Örsaga um hernaðarmeðvirkni Kristinn Schram skrifar 22. nóvember 2012 06:00 Það er erfitt að setja sig í spor þeirra sem nú verða fyrir sprengjuregni Ísraela á Gaza. Í Palestínu hafa heilu kynslóðirnar alist upp við stríðsástand og hersetu Ísraela með ríkulegum stuðningi Bandaríkjastjórnar. Þótt ekki sé það samanburðarhæft bjuggu margar kynslóðir Íslendinga, stærstan hluta ævi sinnar, við bandarískt setulið. Keflavíkursamningur, inngangan í Atlantshafsbandalagið og óeirðir við Alþingi marka upphaf þess tíma. Þau hægri öfl sem að því stóðu urðu fyrir allnokkrum skakkaföllum í hruninu 2008. Sá atburður kallar fram í hugann myndir af þéttklæddri þyrpingu við alþingishúsið, pönnuslátt, ilminn af brennandi norskri furu og piparúða (sem ég ímynda mér stundum að finnist enn af ullarjakkanum mínum). Brotthvarf hersins kallar hins vegar engar áhrifaríkar myndir fram í hugann. Þrátt fyrir þrábeiðni ríkisstjórnar Davíðs Oddssonar fór herinn án viðhafnar, smátt og smátt, eins og þjófur að nóttu. Þótt við í Samtökum hernaðarandstæðinga fögnuðum ákaft er við „rákum flóttann" fylgja því engar sérstakar minningar. Eitt myndskeið kemur þó upp í hugann sem kórónar þessa tíma hægri afla og hernaðarhyggju. Það er frá blaðamannafundi George W. Bush og Davíðs Oddssonar í Washington árið 2004 þar sem sá síðarnefndi lofar innrásina í Írak og tekur svo undir afmælissöng fréttamanna. „Happy birthday, Mr. President." Hentugur hernaður Þótt meðvirknin með árásarstríðum hafi ekki skilað þeim efnahagslega árangri sem til var ætlast hélt hernaðarlega hentistefnan áfram. Meðan „bandalag hinna viljugu" barðist enn í Írak, og Atlantshafsbandalagið í Afganistan með fulltingi íslenskra „friðargæsluliða", var unnið hörðum höndum að því að fá Íslandi sæti í öryggisráðinu. Þegar Óslóartrénu frá jólum 2008 var gefið nýtt hlutverk á nýju ári höfðu þau áform orðið að engu. Við tóku nýir tímar. Þótt nefna megi mörg jákvæð skref í utanríkisstefnu Íslendinga, til dæmis viðurkenningu Palestínuríkis, erum við enn þátttakendur og yfirlýstir stuðningsmenn stríðsreksturs í löndum eins og Afganistan, Pakistan og Líbíu. Því er erfitt að kyngja frá vinstri stjórn. Hörku vinir Það var því eins og að strá salti í sárin þegar Össur Skarphéðinsson sendi frá sér grein í Fréttablaðinu á dögunum undir heitinu „Loftrýmisgæslan og samstaða" (6. nóvember 2012). Þar viðurkenndi utanríkisráðherrann fyrir alþjóð að hernaður og heræfingar yfir Íslandi og norðurslóðum væru liður í halda góðu vinasambandi við Norðurlandaþjóðirnar. Kannski er maður svo vanur því að láta ljúga að sér að manni bregður jafn grímulaust skeytingarleysi og blasir við hér. Þá segir hann enn fremur að vilji Svía og Finna til þessara heræfinga, sem hann vill kalla loftrýmiseftirlit, „sé eitt styrkleikatáknið um samstöðu Norðurlandaríkjanna í blíðu og stríðu". Skárra er það nú vinarþelið. Illa þeginn afrakstur Eftir þessu er svo tregða íslenskra stjórnvalda að axla ábyrgð á afleiðingum stríðsrekstursins sem auk dauða, fötlunar og eyðileggingar, er landflótti. Landflótti vegna stríðsreksturs er sívaxandi