Morgunblaðið hefur hvorki falast eftir afriti af umræddu samtali frá Seðlabankanum né fengið það afhent. Því er óhjákvæmilegt annað en að álykta að ritstjóri Morgunblaðsins hafi haft það á brott með sér með ólögmætum hætti – gögn tilheyra stofnunum og fyrirtækjum en ekki starfsmönnum – þegar hann var rekinn frá SÍ. Birting samtalsins nú veldur Kjarnanum fjárhagstjóni en staðfestir líka svo ekki verður um villst að valdhafar á borð við Davíð Oddsson eru reiðbúnir til þess að stýra upplýsingum eftir eigin hagsmunum fremur en almennings. Veita kjósendum upplýsingar eftir hentistefnu og óumflýjanlegri nauðsyn fremur en opinni og ábyrgri upplýsingastefnu. Að samtalið skuli dúkka upp í Morgunblaðinu á þessum tíma og með þessum hætti, án allrar staðfestingar um að það sé birt í heild sinni eða rétt með farið, er einstakt dæmi um gagnaleka í íslenskri stjórnsýslu. Gagnalekar sem hafa þann tilgang að upplýsa almenning um sitthvað misjafnt, jafnvel lögbrot, í störfum og fjármálum ráða- og efnamanna hafa löngu sannað mikilvægi sitt fyrir framgang lýðræðisins. En að hafa á brott með sér upplýsingar frá ríkisstofnun, þegar viðkomandi er sagt upp störfum, til þess að nýta þær upplýsingar svo eftir hentugleika jafnvel mörgum árum síðar, er eitthvað allt annað. Eitthvað sem hvorki Seðlabankinn né íslenskir kjósendur eiga lengur að þurfa að þola af völdum hinna yfirgangssömu sérhagsmunaafla sem of lengi hafa hér svo gott sem öllu ráðið. Það er mál að linni.Leiðarinn birtist fyrst í Fréttablaðinu 20. nóvember. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Magnús Guðmundsson Skoðun Mest lesið Ef Veðurstofan spáði vitlausu veðri í 40 ár, væri það bara í lagi? Björn Ólafsson Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson Skoðun Hægri sósíalismi Jón Ingi Hákonarson Skoðun Sjókvíaeldi á Íslandi fjarstýrt með gervigreind frá Noregi Ingólfur Ásgeirsson Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir Skoðun Málfrelsi og mörk þess á vettvangi lýðræðisins Helga Vala Helgadóttir Skoðun Það sem ekki má segja um það sem enginn vill sjá Viðar Hreinsson Skoðun Um þjóð og ríki Gauti Kristmannsson Skoðun Stjórnarandstaðan er vannýtt auðlind Jón Daníelsson Skoðun
Aðgengi fjölmiðla að upplýsingum og ábyrg meðhöndlun þeirra er lykilforsenda starfhæfs lýðræðis. Ríki sem stýra upplýsingum út frá hagsmunum valdhafa, útvalinna stétta, fyrirtækja og einstaklinga og beina þeim upplýsingum í gegnum þeim þjónkandi fjölmiðla eru einfaldlega spillt. Markmið slíkra aðgerða er alltaf að vera að villa um fyrir kjósendum eða leyna þá sannleikanum og hafa þannig óeðlileg áhrif á framgang lýðræðisins. Síðastliðinn laugardag birti Morgunblaðið hið margfræga símtal Geirs H. Haarde, þáverandi forsætisráðherra, og Davíðs Oddssonar, þáverandi formanns bankastjórnar Seðlabanka Íslands en núverandi ritstjóra þessa sama fjölmiðils. Í símtalinu kemur fram það sem reyndist vera vond ákvarðanataka tveggja manna og átti eftir að verða þjóðinni dýr en þrátt fyrir allt er það ekki stóra málið. Stóra málið er að samtalið skuli birt nú og með þessum hætti. Íslenskir fjölmiðlar hafa lengi kallað eftir því að þetta mikilvæga samtal verði birt almenningi. Enginn fjölmiðill hefur sótt það af viðlíka eftirfylgni og vefmiðillinn Kjarninn og það jafnvel með því að stefna Seðlabankanum með tilheyrandi kostnaði. Eftirfylgni Kjarnans ber með sér skýran vilja til þess að upplýsa þjóðina að fullu um það hvað gerðist í efnahagshruninu en hún felur líka í sér þá staðreynd að upplýsingar á borð við umrætt samtal eru verðmæti. Í þessu tilviki verðmæti sem Seðlabanki Íslands var reiðubúinn til þess að verja fyrir dómstólum með tilheyrandi kostnaði. Morgunblaðið hefur hvorki falast eftir afriti af umræddu samtali frá Seðlabankanum né fengið það afhent. Því er óhjákvæmilegt annað en að álykta að ritstjóri Morgunblaðsins hafi haft það á brott með sér með ólögmætum hætti – gögn tilheyra stofnunum og fyrirtækjum en ekki starfsmönnum – þegar hann var rekinn frá SÍ. Birting samtalsins nú veldur Kjarnanum fjárhagstjóni en staðfestir líka svo ekki verður um villst að valdhafar á borð við Davíð Oddsson eru reiðbúnir til þess að stýra upplýsingum eftir eigin hagsmunum fremur en almennings. Veita kjósendum upplýsingar eftir hentistefnu og óumflýjanlegri nauðsyn fremur en opinni og ábyrgri upplýsingastefnu. Að samtalið skuli dúkka upp í Morgunblaðinu á þessum tíma og með þessum hætti, án allrar staðfestingar um að það sé birt í heild sinni eða rétt með farið, er einstakt dæmi um gagnaleka í íslenskri stjórnsýslu. Gagnalekar sem hafa þann tilgang að upplýsa almenning um sitthvað misjafnt, jafnvel lögbrot, í störfum og fjármálum ráða- og efnamanna hafa löngu sannað mikilvægi sitt fyrir framgang lýðræðisins. En að hafa á brott með sér upplýsingar frá ríkisstofnun, þegar viðkomandi er sagt upp störfum, til þess að nýta þær upplýsingar svo eftir hentugleika jafnvel mörgum árum síðar, er eitthvað allt annað. Eitthvað sem hvorki Seðlabankinn né íslenskir kjósendur eiga lengur að þurfa að þola af völdum hinna yfirgangssömu sérhagsmunaafla sem of lengi hafa hér svo gott sem öllu ráðið. Það er mál að linni.Leiðarinn birtist fyrst í Fréttablaðinu 20. nóvember.
„Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann Skoðun
Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson Skoðun
„Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann Skoðun
Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson Skoðun