Sökudólgar og blórabögglar Hannes Hólmsteinn Gissurarson skrifar 12. desember 2008 06:00 Rækileg rannsókn hlýtur að fara fram á aðdraganda íslenska bankahrunsins, eins og Davíð Oddsson krafðist á Viðskiptaþingi á dögunum. Erfitt er að fela hana íslenskum mönnum vegna návígis og tengsla. Ef rannsóknin leiðir í ljós lögbrot, mistök eða stórfelld og vítavert gáleysi, ber að bregðast við samkvæmt því, höfða mál gegn lögbrjótum og víkja þeim, sem mistök gerðu eða voru sekir um gáleysi. Eftir slíka rannsókn geta kjósendur metið ábyrgð stjórnmálamanna, fremur en við æsingar síðustu vikna. Hins vegar gleymist að örlagavaldar hrunsins voru flestir utan landsteina. Lánsfjárkreppan er alþjóðleg. Í öðru lagi vildu seðlabankar í öðrum EES-löndum ekki liðsinna Íslendingum þegar á reyndi. Í þriðja lagi gerði Gordon Brown endanlega út af við íslensku bankana með beitingu hryðjuverkalaga. Sumir, sem æsingamenn nefna til sögu, eru frekar blórabögglar en sökudólgar. Einn blóraböggullinn er Seðlabanki Íslands. Vitaskuld má deila um peningastefnu hans frá 2001, en óvíst er að önnur peningastefna hefði afstýrt vandanum. Ekki hefur orðið bankahrun í Nýja-Sjálandi, sem fylgdi sömu peningastefnu. Ákvörðunin um að leggja hlutafé í Glitni í stað þess að veita honum lán hefur einnig verið nefnd. Það ákvað ríkisstjórnin, ekki seðlabankinn. En þeir, sem skoðað hafa málið, vita að það hefði verið óðs manns æði að lána bankanum 80 milljarða af almannafé. Þá segja sumir, að seðlabankinn íslenski hafi vanrækt að standa vörð um fjármálalegan stöðugleika. En Davíð Oddsson varaði hvað eftir annað við miklum skuldum bankanna erlendis síðustu tvö árin fyrir bankahrunið, þótt hann gæti auðvitað ekki talað á þann veg opinberlega og leitt yfir þá áhlaup. Ég get sjálfur borið vitni um ótal viðvaranir og ábendingar Davíðs, auk þess sem næg önnur gögn eru til um þau. Annar blóraböggullinn er Íslendingar sjálfir. Sagt er að þeir hafi eytt of miklu. Velmegun þeirra hafa verið í krafti greiðslukorta. Þetta er hæpið. Íslendingar spöruðu talsvert meira en aðrar þjóðir á tveimur sviðum. Þeir áttu flestir húsnæði sitt sjálfir og greiddu hátt hlutfall launa í lífeyrissjóði. Þess vegna var ekki óeðlilegt, að þeir notuðu afganginn af tekjunum til að njóta lífsins. Hefðu bankarnir látið sér nægja útlán hér á landi þá hefðu þeir ekki hrunið. Hér er komið að hinum íslenska þætti bankahrunsins og verðugu rannsóknarefni. Íslensku bankarnir höfðu tekið stór lán erlendis í því skyni að endurlána nokkrum íslenskum auðjöfrum. Hvernig stendur á því að þessir auðjöfrar gátu safnað í bönkunum þúsund milljarða skuldum, sem þeir notuðu ekki aðeins í lystisnekkjur sínar og einkaþotur, heldur líka í margvísleg kostnaðarsöm ævintýri erlendis? Hvers vegna veittu fjölmiðlar, embættismenn og stjórnmálamenn þeim ekki aðhald? Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Hannes Hólmsteinn Gissurarson Mest lesið Sá tapar sem fyrstur nefnir nasistana: gengisfelling orðsins „rasisti“ Birgir Finnsson Skoðun Þegar þeir sem segjast þjóna þjóðinni ráðast á hana Ágústa Árnadóttir Skoðun Tómstunda- og félagsfræðinemar harma ákvörðun Akureyrarbæjar Hópur nemenda í tómstunda- og félagsmálafræði við HÍ Skoðun Nefhjól á Austurvelli – Skiptir öryggi fólks á fjölmennasta svæði landsins ekki máli? Daði Rafnsson,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir,Martin Swift Skoðun Miðjumoð í húsnæðismálum og áróður Viðskiptaráðs Jón Ferdínand Estherarson,Unnur Rán Reynisdóttir,Arnar Páll Gunnlaugsson Skoðun Raunir ríka fólksins og bænir þess Jónas Yngvi Ásgrímsson Skoðun Þjóð sem lætur kyrrt liggja? Magnús Árni Skjöld Magnússon Skoðun Talið við okkur áður en þið talið um okkur Ian McDonald Skoðun Óður til Sigga sjéní Ingvi Þór Georgsson Skoðun Umbætur í innkaupum hins opinbera á upplýsingatækni Lilja Björk Guðmundsdóttir Skoðun