vandamál en samkvæmt vef Velferðarráðuneytisins var aðeins tekið á móti 204 flóttamönnum á Íslandi frá 1956 til 1991. Frá því Flóttamannaráð (nú Flóttamannanefnd) var sett á stofn 1995 og til 2010 var tekið á móti 312. Að meðaltali 21 á ári. Útlendingaótti virðist hafa hreiðrað svo um sig í kerfinu að við þurfum að láta skikka okkur til að taka við þeim fáu flóttamönnum og hælisleitendum sem ekki eru sendir burtu með átyllum á borð við Dyflinnarsamkomulagið. Á tímabilinu 1996-2009 fengu þrettán manns hæli af mannúðarástæðum á Íslandi. Þá fengu 194 synjun um hæli og 247 voru sendir úr landi. Á Íslandi eru hælisleitendur svo sekir uns sýkn er sönnuð og, væntanlega til atvinnuuppbótar, komið fyrir fjarri stofnunum sem þeir eiga allt sitt undir. Með okkur eða án okkar Saga ábyrgðarleysis og meðvirkni Íslendinga í stríðsrekstri er því miður löng og lauk svo sannarlega ekki með vinstri stjórninni. Áframhaldandi aðgerðir Atlantshafsbandalagsins í Pakistan, Afganistan og Líbíu sýna það. Af þessari sorglegu sögu má þó draga eina jákvæða ályktun. Ef það skiptir stríðsherrana máli að njóta liðsinnis Íslendinga þá skiptir ekki síður máli ef þeir njóta hennar ekki. Með því að segja okkur úr árásarbandalögum gerum við okkar til að draga úr stríðsrekstri í heiminum. Utanríkismál Íslendinga munu á næstu árum hverfast um norðurslóðir sem sífellt eru að hervæðast. Friður og sjálfbærni á norðurslóðum er vonarneisti í heimi bráðra loftslagsbreytinga. Leið smáþjóðar til sjálfbærni liggur ekki um braut meðvirkni og hentistefnu. Ekki er hlustað á kröfur og mótmæli þess sem skríður fyrir fótum manna. Siðferðilegt fordæmi og alþjóðleg samvinna án ofbeldis er eina færa leiðin og virðast Íslendingar eiga langa ferð fyrir höndum. Teikn á lofti og nýir taktar? Eins og áður sagði eru víða góðir vísar: á vettvangi Sameinuðu þjóðanna (t.d. breytingar á Dyflinnarreglugerðinni; á þingi; í utanríkismálanefnd; í borginni; og ekki síst á meðal almennings. Á nýafstöðnum mótmælum við sendiráð Bandaríkjanna komu yfir þúsund manns saman fyrirvaralaust og kröfðust þess að blóðbaðið á Gasa yrði stöðvað. Þar vottaði fyrir sama ómi og takfasta slætti og hljómaði við Alþingishúsið fyrir fjórum árum. Nú stóðu reyndar margir þingmenn vinstristjórnarinnar og ráðherrar VG með okkur og sungu ekki fallega fyrir stríðsherrana. Það er þó ekki tilefni til bjartsýni að á meðan á þeim söng stóð voru þrír flóttamenn handteknir og bíða brottvísunar að beiðni Útlendingastofnunar. Nú ríður á að halda tóni og missa ekki úr takt. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skoðanir Mest lesið Samtökin 78 verðlauna sögufölsun Böðvar Björnsson Skoðun Börnin sem deyja á Gaza Elín Pjetursdóttir Skoðun Enginn á verðinum – um ábyrgð, framtíðarsýn og mikilvægi forvirkrar stjórnsýslu Guðjón Heiðar Pálsson Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir Skoðun Brýr, sýkingar og börn Jón Pétur Zimsen Skoðun Varað við embætti sérstaks saksóknara Gestur Jónsson Skoðun Hvað er lýðskóli eiginlega? Margrét Gauja Magnúsdóttir Skoðun Menntun sem mannréttindi – ekki forréttindi