Ranghugmyndir yfirvalda um rjúpnaveiði Dúi J. Landmark. skrifar 18. desember 2012 06:00 Nú er rjúpnaveiðitímabili þessa árs lokið, og full ástæða er til að fjalla um þá afleitu stöðu sem komin er upp varðandi rjúpnaveiðar eftir að umhverfisráðherra setti á nýja reglugerð fyrir tveimur árum. Þessi reglugerð heimilar veiðar í 9 daga sem dreifast á fjórar helgar á ári, frá lokum október til loka nóvember. Skemmst er að segja frá því að við gerð hennar virðist hafa algjörlega gleymst að gera ráð fyrir og taka tillit til hluta eins og íslensks veðurfars, öryggis veiðimanna, veiðiálags og mikilvægi þeirrar upplifunar sem rjúpnaveiðar hafa fyrir veiðimenn. Til samanburðar er vert að hafa í huga að lengst af mátti veiða rjúpu frá 15. október til 22. desember, eða 69 daga samtals, og gilti það fyrirkomulag áratugum saman. Rjúpnaveiði var síðan bönnuð með öllu árin 2003 og 2004, og þegar veiði var leyfð aftur 2005 voru leyfðir veiðidagar 47 talsins, 2006 hafði þeim fækkað í 26, og niður í 18 daga 2010. Á þessu ári og 2011 voru leyfðir veiðidagar síðan einungis 9. Talið er að milli fimm til sex þúsund Íslendingar gangi til rjúpna að jafnaði. Þar má finna Íslendinga úr öllum aldurshópum, landsfjórðungum og starfsstéttum, og sú jákvæða þróun hefur átt sér stað að fleiri konur ganga nú til rjúpna en áður. Allir eru sammála um nauðsyn þess, ekki síst veiðimenn, að búa svo í haginn að rjúpnaveiðar verði sjálfbærar í ókominni framtíð. En hlutverk umhverfisráðherra er ekki einungis að banna veiðar, loka svæðum og takmarka aðgang. Sá eða sú sem situr á þeim ráðherrastóli ber líka ábyrgð gagnvart þegnum landsins, að þeir eigi möguleika á því að njóta landsins og náttúrunnar á sem fjölbreytilegastan og ríkulegastan hátt. Það verður ekki gert með reglugerðum eins og þeim sem nú er í gildi um rjúpnaveiðar. Hið sama má segja um mjög svo umdeilanlega skerðingu á leyfðum dögum til svartfuglaveiða sem umhverfisráðherra ákvað síðasta vor, en látum það liggja milli hluta að sinni. Það er vitað að stór hluti rjúpuunga drepst í fyrstu slagviðrum haustsins og vetrarins, og að þeir fuglar sem ná að lifa fram í nóvember eru því mikilvægir fyrir stofninn þar sem þeir koma til með að sjá um endurnýjun hans að vori. En í stað þess að leyfa veiðar fyrr á haustin, og að hluti þeirra fugla sem drepast af náttúrulegum orsökum nýtist þar með á jólaborð landsmanna, virðist umhverfisráðuneytinu og Umhverfisstofnun mikilvægara að refur og minkur fái að ganga í það hlaðborð þó að vitað sé að þeir stofnar lifi góðu lífi, og þá sérstaklega refurinn. Því miður virðast þeir sem sömdu umrædda reglugerð ekki gera sér vel grein fyrir því að íslensk vetrarveður eru válynd, og á köflum beinlínis hættuleg. Tíðarfar í haust var með þeim hætti að einungis fáir dagar af þeim níu sem voru stýfðir úr hnefa nýttust til veiða. Daginn er tekið að stytta allverulega á þessum árstíma, og það eru fáir klukkutímar af dagsbirtu sem nýtast þá daga sem gefur til veiða. Það munar stórlega að halda til fjalla um miðjan október eða í lok nóvember hvað lengd dags varðar. Með slíkri reglugerð er því ekki einungis verið að skemma upplifun þeirra sem halda til veiða, heldur er beinlínis verið að gera veiðarnar mikið hættulegri en nauðsyn ber til. Íslensk náttúra og íslenskt veðurfar eru nógu varasöm ein og sér án þess verið sé að auka hættuna með naumt skömmtuðum reglugerðum, og þeir sem það gera bera í raun þunga ábyrgð. En veiðimenn og konur halda samt sem áður af stað til veiða, jólarjúpan er mikilvægur hluti af jólahaldi á mörgum íslenskum heimilum. Oft hefur verið sagt að stýring á dýravernd og veiðum á Íslandi stýrist meira af tilfinningum en skynsemi og vísindalegum rökum, og má