Tillaga stjórnlagaráðs. Segjum nei Haukur Arnþórsson skrifar 19. október 2012 06:00 Við lifum á tímum Internetsins. Ekki síst Íslendingar sem hafa samkvæmt mælingum leitt netaðgengi og netnotkun í heiminum í áratugi. Reikna má með að áhrif netsins á stjórnmál séu meiri hér á landi en annars staðar. Til góðs eða ills. Netið er nýr fjölmiðill. Nýjar hugmyndir, hópar og einstaklingar ná vinsældum og fara að leiða samfélagið. Virkni þeirra og skrif á netinu skora hátt, þeir fá óteljandi „Like" og fjöldi „subscribers" og „followers" eykst stöðugt. Sennilegt er að þeir séu stjórnmálamenn framtíðarinnar. Á sama tíma er stjórnmálakerfið fremur lokað, gagnsæi stjórnmálalegra og stjórnsýslulegra ferla takmarkað og samvinna stjórnvalda við netnotendur nánast óþekkt. Þá laga stjórnvöld ekki starfsemi sína að skilyrðum netsins og virðast ekki kunna ekki að standa í gagnkvæmu, hreyfanlegu sambandi við almenning. Andstæðurnar milli áhuga almennings á netinu og á endurnýjun stjórnmálanna annars vegar og gamaldags vinnubragða stjórnvalda hins vegar eru áberandi. Tillagan að nýrri stjórnarskrá er sögð vera nútímaleg og vel gerð á margan hátt og fela í sér mikilvæg ný ákvæði. Hér eru 4 atriði gagnrýnd. Ágreiningsatriði 1. Beint lýðræði Tillagan gerir ráð fyrir beinu lýðræði til höfuðs Alþingi, þ.e. að kjósa megi um samþykkt lög (§19, §65, §66). Ekki er fyrirséð hvaða áhrif það hefur á íslensk stjórnmál. Óvissan snýst einkum um að Alþingi veit þá ekki hvenær það gefur endanlegt lagasetningarvald og hvenær ekki. Þetta á sér afar fá fordæmi. Algengara er að framkvæma þjóðaratkvæðagreiðslur um einstök hitamál, þingmál (mál í vinnslu) eða ekki, eða að almenningur komi málum á dagskrá. Hægt er að mæta áhuga almennings á beinu lýðræði og þjóðaratkvæðagreiðslum innan þingræðiskerfisins og er þá lítil lýðræðisleg áhætta tekin, en sú leið hefur verið reynd í Danmörku. Þar hefur minnihluti þingmanna slíkt vald. Ákvæðið eykur völd minni hlutans á þingi og gerir hann ábyrgari. Slíkt ákvæði hér á landi gæti gert málþóf á þingi óþarft sem baráttuaðferð. Auðvitað getur tillagan leitt til „tyranny of the majority", best þekkta ágalla beins lýðræðis, meðan ákvarðanataka í fulltrúalýðræðinu er þekkt fyrir að verja minnihlutahópa og hafa vestræn samfélög og ekki síst Norðurlöndin orðið fyrirmynd í mannréttindamálum fyrir vikið. Þá kann beint lýðræði að hafa í för með sér aukinn popúlisma og erfitt getur orðið fyrir Alþingi að taka óvinsælar ákvarðanir af ábyrgð. Netið getur magnað þessar hættur. Verstu mögulegu áhrif tillögunnar eru þó að fáir aktívistar geta komið fram í nafni meirihlutans, þ.e. ef þátttakendur í þjóðaratkvæðagreiðslum verða fáir. Það getur ógnað stöðugleika í samfélaginu og leitt til breytinga, veikingar eða falls grundvallarkerfa, ekki síst ef öfgar og rétttrúnaður halda velli í netsamfélaginu. Þar sem 80-90% kjósenda taka þátt í alþingiskosningum hefur ákvarðanavald þess traust umboð, en ákvarðanir fárra hafa að sama skapi lítið umboð og geta ákvarðanir þeirra gengið í berhögg við raunverulegan meirihlutavilja. Beina lýðræðinu eru sett fá og veik skilyrði. Þannig mun niðurstaða þjóðaratkvæðagreiðslu verða gild án tillits til fjölda þátttakanda í henni. Aðeins 10% kjósenda (23.600 núna) geta óskað eftir þjóðaratkvæðagreiðslu um lög frá Alþingi og lagt fram frumvarp sem þingið er skuldbundið til þess að setja í ferli og aðeins 2% (4.700 núna) kjósenda geta lagt fram þingmál af öðru tagi. Í réttri stemningu í samfélaginu hefur á liðnum misserum reynst auðvelt að safna undirskriftum um mál á netinu. Leiða má að því líkur að beina lýðræðið geti leitt til viðvarandi gjár milli stjórnvalda og almennings og rökstyðja að jákvæð áhrif netsins á lýðræðið, sem eru aukin upplýsingagjöf, gagnsæi og samráð, geti komið seint og illa fram á Íslandi vegna framkvæmdar beins lýðræðis og þá m.a. vegna varnarviðbragða stjórnkerfisins. 