París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson Skoðun Afstaða – á vaktinni í 20 ár Arndís Vilhjálmsdóttir,Guðbjörg Sveinsdóttir Skoðun Út af sporinu en ekki týnd að eilífu María Helena Mazul Skoðun Skoðun Skoðun Aðgerðir gegn mansali í forgangi Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Enginn á verðinum – um ábyrgð, framtíðarsýn og mikilvægi forvirkrar stjórnsýslu Guðjón Heiðar Pálsson skrifar Skoðun Framtíðin fær húsnæði Ingunn Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Börnin sem deyja á Gaza Elín Pjetursdóttir skrifar Skoðun Brýr, sýkingar og börn Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar Skoðun Hvað er lýðskóli eiginlega? Margrét Gauja Magnúsdóttir skrifar Skoðun Búum til pláss fyrir framtíðina Birna Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Hættuleg ofnotkun svefnlyfja á Íslandi Drífa Sigfúsdóttir skrifar Skoðun Kveikjum neistann um allt land Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Ætlar Ísland að fara sömu leið og Evrópa í útlendingamálum? Kári Allansson skrifar Skoðun Samtökin 78 verðlauna sögufölsun Böðvar Björnsson skrifar Skoðun Afstaða – á vaktinni í 20 ár Arndís Vilhjálmsdóttir,Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Menntun sem mannréttindi – ekki forréttindi París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson skrifar Skoðun Varað við embætti sérstaks saksóknara Gestur Jónsson skrifar Skoðun Út af sporinu en ekki týnd að eilífu María Helena Mazul skrifar Skoðun Meira að segja formaður Viðreisnar Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Gaza sveltur til dauða - Tími bréfaskrifta er löngu liðinn Magnús Magnússon,Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Steypuklumpablætið í borginni Ragnhildur Alda María Vilhjálmsdóttir skrifar Skoðun Kærum og beitum Ísrael viðskiptabanni! Pétur Heimisson skrifar Skoðun Blæðandi vegir Sigþór Sigurðsson skrifar Skoðun Fái einstaklingar sem eru hættulegir sjálfum sér ekki viðeigandi búsetuúrræði blasir við mikill harmleikur Elínborg Björnsdóttir skrifar Skoðun Hroki og hleypidómar - syngur Jónas Sen? Bjarnheiður Hallsdóttir skrifar Skoðun Sveitarfélög gegna lykilhlutverki í vistvænni mannvirkjagerð Guðrún Lilja Kristinsdóttir,Bergþóra Góa Kvaran skrifar Skoðun „Nýtt veiðigjald: sátt byggð á hagkvæmni“ Svanur Guðmundsson skrifar Skoðun Opinber áskorun til prófessorsins Brynjar Karl Sigurðsson skrifar Skoðun Nærvera Héðinn Unnsteinsson skrifar Skoðun Þegar Dagur lét mig hrasa á gangstéttarhellu Björn Teitsson skrifar Skoðun Þessi jafnlaunavottun... Sunna Arnardottir skrifar Skoðun Heilsuspillandi minnisleysi í boði Sjálfstæðisflokksins Sigríður Svanborgardóttir skrifar Sjá meira