benda á mörg dæmi þess. En það eru ekki bara þeir sem vilja banna allar veiðar sem hafa tilfinningar, veiðimenn hafa þær líka, upplifunin við veiðar er þeim dýrmæt. Ekki má gleyma því að þegar svo fáir dagar eru til ráðstöfunar verður veiðiálag mjög mikið á þeim svæðum sem aðgengileg eru veiðimönnum hverju sinni. Svo mikið að margir þurfa frá að hverfa. Þeir breyta því sínum áætlunum, og freistast jafnvel í framhaldi af því til að fara inn á svæði eða einkalönd þar sem veiði er bönnuð. Núgildandi reglugerð minnkar ekki veiðiálag eins og henni var ætlað að gera. Hún takmarkar aðgengi að rjúpnaveiði, dregur stórlega úr ánægjunni við hana og gerir hana hættulega og erfiða. Hvað veldur slíku viðhorfi, slíkum hugsunarhætti? Ekki ætla ég þeim sem að þessari reglugerð standa annað en að vera vel meinandi gangvart þeim fimm til sex þúsund manns sem stunda rjúpnaveiðar. Hinsvegar er ég ekki viss um að þau þekki rjúpnaveiðar af eigin raun og beri skynbragð á hvernig þær ganga fyrir sig. Frásagnir af rjúpnaveiði, og reyndar allri veiði eru mjög oft tröllasögur af magnveiði, fleiri hundruðum rjúpna, vel er lagt í og kryddað. En veruleikinn er oftast allt annar, hinn almenni íslenski rjúpnaveiðimaður hefur það eitt að markmiði að veiða í jólamatinn fyrir fjölskylduna, flestir þurfa 5-20 rjúpur til að uppfylla þær þarfir, meðalveiði á hvern veiðimann er oftast um 7 rjúpur samkvæmt skráningum. Vissulega eru til magnveiðimenn, en með breyttum viðhorfum hefur þeim farið ört fækkandi. Með sölubanninu sem var sett á fyrir nokkrum árum var blessunarlega tekið fyrir sölu á rjúpu og þar með fyrir magnveiðina að mestu, og er sú ráðstöfun eitt af því fáa skynsamlega sem yfirvöld hafa gert í þessum málum á síðustu árum. Ég hef gengið til rjúpna síðan á unglingsaldri, og eins og við er að búast hef ég heyrt ógrynni af veiðisögum á þeim tíma og spjallað við hundruð veiðimanna um veiði og afla. Ég man eftir 6 veiðimönnum sem sögðu frá mikilli veiði, svokallaðri magnveiði, við skulum gefa okkur að allt yfir 20 fuglar á dag sé magnveiði. Ég er viss um að ekki séu allir sammála þeirri skilgreiningu. En þetta eru sögurnar sem lifa og berast manna á milli. Hinir dagarnir gleymast, ekki er sagt frá þeim skiptum þegar labbað er frá sólarupprás fram í myrkur í erfiðu færi og leiðindaveðri, og afraksturinn lítill sem enginn. Það þekkja allir sem veitt hafa rjúpu að sjá fugla taka sig upp löngu áður en komið er í færi og renna sér yfir í næsta dal án þess að veiðimaðurinn eigi minnsta möguleika. Það virðist algengur misskilningur að veiðimenn haldi af stað, finni rjúpurnar þar sem þær sitja spakar og stilltar og bíði eftir veiðimanninum. Líklega er þetta viðhorf tilkomið vegna þess hvað rjúpur sem hafa gert sig heimakomnar í kringum byggð eru oft gæfar, en það er langt, raunar mjög langt frá raunveruleikanum þegar komið er á veiðislóð. Hinn almenni veiðimaður leggur mikið á sig til að ná í sínar jólarjúpur, tíma, fjárútlát og mikla líkamlega áreynslu. Því er mikið haft fyrir þeim jólarjúpum sem skila sér á hans borð, og þeir sem fá að njóta kunna að meta bráðina að verðleikum. Það eru því tilmæli mín til umhverfisráðherra, Svandísar Svavarsdóttur, að endurskoða sem fyrst núgildandi reglugerð, og um leið sína afstöðu til veiði og veiðimanna. Hennar hlutverk er ekki að banna, loka og takmarka, heldur horfa á stóru myndina, hlusta á þá sem vilja fá að njóta gæða fallega landsins okkar og vilja að komandi kynslóðir geti það líka. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skoðanir Mest lesið Hvernig vogar þú þér að gera grín að Möggu Stínu? Elliði Vignisson Skoðun Rúmfatalagerinn, ekki fyrir alla! Ragnar Gunnarsson Skoðun Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson Skoðun Kópavogsmódelið Ragnheiður Ósk Jensdóttir Skoðun Er edrúlífið æðislegt? Jakob Smári Magnússon Skoðun Sterkari saman – geðheilsa er mannréttindi allra Halldóra Jónsdóttir,Halldóra Víðisdóttir,Júlíana Guðrún Þórðardóttir Skoðun Ráðgátan um RÚV Helgi Brynjarsson Skoðun Ísland þarf engan sérdíl Magnús Árni Skjöld Magnússon Skoðun Í örugga höfn! Örlygur Hnefill Örlygsson,Bergur Elías Ágústsson Skoðun Flækjustig í skjóli einföldunar Kolbrún Georgsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Eflum geðheilsu alla daga Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Getur fólk með gigt látið drauma sína rætast? Hrönn Stefánsdóttir skrifar Skoðun Réttlæti hins sterka. Hvernig hinn sterki getur unnið nánast öll dómsmál Jörgen Ingimar Hansson skrifar Skoðun Við sem lifum með POTS höfum verið yfirgefin af kerfinu Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar Skoðun Drifkraftur bata – Alþjóðlegi geðheilbrigðisdagurinn Sigríður Ásta Hauksdóttir skrifar Skoðun Lordinn lýgur! Andrés Pétursson skrifar Skoðun Það er ekki hægt að þykjast með líf barnanna okkar Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Í örugga höfn! Örlygur Hnefill Örlygsson,Bergur Elías Ágústsson skrifar Skoðun Reykjavíkurmódelið er skref í rétta átt – fyrir börnin og starfsfólkið Bozena Raczkowska skrifar Skoðun Varasjóður eða hefðbundið styrkjakerfi? Birgitta Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Geðheilsa á tímum óvissu og áskorana María Heimisdóttir skrifar Skoðun Kópavogsmódelið Ragnheiður Ósk Jensdóttir skrifar Skoðun Villta vestur ólöglegra veðmálaauglýsinga á Íslandi Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Sterkari saman – geðheilsa er mannréttindi allra Halldóra Jónsdóttir,Halldóra Víðisdóttir,Júlíana Guðrún Þórðardóttir skrifar Skoðun Ísland þarf engan sérdíl Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Er edrúlífið æðislegt? Jakob Smári Magnússon skrifar Skoðun Rúmfatalagerinn, ekki fyrir alla! Ragnar Gunnarsson skrifar Skoðun Að gera ráð fyrir frelsi Birgir Orri Ásgrímsson skrifar Skoðun Að þekkja sín takmörk Heiðar Guðjónsson skrifar Skoðun Gervigreind og dómgreind Henry Alexander Henrysson skrifar Skoðun Fjárfesting í réttindum barna bætir fjárhag sveitarfélaga Marín Rós Eyjólfsdóttir skrifar Skoðun Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson skrifar Skoðun Alþjóða geðheilbrigðisdagurinn – réttur til réttrar meðferðar Pétur Maack Þorsteinsson skrifar Skoðun Á að takmarka samfélagsmiðlanotkun barna? María Rut Kristinsdóttir skrifar Skoðun Hvernig vogar þú þér að gera grín að Möggu Stínu? Elliði Vignisson skrifar Skoðun Hvað er í gangi? Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Lausnir í leikskólamálum Kristín Thoroddsen skrifar Skoðun Hjálpum fólki að eignast börn Hildur Sverrisdóttir skrifar Skoðun Ráðgátan um RÚV Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Hvetjandi refsing Reykjavíkurborgar Halla Gunnarsdóttir skrifar Sjá meira
Nú er rjúpnaveiðitímabili þessa árs lokið, og full ástæða er til að fjalla um þá afleitu stöðu sem komin er upp varðandi rjúpnaveiðar eftir að umhverfisráðherra setti á nýja reglugerð fyrir tveimur árum. Þessi reglugerð heimilar veiðar í 9 daga sem dreifast á fjórar helgar á ári, frá lokum október til loka nóvember. Skemmst er að segja frá því að við gerð hennar virðist hafa algjörlega gleymst að gera ráð fyrir og taka tillit til hluta eins og íslensks veðurfars, öryggis veiðimanna, veiðiálags og mikilvægi þeirrar upplifunar sem rjúpnaveiðar hafa fyrir veiðimenn. Til samanburðar er vert að hafa í huga að lengst af mátti veiða rjúpu frá 15. október til 22. desember, eða 69 daga samtals, og