Alþingi 22. október 2010 06:00 Stjórnarskrá Íslands segir til um verkaskiptingu Alþingis og annarra stjórnvalda: 1. gr.: Ísland er lýðveldi með þingbundinni stjórn. 2. gr.: Alþingi og forseti fara saman með löggjafarvaldið. Forseti og önnur stjórnvöld samkvæmt stjórnarskrá þessari og öðrum landslögum fara með framkvæmdavaldið. Dómendur fara með dómsvaldið. Enn fremur segir um þingmenn: 48. gr. Alþingismenn eru eingöngu bundnir við sannfæringu sína og eigi við neinar reglur frá kjósendum sínum. Því mætti gera ráð fyrir að verkgangurinn væri sá, að alþingismenn, einn eða fleiri, leggi fram hugmynd og frumdrög að lögum og ræði það við aðra þingmenn. Eftir efni, gæti verið að ein af fastanefndum þingsins fjallaði um frumvarpið. Síðan færi það til 1. umræðu og svo áfram til 2. umræðu. Þingmenn gætu kallað eftir rannsóknum. Í dag er líklegra að ráðherra feli lögfræðingum í ráðuneyti sínu að semja frumvarp. Síðan er fjallað um það í þingflokki ráðherrans. Eftir það ber ráðherrann það undir ríkisstjórnina. Því næst er það tekið til umræðu í þingflokki samstarfsflokksins í ríkisstjórn. Eftir það sjá þessir tveir þingflokkar um að frumvarpið verði að lögum. Þó þingmenn stjórnarandstöðu beri fram fyrirspurnir, leggi fram breytingar- eða frávísunartillögur, verða lögin samþykkt. Af þessu sést að þátttaka þingmanna er einskorðuð við umræður, fyrst innan þingflokkanna og síðan í þingsal. Svokölluð „þingmannafrumvörp" eru fá. Því er hægt að líta svo á að 2. grein stjórnarskrárinnar sem fjallar um verkaskiptingu stjórnvalda sé alltaf brotin, þegar „stjórnarfrumvörp" verða til. Sú röksemd hefur komið fram að í ráðuneytum sé þekking og reynsla sem gagnist við samningu lagafrumvarpa. Þau rök eru þó léttvæg þegar 2. grein Stjórnarskrárinnar er höfð í huga. Handhafar framkvæmdavaldins eru þeir sem eiga að framkvæma vilja Alþingis. Það er því alls ekki við hæfi að þeir setji þær reglur, sem þeir eiga sjálfir að fara eftir. Eðlilegra væri að Alþingi hefði mannafla til að aðstoða þingmenn við lagasmíð og á móti mætti fækka því starfsfólki ráðuneytanna sem nú vinnur að samningu laga. Alþingi gegnir ekki því hlutverki sem því er ætlað skv. 2. grein stjórnarskárinnar og fremur stjórnarskrárbrot í hvert sinn sem stjórnarfrumvarp verður að lögum. Alþingi Íslendinga er því ekki heilbrigt. Skoðanakannanir hafa margoft sýnt að Alþingi nýtur ekki trausts þjóðarinnar. Þetta sjúklega ástand hefur verið lengi að þróast. Tvær gagnmerkar rannsóknir hafa verið gerðar á efnahgashruninu 2008. Sú síðari var skipuð 9 þingmönnum og fjallaði um hlut Alþingis. Skýrsla um störf hennar er nýútkomin. Þar eru margar góðar úrbótatillögur og margt gagnrýnt og stundum kveðið fast að orði t.d.: "Alþingi má ekki vera verkfæri í höndum framkvæmdarvalds og oddvitaræðis." Lesendum er eindregið bent á þessa skýrslu og sérstakleg á grein 2.1.Hverjir veljast sem þingmenn?Alþingi var endurreist samkvæmt tilskipun konungs frá 1834. Þingmenn gátu verið mest 26, 20 þjóðkjörnir, en konungur gat skipað allt að sex þingmennmenn.Breytingar hafa oft verið gerðar, yfirleitt til að fjölga þingmönnum og breyta einmenningskjördæmum í