Rækileg rannsókn hlýtur að fara fram á aðdraganda íslenska bankahrunsins, eins og Davíð Oddsson krafðist á Viðskiptaþingi á dögunum. Erfitt er að fela hana íslenskum mönnum vegna návígis og tengsla. Ef rannsóknin leiðir í ljós lögbrot, mistök eða stórfelld og vítavert gáleysi, ber að bregðast við samkvæmt því, höfða mál gegn lögbrjótum og víkja þeim, sem mistök gerðu eða voru sekir um gáleysi. Eftir slíka rannsókn geta kjósendur metið ábyrgð stjórnmálamanna, fremur en við æsingar síðustu vikna. Hins vegar gleymist að örlagavaldar hrunsins voru flestir utan landsteina. Lánsfjárkreppan er alþjóðleg. Í öðru lagi vildu seðlabankar í öðrum EES-löndum ekki liðsinna Íslendingum þegar á reyndi. Í þriðja lagi gerði Gordon Brown endanlega út af við íslensku bankana með beitingu hryðjuverkalaga. Sumir, sem æsingamenn nefna til sögu, eru frekar blórabögglar en sökudólgar. Einn blóraböggullinn er Seðlabanki Íslands. Vitaskuld má deila um peningastefnu hans frá 2001, en óvíst er að önnur peningastefna hefði afstýrt vandanum. Ekki hefur orðið bankahrun í Nýja-Sjálandi, sem fylgdi sömu peningastefnu. Ákvörðunin um að leggja hlutafé í Glitni í stað þess að veita honum lán hefur einnig verið nefnd. Það ákvað ríkisstjórnin, ekki seðlabankinn. En þeir, sem skoðað hafa málið, vita að það hefði verið óðs manns æði að lána bankanum 80 milljarða af almannafé. Þá segja sumir, að seðlabankinn íslenski hafi vanrækt að standa vörð um fjármálalegan stöðugleika. En Davíð Oddsson varaði hvað eftir annað við miklum skuldum bankanna erlendis síðustu tvö árin fyrir bankahrunið, þótt hann gæti auðvitað ekki talað á þann veg opinberlega og leitt yfir þá áhlaup. Ég get sjálfur borið vitni um ótal viðvaranir og ábendingar Davíðs, auk þess sem næg önnur gögn eru til um þau. Annar blóraböggullinn er Íslendingar sjálfir. Sagt er að þeir hafi eytt of miklu. Velmegun þeirra hafa verið í krafti greiðslukorta. Þetta er hæpið. Íslendingar spöruðu talsvert meira en aðrar þjóðir á tveimur sviðum. Þeir áttu flestir húsnæði sitt sjálfir og greiddu hátt hlutfall launa í lífeyrissjóði. Þess vegna var ekki óeðlilegt, að þeir notuðu afganginn af tekjunum til að njóta lífsins. Hefðu bankarnir látið sér nægja útlán hér á landi þá hefðu þeir ekki hrunið. Hér er komið að hinum íslenska þætti bankahrunsins og verðugu rannsóknarefni. Íslensku bankarnir höfðu tekið stór lán erlendis í því skyni að endurlána nokkrum íslenskum auðjöfrum. Hvernig stendur á því að þessir auðjöfrar gátu safnað í bönkunum þúsund milljarða skuldum, sem þeir notuðu ekki aðeins í lystisnekkjur sínar og einkaþotur, heldur líka í margvísleg kostnaðarsöm ævintýri erlendis? Hvers vegna veittu fjölmiðlar, embættismenn og stjórnmálamenn þeim ekki aðhald?
Tómstunda- og félagsfræðinemar harma ákvörðun Akureyrarbæjar Hópur nemenda í tómstunda- og félagsmálafræði við HÍ Skoðun
Nefhjól á Austurvelli – Skiptir öryggi fólks á fjölmennasta svæði landsins ekki máli? Daði Rafnsson,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir,Martin Swift Skoðun
Miðjumoð í húsnæðismálum og áróður Viðskiptaráðs Jón Ferdínand Estherarson,Unnur Rán Reynisdóttir,Arnar Páll Gunnlaugsson Skoðun
Tómstunda- og félagsfræðinemar harma ákvörðun Akureyrarbæjar Hópur nemenda í tómstunda- og félagsmálafræði við HÍ Skoðun
Nefhjól á Austurvelli – Skiptir öryggi fólks á fjölmennasta svæði landsins ekki máli? Daði Rafnsson,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir,Martin Swift Skoðun
Miðjumoð í húsnæðismálum og áróður Viðskiptaráðs Jón Ferdínand Estherarson,Unnur Rán Reynisdóttir,Arnar Páll Gunnlaugsson Skoðun