gilti það fyrirkomulag áratugum saman. Rjúpnaveiði var síðan bönnuð með öllu árin 2003 og 2004, og þegar veiði var leyfð aftur 2005 voru leyfðir veiðidagar 47 talsins, 2006 hafði þeim fækkað í 26, og niður í 18 daga 2010. Á þessu ári og 2011 voru leyfðir veiðidagar síðan einungis 9. Talið er að milli fimm til sex þúsund Íslendingar gangi til rjúpna að jafnaði. Þar má finna Íslendinga úr öllum aldurshópum, landsfjórðungum og starfsstéttum, og sú jákvæða þróun hefur átt sér stað að fleiri konur ganga nú til rjúpna en áður. Allir eru sammála um nauðsyn þess, ekki síst veiðimenn, að búa svo í haginn að rjúpnaveiðar verði sjálfbærar í ókominni framtíð. En hlutverk umhverfisráðherra er ekki einungis að banna veiðar, loka svæðum og takmarka aðgang. Sá eða sú sem situr á þeim ráðherrastóli ber líka ábyrgð gagnvart þegnum landsins, að þeir eigi möguleika á því að njóta landsins og náttúrunnar á sem fjölbreytilegastan og ríkulegastan hátt. Það verður ekki gert með reglugerðum eins og þeim sem nú er í gildi um rjúpnaveiðar. Hið sama má segja um mjög svo umdeilanlega skerðingu á leyfðum dögum til svartfuglaveiða sem umhverfisráðherra ákvað síðasta vor, en látum það liggja milli hluta að sinni. Það er vitað að stór hluti rjúpuunga drepst í fyrstu slagviðrum haustsins og vetrarins, og að þeir fuglar sem ná að lifa fram í nóvember eru því mikilvægir fyrir stofninn þar sem þeir koma til með að sjá um endurnýjun hans að vori. En í stað þess að leyfa veiðar fyrr á haustin, og að hluti þeirra fugla sem drepast af náttúrulegum orsökum nýtist þar með á jólaborð landsmanna, virðist umhverfisráðuneytinu og Umhverfisstofnun mikilvægara að refur og minkur fái að ganga í það hlaðborð þó að vitað sé að þeir stofnar lifi góðu lífi, og þá sérstaklega refurinn. Því miður virðast þeir sem sömdu umrædda reglugerð ekki gera sér vel grein fyrir því að íslensk vetrarveður eru válynd, og á köflum beinlínis hættuleg. Tíðarfar í haust var með þeim hætti að einungis fáir dagar af þeim níu sem voru stýfðir úr hnefa nýttust til veiða. Daginn er tekið að stytta allverulega á þessum árstíma, og það eru fáir klukkutímar af dagsbirtu sem nýtast þá daga sem gefur til veiða. Það munar stórlega að halda til fjalla um miðjan október eða í lok nóvember hvað lengd dags varðar. Með slíkri reglugerð er því ekki einungis verið að skemma upplifun þeirra sem halda til veiða, heldur er beinlínis verið að gera veiðarnar mikið hættulegri en nauðsyn ber til. Íslensk náttúra og íslenskt veðurfar eru nógu varasöm ein og sér án þess verið sé að auka hættuna með naumt skömmtuðum reglugerðum, og þeir sem það gera bera í raun þunga ábyrgð. En veiðimenn og konur halda samt sem áður af stað til veiða, jólarjúpan er mikilvægur hluti af jólahaldi á mörgum íslenskum heimilum. Oft hefur verið sagt að stýring á dýravernd og veiðum á Íslandi stýrist meira af tilfinningum en skynsemi og vísindalegum rökum, og má benda á mörg dæmi þess. En það eru ekki bara þeir sem vilja banna allar veiðar sem hafa tilfinningar, veiðimenn hafa þær líka, upplifunin við veiðar er þeim dýrmæt. Ekki má gleyma því að þegar svo fáir dagar eru til ráðstöfunar verður veiðiálag mjög mikið á þeim svæðum sem aðgengileg eru veiðimönnum hverju sinni. Svo mikið að margir þurfa frá að hverfa. Þeir breyta því sínum áætlunum, og freistast jafnvel í framhaldi af því til að fara inn á svæði eða einkalönd þar sem veiði er bönnuð. Núgildandi reglugerð minnkar ekki veiðiálag eins og henni var ætlað að gera. Hún takmarkar aðgengi að rjúpnaveiði, dregur stórlega úr ánægjunni við hana og gerir hana hættulega og erfiða. Hvað veldur slíku viðhorfi, slíkum hugsunarhætti? Ekki ætla ég þeim sem að þessari reglugerð standa annað en að