2. Vægi atkvæða/kjördæmamál Tillagan gerir ráð fyrir jöfnu vægi atkvæða (§39), sem nú er breytilegt og hyglar íbúum landsbyggðarkjördæmanna þriggja, sem eiga 29 sæti á Alþingi (af 63) meðan jafnt vægi atkvæða gæfi þeim 23. Í stað þess að fækka þeim og fjölga sætum frá höfuðborgarsvæðinu gerir tillagan ráð fyrir breytingu á kjördæmakerfinu, upptöku landskjörs, sem gerbreytir öllum forsendum. Landskjör þýðir að landið verður eitt kjördæmi eða kjördæmaskipt að hluta þannig að meirihluti þingmanna (minnst 33) komi af landslista. Ef seinni leiðin verður farin má skipta landinu í 1-8 kjördæmi (6 núna) fyrir önnur þingsæti, þau geta orðið allt að 30. Þessi regla er háð skilyrðum. Skilyrðin þýða að kjördæmabundin sæti fyrir landsbyggðakjördæmin 3, NV, NA og SU, gætu að hámarki orðið 9-10, sem getur breyst ef íbúafjöldi breytist eða ef sætum fækkar eða ef kjördæmamörkum er breytt. Engin þeirra breytinga myndi þó gefa íbúum utan höfuðborgarsvæðisins meira en sem nemur hlutfalli þeirra af þingsætunum 30, þ.e.a.s. nálægt 35-40% af þeim sætum. Verði landið eitt kjördæmi verður hins vegar enginn þingmaður fulltrúi íbúa héraða eða byggðarlaga. Þar sem jafnt vægi atkvæða í núverandi kjördæmakerfi gefur íbúum utan höfuðborgarsvæðisins 23 þingsæti mun þessi framkvæmd veikja fyrirsvar, umboð og lýðræðislega aðkomu þeirra að ákvörðunum Alþingis langt umfram það sem íbúafjöldi segir til um. 3. Persónukjör Tillagan kveður á um persónukjör (§39). Meginreglan er að kjósendur velja milli frambjóðenda. Hún er í raun ófrávíkjanleg, ef þeir velja stjórnmálaflokk (framboð) deilist atkvæði þeirra jafnt á alla frambjóðendur hans. Hér er gengið lengra en aðrar vestrænar þjóðir hafa gert. Í því efni hafa Danir gengið lengst, en þar geta stjórnmálaflokkar valið hvort þeir raða frambjóðendum í sæti eða hvort kjósendur hans raða þeim. Tillaga stjórnlagaráðs hentar þar sem ekki er fjölflokkakerfi og því ekki hægt að velja milli stjórnmálaflokka. Þar fær almenningur val milli frambjóðenda. Tilhögun kosninga þarf fyrst og fremst að styðja stjórnmálastarf. Lýðræðislegt hlutverk stjórnmálaflokka er stórt; þeir eiga að leggja samfélaginu til stefnu, gildi og viðmiðanir, leiða stjórnkerfið og skapa samfellu í stjórnmálastarfi. Ef álitið er að flokkarnir hér á landi sinni hlutverkum sínum illa þyrfti væntanlega að gera flokksstarf öflugra og eftirsóknarverðara. Tillagan gæti hins vega veikt það enn frekar og má rökstyðja að lýðræðið batni ef stofnanir þeirra og flokksmenn veldu fulltrúa sem hafa staðið sig vel í flokksstarfinu og að það verði stökkpallurinn í stjórnmálum, fremur en að leitað sé til þjóðþekktra einstaklinga frá öðrum vettvangi. 