Það er erfitt að setja sig í spor þeirra sem nú verða fyrir sprengjuregni Ísraela á Gaza. Í Palestínu hafa heilu kynslóðirnar alist upp við stríðsástand og hersetu Ísraela með ríkulegum stuðningi Bandaríkjastjórnar. Þótt ekki sé það samanburðarhæft bjuggu margar kynslóðir Íslendinga, stærstan hluta ævi sinnar, við bandarískt setulið. Keflavíkursamningur, inngangan í Atlantshafsbandalagið og óeirðir við Alþingi marka upphaf þess tíma. Þau hægri öfl sem að því stóðu urðu fyrir allnokkrum skakkaföllum í hruninu 2008. Sá atburður kallar fram í hugann myndir af þéttklæddri þyrpingu við alþingishúsið, pönnuslátt, ilminn af brennandi norskri furu og piparúða (sem ég ímynda mér stundum að finnist enn af ullarjakkanum mínum). Brotthvarf hersins kallar hins vegar engar áhrifaríkar myndir fram í hugann. Þrátt fyrir þrábeiðni ríkisstjórnar Davíðs Oddssonar fór herinn án viðhafnar, smátt og smátt, eins og þjófur að nóttu. Þótt við í Samtökum hernaðarandstæðinga fögnuðum ákaft er við „rákum flóttann" fylgja því engar sérstakar minningar. Eitt myndskeið kemur þó upp í hugann sem kórónar þessa tíma hægri afla og hernaðarhyggju. Það er frá blaðamannafundi George W. Bush og Davíðs Oddssonar í Washington árið 2004 þar sem sá síðarnefndi lofar innrásina í Írak og tekur svo undir afmælissöng fréttamanna. „Happy birthday, Mr. President." Hentugur hernaður Þótt meðvirknin með árásarstríðum hafi ekki skilað þeim efnahagslega árangri sem til var ætlast hélt hernaðarlega hentistefnan áfram. Meðan „bandalag hinna viljugu" barðist enn í Írak, og Atlantshafsbandalagið í Afganistan með fulltingi íslenskra „friðargæsluliða", var unnið hörðum höndum að því að fá Íslandi sæti í öryggisráðinu. Þegar Óslóartrénu frá jólum 2008 var gefið nýtt hlutverk á nýju ári höfðu þau áform orðið að engu. Við tóku nýir tímar. Þótt nefna megi mörg jákvæð skref í utanríkisstefnu Íslendinga, til dæmis viðurkenningu Palestínuríkis, erum við enn þátttakendur og yfirlýstir stuðningsmenn stríðsreksturs í löndum eins og Afganistan, Pakistan og Líbíu. Því er erfitt að kyngja frá vinstri stjórn. Hörku vinir Það var því eins og að strá salti í sárin þegar Össur Skarphéðinsson sendi frá sér grein í Fréttablaðinu á dögunum undir heitinu „Loftrýmisgæslan og samstaða" (6. nóvember 2012). Þar viðurkenndi utanríkisráðherrann fyrir alþjóð að hernaður og heræfingar yfir Íslandi og norðurslóðum væru liður í halda góðu vinasambandi við Norðurlandaþjóðirnar. Kannski er maður svo vanur því að láta ljúga að sér að manni bregður jafn grímulaust skeytingarleysi og blasir við hér. Þá segir hann enn fremur að vilji Svía og Finna til þessara heræfinga, sem hann vill kalla loftrýmiseftirlit, „sé eitt styrkleikatáknið um samstöðu Norðurlandaríkjanna í blíðu og stríðu". Skárra er það nú vinarþelið. Illa þeginn afrakstur Eftir þessu er svo tregða íslenskra stjórnvalda að axla ábyrgð á afleiðingum stríðsrekstursins sem auk dauða, fötlunar og eyðileggingar, er landflótti. Landflótti vegna stríðsreksturs er sívaxandi vandamál en samkvæmt vef Velferðarráðuneytisins var aðeins tekið á móti 204 flóttamönnum á Íslandi frá 1956 til 1991. Frá því Flóttamannaráð (nú Flóttamannanefnd) var sett á stofn 1995 og til 2010 var tekið á móti 312. Að meðaltali 21 á ári. Útlendingaótti virðist hafa hreiðrað svo um sig í kerfinu að við þurfum að láta skikka okkur til að taka við þeim fáu flóttamönnum og hælisleitendum sem ekki eru sendir burtu með átyllum á borð við Dyflinnarsamkomulagið. Á