tvimenniskjördæmi, en mikilsverð breyting var gerð 1915, þegar konungkjör var lagt niður, en í stað stofnað til landskjörs þingmanna.Næstu mikilvægu breytingar urðu árið 1934 þegar landskjör alþingismanna var lagt niður og þjóðkjörnum þingmönnum fjölgað úr 36 í 38. Auk þess skyldi úthlutað allt að 11 þingsætum til jöfnunar milli þingflokka svo að hver flokkur hefði þingsæti í sem fyllstu samræmi við atkvæðatölu sína við almennar kosningar. Í þau sæti var 11 frambjóðendum, sem hlutu ekki kosningu í kjördæmum, raðað eftir ákveðnum reglum og þingmennirnir nefndir landskjörnir.Árið 1959 var kjördæmaskipun gjörbreytt. Þingmönnum var fjölgað í 60 og landinu skipt í átta kjördæmi. 25 þingmenn skyldu kosnir hlutbundinni kosningu, listakosningu, í fimm manna kjördæmum, 12 þingmenn skyldu kosnir hlutbundinni kosningu í sex manna kjördæmum. 12 þingmenn skyldu kosnir hlutbundinni kosningu í Reykjavík. 11 landskjörnir þingmenn bættust síðan við til jöfnunar milli þingflokka.Ì rúm 60 àr hafa allir alþingismenn hlotið kosningu einungis vegna þess að á skrifstofu stjórnmálaflokks var nafni þeirra raðað í „öruggt" sæti á lista flokksins. Af því leiðir að trúnaður þeirra er ekki við samviskuna, ekki við stjórnarskrána og ekki einu sinn við þjóðina, heldur við flokkinn. Það má halda því fram að þetta sé ein aðal orsök heilsuleysis Alþingis.Lækningin hlýtur að beinast að því rjúfa þetta vald flokkanna og koma kjörinu aftur til þjóðarinnar. Beinast virðist liggja fyrir að skipta landinu í einmenningskjördæmi, t.d. 30. Breytingin í einmenningskjördæmi, ein sér, nægir tæplega til að hnekkja valdi stjórnmálaflokkanna nægilegs. Fleira þarf að koma til og má m.a. benda á eftirfarandi:Kosningar til Alþingis eru nú að 4 ára fresti. Kosningar í öllum kjördæmum að fjögurra ára fresti eru heppilegar fyrir áróðursvélar flokkanna vegna þess að á vikunum fyrir kjördag eru allir kjósendur landsins að ákveða meðferð atkvæðis síns. Til að breyta þessu má hafa kosningar hvenær sem þingsæti losnar. Ennfremur má hafa kjörtímann mislangan til að kosningar dreifist enn meir.Upplýsingar um þróun kosningafyrirkomulags eru úr Skýrslu forsætisráðherra um endurskoðun á kjördæmaskipun og tilhögun kosninga til Alþingis sem var lögð fyrir Alþingi á 123. löggjafarþingi 1998-99. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skoðanir Skoðun Mest lesið Hefur ítrekað hótað okkur áður Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Halldór 02.08.2025 Halldór Þjóðaratkvæðagreiðsla vegna umsóknar um aðild að ESB er stjórnsýslugrín! Júlíus Valsson Skoðun Bandaríkin voru alltaf vondi kallinn Karl Héðinn Kristjánsson Skoðun Áform um að eyðileggja Ísland! Jóna Imsland Skoðun Ákall til umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra að standa við gefin loforð Laura Sólveig Lefort Scheefer,Snorri Hallgrímsson,Sigurlaug Eir Beck Þórsdóttir,Jóhanna Malen Skúladóttir,Ida Karólína Harris,Antonia Hamann,Julien Nayet-Pelletier Skoðun Fólkið í flokknum Helgi Áss Grétarsson Skoðun Kæfandi klámhögg sveitarstjóra Jón Trausti Reynisson Skoðun Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir Skoðun Landsvirkjun hafin yfir lög Björg