4. Skipt atkvæði Tillagan kveður á um mögulega skiptingu atkvæðis í kosningum (§39). Því má skipta milli frambjóðenda, tveggja eða fleiri. Þeir geta verið innan sama framboðs eða frá sitt hvoru framboðinu, frá sama kjördæmi eða ekki eða á landslista annars vegar og kjördæmalista hins vegar. Þetta flókna kerfi brýtur allar reglur stjórnsýslunnar um einfaldleika kosninga. Þá verður tölvutalning atkvæða óhjákvæmileg. Ekki verður hægt að mynda pappírsslóð atkvæða svipað og í tölvukosningu í BNA, þar sem kjósandi prentar atkvæði sitt út eftir að hann hefur kosið og handtalið er fyrir opnum tjöldum eftir á. Hér yrði handtalning með öllu óframkvæmanleg. Við þær aðstæður munu stjórnendur kosninga og þó einkum tæknimenn geta hagrætt niðurstöðum, en rökin fyrir pappírsslóð eru þau að handtalning eftir á hindri svik. Vinsælir stjórnmálamenn eru líklegir til þess að njóta stuðnings kjósenda án tillits til frammistöðu stjórnmálaflokksins sem þeir tilheyra. Skipting atkvæða mun mögulega gera erfiðara að refsa stjórnmálaflokkum en nú er – og þar með að fella ríkisstjórnir, sem er þó erfitt í hlutfallskerfinu miðað við önnur kosningakerfi. Lokaorð Á heildina litið gerir tillaga stjórnlagaráðs ráð fyrir miklum breytingum á lýðræðinu. Afleiðingar þeirra eru ófyrirsjáanlegar þar sem þær eru á margan hátt nýjungar í framkvæmd lýðræðis. Þær eru afturhvarf frá norrænum og vestrænum hefðum og framkvæmd; einkum það að Alþingi mun ekki eiga lokaorðið um lagasetningu, með beina lýðræðinu og innbyggðum hættum þess fyrir minni hlutann, veikingu staðbundins fyrirsvars (oft það sama á Íslandi) og tilhneigingu til þess að veikja stöðu stjórnmálaflokkanna. Hins vegar styrkja þær stöðu meirihlutans á höfuðborgarsvæðinu og gefa aktívistum nýja möguleika og völd í samfélaginu, sérstaklega net-elítunum sem leiða opinbera umræðu um þessar mundir. Íslendingar, sem eru að jafna sig eftir ófyrirleitna áhættusækni bankanna erlendis, virðast tilbúnir til þess að taka nýja áhættu og leggja jafnvel enn meira undir en áður - nú á sviði lýðræðisins. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Haukur Arnþórsson Mest lesið Hörmulegur atburður í flugstöð Leifs Eiríkssonar Jón Pétursson Skoðun Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun Tilvera okkar er undarlegt ferðalag Hópur meðlima No Borders Skoðun Lífsgæði íbúa Mosfellsbæjar skert Regína Ásvaldsdóttir Skoðun Ríkisstofnun forherðist við gagnrýni Björn Ólafsson Skoðun Kvótaverð, veiðigjald, fjárfesting og arðsemi í sjávarútvegi Ásgeir Daníelsson Skoðun Getur Seljaskóli núna orðið símalaus skóli, Jóhanna? Kristín Jónsdóttir Skoðun Lestur lykillinn að endurhæfingu? Hvað ef lestur væri lykillinn út? Guðmundur Ingi Þóroddsson Skoðun Hinn óseðjandi Eiríkur Ólafsson Skoðun Púslið sem passar ekki Ingibjörg Isaksen Skoðun Skoðun Skoðun Lífsgæði íbúa Mosfellsbæjar skert Regína Ásvaldsdóttir skrifar Skoðun Lestur lykillinn að endurhæfingu? Hvað ef lestur væri lykillinn út? Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Tilvera okkar er undarlegt ferðalag Hópur meðlima No Borders skrifar Skoðun Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Það að þrá börn eða ekki Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Tímanna tákn? Hólmgeir Baldursson skrifar Skoðun Hörmulegur atburður í flugstöð Leifs Eiríkssonar Jón Pétursson skrifar Skoðun Kvótaverð, veiðigjald, fjárfesting og arðsemi í sjávarútvegi Ásgeir Daníelsson skrifar Skoðun Getur Seljaskóli núna orðið símalaus skóli, Jóhanna? Kristín Jónsdóttir skrifar Skoðun Gagnsæi og traust á raforkumarkaði Einar S Einarsson skrifar Skoðun Ef þetta er rétt – hvað er þá rangt? Anna Berg Samúelsdóttir skrifar Skoðun Hvað er þetta MG? Júlíana Magnúsdóttir skrifar Skoðun Sjúkraþyrlu sem allra fyrst, kerfi sem veitir lífsbjörg Gunnar Svanur Einarsson skrifar Skoðun Ríkisstofnun forherðist við gagnrýni Björn Ólafsson skrifar Skoðun Bylting, bóla, bölvun - bull? Brynjólfur Þorvarðsson skrifar Skoðun Eru smáþjóðir stikkfríar? Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Ákall Valdimar Júlíusson skrifar Skoðun Á að leyfa eða halda áfram að banna? Sigurður G. Guðjónsson skrifar Skoðun Íslenski fáninn fyrir samstöðu ekki mismunun Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Jafnlaunabarnið og baðvatnið Helga Sigrún Harðardóttir skrifar Skoðun Þér er boðið með, kæri félagi Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Púslið sem passar ekki Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Nei, það verður ekki að vera Ísrael, það er Ísrael Einar Ólafsson skrifar Skoðun Kemur þín háskólagráða úr kornflakes pakka? Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Hinn óseðjandi Eiríkur Ólafsson skrifar Skoðun Þéttari byggð: Hver nýtur ábatans — og hver borgar brúsann? Daði Freyr Ólafsson skrifar Skoðun Það ætti ekki vera í boði að útskifa fólk úr viðtalstímum hjá geðlæknum Atli Már Haraldsson Zebitz skrifar Skoðun Ef þið þurfið að segja upphátt að þið séuð ekki rasistar... Nichole Leigh Mosty skrifar Skoðun Hugleiðingar og skoðanaskipti um rasisma og útlendingahatur Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun 56.000 krónur í vasa Kópavogsbúa Ásdís Kristjánsdóttir skrifar Sjá meira
Við lifum á tímum Internetsins. Ekki síst Íslendingar sem hafa samkvæmt mælingum leitt netaðgengi og netnotkun í heiminum í áratugi. Reikna má með að áhrif netsins á stjórnmál séu meiri hér á landi en annars staðar. Til góðs eða ills. Netið er nýr fjölmiðill. Nýjar hugmyndir, hópar og einstaklingar ná vinsældum og fara að leiða samfélagið. Virkni þeirra og skrif á netinu skora hátt, þeir fá óteljandi „Like" og fjöldi „subscribers" og „followers" eykst stöðugt. Sennilegt er að þeir séu stjórnmálamenn framtíðarinnar. Á sama tíma er stjórnmálakerfið fremur lokað, gagnsæi stjórnmálalegra og stjórnsýslulegra ferla takmarkað og samvinna stjórnvalda við netnotendur nánast óþekkt. Þá laga stjórnvöld ekki starfsemi sína að skilyrðum netsins og virðast ekki kunna ekki að standa í gagnkvæmu, hreyfanlegu sambandi við almenning. Andstæðurnar milli áhuga almennings á netinu og á endurnýjun stjórnmálanna annars vegar og gamaldags vinnubragða stjórnvalda hins vegar eru áberandi. Tillagan að nýrri stjórnarskrá er sögð vera nútímaleg og vel gerð á margan hátt og fela í sér mikilvæg ný ákvæði. Hér eru 4 atriði gagnrýnd. Ágreiningsatriði 1. Beint lýðræði Tillagan gerir ráð fyrir beinu lýðræði til höfuðs Alþingi, þ.e. að kjósa megi um samþykkt lög (§19, §65, §66). Ekki er fyrirséð hvaða áhrif það hefur á íslensk stjórnmál. Óvissan snýst einkum um að Alþingi veit þá ekki hvenær það gefur endanlegt lagasetningarvald og hvenær ekki. Þetta á sér afar fá fordæmi. Algengara er að framkvæma þjóðaratkvæðagreiðslur um einstök hitamál, þingmál (mál í vinnslu) eða ekki, eða að almenningur komi málum á dagskrá. Hægt er að mæta áhuga almennings á beinu lýðræði og þjóðaratkvæðagreiðslum innan þingræðiskerfisins og er þá lítil lýðræðisleg áhætta tekin, en sú leið hefur verið reynd í Danmörku. Þar hefur minnihluti þingmanna slíkt vald. Ákvæðið eykur völd minni hlutans á þingi og gerir hann ábyrgari. Slíkt ákvæði hér á landi gæti gert málþóf á þingi óþarft sem baráttuaðferð. Auðvitað getur tillagan leitt til „tyranny of the majority", best þekkta ágalla beins lýðræðis, meðan ákvarðanataka í fulltrúalýðræðinu er þekkt fyrir að verja minnihlutahópa og hafa vestræn