tímabilinu 1996-2009 fengu þrettán manns hæli af mannúðarástæðum á Íslandi. Þá fengu 194 synjun um hæli og 247 voru sendir úr landi. Á Íslandi eru hælisleitendur svo sekir uns sýkn er sönnuð og, væntanlega til atvinnuuppbótar, komið fyrir fjarri stofnunum sem þeir eiga allt sitt undir. Með okkur eða án okkar Saga ábyrgðarleysis og meðvirkni Íslendinga í stríðsrekstri er því miður löng og lauk svo sannarlega ekki með vinstri stjórninni. Áframhaldandi aðgerðir Atlantshafsbandalagsins í Pakistan, Afganistan og Líbíu sýna það. Af þessari sorglegu sögu má þó draga eina jákvæða ályktun. Ef það skiptir stríðsherrana máli að njóta liðsinnis Íslendinga þá skiptir ekki síður máli ef þeir njóta hennar ekki. Með því að segja okkur úr árásarbandalögum gerum við okkar til að draga úr stríðsrekstri í heiminum. Utanríkismál Íslendinga munu á næstu árum hverfast um norðurslóðir sem sífellt eru að hervæðast. Friður og sjálfbærni á norðurslóðum er vonarneisti í heimi bráðra loftslagsbreytinga. Leið smáþjóðar til sjálfbærni liggur ekki um braut meðvirkni og hentistefnu. Ekki er hlustað á kröfur og mótmæli þess sem skríður fyrir fótum manna. Siðferðilegt fordæmi og alþjóðleg samvinna án ofbeldis er eina færa leiðin og virðast Íslendingar eiga langa ferð fyrir höndum. Teikn á lofti og nýir taktar? Eins og áður sagði eru víða góðir vísar: á vettvangi Sameinuðu þjóðanna (t.d. breytingar á Dyflinnarreglugerðinni; á þingi; í utanríkismálanefnd; í borginni; og ekki síst á meðal almennings. Á nýafstöðnum mótmælum við sendiráð Bandaríkjanna komu yfir þúsund manns saman fyrirvaralaust og kröfðust þess að blóðbaðið á Gasa yrði stöðvað. Þar vottaði fyrir sama ómi og takfasta slætti og hljómaði við Alþingishúsið fyrir fjórum árum. Nú stóðu reyndar margir þingmenn vinstristjórnarinnar og ráðherrar VG með okkur og sungu ekki fallega fyrir stríðsherrana. Það er þó ekki tilefni til bjartsýni að á meðan á þeim söng stóð voru þrír flóttamenn handteknir og bíða brottvísunar að beiðni Útlendingastofnunar. Nú ríður á að halda tóni og missa ekki úr takt.
Enginn á verðinum – um ábyrgð, framtíðarsýn og mikilvægi forvirkrar stjórnsýslu Guðjón Heiðar Pálsson Skoðun
Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir Skoðun
Skoðun Enginn á verðinum – um ábyrgð, framtíðarsýn og mikilvægi forvirkrar stjórnsýslu Guðjón Heiðar Pálsson skrifar
Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar
Skoðun Menntun sem mannréttindi – ekki forréttindi París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson skrifar
Skoðun Gaza sveltur til dauða - Tími bréfaskrifta er löngu liðinn Magnús Magnússon,Hjálmtýr Heiðdal skrifar
Skoðun Fái einstaklingar sem eru hættulegir sjálfum sér ekki viðeigandi búsetuúrræði blasir við mikill harmleikur Elínborg Björnsdóttir skrifar
Skoðun Sveitarfélög gegna lykilhlutverki í vistvænni mannvirkjagerð Guðrún Lilja Kristinsdóttir,Bergþóra Góa Kvaran skrifar
Enginn á verðinum – um ábyrgð, framtíðarsýn og mikilvægi forvirkrar stjórnsýslu Guðjón Heiðar Pálsson Skoðun
Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir Skoðun