Sprengjan og ísinn Stefán Pálsson skrifar 21. janúar 2010 06:00 Á þessum degi árið 1968 átti eitt versta kjarnorkuslys sögunnar sér stað í næsta nágrannalandi okkar, Grænlandi. Bandarísk B-52 sprengjuflugvél fórst þá með fjórar vetnissprengjur innanborðs skammt frá Thule-herstöðinni. Sprengjurnar sprungu ekki við slysið, en mikið magn geislavirkra efna dreifðist um svæðið og sterkar líkur benda til þess að Bandaríkjaher hafi mistekist að endurheimta eina sprengjuna, sem hafi fengið vota gröf í Thule-flóanum. Þó betur hafi farið en á horfðist, hafði óhapp þetta margháttaðar afleiðingar. Til að mynda vakti það marga til umhugsunar um skynsemi þeirrar stefnu Bandaríkjahers að hafa ætíð hluta kjarnorkuvopnabúrs síns á flugi um háloftin. Þá ýtti atvikið undir að komið var á beinu sambandi milli herja risaveldanna til að koma í veg fyrir að óhapp við flutninga á kjarnorkuvopnum yrði ranglega túlkað af hinum aðilanum sem byrjun á kjarnorkustríði. Áhrifin á dönsk og grænlensk stjórnmál urðu ekki síður mikil. Hin opinbera stefna danskra stjórnvalda var sú að kjarnorkuvopn skyldu ekki vera á danskri grundu og átti slíkt hið sama vitaskuld að gilda á Grænlandi. Áratugum síðar kom í ljós að danskir ráðamenn gáfu Bandaríkjamönnum grænt ljós á að geyma kjarnorkuvopn í Thule og flytja þau til eftir sínum hentugleika. Þessu var haldið rækilega leyndu fyrir grænlenskum almenningi og er einn ljótasti bletturinn á sögu danskrar valdstjórnar á síðustu áratugum. Fjöldi Bandaríkjamanna, Grænlendinga og danskra verkamanna kom að hreinsunarstarfi á slysstaðnum, þar sem unnið var við verstu veðuraðstæður að því að fjarlægja sem mest af braki og snjó áður en ísinn færi að bráðna og geislavirku efnin myndu dreifast út um allt. Verkamennirnir fengu ekki að vita hið sanna eðli slyssins og mikið vantaði upp á að reynt væri að verja þá nægilega fyrir áhrifum geislunarinnar. Dánartíðni þeirra hefur verið ískyggilega há og fjölmargir fengið krabbamein. Tilraunir verkamannanna til að fá hlut sinn réttan hafa reynst mikil þrautaganga og dönsk og bandarísk stjórnvöld ekki fengist til að axla sína ábyrgð. Þótt rúm fjörutíu ár séu liðin frá kjarnorkuslysinu á Grænlandi, er málið enn afar lærdómsríkt. Það beinir sjónum okkar að mögulegum afleiðingum þeirrar stefnu kjarnorkuveldanna að játa því hvorki né neita hvort kjarnorkuvopn séu um borð í farartækjum þeirra. Stórveldin áskilja sér í raun rétt til að fara með kjarnaflaugar sínar um heiminn að eigin hentugleika, óháð þeirri hættu sem umhverfinu og samfélagi manna er búin með slíku hátterni. Sú tvöfeldni sem danska stjórnin sýndi í kjarnorkumálunum, með því að kynna eina stefnu fyrir borgurum sínum en aðra í leynisamskiptum við Bandaríkjastjórn er sömuleiðis holl áminning. Bágt er að trúa því að slík tvöfeldni hafi verið bundin við stjórnvöld í Kaupmannahöfn. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Fastir pennar Vinsælast 2010 Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Öll með? – 4.020 kr. hækkun fyrir skatt eftir 16 mánuði! Unnur Helga Óttarsdóttir Skoðun Heimilisleysi blasir við öryrkjum Svanberg Hreinsson Skoðun Að mæðra barn í hjarta sínu Hólmfríður Anna Baldursdóttir Skoðun Við styðjum Guðmund Karl! Katrín Valdís Hjartardóttir,Andrea Bóel Bæringsdóttir,Guðbjörg Harpa Ingimundardóttir Skoðun Hagfræðin á Heimildinni Bjarnheiður Hallsdóttir Skoðun Vekjum risann Guðmundur Karl Brynjarsson Skoðun Af hverju ertu að bjóða þig fram? Sigurður Ragnarsson Skoðun Veðrið, veskið og Íslendingurinn María Rut Kristinsdóttir Skoðun Hvað getur Ísland gefið öðrum þjóðum? Gunnar Hersveinn Skoðun Jákvæður orðaforði eykur hamingju og vellíðan Helga Fjóla Sæmundsdóttir Skoðun