Eva Erlendsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Hefur ítrekað hótað okkur áður Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Þjóðaratkvæðagreiðsla vegna umsóknar um aðild að ESB er stjórnsýslugrín! Júlíus Valsson skrifar Skoðun Bandaríkin voru alltaf vondi kallinn Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Erum við á leiðinni í hnífavesti? Davíð Bergmann skrifar Skoðun Ákall til umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra að standa við gefin loforð Laura Sólveig Lefort Scheefer,Snorri Hallgrímsson,Sigurlaug Eir Beck Þórsdóttir,Jóhanna Malen Skúladóttir,Ida Karólína Harris,Antonia Hamann,Julien Nayet-Pelletier skrifar Skoðun Kæfandi klámhögg sveitarstjóra Jón Trausti Reynisson skrifar Skoðun Klár fyrir Verslunarmannahelgina? Ágúst Mogensen skrifar Skoðun Vegið að börnum í pólitískri aðför að ferðaþjónustunni skrifar Skoðun Hið tæra illa Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Ferðamannaiðnaður? Nei, ferðaþjónusta! Guðmundur Björnsson skrifar Skoðun Hæðarveiki og lyf Ari Trausti Guðmundsson skrifar Skoðun Landsvirkjun hafin yfir lög Björg Eva Erlendsdóttir skrifar Skoðun Fjárskipti við slit óvígðrar sambúðar: Meginreglur og frávik Sveinn Ævar Sveinsson skrifar Skoðun Þau eru framtíðin – en fá ekki að njóta nútímans Sigurður Kári skrifar Skoðun Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hvers vegna þegir kristin, vestræn menning? Ómar Torfason skrifar Skoðun Trump les tölvupóstinn þinn Mörður Áslaugarson skrifar Skoðun „Já, hvað með bara að skjóta hann!“ Þórhildur Hjaltadóttir skrifar Skoðun Heimar sem þurfa nýja umræðu! Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Sársauki annarra og samúðarþreyta Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Í minningu sonar – og allra þeirra sem aldrei komu heim Kristín Dýrfjörð,Friðrik Þór Guðmundsson skrifar Skoðun Alþjóðalög eða lögleysa? Urður Hákonardóttir skrifar Skoðun Truman-ríkið: Tilraunir raunheimsins að komast í gegnum gervihvelfinguna Svala Magnea Ásdísardóttir skrifar Skoðun GPT‑5 kemur í ágúst – áskoranir og tækifæri fyrir Ísland Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Við tölum um vöxt — en gleymum því sem vex Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Verri framkoma en hjá Trump Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Landið talar Davíð Arnar Oddgeirsson skrifar Skoðun Ætla þau að halda áfram að grafa sína eigin gröf? Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Ísrael – brostnir draumar og lygar Ingibjörg Þóra Haraldsdóttir skrifar Skoðun Ein af hverjum fjórum Silja Höllu Egilsdóttir skrifar Sjá meira
Stjórnarskrá Íslands segir til um verkaskiptingu Alþingis og annarra stjórnvalda: 1. gr.: Ísland er lýðveldi með þingbundinni stjórn. 