vera vel meinandi gangvart þeim fimm til sex þúsund manns sem stunda rjúpnaveiðar. Hinsvegar er ég ekki viss um að þau þekki rjúpnaveiðar af eigin raun og beri skynbragð á hvernig þær ganga fyrir sig. Frásagnir af rjúpnaveiði, og reyndar allri veiði eru mjög oft tröllasögur af magnveiði, fleiri hundruðum rjúpna, vel er lagt í og kryddað. En veruleikinn er oftast allt annar, hinn almenni íslenski rjúpnaveiðimaður hefur það eitt að markmiði að veiða í jólamatinn fyrir fjölskylduna, flestir þurfa 5-20 rjúpur til að uppfylla þær þarfir, meðalveiði á hvern veiðimann er oftast um 7 rjúpur samkvæmt skráningum. Vissulega eru til magnveiðimenn, en með breyttum viðhorfum hefur þeim farið ört fækkandi. Með sölubanninu sem var sett á fyrir nokkrum árum var blessunarlega tekið fyrir sölu á rjúpu og þar með fyrir magnveiðina að mestu, og er sú ráðstöfun eitt af því fáa skynsamlega sem yfirvöld hafa gert í þessum málum á síðustu árum. Ég hef gengið til rjúpna síðan á unglingsaldri, og eins og við er að búast hef ég heyrt ógrynni af veiðisögum á þeim tíma og spjallað við hundruð veiðimanna um veiði og afla. Ég man eftir 6 veiðimönnum sem sögðu frá mikilli veiði, svokallaðri magnveiði, við skulum gefa okkur að allt yfir 20 fuglar á dag sé magnveiði. Ég er viss um að ekki séu allir sammála þeirri skilgreiningu. En þetta eru sögurnar sem lifa og berast manna á milli. Hinir dagarnir gleymast, ekki er sagt frá þeim skiptum þegar labbað er frá sólarupprás fram í myrkur í erfiðu færi og leiðindaveðri, og afraksturinn lítill sem enginn. Það þekkja allir sem veitt hafa rjúpu að sjá fugla taka sig upp löngu áður en komið er í færi og renna sér yfir í næsta dal án þess að veiðimaðurinn eigi minnsta möguleika. Það virðist algengur misskilningur að veiðimenn haldi af stað, finni rjúpurnar þar sem þær sitja spakar og stilltar og bíði eftir veiðimanninum. Líklega er þetta viðhorf tilkomið vegna þess hvað rjúpur sem hafa gert sig heimakomnar í kringum byggð eru oft gæfar, en það er langt, raunar mjög langt frá raunveruleikanum þegar komið er á veiðislóð. Hinn almenni veiðimaður leggur mikið á sig til að ná í sínar jólarjúpur, tíma, fjárútlát og mikla líkamlega áreynslu. Því er mikið haft fyrir þeim jólarjúpum sem skila sér á hans borð, og þeir sem fá að njóta kunna að meta bráðina að verðleikum. Það eru því tilmæli mín til umhverfisráðherra, Svandísar Svavarsdóttur, að endurskoða sem fyrst núgildandi reglugerð, og um leið sína afstöðu til veiði og veiðimanna. Hennar hlutverk er ekki að banna, loka og takmarka, heldur horfa á stóru myndina, hlusta á þá sem vilja fá að njóta gæða fallega landsins okkar og vilja að komandi kynslóðir geti það líka.
Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson Skoðun
Sterkari saman – geðheilsa er mannréttindi allra Halldóra Jónsdóttir,Halldóra Víðisdóttir,Júlíana Guðrún Þórðardóttir Skoðun
Skoðun Réttlæti hins sterka. Hvernig hinn sterki getur unnið nánast öll dómsmál Jörgen Ingimar Hansson skrifar
Skoðun Við sem lifum með POTS höfum verið yfirgefin af kerfinu Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar
Skoðun Reykjavíkurmódelið er skref í rétta átt – fyrir börnin og starfsfólkið Bozena Raczkowska skrifar
Skoðun Sterkari saman – geðheilsa er mannréttindi allra Halldóra Jónsdóttir,Halldóra Víðisdóttir,Júlíana Guðrún Þórðardóttir skrifar
Skoðun Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson skrifar
Skoðun Alþjóða geðheilbrigðisdagurinn – réttur til réttrar meðferðar Pétur Maack Þorsteinsson skrifar
Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson Skoðun
Sterkari saman – geðheilsa er mannréttindi allra Halldóra Jónsdóttir,Halldóra Víðisdóttir,Júlíana Guðrún Þórðardóttir Skoðun