Á þessum degi árið 1968 átti eitt versta kjarnorkuslys sögunnar sér stað í næsta nágrannalandi okkar, Grænlandi. Bandarísk B-52 sprengjuflugvél fórst þá með fjórar vetnissprengjur innanborðs skammt frá Thule-herstöðinni. Sprengjurnar sprungu ekki við slysið, en mikið magn geislavirkra efna dreifðist um svæðið og sterkar líkur benda til þess að Bandaríkjaher hafi mistekist að endurheimta eina sprengjuna, sem hafi fengið vota gröf í Thule-flóanum. Þó betur hafi farið en á horfðist, hafði óhapp þetta margháttaðar afleiðingar. Til að mynda vakti það marga til umhugsunar um skynsemi þeirrar stefnu Bandaríkjahers að hafa ætíð hluta kjarnorkuvopnabúrs síns á flugi um háloftin. Þá ýtti atvikið undir að komið var á beinu sambandi milli herja risaveldanna til að koma í veg fyrir að óhapp við flutninga á kjarnorkuvopnum yrði ranglega túlkað af hinum aðilanum sem byrjun á kjarnorkustríði. Áhrifin á dönsk og grænlensk stjórnmál urðu ekki síður mikil. Hin opinbera stefna danskra stjórnvalda var sú að kjarnorkuvopn skyldu ekki vera á danskri grundu og átti slíkt hið sama vitaskuld að gilda á Grænlandi. Áratugum síðar kom í ljós að danskir ráðamenn gáfu Bandaríkjamönnum grænt ljós á að geyma kjarnorkuvopn í Thule og flytja þau til eftir sínum hentugleika. Þessu var haldið rækilega leyndu fyrir grænlenskum almenningi og er einn ljótasti bletturinn á sögu danskrar valdstjórnar á síðustu áratugum. Fjöldi Bandaríkjamanna, Grænlendinga og danskra verkamanna kom að hreinsunarstarfi á slysstaðnum, þar sem unnið var við verstu veðuraðstæður að því að fjarlægja sem mest af braki og snjó áður en ísinn færi að bráðna og geislavirku efnin myndu dreifast út um allt. Verkamennirnir fengu ekki að vita hið sanna eðli slyssins og mikið vantaði upp á að reynt væri að verja þá nægilega fyrir áhrifum geislunarinnar. Dánartíðni þeirra hefur verið ískyggilega há og fjölmargir fengið krabbamein. Tilraunir verkamannanna til að fá hlut sinn réttan hafa reynst mikil þrautaganga og dönsk og bandarísk stjórnvöld ekki fengist til að axla sína ábyrgð. Þótt rúm fjörutíu ár séu liðin frá kjarnorkuslysinu á Grænlandi, er málið enn afar lærdómsríkt. Það beinir sjónum okkar að mögulegum afleiðingum þeirrar stefnu kjarnorkuveldanna að játa því hvorki né neita hvort kjarnorkuvopn séu um borð í farartækjum þeirra. Stórveldin áskilja sér í raun rétt til að fara með kjarnaflaugar sínar um heiminn að eigin hentugleika, óháð þeirri hættu sem umhverfinu og samfélagi manna er búin með slíku hátterni. Sú tvöfeldni sem danska stjórnin sýndi í kjarnorkumálunum, með því að kynna eina stefnu fyrir borgurum sínum en aðra í leynisamskiptum við Bandaríkjastjórn er sömuleiðis holl áminning. Bágt er að trúa því að slík tvöfeldni hafi verið bundin við stjórnvöld í Kaupmannahöfn.
Við styðjum Guðmund Karl! Katrín Valdís Hjartardóttir,Andrea Bóel Bæringsdóttir,Guðbjörg Harpa Ingimundardóttir Skoðun
Við styðjum Guðmund Karl! Katrín Valdís Hjartardóttir,Andrea Bóel Bæringsdóttir,Guðbjörg Harpa Ingimundardóttir Skoðun