2. gr.: Alþingi og forseti fara saman með löggjafarvaldið. Forseti og önnur stjórnvöld samkvæmt stjórnarskrá þessari og öðrum landslögum fara með framkvæmdavaldið. Dómendur fara með dómsvaldið. Enn fremur segir um þingmenn: 48. gr. Alþingismenn eru eingöngu bundnir við sannfæringu sína og eigi við neinar reglur frá kjósendum sínum. Því mætti gera ráð fyrir að verkgangurinn væri sá, að alþingismenn, einn eða fleiri, leggi fram hugmynd og frumdrög að lögum og ræði það við aðra þingmenn. Eftir efni, gæti verið að ein af fastanefndum þingsins fjallaði um frumvarpið. Síðan færi það til 1. umræðu og svo áfram til 2. umræðu. Þingmenn gætu kallað eftir rannsóknum. Í dag er líklegra að ráðherra feli lögfræðingum í ráðuneyti sínu að semja frumvarp. Síðan er fjallað um það í þingflokki ráðherrans. Eftir það ber ráðherrann það undir ríkisstjórnina. Því næst er það tekið til umræðu í þingflokki samstarfsflokksins í ríkisstjórn. Eftir það sjá þessir tveir þingflokkar um að frumvarpið verði að lögum. Þó þingmenn stjórnarandstöðu beri fram fyrirspurnir, leggi fram breytingar- eða frávísunartillögur, verða lögin samþykkt. Af þessu sést að þátttaka þingmanna er einskorðuð við umræður, fyrst innan þingflokkanna og síðan í þingsal. Svokölluð „þingmannafrumvörp" eru fá. Því er hægt að líta svo á að 2. grein stjórnarskrárinnar sem fjallar um verkaskiptingu stjórnvalda sé alltaf brotin, þegar „stjórnarfrumvörp" verða til. Sú röksemd hefur komið fram að í ráðuneytum sé þekking og reynsla sem gagnist við samningu lagafrumvarpa. Þau rök eru þó léttvæg þegar 2. grein Stjórnarskrárinnar er höfð í huga. Handhafar framkvæmdavaldins eru þeir sem eiga að framkvæma vilja Alþingis. Það er því alls ekki við hæfi að þeir setji þær reglur, sem þeir eiga sjálfir að fara eftir. Eðlilegra væri að Alþingi hefði mannafla til að aðstoða þingmenn við lagasmíð og á móti mætti fækka því starfsfólki ráðuneytanna sem nú vinnur að samningu laga. Alþingi gegnir ekki því hlutverki sem því er ætlað skv. 2. grein stjórnarskárinnar og fremur stjórnarskrárbrot í hvert sinn sem stjórnarfrumvarp verður að lögum. Alþingi Íslendinga er því ekki heilbrigt. Skoðanakannanir hafa margoft sýnt að Alþingi nýtur ekki trausts þjóðarinnar. Þetta sjúklega ástand hefur verið lengi að þróast. Tvær gagnmerkar rannsóknir hafa verið gerðar á efnahgashruninu 2008. Sú síðari var skipuð 9 þingmönnum og fjallaði um hlut Alþingis. Skýrsla um störf hennar er nýútkomin. Þar eru margar góðar úrbótatillögur og margt gagnrýnt og stundum kveðið fast að orði t.d.: "Alþingi má ekki vera verkfæri í höndum framkvæmdarvalds og oddvitaræðis." Lesendum er eindregið bent á þessa skýrslu og sérstakleg á grein 2.1.Hverjir veljast sem þingmenn?Alþingi var endurreist samkvæmt tilskipun konungs frá 1834. Þingmenn gátu verið mest 26, 20 þjóðkjörnir, en konungur gat skipað allt að sex þingmennmenn.Breytingar hafa oft verið gerðar, yfirleitt til að fjölga þingmönnum og breyta einmenningskjördæmum í tvimenniskjördæmi, en mikilsverð breyting var gerð 1915, þegar konungkjör var lagt niður, en í stað stofnað til landskjörs þingmanna.Næstu mikilvægu breytingar urðu árið 1934 þegar landskjör alþingismanna var lagt niður og þjóðkjörnum þingmönnum fjölgað úr 36 í 38. Auk þess skyldi úthlutað allt að 11 þingsætum til jöfnunar milli þingflokka svo að hver flokkur hefði þingsæti í sem fyllstu samræmi við atkvæðatölu sína við almennar kosningar. Í þau sæti var 11 frambjóðendum, sem hlutu ekki kosningu í kjördæmum, raðað eftir ákveðnum reglum og þingmennirnir nefndir landskjörnir.