samfélög og ekki síst Norðurlöndin orðið fyrirmynd í mannréttindamálum fyrir vikið. Þá kann beint lýðræði að hafa í för með sér aukinn popúlisma og erfitt getur orðið fyrir Alþingi að taka óvinsælar ákvarðanir af ábyrgð. Netið getur magnað þessar hættur. Verstu mögulegu áhrif tillögunnar eru þó að fáir aktívistar geta komið fram í nafni meirihlutans, þ.e. ef þátttakendur í þjóðaratkvæðagreiðslum verða fáir. Það getur ógnað stöðugleika í samfélaginu og leitt til breytinga, veikingar eða falls grundvallarkerfa, ekki síst ef öfgar og rétttrúnaður halda velli í netsamfélaginu. Þar sem 80-90% kjósenda taka þátt í alþingiskosningum hefur ákvarðanavald þess traust umboð, en ákvarðanir fárra hafa að sama skapi lítið umboð og geta ákvarðanir þeirra gengið í berhögg við raunverulegan meirihlutavilja. Beina lýðræðinu eru sett fá og veik skilyrði. Þannig mun niðurstaða þjóðaratkvæðagreiðslu verða gild án tillits til fjölda þátttakanda í henni. Aðeins 10% kjósenda (23.600 núna) geta óskað eftir þjóðaratkvæðagreiðslu um lög frá Alþingi og lagt fram frumvarp sem þingið er skuldbundið til þess að setja í ferli og aðeins 2% (4.700 núna) kjósenda geta lagt fram þingmál af öðru tagi. Í réttri stemningu í samfélaginu hefur á liðnum misserum reynst auðvelt að safna undirskriftum um mál á netinu. Leiða má að því líkur að beina lýðræðið geti leitt til viðvarandi gjár milli stjórnvalda og almennings og rökstyðja að jákvæð áhrif netsins á lýðræðið, sem eru aukin upplýsingagjöf, gagnsæi og samráð, geti komið seint og illa fram á Íslandi vegna framkvæmdar beins lýðræðis og þá m.a. vegna varnarviðbragða stjórnkerfisins. 2. Vægi atkvæða/kjördæmamál Tillagan gerir ráð fyrir jöfnu vægi atkvæða (§39), sem nú er breytilegt og hyglar íbúum landsbyggðarkjördæmanna þriggja, sem eiga 29 sæti á Alþingi (af 63) meðan jafnt vægi atkvæða gæfi þeim 23. Í stað þess að fækka þeim og fjölga sætum frá höfuðborgarsvæðinu gerir tillagan ráð fyrir breytingu á kjördæmakerfinu, upptöku landskjörs, sem gerbreytir öllum forsendum. Landskjör þýðir að landið verður eitt kjördæmi eða kjördæmaskipt að hluta þannig að meirihluti þingmanna (minnst 33) komi af landslista. Ef seinni leiðin verður farin má skipta landinu í 1-8 kjördæmi (6 núna) fyrir önnur þingsæti, þau geta orðið allt að 30. Þessi regla er háð skilyrðum. Skilyrðin þýða að kjördæmabundin sæti fyrir landsbyggðakjördæmin 3, NV, NA og SU, gætu að hámarki orðið 9-10, sem getur breyst ef íbúafjöldi breytist eða ef sætum fækkar eða ef kjördæmamörkum er breytt. Engin þeirra breytinga myndi þó gefa íbúum utan höfuðborgarsvæðisins meira en sem nemur hlutfalli þeirra af þingsætunum 30, þ.e.a.s. nálægt 35-40% af þeim sætum. Verði landið eitt kjördæmi verður hins vegar enginn þingmaður fulltrúi íbúa héraða eða byggðarlaga. Þar sem jafnt vægi atkvæða í núverandi kjördæmakerfi gefur íbúum utan höfuðborgarsvæðisins 23 þingsæti mun þessi framkvæmd veikja fyrirsvar, umboð og lýðræðislega aðkomu þeirra að ákvörðunum Alþingis langt umfram það sem íbúafjöldi segir til um. 3. Persónukjör Tillagan kveður á um persónukjör (§39). Meginreglan er að kjósendur velja milli frambjóðenda. Hún er í raun ófrávíkjanleg, ef þeir velja stjórnmálaflokk (framboð) deilist atkvæði þeirra jafnt á alla frambjóðendur hans. Hér er gengið lengra en aðrar vestrænar þjóðir hafa gert. Í því efni hafa Danir gengið lengst, en þar geta stjórnmálaflokkar valið hvort þeir raða frambjóðendum í sæti eða hvort kjósendur hans raða þeim. Tillaga