Árið 1959 var kjördæmaskipun gjörbreytt. Þingmönnum var fjölgað í 60 og landinu skipt í átta kjördæmi. 25 þingmenn skyldu kosnir hlutbundinni kosningu, listakosningu, í fimm manna kjördæmum, 12 þingmenn skyldu kosnir hlutbundinni kosningu í sex manna kjördæmum. 12 þingmenn skyldu kosnir hlutbundinni kosningu í Reykjavík. 11 landskjörnir þingmenn bættust síðan við til jöfnunar milli þingflokka.Ì rúm 60 àr hafa allir alþingismenn hlotið kosningu einungis vegna þess að á skrifstofu stjórnmálaflokks var nafni þeirra raðað í „öruggt" sæti á lista flokksins. Af því leiðir að trúnaður þeirra er ekki við samviskuna, ekki við stjórnarskrána og ekki einu sinn við þjóðina, heldur við flokkinn. Það má halda því fram að þetta sé ein aðal orsök heilsuleysis Alþingis.Lækningin hlýtur að beinast að því rjúfa þetta vald flokkanna og koma kjörinu aftur til þjóðarinnar. Beinast virðist liggja fyrir að skipta landinu í einmenningskjördæmi, t.d. 30. Breytingin í einmenningskjördæmi, ein sér, nægir tæplega til að hnekkja valdi stjórnmálaflokkanna nægilegs. Fleira þarf að koma til og má m.a. benda á eftirfarandi:Kosningar til Alþingis eru nú að 4 ára fresti. Kosningar í öllum kjördæmum að fjögurra ára fresti eru heppilegar fyrir áróðursvélar flokkanna vegna þess að á vikunum fyrir kjördag eru allir kjósendur landsins að ákveða meðferð atkvæðis síns. Til að breyta þessu má hafa kosningar hvenær sem þingsæti losnar. Ennfremur má hafa kjörtímann mislangan til að kosningar dreifist enn meir.Upplýsingar um þróun kosningafyrirkomulags eru úr Skýrslu forsætisráðherra um endurskoðun á kjördæmaskipun og tilhögun kosninga til Alþingis sem var lögð fyrir Alþingi á 123. löggjafarþingi 1998-99.
Ákall til umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra að standa við gefin loforð Laura Sólveig Lefort Scheefer,Snorri Hallgrímsson,Sigurlaug Eir Beck Þórsdóttir,Jóhanna Malen Skúladóttir,Ida Karólína Harris,Antonia Hamann,Julien Nayet-Pelletier Skoðun
Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir Skoðun
Skoðun Þjóðaratkvæðagreiðsla vegna umsóknar um aðild að ESB er stjórnsýslugrín! Júlíus Valsson skrifar
Skoðun Ákall til umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra að standa við gefin loforð Laura Sólveig Lefort Scheefer,Snorri Hallgrímsson,Sigurlaug Eir Beck Þórsdóttir,Jóhanna Malen Skúladóttir,Ida Karólína Harris,Antonia Hamann,Julien Nayet-Pelletier skrifar
Skoðun Fjárskipti við slit óvígðrar sambúðar: Meginreglur og frávik Sveinn Ævar Sveinsson skrifar
Skoðun Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Í minningu sonar – og allra þeirra sem aldrei komu heim Kristín Dýrfjörð,Friðrik Þór Guðmundsson skrifar
Skoðun Truman-ríkið: Tilraunir raunheimsins að komast í gegnum gervihvelfinguna Svala Magnea Ásdísardóttir skrifar
Ákall til umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra að standa við gefin loforð Laura Sólveig Lefort Scheefer,Snorri Hallgrímsson,Sigurlaug Eir Beck Þórsdóttir,Jóhanna Malen Skúladóttir,Ida Karólína Harris,Antonia Hamann,Julien Nayet-Pelletier Skoðun
Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir Skoðun