stjórnlagaráðs hentar þar sem ekki er fjölflokkakerfi og því ekki hægt að velja milli stjórnmálaflokka. Þar fær almenningur val milli frambjóðenda. Tilhögun kosninga þarf fyrst og fremst að styðja stjórnmálastarf. Lýðræðislegt hlutverk stjórnmálaflokka er stórt; þeir eiga að leggja samfélaginu til stefnu, gildi og viðmiðanir, leiða stjórnkerfið og skapa samfellu í stjórnmálastarfi. Ef álitið er að flokkarnir hér á landi sinni hlutverkum sínum illa þyrfti væntanlega að gera flokksstarf öflugra og eftirsóknarverðara. Tillagan gæti hins vega veikt það enn frekar og má rökstyðja að lýðræðið batni ef stofnanir þeirra og flokksmenn veldu fulltrúa sem hafa staðið sig vel í flokksstarfinu og að það verði stökkpallurinn í stjórnmálum, fremur en að leitað sé til þjóðþekktra einstaklinga frá öðrum vettvangi. 4. Skipt atkvæði Tillagan kveður á um mögulega skiptingu atkvæðis í kosningum (§39). Því má skipta milli frambjóðenda, tveggja eða fleiri. Þeir geta verið innan sama framboðs eða frá sitt hvoru framboðinu, frá sama kjördæmi eða ekki eða á landslista annars vegar og kjördæmalista hins vegar. Þetta flókna kerfi brýtur allar reglur stjórnsýslunnar um einfaldleika kosninga. Þá verður tölvutalning atkvæða óhjákvæmileg. Ekki verður hægt að mynda pappírsslóð atkvæða svipað og í tölvukosningu í BNA, þar sem kjósandi prentar atkvæði sitt út eftir að hann hefur kosið og handtalið er fyrir opnum tjöldum eftir á. Hér yrði handtalning með öllu óframkvæmanleg. Við þær aðstæður munu stjórnendur kosninga og þó einkum tæknimenn geta hagrætt niðurstöðum, en rökin fyrir pappírsslóð eru þau að handtalning eftir á hindri svik. Vinsælir stjórnmálamenn eru líklegir til þess að njóta stuðnings kjósenda án tillits til frammistöðu stjórnmálaflokksins sem þeir tilheyra. Skipting atkvæða mun mögulega gera erfiðara að refsa stjórnmálaflokkum en nú er – og þar með að fella ríkisstjórnir, sem er þó erfitt í hlutfallskerfinu miðað við önnur kosningakerfi. Lokaorð Á heildina litið gerir tillaga stjórnlagaráðs ráð fyrir miklum breytingum á lýðræðinu. Afleiðingar þeirra eru ófyrirsjáanlegar þar sem þær eru á margan hátt nýjungar í framkvæmd lýðræðis. Þær eru afturhvarf frá norrænum og vestrænum hefðum og framkvæmd; einkum það að Alþingi mun ekki eiga lokaorðið um lagasetningu, með beina lýðræðinu og innbyggðum hættum þess fyrir minni hlutann, veikingu staðbundins fyrirsvars (oft það sama á Íslandi) og tilhneigingu til þess að veikja stöðu stjórnmálaflokkanna. Hins vegar styrkja þær stöðu meirihlutans á höfuðborgarsvæðinu og gefa aktívistum nýja möguleika og völd í samfélaginu, sérstaklega net-elítunum sem leiða opinbera umræðu um þessar mundir. Íslendingar, sem eru að jafna sig eftir ófyrirleitna áhættusækni bankanna erlendis, virðast tilbúnir til þess að taka nýja áhættu og leggja jafnvel enn meira undir en áður - nú á sviði lýðræðisins.
Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun
Lestur lykillinn að endurhæfingu? Hvað ef lestur væri lykillinn út? Guðmundur Ingi Þóroddsson Skoðun
Skoðun Lestur lykillinn að endurhæfingu? Hvað ef lestur væri lykillinn út? Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar
Skoðun Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Það ætti ekki vera í boði að útskifa fólk úr viðtalstímum hjá geðlæknum Atli Már Haraldsson Zebitz skrifar
Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun
Lestur lykillinn að endurhæfingu? Hvað ef lestur væri lykillinn út? Guðmundur Ingi Þóroddsson Skoðun